|
2009
|
|
|
Helburu etikoa du kasuotan literaturak, iraganeko sarraskiak berriro errepika ez daitezen arakatzen baitira behin eta berriro itxi gabeko zauriak (Assmann).
|
Espainiako
kasuari dagokienez, Gerra Zibilaren inguruko bibliografia hain da zabala ezen batzuek 50.000 liburuz mintzo baitira, literatura eta kritika barne. Kontua, dirudienez, «ahanzturaren ituna» deiturikoak gurera ekarritako kalteak konpontzen ahalegintzea da, «gure gerrako» hilen doluari leku egitea.
|
|
|
Jaio:
|
Espainia
|
|
|
Gainera, galdera bati erantzun aurretik, pausatu eta laxatzen zen, eta inguruko guztiak haren hitzen irrikan geratzen ziren, nahiz eta egia zera izan, bera zoratu beharrean ibiltzen zela erantzuna itzuli nahian.
|
Espainiara
joan ginenean ingelesari eutsi genion gure arteko hizkuntza pribatu gisa, eta harekiko atxikimendua, lehen berezkotzat hartzen genuena, areagotu egin zen.
|
|
|
areagotu egin zen. Bere sorterrira hain azkar itzultzea pentsatu ez zuenez, Sumptarentzat ingelesa aterpea zen, oreka antzeko zerbait,
|
Espainiako
herrixka batean, bertoko kezka hurbilen kontra. Atzerrian bizi ezinari amore emanda, atzerri poxi bat bederen (ni eta nire hizkuntza) ekarria zuen etxera.
|
|
|
|
Espainiara
–Kataluniara, zehazkiago mintzatzeko, heldu eta berehala, gaztelania ikasten hasi nintzen sobre la marcha, ibilian ibilian.
|
|
|
|
Espainian
kontrakoa gertatzen da. Espainiarrek zintzo eta artez mintzatzen ikasi dute, komunikatu behar dituzten kontzeptu sinpleak adierazten, eta gainera animatu egiten dituzte beren gogoeta eta sentipenak azaleratu nahian ari diren atzerritarrak berdin jokatzera.
|
|
|
Ez dira dialektoak, elkarren ondoan garatu diren hizkuntza zeharo bestelakoak baizik, maiz bietako bat ezabatzen alferrik ahalegindu diren arren.
|
Espainiako
albiste nazionaletan, esaterako, katalanez mintzo den Kataluniako politikari bati azpitituluak jarri behar zaizkio.
|
|
|
Lehenik ingelesa zegoen. Sumptak eta biok ingelesez ezagutu genuen elkar Ingalaterran eta Londresen bizi izan ginen elkarrekin
|
Espainiara
etorri arte. Geroago jakin dudanez, Espainiako errege erreginek ingelesez ezagutu zuten elkar Grezian; hori dela-eta badago txiste bat giro monarkikoetan oso hedatua, hots, elkar ezagutu zutela, eta maitemindu, halako hizkuntza ezerromantikoan.
|
|
|
Sumptak eta biok ingelesez ezagutu genuen elkar Ingalaterran eta Londresen bizi izan ginen elkarrekin Espainiara etorri arte. Geroago jakin dudanez,
|
Espainiako
errege erreginek ingelesez ezagutu zuten elkar Grezian; hori dela-eta badago txiste bat giro monarkikoetan oso hedatua, hots, elkar ezagutu zutela, eta maitemindu, halako hizkuntza ezerromantikoan. Gu ordea ez ginen iritzi berekoak.
|
|
|
Europatik etorria zen.
|
Espainian
jaioa. Ile kizkur urdindu estuen eta betaurreko handi batzuen artetik, aurpegi goxo eta alaia nabarmentzen zitzaion, irribarre etengabekoa, guztiei zien maitasunak eragina.
|
|
2010
|
|
|
Mugaz bestaldean zegoena, gure etxetik oso hurbil, Frantzia zen, eta zubia pasata Frantziara joaten ginen gu, ez beste inora, eta, batez ere, Hendaiako hondartzara uda partean. Igandeetan eguneko ogia erosteko ere Frantziara pasatzen ginen, jakina(
|
Espainian
igandeetan eguneko ogirik ez zegoenez), baina batez ere Ondarraitz izeneko hondartza ederra izaten zen gure helmuga.
|
|
|
Ezagutu ditut giro euskaldunetan ibiltzen direnak, ezagutu hango mugimendu kultural eta euskaltzalea, eta gutxiengo horrekin lotura berezi bat, anaitasun moduko bat, sentitu izan dut, dudarik gabe. Ez zait, hala ere, erabat ezabatu haurtzaroko sentimendu hura, Frantzian egotearena (gure aldean
|
Espainian
egotearenaren antzekoa, bestalde).
