|
2000
|
|
|
Kanadak bete lukeen zeregina aztertu zen.Besteak beste, Kanadaren politikan independentzia mantentzeko gai interesgarriakaipatu ziren: gobernuaren parte hartzea, Kanadar kultura eta presentzia sarean, gizartean sareak izan zezakeen eragina, ikerketa eta garapenean izan
|
zezakeena
, merkatua, aukerak...
|
|
|
Kronikari modura, betiere euskararen debekuaren kontzientzia ernea erakusten duNarbaitzak, lehenengo unean eta berehalako asteetan; alde horretatik, bere azalpenenhoztasunean ere, informazio zerbitzu ona bete zuen, garaiko kronika ofizial bateanesan
|
zezakeena
azalduz, eta, horrela, ondoko kronikariari egiteko bera samurtuz.Hizkuntzarekikoak, albistea errepikatuz ere, beti inolako iruzkinik gabe eman ohi ditu.Gizon kritiko eta zorrotz modura gogoratzen dute ezagunek Narbaitza.
|
|
|
Aitona Nikolasek, lehenean, mesfidantzaz behatu zion; gero, berriz, irri etsi bat egin zion... bere erranahi ezkutua izan
|
zezakeena
, zeren eta oroitzen baitut ezen handik hiruzpalau egunetarat hartu zuela bere deliberamendua:
|
|
|
Esperimentu haren aitzinatzeko, osabak bazuen, alde batetik, zurezko kaxa ireki bat, handi samarra, kandela baten estaltzeko erabiltzen zuena eta bazuena, bere aldeetarik batean, zulo tipi bat, puntu finko eta argitsu bat bihurtzen zena, kandela piztuaren eraginez; bazuen, bertzetik, mirail plano birakor bat, orientazino bat edo ber tze har
|
zezakeena
; bazuen, halaber, behatoki finko bat, burdinazko uztai tipi bat zuena, non pausatzen baitzuen begia, puntu argitsua mirailean nola islatzen zen ikusteko; eta bazuen, finean, pintzel fin bat, zeinaz baliatzen baitzen puntu argitsuaren iduri islatua markatzeko, mirailaren gainean.
|
|
|
Eta azkenean hura bezala hasi nintzen ni ere, zalantzak zetozkidanean: " Erromak erraiten duen bezala..." Ordea, zalantza ez zen Erromak erran
|
zezakeena
, baina ene baitan gertatzen zena, zeren kanpoan ikusten dugun soka korapilorik gabea bihur bailiteke gure barrenean mila korapiloko, eta zeren ez bainintzen, artean, neure buruaren jabe.
|
|
|
Alegia, Elbira eta haren ama jauregitik igortzea bekatu biziki larriagoa zela osabarentzat, Mattinek Elbirarekin egin
|
zezakeena
baino: karitatearen aurkako bekatua.
|
|
|
Eta iragan zen haizea, behatu nion neure arimari, eta han berean ikusi nituen, barreiaturik eta sakabanaturik, neure zorionaren zorigaiztoko hondakinak, neure ditxaren desditxak: ...desengainuak iraungirikako eguzki puskak, eta arantzak baizik erakusten ez zituen petalorik gabeko arrosa biluzia... eta amorioaren soinu isila ere garrasi bihurtzeko bidean nabaritu nuen neure eztarrian, otsoaren ulu; baina beheiti goiti zetorkidan ulu hura ere ito beharra nuen neure ezinaren eta neure amorruaren kontra, zeren zerbait eraginkorragoa behar bainuen nik orduan, ene mendeku gosea ase
|
zezakeena
, eta ene barrena bare eta sosega.
|
|
|
Nik ez dakit nola atera ginen handik bizirik, ez bada zeren Probidentziak gidaturik eta indarturik baikindoazen, hain izan baitzen neurriz kanpokoa gure gorputzen soportua eta jasana, eta ez bada zeren neure ondoan bainuen Goruki, zeinak, nola baitzen oihanean jaioa eta oihanean bizia, beti baitzekien, baita zalantzarik edo ondikorik handienen erdian ere, norat jo, eta zeinak beti baitzuen aterabideren bat korapilo bakoitzeko. Eta, arrazoin bertsuagatik, ez dizut kontatuko, halaber, nola garaitu eta azpiratu behar izan genuen hainbat eta hainbat mehatxu, zeren oihaneko edozein lekutan eta edozein partetan ezkuta baitzitekeen mandatari gaixto bat —hemen suge pozointsu bat, hor armiarma are pozointsuago bat, eta han piztia—, heriotzaren mandatua noiznahi den zabal
|
zezakeena
.
|
|
|
Eta, ai, zein urrun geratzen zitzaidan denbora eta sasoin hura, noiz eta Amsterdameko porturat iritsi bezain fite oilarraren moduan ibiltzen baikinen, oilotik oilorat, geure egitekoa egiten genuela ahalik eta lasterren eta fitezen! Eta nola maradikatzen nuen neure bizitzako aldi hura eta nola ahalketzen nintzen aldi hartaz!, nahiz eta ulertzen nuen, bertzalde, ezen ez zegoela ikasbide hoberik bizitzak berak eskaintzen ziguna baino eta ez zegoela zentzatze zentzuzkoagorik nork bere buruaren gainean egin
|
zezakeena
baino, gure hutsen zuzentzeko eta gure falten korrejitzeko eta erremediatzeko... eta bidean abantzatzeko eta aitzina egiteko, azken finean.
|
|
|
, bertzalde, austriar erregeen politikaren aitzinean, zeinak bihurtu baitzuen Kontraerreformaren spiritua estatu arrazoin!; eta bitarteko guztiak jartzen zituela, finean, konde, markes edo bertze edozein tituluren eskuratzeko: titulu gutiziatu hura, eguzkia baino ere distiratsuagoa izan zitekeena eta bere iragan iluna ezaba
|
zezakeena
.
|
|
|
Izan ere, nondik zetorkion piztiari edertasun hura? ...an erabiltzen dituzten animaliak eta hegaztiak jainkoen errepresentazinoetarako, eta zeren, baldin egia bada —dioten bezala— ezen Jainkoa ezin ikusi dugula, haren behako bakar batek deuseztu eta deseginen gintuzkeelako, berdintsu eta orobatsu gertatzen baitzen tigre harekin, zeinak baitzirudien ezen, begietan su hotz bat zuela, aitzinean zuen etsaia edo ikusle zuhurgabea noiznahi errauts
|
zezakeena
, suntsi eta birrin. Zeren, dakizun bezala, jaun André, katu eta basakatuen familiakoak baitira tigreak, eta halatan dira hauek, haiek bezala, beren berotasunean hotz eta beren hoztasunean bero... eta zeren haiek baino handiagoak eta kementsuagoak baitira, oro har, eta horrek egiten ditu are beldurgarriagoak eta izugarriagoak.