|
|
|
Frantzian ezpada ere
|
Espainiakoa
bedere:
|
|
|
Eta, orain, jendea ere eramaten ari dira. Kontatu didate gazteak
|
Espainiara
ezkutuan joan, klandestinitatean, han lan egin, paperak eskatu eta nagusiak esaten diela: «Agiriak eskuratzen badituzu, gehiago kobratuko didazu.
|
|
|
|
Espainiak
–lehenengo, Espainiak, badaki emigrazio klandestinoa dabilena, eta handia.
|
|
|
Espainiak, lehenengo,
|
Espainiak
–badaki emigrazio klandestinoa dabilena, eta handia.
|
|
|
Bulegoa ireki beharko luke Tangerren bertan, emigrazioa legeztatzeko. Emigrazioa ez da atertuko, ze
|
Espainiak
langileak behar baditu, dela legez, edo legez kontra, joango dira, izan marokoarrak, izan beltzak. Horrela, behintzat, hildako gutxiago izango dira txalupa xahar horietan.
|
|
|
Ez dago XVII. mendea eta XX.a alderatzerik, bistan da eboluzioa, baina pertsonaren gizatasunari kalte egiten dioten birus asko dago. Guri dagokigunez, egoera ez da konponduko, mendeak eta mendeak iraungo dugu horrela
|
Espainiak
eta Marokok. 1492az gero, espainiarrek arabiarrak bota zituztenetik, kito.
|
|
|
1492az gero, espainiarrek arabiarrak bota zituztenetik, kito.
|
Espainiak
bizkarra eman dio Marokori, beti. Begira, auzo gara eta, hala ere, ingelesetik eta frantsesetik itzuli izan dituzte gure liburuak gaztelaniara.
|
|
|
Egoera inhumanotik zer edo zer humano ateratzen saiatu zen Genet. Estilo gordina zuen, nazka eragiten du batzuetan: zakilak, kaka, Francoren garaiko
|
Espainia
–eta, aldiz, beti bihozbera da bidean aurrera egiteko ogi puska eskaini diotenekin, atseden egiten lagundu diotenekin.
|
|
|
–Eskerrik asko.
|
Espainia
osoak daki zure irainak laudorioak direla jende argiaren belarrietan.
|
|
|
–
|
Espainia
osoak dakiena da usteltzeraino dituzula mingostuta erraiak, eta ez dela jaio zu jasango zaituen amaren umerik.
|
|
|
Lur jo zuen Benitoren mailako azaldu nahirik, hantxe, Avenida del General Molako taxi geltokitik hur, igoa nintzen teilatuak, eta amak beso artean hartu zuen bere mutikoa La Voz de
|
España-ren
Terrible desgracia bularrean zanpatuz, «Ene, ene.?!», lurrikara bateko naufragoa balitz bezala: urragarrizko laztan bat Carmiñaren semeari, ni neu izan nintekeen gaztetxoari, orain, segur naiz, mastaren gorenera igota Grand Soleko hartan mila eta berrehun brazako osinean eskua jasorik adio eta mehatxu egiten didan hari berari.
|
|
2011
|
|
|
Lauzpabost liburukitan ere aurkez zitekeen liburu hau, egia da: xelha gramatika egin zuen fraidearen biografia lehenik, Arrifeko errepublika artegaren historia gero, inperialismoaren kritika entsegua erdian, amazigeraren edestia ondoren eta
|
Espainiaren
eta Frantziaren mendean euskaldunok egin beharreko protesta, adibidez, azkenerako. Beste banaketa posible bat Bixente Serrano Izkok planteatutakoa litzateke (Berria,), grosso modo:
|
|
|
Tolosara jo zuen etxegintzan egiteko lan, eta hiruzpalau urteren bueltan mikelete sartu zen 1930ean. Jakina,
|
Espainiako
gerrako joan etorri guztiak kontatzen dizkigu hurbil hurbiletik eta bizi bizi, azkenean Kataluniako mugatik erbesteratzeko. Lehenago kontzentrazio eremua eta handik hanka eginda Iparraldera.
|
|
|
Gertaera horien aurrean, Frantzian premiazko Ministro Kontseilua deitu zuten, lasterketa bertan behera utzarazteko.
|
Espainiako
gobernuak ere debekatu egin zien autoei beren lurraldean sartzea. Azkenean, gurdietatik tiraka eraman zituzten tren geltokira eta trenez itzularazi Parisa.
|
|
|
Pertsona ez ohikoa zen erabat. Joan den mendeko 60etako eta 70etako
|
Espainia
hitsean, pozik ematen zuen beti hark, izaki etereo bat bailitzan, gertaerek batere zikindu gabe zeharkatzen zutena. Denari eta denei egiten zien burla, baina eztiki, mindu gabe.
|
|
|
Esaten zen bulego misteriotsu hura espioitza zentro bat zela. Are gehiago, esaten zen
|
Espainiako
ipar zonako espioitza osoa bulego haietan kudeatzen zela. Jakina, inportazio esportazio delako kontu hura aitzakia osoa zen, besterik gabeko estalkia bulego arrunt baten itxura ematearren, beste zerbait tapatzeko asmatutako kontua.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria.
|
Espainiako
gobernuaren astakeria! Hala pentsatzen dut nik.
|
|
|
Baigorri sorterriko auzapez ere izan zen 1971 eta 1980 artean. 1988an, honoris causa doktore izendatu zuen UPV EHUk, eta 2010ean, izendapen horixe jaso zuen
|
Espainiako
UNEDen eskutik. 2004an, Eusko Ikaskuntzaren Manuel Lekuona saria jaso zuen.
|
|
|
Azkenaldi honetan euskal literaturari suertatu zaizkion gauza onak zeintzuk ote diren galdetuta, Pako Aristi idazleak esan dit berarentzat bat izan dela benetan harrigarria, eta pozgarria, hauxe: Anjel Lertxundiri eman dioten
|
Espainiako
Sari Nazionala, halako normaltasun batekin etorri delako, ez liburuaren babes kanpaina batek edo lobbyren batek bultzatuta. Bigarren bat ere ikusten du, oso gauza ona izan omen da irakurle klubak sortzea, merezi duten adinako garrantzirik eman ez bazaio ere.
|
|
|
Hasteko, azkenaldi honetan haur eta gazte literaturan eman diren hiru gertakari aipatu ditu, positiboak bere ustez literatur mota horrentzat eta, baita, euskal irakurleentzat: bat) euskal egileek
|
Espainia
mailan lortu dituzten sariak Haur Literaturaren esparruan; bi) Nafarroako hainbat udalen arteko Euskararen Mankomunitateak sortu duen album irudidunak egiteko Etxepare Saria; eta hiru) zenbait euskal idazlek idatzitako liburu magikoak hasi direla euskal Haur eta Gazte Literaturan azaltzen. Pertsonaia eta ekintza magikoen literatura hau modan jarri da gazteen artean, bereziki Harry Potter-en istorioak hasi zirenetik.
|
|
|
«Hemen espainieraz idazten dutenek sortu duten idazle elkartea. Bazuten aski leku
|
Espainiako
idazleen elkartean, eta badute, bestalde, euskaraz ikasteko aukera eta gure euskarazko idazleon elkartean sartzeko aski leku. Normalizazioa ikurtzat astindu duen jaurlaritza baten asmakizunik anormalena iruditzen zait».
|
|
|
Ikus daitekeenez, poparen balorazio horretan gaizki ulertu xume baten gatibu izan zen kontinente zaharra (zer esanik ez frankismopeko
|
Espainia
). Warholek, ordea, egia zioen, esaten zuenean, mundu guztiak bezala, berak ere aberats eta ospetsu izan nahi zuela.
|
|
|
Abentura posible da, beraz, baina, aldi berean, ez da jada posible XX. mendean: ematen du hori eman nahi digula aditzera Hugo Prattek Itsaso gaziaren baladan eta, hedaduraz, Corto Malteseren hurrengo album gehienetan ere; izan ere, sekula burutu ahal izan ez zuen argitarapen planari jarraitu ahal izan balio, marinel protagonistak
|
Espainiako
Gerra Zibilean desagertu behar zukeen betiko, muga historiko horrek markatzen baitzuen abentura erromantikoaren amaiera Prattentzat, antza, marraztera iritsi zen Corto Malteseren azkeneko albuma, 1992ko Mu. Kontinente galduaren misterioa, 1925 urtean kokatzen zen??.
|
|
2012
|
|
|
–La Voz de
|
Españak
20.000 pezeta emango omen dizkio altxatzen duenari eta saiatu behintzat, saiatu beharko!
|
|
|
1767ko abuztuaren 5ean, Santa Cruz de Querétaro misiolari kolegioko anaia guztiak kaperan elkartu eta Tota pulchra es, Maria kantatu zuten, Pimeria Altako misioetara abiatzekotan zeuden 14 anaiak Zeruko Amaren babesa izan zezaten hartzera zihoazen bidean. Carlos III.aren aginduz jesuitek utzi behar izandako postuak betetzera zihoazen, eta, zalantzarik gabe, babes hura eta gehiago zuten, zeren zihoazen lurraldea, Nueva
|
Españaren
iparraldea, gerra biziko lurra baitzen, garaiko dokumentuetan Tierra de guerra viva esaten zitzaiona. Hogeita bat eguneko ibilaldiak Tepic eraino eraman zuen taldea, baina han bost hilabetez itxoin behar izan zuten iparralderantz jarraitu aurretik.