|
|
|
Eta so egin nion, eta haren begia ez zen orain begi krudel hura, keinu bakar batez bizitzaren eta heriotzaren arteko aldea erabaki
|
zezakeena
, baina tristurarena eta xamurtasunarena.
|
|
|
Baina aitona gizon argia zen, eta bazekien, edo jakin zezakeen, ezen zalantza bat zetzala hautu haren azpian, hautuaren hertsiak ehortzi zuena baina argirat egin
|
zezakeena
noiznahi den.
|
|
|
Ez, osabak ez zuen austriarren arrano inperiala akabatu, baina zein arrai eta alegera sentitu nintzen, halarik ere, zeren eta osabak ere, Galileok bezala, gibela egin baitzuen, baina urrats bat aitzina egiteko, bere egite haren bidez, eta zeren bere urrats hura bertze urrats bat izan baitzitekeen, gizon batek baino gehiagok gerorat gogora
|
zezakeena
eta gogoratuko zuena, libertaterako bide luzean...
|
|
|
izan ere, ez zirudien, ez, mafrundia edo sudur jarioa harrapatzeko beldur zirenik, arin jantzirik zihoazenez gero, lepoa eta lepaingurua bistan, baita zangoak ere, orkatiletarik goiti borzpasei hatz, galtzerdirik gabe...! Zirkunstantzia haietan, itsasotik noizbehinka zetorrèn haizea Luziferren tropetako deabru ikustezin bat izan zitekeen, emazteki haien lepainguruetarat noiznahi den amoltsuki biribilka zitekeena, edo zilipurditxoren bat ere egin
|
zezakeena
, haien paparretan beherat, edo, soinekoen beheko aho zabaletik belaunetan gorat, toki sekeretuagoetarat. Eta harritzen ninduten, halaber, haien begiek... zeinak kale kantoi batetik bertzerat baitzebilzkien, saguzar kapadunen joan jinak ere galdu nahi ez balituzte bezala, zeren negozio hartan tratuak eta sal-erosiak berdin eta orobat egin baitzitezkeen ageriz nola kapapetik.
|
|
|
Eta zeren, neure bide hartan barrena, lehenbizian batik bat, deliberatu bainintzen, denbora galdua reskatatu nahi banu bezala, neure buruarekin franko eta liberal izaiterat, ardi bat banintz bezala, goizeko guti jana —zeren eta ordu arte abstinentziak eta barauak izan bainituen arau— arratsaldeko betealdiaz berdin
|
zezakeena
. Eta hala abiatu nintzen, neure bakardadetik ihesi, bertze gorputz batzuen bila, zeren arau haiek hesiz hesi eta herstegiz herstegi inguratu izan baitzuten urte luzeetan ene kontzientzia eta nik hesietarik harat egin beharra nuen, ez itotzeko.
|
|
|
Epitafio kutsua zuen azken lerroak, albiste arrunta baino hobituarioa izan
|
zezakeena
toki aproposagoa. Hala ere, horretaz ez nintzen biharamuna arte ohartuko.
|
|
|
Arrapostu zuhurra, edozein gauza adieraz
|
zezakeena
, eta sinesgarria ere bai, bulego horretan sarturik nengoenetik bigarren aldiz gorritu ez banintz. Aitzinean Ximurra edo Charly izanez gero, itaun jakina etorriko zen ondotik:
|
|
|
Fogoien aldean, etxekoandrea eltzekoari eragiten ari zitzaiola, beste emakume bat: emakume sendo bat, Xanek bizkarrez baizik ez
|
zezakeena
ikusi, entsalada bat atontzen ari zen. Sofan berriz, Xanek sartzean ez baitzituen bete betean ikusi, bi mutil jarrita zeuden, haietako batek hanken gainean kuaderno bat zuela.
|
|
2001
|
|
|
«Bordelera itzultzean amari deituko ziola agindu bazion ere, haren ahotsantzu eta etsia zen, hain zuzen ere, une hartan gutxien entzun
|
zezakeena
. Zer esanziezaioketen bi emazte frakasatuk batak besteari?
|
|
|
Honen hiztegiak ez zuen Larramendirenik bildu jakinaren gainean; bai, eta sarri asko, oharkabez. Gerra bizia sortu zion beste hark, deserrietara bidali zuen aurrean eta berak, indartsua izanik, ezin
|
zezakeena
ondorengoen samaldak burutu zuen ia azken hondarreraino. Ez naiz orain hasiko euskal idazle sabindarren (barka," aranisten") multzoa neurtzen.
|
|
|
Inon ikasi ez duena badakiela esan dugu, eta gehiago ere esango genuke: inon ikasi ez duena eta inon ikas ez
|
zezakeena
. Etorri hori berezkoa baita, ez baitaiteke inon aurki.
|
|
|
Honaino Eleizalde, eta gehiago nahi baduzu hor daukazu Oñatiko Batzar ondoan argitara zuten liburu lodia, 428 orrialdeetan. Nik ez dut esan, ezta esango ere, neronek proposatu (badakizu orain honelako mintzamoldeak sartzen ari zaigula gazte jendea edo) eta aldeztu berria dudan batasunerako izan daitekeen bidea Eleizaldek orduan gogoan izan
|
zezakeena
denik. Segur naiz ezetz:
|
|
|
Duela zenbait urte, 1957an," Sarrera hitz batzuk" ipini nizkion, lehen aldiz ene bizian, Leturia-ren egunkari ezkutuari: adiskide dudan egilearen izenik ez dut emango, eskribau jaun ezagun bat eta bere aldizkaria are gehiago haserre ez daitezen8 Ez dut uste garai hartan igarle miresgarri nintzenik, urrutirako betaurrekorik gabe nork nahi ikus
|
zezakeena
baizik ez nuen esan, hain zen nabari. Baina oraindik ere ikusi nahi ez dutenik aski denez gero gure artean, hona aldatzera noa zenbait pasarte ortografia, hori bai, zertxobait aldatuaz, gezurra badirudi ere ez bainaiz sekula, oraintsu arte, h zalea izan:
|
|
|
Hilko naiz, baina ez naiz osoro suntsituko, geroagokoetan neure aztarna utzi gabe. Mila aldiz frogatua den egia hau, Comtek ere ontzat har
|
zezakeena
, Barandiaranek ondoan (zorionez) duen segizio ugariari gogorarazi nahi nioke, aspaldixe argitara emanak saihets ez ditzaten berriagoen segidan dabiltzalarik.