|
|
|
Gero Santa Cruz de Querétaro misio kolegiora itzuli eta Diskretu eta Bikario izan zen. 1787an
|
Espainiara
bidaiatu zuen misiolari berri bila. Etorri ote zen Euskal Herrira?
|
|
|
Paris:
|
Espainiako
etorkinen harrera hiria.
|
|
|
Maisua lehenbizi, petrala eta egur emailea. Maisu ona zela esaten zuten herrian gehienek, baina hartu, hartu esaten dena, kobratu, zazpi urtetik hamalaura bitarteko mutikoek egiten genuen, erdara zelako edo ez zelako edo Aragoi edo Provincias Vascongadasetako probintzia izenak ez genekizkielako edo
|
Espainiako
bandera pintatu Alpino lapitzekin eta gorriaren tokian horia eta horiarenean gorria margotzeko despiste barkaezinean erori ginelako.
|
|
|
Bertsio ofizialetik harantz ezer irensteko adina talentu garatu gabe zeukaten neure hamahiru urteek.
|
Españako
Vuelta ciclistari ere bonbazoa urte haietan jarri zioten Urbasan. Ikusi izan dut geroztik Juan Mari Uribezubia «Katarra»ren argazkia Licor Karpyko maillotarekin bonbaren erasanak bizikleta pultsuan zuela saltatzen.
|
|
|
Erraz gainditzen nuen kazetari eta kameren aurrean hitz egiteak eragin dezakeen zirrara; EHUko Gobernu Kontseilua eskarmentu ederra izan zen horretan ere. Baina benetako zorabioa sentitzen nuen handik minutu gutxira, edo hurrengo egunean, nire hitzak, nire irudia hamaika telebista, irrati eta egunkaritan ikusten nituenean;
|
Espainia
osoko hedabideak zeuden guri begira, eta ez begiradarik xamurrenarekin, egia esan. Ez-gauza ikusten nuen neure burua Jaurlaritzaren iritzia hezurmamitu eta aldarrikatzeko; bertigo hori izan dut lagun bozeramailetzaren ardura izan nuen bost urte pasatxoan.
|
|
|
Salbuespen bakarra zegoen
|
Espainian
, Pepe Beunza, valentziar handi bat, nafar jatorrikoa, bosgarren mandamenduaren irakurketa literalean oinarritzen zuena bere arrazoibidea: «Ez duzu hilko».
|
|
|
Hirurogeiko hamarraldian, Pepek militarrei bere arrazoiak azaltzeko lana hartzen zuen; orduan, atxilotu, eta urtebete inguruko zigorra jartzen zioten; libre irtendakoan, atzera soldaduskara deitu, eta kartzelara sartzen zuten berriz ere. Bitartean, jarraitzaile sare bat dinamizatzen zuen
|
Espainian
eta laguntzak gestionatzen zituen Europan. Denborarekin, zerbitzu zibil alternatibo bat antolatzen lagundu zuen Hospitaleteko auzo batean, Can Serran, hango auzo elkartearen babespean.
|
|
|
Guk, kontzientziako euskal objetoreek, arazo hauen askapenaren erresponsabilitaterik nagusiena dutenak Gobernua eta erakunde publikoak direla jakin erazten dugu, baina irtenbidea aurkitzeko prest gaude, eta horretarako, serbitzu militarraren alternatiba bezala, gobernuari serbitzu zibilaren legislapena proposatu diogu.
|
Españako
armada gure Herriaren errealitatetik at dauden erakundeen sostengailu den bezala, guk, kontzientziko euskal objetore bezala, zerbitzu zibil honek erakunde publikoetan edo helburu sozialak dituzten organizazioetan lan egiten utz diezagula nahi dugu: famili elkarteak, asistentziako eta sanitario erakundeak, subnormalen aldeko edo hezkuntzako elkarteak, euskal kultur eta hizkuntzaren promozioa, gure inguru gunearen defentsa eta Euskal Herriaren benetako hazipen rational eta justoaren alde orientaturik dauden lan mota guztiak».
|
|
|
Gero, Frank Sargeson idazle handiak lagundu zion idazle bidea egiten. Zeelanda Berritik Londresera, eta Londrestik
|
Espainiara
, Francoren diktadura indar handienean zegoen garaian. Biziki interesgarriak dira Eivissan bizi izandako abentura eta gorabeherak.
|
|
|
Iritzi bereziak eta bitxiak ematen dizkigu Buñuelek, bizitzaz, erlijioaz, sexuaz, politikaz, alkoholaz, arteaz eta literaturaz?