|
|
|
Bere sorterri den Corella inguruetan, Azkoienen eta baita Errioxa aldean ere (Alfaro inguruetan batez ere) pertsona atseginaren fama zuen orduan Sanzek, eta ziurrenik baita gaur ere. Iruñeko aristokrazia eskuindarrarentzat, berriz, Erriberak eman ohi dituen pertsonaia sinpatiko eta" asilbestratu" horietako bat zen, Tutera inguruan alderdia sendotzeko balio
|
zezakeena
, sozialisteninda rra oraindik ere zabala zen eskualdean, ez oso konplexua eta, nolabait esateko, Iruñeko jauregi eta egoitza ofizialetatik ongi" telezuzendu" zitekeena.
|
|
|
Urte korapilatsuak izan ziren haiek Nafarroan, Iruñeko aristokrazia eskuindarrak erabateko sorpresaz hartubaitzuen ustez bere kide zen bat —Alli Aranguren jauna— Nafarroaren" izaerak" onar
|
zezakeena
baino ilustratuagoa suertatzea. Eta Allik diputazioaren lehendakaritza eta UPNkoa utzi eta CDN sortu arteko bakerik ez zen izan.
|
|
|
Eta Allik diputazioaren lehendakaritza eta UPNkoa utzi eta CDN sortu arteko bakerik ez zen izan. Alli ren" Sancho Panza" —figura literario unibertsal bat erabiltzearren— Miguel Sanz bera zen; bere ezkutari fidela, lan zikinak egiteko prest zegoena eta bere esku utzitako boterearen eraginez, alderdi barruko borroka bortitzean oreka nolabait Alliren eremura eraman
|
zezakeena
. Baina Cervantesen Sancho Panzak ere gobernadore izateko grina barruba rruan zuen —nahiz eta gero ez gustatu— eta gauza berdina gertatzen zitzaion garai hartan Sanz Sesmariere.
|
|
|
Lehia saindua. Pentsatzean berean, berregituratze ideologikoak aktibaraziz bihotza uxkail
|
zezakeena
. Sariarena alderantziz ere irakurtzen ahal zen bistan dena:
|
|
|
Hau da, Mitxoleta Amazonian zegoela ahaztu ere egingo genuen B agertu izan ez balitz. Eta B agertzea, bere aldetik, inork aldez aurretik pentsa
|
zezakeena
baino mila bider sinpleago izan zen. Egia esan, beti bere zain egon izan bagina bezala izan zen, eta, neurri batean bederen, hala zen, hau da, haren aiduru egonak ginen betidanik, euskara paradisuko hizkuntza zela esaten zuten garaietatik, bederen, eta nork daki lehenagotik ere ez ote geunden zain.
|
|
2002
|
|
|
Platon greziar filosofo hain aipatuak idatzi zuen eroen pareko zirela poetak, eta hiriarentzat arriskutsuak; baina, hori bai, jainkoen inspirazioak ukituta zeudela. Izan ere, Platonek pentsamendu arauemaile bat bilatzen zuen, gizakumearen biziera gidatzeko eta argitzeko balio
|
zezakeena
. Eta alde horretatik, poesia eta poetak enbarazugarriak zitzaizkion, irudimenera, aldarrikapen apasionatura baitzeramaten gizakumeon mundua.
|
|
|
Zori deitoragarria nirea!, ezin jasan
|
zezakeena
! Likonides.
|
|
|
Edo beste bibrazio bat bezala hartu nuen, amodioaren espazio eta denbora sorginduetan zernahi gerta baitzitekeen, zinez. Ametsak, gainera, datu berri bat eskaintzen zidan, ene asmoekin bat egin
|
zezakeena
: ehizakia, beraz, ez zen uso bat, tximeleta bat baizik, orain bide batetik eta orain kontrakotik ibiliko zitzaidana.
|
|
|
Eta hala izango zen, azkeneko bietan musika entzutera ere iritsi nintzela iruditu baitzitzaidan. Musika isil eder bat zen, edonor hegaldaraz
|
zezakeena
, baita heriotzaren gainean ere. Azken joaldian, gainera, biolina jota gero, besoak zabaldu zituen Leirek, norbait besarkatzera balihoa bezala, irri bat ezpainetan.
|
|
2003
|
|
|
Gure ustez, obra honen destinatarioa, besteak beste, bere Institutuko ikasleak izan zitezkeen nahiz euskararik nekez irakasten zen irakaskuntza arautuan aldi hartan, edota irakurle gazte edo heldu zaletuak aldi berean. Hartarikoentzat irakurgai atsegin eta egoki bat atonduz batera, une horretan pil pil zegoen euskara batuaren auzian ere alternatiba bat eskaini nahi zuen, ordura arteko jokabideen aurrean tresna landu eta guztientzako bat eskain
|
zezakeena
. Obraren hitzaurre interesgarrian mintzo da gai honezaz, irudi oso ilustragarria erabiliz.
|
|
|
Oihenart, Bela edo Sanadon ez gain, Hiribarrenek bere garaiko Iparraldeko historialariengan ere ikusiko zuen hau. Manex Goihenetxek erakutsi duenez, arteko Iparraldeko historiografian, euskal jatorrien inguruko gaiak ziren nagusi.88 Eta orduko ikertzaileen artean Hiribarrenengan eraginik zuzenena izan
|
zezakeena
Agosti Xaho bide zen.
|
|
|
Eta mutu ere egon zen ordu batzuk geroago senarrak, isil gordean, mandoa gau mahaitik hartu eta telebista piztu zuenean. Isil gordean, ez berak esan
|
zezakeena
ezeroso gerta zekiokeelako bakarrik, baizik eta artean, oraindik ere, logelako telebista pizteaz lotsatzen zelako. Ez ziren, ba, alferrik gertatu telebista erosi ondoko ika mika haiek.
|
|
|
Kultura mediatuaren produktuak dira gure artean kontsumituenak, beste guztien gainetik. Garai batean ezkaratzak erraz babes
|
zezakeena
, orain telebistaren oldeak eraman dezake aitaren batean.
|
|
2004
|
|
|
Eta nola psikiatrak ahulgune bat baitzuen –bere iragana, inortxok ere ez zekiena–, bide luzea egin zezakeen bekaitzak egoera hartan. Edo, bestela esanda, O. jaunaren iragana hutsune bat zen, nornahik zernahirekin bete
|
zezakeena
. Eta ongi bai ongi ahalegindu zen jende aho beroa hutsune hura betetzen, gizona gure auzoan izan genuen bitartean:
|
|
|
Baina bidean, tamalez, espazio lokalean jarduteagatik gertuko komunikazioaren eragile gisa zetxezkion zenbait ezaugarri ere galdu egin ditu. Izan ere, gertutasuna oinarri, esparru lokala, komunikazioaren ikuspegitik behintzat, aukera eremu bat bezala ikusi izan da betidanik, beste komunikazio mota bat eraikitzea posible egin
|
zezakeena
, estatu edo nazioarte mailako komunikabideek hedatzen duten komunikazio ereduaren aurrean. Aukera hori elementu ezberdinen gainean oinarrituko litzateke, hala nola hurbileko edukiak eskaintzeko ahalmenean, gizartearen nahi eta beharretara (komunikatiboak, linguistikoak, politikoak...) egokituagoak; edo baita gizartea renpartehartzea komunikazio prozesuetan sustatzeko gaitasunean ere, ahotsa izateko aukera emanez bestela komunikazioa jasotzera mugatuta dauden gizarte sektore eta taldeei.
|
|
2005
|
|
|
Liburu honetan, XIX. mendearen erdialdera Espainia eta Frantzia Euskal Herritik barrena lotuko zituen trenbidea egiteko orduan nagusitu ziren bi aukeren berri ematen du. Batetik, Nafarroa Zumarraga Ordizia Irun bidea egin
|
zezakeena
zegoen, eta bestetik, Nafarroatik Aldude haran piriniarra zeharkatuz joango zena. Ubide eta portuetako ingeniari Manuel Peironcelyk donostiarren interesak babesten zituen aukeraren alde egin zuen, eta haren esku hartze garrantzitsuaren berri izango du Carlos Larrinagaren azken lan hau irakurtzen duenak, Peironcelyren txostenaren mamia eta huraxe irabazle suertatu izanaren arrazoiak ezagutuz.
|
|
|
Gure artekoan bazen elerako tartea eta, Lizarrerriko arratsalde sargoritsuan, Xabierko gazteluan kontatu ziotenak harengan piztu zuen jakin mina kutsatu zidan. Osaba Julio genuen, gure jakin mina ase
|
zezakeena
harrigarria badirudi ere, Julio zen gure familiako eliz gizon bakarra. Hari galdetu, eta osaba kaputxinoa, harro bezain pozik hasi zitzaigun, Xabier gora eta Frantzisko behera, Nafarroako patroia izateaz gain, misioen, pilotarien eta turismoaren patroia zela esan zigun; baina, Nafarroako konkista delakoaz arrastorik ez.
|
|
|
Dudaren bat bazuen, hantxe zuen froga, haragi bizian senti
|
zezakeena
! Baina Anbrosio ez zen enteratzen, bere burua sozialistatzat zuen arren, eta berandu baino lehen jakinarazi zion, berak, amona Kontxik?
|
|
|
– Ikusi nuen gero jende multzo erraldoi bat, nehork zenbatu ez
|
zezakeena
, nazio guzietarik, tribu guzietarik, jendalde guzietarik eta mintzaira guzietarik. Bildotsaren eta tronuaren aurrean zutik zeuden, arropa zuritan apainduak, palmorriak esku artean zatxixkatela.
|
|
|
So bat aski ote zen xendra lahartsuan tematzeko? Maitasunez troxatu pentsamenduak egunerokotasuna onera bidera
|
zezakeena
–Kitzikaz eta gutxiestez azpatu mendeak ezabatzeko baliamen ezin hobea zena, mundutik kanpo, lurrean exiliaturik, hondar urteetan Graxik zeraman norabide intimoa?
|
|
2006
|
|
|
Nork: adibidez, koloretako bideoa exekutatzeko aukera ematen zuen monitorearen leihoa, eta duala zen bere arkitekturan prozesadorea, hainbeste egin
|
zezakeena
MS DOS sistema eragilea (lehen sistema eragilea) Microsoft merkaturatu zuen, eta haren gainean exekutatu daiteke Windows, gutxienez Windows XP iritsi arte). hamarkadaren hasieran laurogeita hamar Japoniako gobernuak BTRON PC ezarri nahi zuen eskolak. Zurrumurru batzuen arabera, Estatu Batuetatik presio komertzial handia egin zuen, geldiarazteko proiektua.
|
|
|
1943 urteko ekainaren 10ean Biró anaiek bolaluma berri batentzako patentea atera zuten –bitarte horretan George anaia kimikariak tinta egokiago bat asmatua baitzuen bolaluman erabiltzeko, bolak errazago zabal
|
zezakeena
eta tutuaren barruan lehortzen ez zena– eta urte berean sortu zen Argentinan luma berriak egiteko enpresa bat. Bi anaien ekarpena asmakizunaren patentea besterik ez zen.
|
|
|
Kultur euskararen erabileran egindako bidea zen bereziki esperientzia hori, Jakin Taldeak eskain
|
zezakeena
, beherago dioenez:
|
|
|
Beste alde batera, zain egoteak ere batzen ditu nire baitan geografia biak: han ere baziren losak, eta egunak pasa zain nengoela orduak ematen nituen haiei begira, losa bakar bati begira zenbait ordu ematen ahal nituen, zakar bakoitza, hondakin bakoitza inportantea izan zitekeen orduan, haren garbitzearen perspektibak lasaitu egiten ninduen, banuelako harixe esker egiteko bat, aitzakia bat ofizialen aurrean, nire presentzia toki hartan justifika
|
zezakeena
.
|
|
2007
|
|
|
Azken kargu hori apurka apurka sendotuz joan zen, berak proposatzen baitzion erregeari gainerako ministroen izendapena eta banantzea, berak ordezkatzen baitzuen politikoki Gobernua eta bere politika Gorteetan. Ganberen araudiek Gobernuko kideen zigor erantzukizuna soilik ezarri zuten arren, Gobernuak Gorteen aurrean zuen erantzukizun politikoa sistemaren osagai bihurtu zen; izan ere, joko politikoak eskatu zuen erregeak lehendakaria hautatzerakoan Ganberen konfiantza izan
|
zezakeena
izenda zezala eta, beraz, Gobernuak konfiantza bikoitza izatea eskatu zen: erregearena eta Gorteena.