|
Espainian
, Frantzian, Estatu Batuetan eta Mexikon bizi izanda gero, liburu honetan XX. mendean kulturan goi mailako pertsonak azaltzen zaizkigu gertutik, eta Buñuel ez da isiltzen diren horietakoa. Izen handi askoren kontra edo gaizki hitz egingo du, inolako lotsarik gabe, eta hala, ez dira oso ondo geratzen Baroja, Unamuno, Picasso, Dalí, Steinbeck?
|
|
|
Liburua ia sinesgaitza da kontatzen dituen istorioengatik. Kuban jaioa,
|
Espainiako
probintzia bat gehiago zenean, ia ehun urte bizi izan zen Zamacois, euskal jatorriko idazle bikaina (bere aitona, Zamakoitz, Bilbon jaioa). Memoriak ez zion huts egin ehun urte horietan eta liburu mardul honetan Espainiako eta Hego Ameriketako historia, artea eta literatura datoz, hainbat eta hainbeste izen ezagunekin batera.
|
|
|
Kuban jaioa, Espainiako probintzia bat gehiago zenean, ia ehun urte bizi izan zen Zamacois, euskal jatorriko idazle bikaina (bere aitona, Zamakoitz, Bilbon jaioa). Memoriak ez zion huts egin ehun urte horietan eta liburu mardul honetan
|
Espainiako
eta Hego Ameriketako historia, artea eta literatura datoz, hainbat eta hainbeste izen ezagunekin batera. Hiru zaletasun nagusi izan zituen Zamacoisek bere bizitzan:
|
|
2013
|
|
|
Makina bat izan ziren emigrazioaren bagoietatik geltoki hartan gurekin batera jaitsi zirenak, maleta zaharra eta esperantza berria besterik ez ondoan.
|
Espainiako
hango eta hemengo bazterretatik zetozen asko, Arabako herri txikietatik eta inguruko euskal lurraldeetatik besteak. Fabrika handien arrimura bildutako emigrante gazte haiekin sortu eta hazi zen auzo berria.
|
|
|
«Ba, ez ziren nornahi. Txoferra zekarten, eta
|
Espainiako
banderatxoa autoan».
|
|
|
B. A.:
|
Espainiako
banderarekin, auto ofiziala izan behar zuen. Garai hartan, edo gobernadorea, edo enbaxadorea edo horrelako kargu handiren bat izango zen.
|
|
|
Ruben Bertomeu Los viejos amigoseleberrian dago jadanolabait, Los disparos del cazador izenekoan ere bai. Baina hasierako lanak argiarenak ziren moduan, adibidez, La buena letra?, ulergarriak,
|
Espainiako
historia garaikideaberridazten edo finkatzen dutenak, gero hasten dira iluntzen, adibidez, eta berriz, Los viejos amigos?, zailtzen, korapilatzen, azken bide horrek Crematoriohonetan hartzen duen arte gaina. Eta bai, testamentu moduko bat da Crematorio, testamentu literario batidazle valentziarraren kasuan, bere mamuak biltzen ditu, bere gaiak; baina belaunaldibaten bizi testamentua ere bada, belaunaldi batek izan dituen ametsen, edan dituenerreferenteen, hartu dituen bideen konpendio moduko bat.
|
|
|
Valentzia,
|
Espainiako
Levantea ere deitua. Irudi luke argi ugari dagoen lekuan direla itzalak indartsuago.
|
|
|
Okerulertu ez badut, heriotzaz haratagoko ni bat nahi luke, gotuts, gogo huts, espiritu bihurtuahal izatea, bere buruaren kontzientziaren jabe dela. Baina Arreseren espiritualtasun hau, José María Donostyk,
|
Espainia
katoliko inperialaren loriak idaztetik bizi zen Donostiakokronista ofizialak «haraindiko biziraupena» bezala definitu zuena (supervivencia transcendente), sobera heterodoxoa zen gure ponteetako apoentzako... eta Emeterio Arresekbekatu larriago bat eginen zuen luze gabe. Poema zaharrak ontzen ere jarduna da, hona hemen bertso baten garapena:
|
|
|
Donosty, José María: «Emeterio Arrese», La Voz de
|
España
. .
|
|
|
Hainbeste ibili ondoren, ama eta osaba Oriente jauregiaren parkeko bankuetan eseri ziren, leher eginda. Aitak gehiago erakutsi nahi zien, Gran Vía, Plaza de
|
España
... Baina besteek ezetz, nahiago zutela atsedena hartu.
|
|
|
Mundua erakusten dutelakoan, mundu bat eraikitzeneta inposatzen dute, munduko ugazaben interesen araberakoa. Kriminalizatzen dituzteislamistak edo,
|
Espainiakoetan
, euskaldunak. Baloreak ere ezartzen dituzte, hor kultura mediatiko horretan arrakasta da helburua, norgehiagoka elkarlana baino ikusgarriagoa delako.