|
|
|
Ib., 162 (LVIII kap.).(«? nahiz eta hori batik bat eta berbaitan determina
|
zezakeena
erabat kanpora utzi dugun»). Ezagutza analogikoak ez du Jainkoa berbaitan determinatzen, baizik eta haren munduarekiko edo gurekiko erreferentzian bakarrik «eta ez daukagu gehiagoren beharrik», erabakitzen du Kant-ek.
|
|
|
Azkenerako, emaztearen izenean zeuzkan etxebizitza pare bat bakarrik gelditu zitzaizkion Luisi. Senideek lanpostu berri bat eman zioten berehala, baina Luisek espero
|
zezakeena
baino askoz gutxiago babestu zuten diruz.
|
|
2008
|
|
|
...o egunak ere, batean lasterka, beste batean borrokan eta hurrengoan harri jaurtika, orain eskuz eta orain habailaz, edo aizkora apustu txikiak eginez?, nahiz eta beraiena bezalako baserri pobre batean nekez egoten zen jolaserako astirik, patuak, halabeharrak edo dena delakoak ongi mugatua baitzuen garaiko baserritarrek ibili beharreko ibilbidea, bi geltokiren arteko joan etorri etengabeak laburbil
|
zezakeena
, lanetik izerdira eta izerditik lanera.
|
|
|
mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere. Beñardok? bere baitan eraiki
|
zezakeena
, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak. Nazariok eta Honoratok bazutenak, bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz:
|
|
|
Kontsul jaunak esaldi biribil batekin bukatu zuen bere jarduna, markes jaunak handik edo hemendik ezezta
|
zezakeena
; honek, baina, orduan beste premia batzuk nagusitu zitzaizkiolako edo, hitz aspertuak ere luze jo zuen, eta heldu zen, ausaz, hari amaiera emateko ordua?, gaia aldatu eta solasbidetik desbideratu zen, erabat desbideratu ere, beste isilune baten ondoren:
|
|
|
Ezustea adierazi ondoren, ordea, beste begirada bat nagusitu zitzaion, harrotasunetik asko zuena eta bere adierazpidean halako zerbait esan
|
zezakeena
: –Banekinan azkenean etorri egingo hintzela, emakume guztiak berdinak zarete-eta?.
|
|
|
Markes jaunarekin arazo haiek izan zituenetik, dena dela, markesa andereak ez zuen festa haietan pentsatu ere beharrik, norekin dantzatuko zuen berak, bada, markes jaunarekin ezin bazuen??, nahiz eta, pentsatu ere, pentsatu beharra zuen hartan aldian behin, markes jaunaren aurkako halako erresumin bat nagusitzen zitzaiola, hain zen markes jauna dantzari bikaina eta hain memento onak pasarazi zizkion berari, markesa andereari! Erori zen, baina, mundu hura, markes jaunaren benetako damuak bakarrik berreraiki
|
zezakeena
, berreraikitzekotan, eta joan ziren balsaren joan etorri airezkoetan lotutako gorputzak bakoitza bere aldetik. Zer axola zitzaion hura, ordea, markesa andereari, egoerari aurre egiteko Ama Birjinaren aldekotasuna bazuen?
|
|
|
alferrik. Isilunea luzatuz gero, ordea, alabaren eskuetan utziko zuen iniziatiba, auskalo zer beste bidetatik eraman
|
zezakeena
. Azkenean, zerbait esan behar eta, bere burua hizketan ikusi zuen, arestian hartutako bideari nola edo hala berrekiten ziola:
|
|
|
kolaborazionismoa erakusten zuena?. Gerardo niretzat ez bada, Nataliarentzat ere ez!?, halako zerbait bururatu ote zitzaion une hartan??; gero, irria ezabatuz? baita hondarrean beste keinu bat eginez ere, beheko ezpaina goikoaren gainean jarriz, besagainak mugitu zituen gora eta behera?, nola halako axolagabekeria bat adieraz
|
zezakeena
eta hartzera zihoàn erabakia zuritu?. Nataliak gure arteko tratua hautsi bazuen, nik zergatik ez?, bururatu ote zitzaion orduantxe??, esan zuen:
|
|
|
Bukatu zuen, bada, irkurketa, gero eta tentsio handiago batean, orri hura aire kirastuaren berezko espazioa balitz bezala, eta letrak eta hitzak kiratsaren atomoak eta molekulak, biriketan sartzen zitzaizkionak, bronkioetan eta albeoloetan, arnasa zailtzeko eta eragozteko. Eta, harekin batera, hantxe igartzen zuen, arimaren alderik ilunenean, hondamen gosearen munstroa, errege eguna zen eta hara oparia!?, kanpora ezin atera
|
zezakeena
, Gerardori bere aukera eman gabe. Eta orduan, orria amorruaren amorruz mila zatitan hautsi, eta halaxe esan zuen, biriketan bildutako aire kirastua kolpetik egozten zuela:
|
|
|
edan zitzala egunero Mariani markako hiru kopatxo ardo, ardo magique hura kemen eragile aparta zelakoan; Nazariori ere aholku bera eman zion, jakina, nahiz eta Nazariok ez zuen aholkua bete, ardoak halako zapore bat zuelako, kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere!?, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa? izebak bertatik bertara ikus
|
zezakeena
une hartan, dentistak bai baitzuen bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
|
lotsa lotsagarri hura, bai, barrutik zikintzen zuena, nola poz zitekeen, izan ere, ahizpa horrela sufritzen ikusita!? eta modu bakarrean garbi
|
zezakeena
, Nataliaren penak eta sufrimenduak berak ere bere gain hartuta?
|
|
|
Nataliak irain egiten zion arren, errukiz begiratzen zion Natividadek, samurtasunez ia, ahizparen lur hura ikusten baitzuen, lur jotako lurra?, berak bakarrik. Natividadek? gora
|
zezakeena
, ausaz, Kristok Kalbario mendian zeruraino goratu zuen bezala, pairamen osoz eta baldintzarik gabeko maitasunez.
|
|
|
eszenari begira zegokeèn edonork baieztatuko zukeen inguruan zeudèn guztien betartean halako irri bat, hala moduzkoa, nolabait esatearren? loratu zela, aita kalonjearenean irri zabal bat ere bai; honi, beraz, ustezko garaipena errematatzea soilik falta zitzaion, Nataliari egin beharreko galdera eginez bakarrik lor
|
zezakeena
:
|
|
|
horixe baitzuen hitz bakoitzak: zubiko harri bihur zitekeen bezalaxe bihur zitekeela bonba, zubia hankaz gora jar
|
zezakeena
.