|
|
|
Eurak dira estremista arriskutsuenak, mundu osoan agintedun sentitzen direlakoeta, dena kontrolatu behar horrekin, edozein leku bonbardatzeko medioak dituztelako, drone bidez esate baterako... Beti dago ziudadano espainol formala bihurtzeko aukera guretzat,
|
Espainia
abegikorra izan daiteke espainolentzat. Baina, munstroari begira apur bat beldurtuta bizi baino igual atseginagoa ote da haren hesteetan bizitzea?
|
|
|
Antolamendu politiko minimo bat lortzeko bidean ere mendeak daramatzagu alderdien leloetan nahaspilatua.
|
Espainiak
edo Frantziak duela errua, PNVrena dela errua, edo borroka armatuarena dela errua, errua beti besteei egozten: betiko aitzakia sinplistak gauzak elkarrekin egiteko prestutasun eza estaltzeko.
|
|
|
Ez, oso garbi dago jendeak bazekiela han goian zer zegoen. Arriba
|
España
egunkarian «Zer gertatzen da presondegiarekin?» izeneko artikulu bat kaleratu zuten 36ko udan, eta arratsalde batez hara abiatu ziren Iruñeko falangista guztiak, senideekin. Horien izen abizen guztiak ezagutzen ditugu, idatzita geratu zirelako:
|
|
|
Non daude Iruñeko Falangeren agiri ofizialak? Non dago Arriba
|
España
egunkariaren artxiboa. Non daude argazki horiek guztiak?
|
|
2015
|
|
|
Europako hegoaldean zituen dizipulu aurreratuekin, Philippe Pétain eta Francisco Francorekin, elkarrizketatzera joan zen urriaren 23an eta 24an.
|
Espainiakoarekin
Hendaiako geltokian elkartu zen. Gibraltarrez, Afrikako Iparraldeaz eta Espainiak Bigarren Mundu Gerran izan zezakeen parte hartzeaz mintzatu ziren.
|
|
|
Espainiakoarekin Hendaiako geltokian elkartu zen. Gibraltarrez, Afrikako Iparraldeaz eta
|
Espainiak
Bigarren Mundu Gerran izan zezakeen parte hartzeaz mintzatu ziren. Tren bagoi gotortuan, gorren arteko eztabaida izan omen zen.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilaren aurrean, Ibarnek Molaren eta Francoren matxinoen aldeko adierazpenak egin zituen mitinetan zein prentsako artikuluetan. Espainiako gerra amaiturik, berriz, gogor aritu zen Pariseko Parlamentuan, Euskaditik zein Espainiatik iritsitako errefuxiatuen aurka.
|
|
|
Espainiako Gerra Zibilaren aurrean, Ibarnek Molaren eta Francoren matxinoen aldeko adierazpenak egin zituen mitinetan zein prentsako artikuluetan.
|
Espainiako
gerra amaiturik, berriz, gogor aritu zen Pariseko Parlamentuan, Euskaditik zein Espainiatik iritsitako errefuxiatuen aurka. Nikolas Ormaetxea, Orixe, ironia handiz oroitzen zen «Uharteko jaun mera»z, Gurseko kontzentrazio esparruan egindako egonaldi behartua zela medio.
|
|
|
Espainiako Gerra Zibilaren aurrean, Ibarnek Molaren eta Francoren matxinoen aldeko adierazpenak egin zituen mitinetan zein prentsako artikuluetan. Espainiako gerra amaiturik, berriz, gogor aritu zen Pariseko Parlamentuan, Euskaditik zein
|
Espainiatik
iritsitako errefuxiatuen aurka. Nikolas Ormaetxea, Orixe, ironia handiz oroitzen zen «Uharteko jaun mera»z, Gurseko kontzentrazio esparruan egindako egonaldi behartua zela medio.
|
|
|
«Eskubide motzak, janaria ez ugari, zaindari gehiegi». Egoera hori, konpondu beharrean, okertuz joan zen, eta
|
Espainiatik
alde egindakoentzat behin behineko aterpe gisa sortu zenak, Bigarren Mundu Gerraren eraginez, kontzentrazio esparruen ezaugarriak hartu eta jarraipen luzea zan zuen, 1945eko abendura arte.
|
|
|
Kontzentrazio esparruetako arte lanak horren adierazle dira. Garai zailak ziren, gerra galduta,
|
Espainiatik
alde egindakoentzat. Frantziako agintariek Bramen, Le Verneten, Gursen... eratutako kontzentrazio esparruetan, Francoren azken parteak zioenez, «desarmaturik eta gatibu» zeuden.
|
|
|
Lehen argazki horretan, nazi eta falangista batzuk ikusten dira Tolosako Santa Mariaparrokiatik ateratzen. Esan bezala, 1942 urtean gaude, Bigarren Mundu Gerrak beretxarrenean dirau eta, ofizialki behintzat,
|
Espainia
neutral mantentzen da, gerra ankerhorretatik aparte. Zer egiten dute Tolosan nazi aleman horiek?
|
|
|
Irratian entzun zuen Zerain herria aipatzenzutela, eta baita aipamen horren esplikazioa ere: Zerain herrixkan egon zela kokatuta
|
Espainiako
iparralde osorako espioitza zentro nagusia.
|
|
|
Borrokari profesionala zelaesan daiteke. Erakutsiko dizut gero bere argazki bat Deportes tradicionales de fuerza en
|
España
liburuan datorrena.
|
|
|
Argazkietan ikusten dugun sudurpeko estu laburrak ere bere garaiko moda bakarrik adierazi nahi ote du? Jose Antonio Arana Martijak dioenez, Errusian ibili zen 1942
|
Espainiako
División Azul batailoiarekin. Gaztelania eta errusieraz gainera hainbat hizkuntza zekizkien.
|
|
|
Ez dakigu berenherrian mugazain horiek mendi handirik bazuten zaintzeko. Hemen, Larrungo mendia ederki zaintzen dute etaez da aspaldiko demboretan kontrabanda handirik sartuEspainiatik hunat ez eta joan hemendik
|
Espainiarat
. Egiaerran, jaun horiekin ez da jostetarik:
|
|
|
Denetan da eztia, Euskal Herrian,
|
Espainian
, Frantzian, Ameriketan, Afrika zolan, Australian, denetaneztia... Deja, erleak ez ditugu sekulan menperatzenahal.
|
|
|
Gogoan ditut bederen, Senboseneko aita, Lordan zerri hiltzen ari zelarik, Puttikoteria bere etxera deitu ete ereman zuten Xermin Cornu, < < Zerri hiltzaile> > ezaguna. Alemanian hil zen ere Goutenègre Zelaitar gaztea,
|
Espainiara
iragan ondoan, Alemanen eskuetara itzuli zutena.
|
|
|
Hazparneko aldean, erran behar da, Louis Madréfamiliari esker eta bereziki André Madré jeneralaren bitartez, lehen taldearekin bagenituela aspaldian loturak.Alemanak joan zirelarik, gauaz eta ixilka, batzu
|
Espainiara
buruz ihesi, bertzeak Baionara treinaren hartzeko, gu, hamar bat lagun, aitzinetik hitzartu bezala, bilduginen herriko etxean. «Comité de Libération» deituelkartea antolatu ginuen, eta Louis Madré, geroxagoauzapez izanen zena, gure buru izendatu.
|
|
|
Horregatik, ez da harritzekoa Francisco de Goya artistak egin zuen El juego de la pelota a pala izeneko obraren kokaleku bitxia. Nonbait, joko horren zale handiak ziren Karlos IV.a eta María Luisa Parmakoa, garai hartako
|
Espainiako
errege erreginak, eta haien gela intimoena alaitu zuen zetazko eta artilezko bertsioak.7 Ez dakigu noblezia pilotazalea den ala ez, baina badakigu erretratuak estimatzen dituztela odol urdinekoek, eta erretratuak8 dira gure kirola eta artea lotzen dituen adar ezagunenetako bat. Aldaera eta erabilera asko daude horien artean:
|
|
|
|
Espainian
ere baziren Diego Valor komandantearen abenturak, eta hor gure inguruko planetetara egindako bidaiak eta abenturak kontatzen ziren. Radio Madrid eta SER katea 1954 urtean hasi ziren Enrique Jamés Bergua ren gidoiekin heroi espazialaren abenturak egunero ematen.
|
|
|
Fikzio horretan,
|
Espainiako
haurrengan beren nazio harrotasuna hazteko asmoz, eta zientzian eta teknologian Estatuak zeraman atzerapen nabaria nolabait estaltzeko, misioetako pertsonaiak nazioartekoak izan arren, aparteko protagonismoa eta agintea eskaintzen zitzaion Diego Valor komandante espainiarrari, haurren idolo bihurtzeraino. Baina baziren beste batzuk ere:
|
|
|
«Ez, ez, ni banoa hemendik.
|
Espainiara
joan nahi dut.» Gutxiri ematen zioten irteera, baina eman zidaten. Oso giro txarra zegoen ordurako.
|
|
2016
|
|
|
Azkena, ahaztua dago.
|
Espainiari buruzko
luxuzko liburu batean, kapitulu bat idatzi zuen euskal literaturaz. Han euskal prosaren maisu bi aipatu zituen:
|
|
|
Noiz euskal telebistako serietan, noiz
|
Espainiako
telebistetakoetan lan egin duzu. Zu zeure bidean beti?