|
|
|
hauts bihur zedin behingoz: zeruko amaren maitasunak itxuraldatutako hauts ezerezkoa airearen magalean dantzan; suzko fede hura, bai, ametsik ezinezkoena ere betetzeko bidean jar
|
zezakeena
: zer, izan ere, Ama Birjina urruneko herrietan agertu ondoren, La Saletten eta Lourdesen, bertan, ia etxeko atarian, agertu balitz, itxura guztien kontra?
|
|
|
Eta ametsetik errealitatera itzarri, eta orduan ohartu zen, ausaz, bere egoeraz: zer zebilen, izan ere, Beñardo, fabrika eraiki berriaren espazio hertsi hartan itota, preso, zeru zabala, begien bistan zituèn gain eta tontorretatik uki
|
zezakeena
–handik ez oso urruti geratzen zitzaionean?
|
|
|
Eta orduan, burua zuri geratu zitzaion Beñardori, begiak zabal zabalik zituen behinik behin, nora ezean gelditu balitz bezala?; Beñardo, beraz, galduta zegoen, eta, galduta zegoelako, agian, are galtzerago egin zuen, harrotasun puntu bat ere bazegoen jokoan, Beñardok duintasunarekin lotuta ikus
|
zezakeena
–, buruaren orri zurian oihu bat errotzen zitzaiola, mihirako bidea istantean egin zuena:
|
|
|
bere buruaren aurkako gorrotoa, bere buruarekin zuèn konfiantza eskasetik zetorkiona, erantzukizun gehiegizko bat nagusitu ote zitzaion orduan, bakardadearen lurretara eraman zuena, zeinetatik ohar baitzitekeen ezen lur haiek etorkizun beltza zutela zerumuga??, halako eran, non zorabio itxurako batek hartu baitzuen. Beñardo, beraz, egin berri zuèn apustuaren porrotaren beldur zen, gai ote zen, izan ere, askatasunaren ibilbidea, orduantxe urratu berri zuena, behar bezala ibiltzeko, azkenera arte??, eta buruan korapilo bat zuen, ondorioz, ardoak bakarrik deskorapila
|
zezakeena
. Eta hala, konturatu zenerako, tabernan sartuta zegoen; eskatu zuen pinta bat ardo, ordaindu zion zilarrezko txanpon batekin?
|
|
|
Beñardo era hartan ikusita, edonork esango zuen bere burua urkatzera zihoala, baina, zubi gainean egon zenean ez bezala, ez zituen ezpainak ez eskuak ez gorputza dar dar; aldiz, ziur zirudien egin behar zuenaz. Beñardok, ondorioz, ideia distiratsu bat behar zuen buruan, zubi gainean aurkitu ez zuèn indarra eta kemena ematen zizkiona, eta ezin esplika
|
zezakeena
mendeku goseak baizik, errai erraietako gorroto batek, odolaren ukoak gorroto itsua du lege, mendekuaren ideia piztu balio bezala; prestaketa guztiak egiten ari zen bitartean, gainera, marmarka hasi zen, ulertzen ez zitzaion arren, argi eta garbi zegoen zein zen bere diatribaren jopuntua, hiru aldiz errepikatu baitzuen:
|
|
|
baita, pentsatzearen pentsatzeaz, buruan halako kezka bat agertu ere. Nazariok gogoan zuen, agian, langile baten begirada iheskorra, anaiarekin izan zuèn jokabidea gaitzetsi ziona? edo ekintza zuriezinari arrazoi bat bilatu nahi zion, besterik gabe, ekintza zuriezina zuribidean jar
|
zezakeena
, neokortexaren exijentziaz?, lankideen aurreko azalpen bat eskatzen ziona, eta hala, handik ordubetera langileak biltzen zituela, esan zien:
|
|
|
ongi baino hobeto bazeramaten ere, besteek, batzuetan, lanak izaten zituzten, amak batez ere? soinekoen kontu hura, batak eraman
|
zezakeena
besteak eraman zezakeen, ez baitzuen, beste gauza batzuen artean, ongi ulertzen.
|
|
|
sublimazioaren suan; su purifikatzaile hura, jelosiaren aldeko indarrak mirespenaren aldeko bihur zitzakeena, arimaren operazio alkimiko batean? loratu ere, loratu baitzitzaion azkenean Ricardori ezpainetan irri mehe bat, beste eragile bat ere izan
|
zezakeena
, hagitzez ere arruntagoa, mutilak bere irudia eta zuzen itxura zaindu behar baitzituen, azken batean: bere marka eta etiketa, alegia, orekarekin zein zehaztasunarekin lotzen zuena, hargatik baitzen, hargatik batez ere?
|
|
|
Komentutik irtenda gero, herri txiki itxietan, non arnasa hartzea bera ere ozta ozta den zeregin pribatu, isilpean osatutako iritzi publikoa du herritarren mugimendurik txikienak mehatxu?, Ernestinak keinu itsusi batzuk jasan behar izan zituen, hainbat jenderen aburuz, porrot egindako emakume bat zen, azken batean, Jainkoaren deiari muzin egin ziona?, lehen egunetan batez ere, zeinetan susmoak eta gezurrak zabaltzen hasi baitziren: ordenaren arauren bat larriki hautsi ote zuen, zabaldu ere, zabaldu zen irudimenik beroenak ere nekez asma
|
zezakeena
, lekaimeek santa Teresaren ahotsa entzun ote zuten areto kapitularrean bilduta zeudèn egun batean, nobiziei botoak egiteko hilabete falta zitzaienean: –Nobizia guztiak nahi zaituztet neure zerbitzuan, sor Ernestina izan ezik??, aita espiritual berriarekin diskusio zitalen bat izan ote zuen?
|
|
|
Anarkista kabroi batek garbitu du! , baina Mateoren mihia sugegorri batena zen jada, ezin lasterrago higitzen zena eta ezin har
|
zezakeena
atsedena bere lasterrean baizik, halako eran, non jarraian honela mintzatu baitzitzaion, tximistaren abiaduran orduan ere?: Zenbatetan esan izan dizudan anarkistak piztiak direla, Nazario!