|
|
|
Hala, Santiago Aizarnak idatziak. Gogo onez irakurriko zituen, esaterako, honek La Voz de
|
España
egunkarian plazaratutako hitzak (oraingoan ere, ez zitzaion ahaztu data jasotzea: 1971/11/30).
|
|
2017
|
|
|
12 urterekin, lehiaketak irabazteko egiten ziguten presioagatik? Onenak izaten saiatu behar genuen, eta etengabe lehiaketetan esku hartu (Gipuzkoako eta Euskadiko txapelketak, Campeonato de
|
España
, Trophée Mondial?). Baina horrek ez gintuen zoriontsu egiten.
|
|
|
Frantziatik
|
Espainiara
, lehenengo Andaluziara, eta gero Bilbora autobusez. Euskal Herria zenik ere ez zekien (orain badaki Espainiaren aldean ezberdina dela), eta hamabi urte daramatza hemen.
|
|
|
Frantziatik Espainiara, lehenengo Andaluziara, eta gero Bilbora autobusez. Euskal Herria zenik ere ez zekien (orain badaki
|
Espainiaren aldean
ezberdina dela), eta hamabi urte daramatza hemen. Ez du gaztelaniarik ikasi, ez omen du behar izan.
|
|
|
–Ez,
|
Espainia
Errumaniaren bide beretik doa, ezberdintasunak gero eta handiagoak dira hemen ere, eta jendeak alde egingo du. Gainera, hain da aspergarria zuen País Vasco hau!
|
|
|
Grabazio komertzial bat da 1918ko hori. Gogoan izan behar da Columbia diskoetxea Donostiatik barrena sartu zela
|
Espainian
. Orduan bertsolariak ez ziren interesgarriak; txistulariak eta abesbatzak grabatzen ziren, baina bertsolaririk ez.
|
|
|
Handik atera baino lehen gehienek Frantziara joan nahi dute. Niri, adibidez,
|
Espainiara
etortzea ez zitzaidan sekula burutik pasa. Frantziara joateko asmoa nuen.
|
|
|
Dena dela, zu hegazkinez etorri zinen.
|
Espainiara
zuzenean?
|
|
|
Ez, ez. Esan dizut, sekula ez nuen pentsatu
|
Espainiara
etortzea. Aurrena Frantziara joan nintzen, eta Senegalen kontatzen ez dizuten errealitatea aurkitu nuen han, dena ez zela hain polita, eta lan egin nahi banuen paperak behar nituela aurrena.
|
|
|
Hamar urte eman behar ditut hemen, lan egiteko aukerarik gabe, paperen zain? Orduan, Valentzian zegoen ezagun batek deitu zidan eta
|
Espainian
jendea erregularizatzen ari zirela esan zidan.
|
|
|
Batetik, kalean saltzen ibiltzen direnak daude, horrelako asko dago
|
Espainian
. Beste batzuk nekazaritzan hasi eta ibilbidea egiten dute lan finkoa aurkitu eta hemen geratu arte.
|
|
|
Badira beraientzat, herrikoentzat, aberriratze aseguru bat eratu dutenak ere. Adibidez, Almerian Mauritaniako Elkartea dago,
|
Espainian
dauden mauritaniar guztiak lotzen dituena. Bakoitzak hilero hainbesteko bat jartzen du, bosten bat euro, Espainian mauritaniar bat hilez gero, aberriratu ahal izateko.
|
|
|
Adibidez, Almerian Mauritaniako Elkartea dago, Espainian dauden mauritaniar guztiak lotzen dituena. Bakoitzak hilero hainbesteko bat jartzen du, bosten bat euro,
|
Espainian
mauritaniar bat hilez gero, aberriratu ahal izateko. Elkarteak txartela ordaintzen dio laguntzaileari.
|
|
|
Senegaleko Gobernuak diputatu batzuk eskaini nahi dizkio orain diasporari Senegaleko Asanblean, hamabost edo hamasei diputatu, diaspora ordezka dezaten. Espero dezagun Senegaleko Gobernuak
|
Espainiakoarekin
negoziatu ahal izatea, eta akordio batera iristea hogeita bost urtera heldu ezin direnei dirua itzultzeko edo zerbait behintzat ordaintzeko. Ez dakit zer hitzarmen dagoen frantsesekin, baina?
|
|
|
Baina
|
Espainia
, Italia eta Portugalekin ez.
|
|
|
Osaba Eleuteriorekin Gallito, Recuerdo florido, Amparito Roca, Gato montés... Manolo Escobarren Que viva
|
España
omen zuen jendeak gogoko. Doinu mutuak ziren.
|
|
|
Nola tratatzen gaituzte komunikabideek? Zer eragin dute guregan
|
Espainiako
eta Frantziako agintari nazionalistek. Non daukate burua gure politikariek?
|