|
|
|
–Eiffelen gora egin nuen, bai, baina Lourdesen gorago? beherago egonda ere, beti baitago gorago Ama Birjina??, zazpi egunetan segidan; bereganatu zuen markes jaunak automobila, hogeita hamar kilometro orduko har
|
zezakeena
, baita bertan ibili ere egun batean, hurrengoan eta hurrengoan, zazpi egunetan segidan, gidatzen ikasi zuen arte; ekin zioten villalbatarrek itzulerako bideari zortzigarren egunean, Frantzian zehar lagun izan zituztèn bi morroiak eta neskamea tren geltokian utzita, heldu ziren laurak Zaldiango jauregira halako batean, bidean oinezkoen eta zalgurdietako gidarien protestaoihu bat baino gehiago entzun ondoren, hori bai, oinezko bat baino gehiago ere ikusi zuten lasterka, makinatik ihesi, deabruzko tramankulu bat zelakoan edo?, orain makinaren hotsak zaldiak izutzen zituelako eta orain guztiak hautsezko hodei baten pean estalita uzten zituelako?
|
|
|
Panorama haren aurrean zegoela, bere autoestimua eta nitasuna puzteko aukera bikaina zuen gizonak?, bere bizitzaren errepasoa egiten ari zen, beharbada: hots, bere historia berreraikitzen ari zen, titulu batek ezin hobeto laburbil
|
zezakeena
: –Ezer ez izatetik guztia izatera iritsi zèn gizonaren historia?.
|
|
|
Regina Aldasorok pena handi bat zuen, nekez ahatz
|
zezakeena
: nola ahaztuko zuen, bada, aitak bizitzaren azken orduan arbuiatu zuen-eta!
|
|
|
Aldasorotarren sukaldean aitari begira zegokeèn begirale ikusezin bati nekez itzuriko zitzaion haren keinua, kopeta zimurtu zuen apur bat, apur bat baino gehiago ere bai?, aitaren zalantza adieraz
|
zezakeena
, edo aitaren nahigabea, hobeki, une hartan zera pentsatu balu bezala: –Bai, baina gizon baten dantza eta emakume batena oso dira diferenteak, Ernestina:
|
|
|
Baina, marinel hankamotz harengan pentsatze hutsak hainbeste izutzen baninduen ere, kapitainari berari askoz beldur gutxiago nion nik beste inork baino. Zenbait egunetan, eraman
|
zezakeena
baino askoz ron gehiago edaten zuen; eta orduan, eseri eta bere itsas kanta zahar latz, gaizto haiek kantatzen zituen, inoren axolarik gabe; baina beste zenbaitetan edaria eskatzen zuen denontzat, eta bezero kikildu guztiak bere kontuak entzutera behartzen zituen, edo berarekin batera kantatzera. Maiz sentitu nuen etxe guztia dardarka. Tra la rai, botila bete ron?
|
|
|
Errepikapen asko huskeriatzat, makulu eta betegarritzat jotzen dira, ez baitira mezuaren esanahia ulertzeko ezinbestekoak. Hiztunak esaldi bakarrez edo laburrago esan
|
zezakeena
, sintagmak, esaldiak edo zenbait zati errepikatuz ematen du. Ahozko hizkuntzan gauzak behin eta berriro errepikatzen ditugu, esandakoa ahaztu egin zaigulako edo pentsatzeko beta hartu nahi dugulako.
|
|
|
Ezaguna da Frantziako lehen Pizkundeko olerkariek ondokoek baino hizkuntza soilagoa eta artezagoa erabili zutela, eta, alderdi horretarik, Echeparek ere horrelako joera erakutsi zuela zalantzarik ez da, nahiz garaiko euskarazko erreferentziarik gabe, edo hain urriarekin, neke den mailakatze egokirik egitea euskal koplagintzaren barnean. ...ehar izan zituztela beren koplagintzako jokoak, edukiaren eta erranbidearen arteko uztarduraren egokitasunari emanez lehentasuna.45 Artifizioak> (orduko hitzaren hartzeko) eskain zezakeen baliabiderik gabe, monotoniaren eta neurtitz pobreziaren irriskua hor zegoen, kopla egilearen jeinuak (du Bellayk allégresse> d, esprit> gisa definitu zuena; ikus 46 oharra) baizik gaindi ez
|
zezakeena
, Echepareren kasuan neurri batean gertatu bezala, zenbaiten ustez bederen: Reicher (1958), Mitxelena (1968), Sarasola (1976), Altuna (1979).
|
|
|
Azkuek Bilboko katedrako irakasle esperientzian oinarrituz euskara irakasteko metodo berririk ere sortu zuen, zehazki 1917ko Prontuario de la lengua vasca. Ez zen bereziki bere eskoletan erabiltzeko liburua baizik edozein pertsonak bere kabuz euskara ikasteko balia
|
zezakeena
. Izatez beste euskara irakasle batzuei ere bidea erakutsi nahi zien.
|
|
|
–Kirikiñok? adibidez, EJBn segitu arren, ez zuen bere sabindar euzkerea berehala utzi, nahiz denboraz bigundu371 Edozein kasutan, EJBren erabaki honek eman
|
zezakeena
1923 urte berean, hilabete gutxiren buruan, Primo de Riveraren estatukolpeak trabatu zuen.
|
|
|
Praktikan Eskualdunak Azkueren aldizkariek baino arrakasta handiagoa izan zuen, 8000 erosleraino bilduz 1935 aldera4 Hori izan zen gailurra, ordutik erosleak galduz joan baitzen. Funtsean esan liteke Eskualduna XIX. mendeko euskara idatzi eta irakurle ereduaren moldekoa izan zela, agerpen gailena, baina eredu hura bezala ezin iraun
|
zezakeena
luzaz. Izan ere, Eskualduna frantses nazionalizazioa osoki burutu arteko trantsizio prozesuan sortu zen:
|
|
|
Harria taberna barruan egonik kanpoan jaso
|
zezakeena
baino kalte gutxiago izango zuela uste zuen Iriarte sendiak, baina alderantzizkoa gertatu zen. 1973 urtean harriari zuzenean eragin zion ezbeharra izan zen tabernan.
|
|
|
...batean lasterka, beste batean borrokan eta hurrengoan harri jaurtika, orain eskuz eta orain habailaz, edo aizkora apustu txikiak eginez, nahiz eta beraiena bezalako baserri pobre batean nekez egoten zen jolaserako astirik, patuak, halabeharrak edo dena delakoak ongi mugatua baitzuen garaiko baserri bateko baserritarrek ibili beharreko ibilbidea, bi geltokiren arteko joan etorri etengabeak laburbil
|
zezakeena
, lanetik izerdira eta izerditik lanera.
|
|
|
Ez da artikulu honen helburua teknikoki euskaraz duintasunez bizitzeko Bilboko Udalak egin
|
zezakeena
eta ez duena zerrenda baten ipintzea, esaterako, erabilpen instituzionala bermatuko lukeen lege mailako arau sorta bat, Ana de Castroren arabera orain dela lau urte prestatzen ari zirena, eta besteak beste, udal informazioa (publizitatea) zabaltzen duten aldizkariek behintzat egiteko, udal zerbitzu pribatizatuetan euskara eskubide lez ziurtatzeko, Udaltzaingoak zure eskubideak euskaraz azaltzeko.... Ez da asmoa ere bildu egitea, zer ez den egiten diru urritasunagatik; arestira arte zinegotzi barik, Eusko Jaurlaritzak ematen zituen euskalduntzerako diru-laguntzen birmoldaketa dela eta udalarenak desagerraraztea osatu beharrean... eta abar.
|
|
|
Egoera politiko eta sozioekonomikoak baldintzatzen zuen, oro har, Batzordeak egin
|
zezakeena
. Hala ere, Hegoafrikakoak helburu garrantzitsuak bete zituen, eta Txilekoa, Argentinakoa eta El Salvadorrekoa baino urrutiago heltzen asmatu zuen.
|
|
|
Komentutik irtenda gero –herri txiki itxietan, non arnasa hartzea bera ere ozta ozta den zeregin pribatu, isilpean osatutako iritzi publikoa du herritarren mugimendurik txikienak mehatxu–, Ernestinak keinu itsusi batzuk jasan behar izan zituen –hainbat jenderen aburuz, porrot egindako emakume bat zen, azken batean, Jainkoaren deiari muzin egin ziona–, lehen egunetan batez ere, zeinetan susmoak eta gezurrak zabaltzen hasi baitziren: ordenaren arauren bat larriki hautsi ote zuen –zabaldu ere, zabaldu zen irudimenik beroenak ere nekez asma
|
zezakeena
, lekaimeek santa Teresaren ahotsa entzun ote zuten areto kapitularrean bilduta zeudèn egun batean, nobiziei botoak egiteko hilabete falta zitzaienean: " Nobizia guztiak nahi zaituztet neure zerbitzuan, sor Ernestina izan ezik" –, aita espiritual berriarekin diskusio zitalen bat izan ote zuen...
|
|
|
Markes jaunarekin arazo haiek izan zituenetik, dena dela, markesa andereak ez zuen festa haietan pentsatu ere beharrik –norekin dantzatuko zuen berak, bada, markes jaunarekin ezin bazuen? –, nahiz eta, pentsatu ere, pentsatu beharra zuen hartan aldian behin, markes jaunaren aurkako halako erresumin bat nagusitzen zitzaiola, hain zen markes jauna dantzari bikaina eta hain memento onak pasarazi zizkion berari, markesa andereari! Erori zen, baina, mundu hura, markes jaunaren benetako damuak bakarrik berreraiki
|
zezakeena
, berreraikitzekotan, eta joan ziren balsaren joan etorri airezkoetan lotutako gorputzak bakoitza bere aldetik... Zer axola zitzaion hura, ordea, markesa andereari, egoerari aurre egiteko Ama Birjinaren aldekotasuna bazuen?
|
|
|
alferrik. Isilunea luzatuz gero, ordea, alabaren eskuetan utziko zuen iniziatiba, auskalo zer beste bidetatik eraman
|
zezakeena
. Azkenean, zerbait esan behar eta, bere burua hizketan ikusi zuen, arestian hartutako bideari nola edo hala berrekiten ziola:
|
|
|
bere buruaren aurkako gorrotoa, bere buruarekin zuèn konfiantza eskasetik zetorkiona –erantzukizun gehiegizko bat nagusitu ote zitzaion orduan, bakardadearen lurretara eraman zuena, zeinetatik ohar baitzitekeen ezen lur haiek etorkizun beltza zutela zerumuga? –, halako eran, non zorabio itxurako batek hartu baitzuen. Beñardo, beraz, egin berri zuèn apustuaren porrotaren beldur zen –gai ote zen, izan ere, askatasunaren ibilbidea, orduantxe urratu berri zuena, behar bezala ibiltzeko, azkenera arte? –, eta buruan korapilo bat zuen, ondorioz, ardoak bakarrik deskorapila
|
zezakeena
. Eta hala, konturatu zenerako, tabernan sartuta zegoen; eskatu zuen pinta bat ardo, ordaindu zion zilarrezko txanpon batekin...
|
|
|
Beñardo era hartan ikusita, edonork esango zuen bere burua urkatzera zihoala, baina, zubi gainean egon zenean ez bezala, ez zituen ezpainak ez eskuak ez gorputza dar dar; aldiz, ziur zirudien egin behar zuenaz. Beñardok, ondorioz, ideia distiratsu bat behar zuen buruan, zubi gainean aurkitu ez zuèn indarra eta kemena ematen zizkiona, eta ezin esplika
|
zezakeena
mendeku goseak baizik, errai erraietako gorroto batek –odolaren ukoak gorroto itsua du lege– mendekuaren ideia piztu balio bezala; prestaketa guztiak egiten ari zen bitartean, gainera, marmarka hasi zen –ulertzen ez zitzaion arren, argi eta garbi zegoen zein zen bere diatribaren jopuntua, hiru aldiz errepikatu baitzuen: " Hi alua bahaiz, ni aluago, Nazario!", tonu gutxiesgarrian, esaldia bukatzearekin batera begiak itxuragabeki zabaldu eta argi ezin argitsuago batez betetzen zitzaizkiola; esan nahi baita Beñardo Nazarioren balizko irudiarekin asaskatzen ari zela etengabeko erretolikan:
|
|
|
Nazariok, beraz, narrasti batek bezala jokatu zuen –ehizan dabilen narrastiak ez dio bere buruari galderarik egiten–, segur bezain itsu, zalantzari tarte txikienik utzi gabe. ...rtasun itxura eman behar du, baita ziur ez dagoenean ere–, Nazario pentsatzen hasi zen, halako batean... baita, pentsatzearen pentsatzeaz, buruan halako kezka bat agertu ere –Nazariok gogoan zuen, agian, langile baten begirada iheskorra, anaiarekin izan zuèn jokabidea gaitzetsi ziona... edo ekintza zuriezinari arrazoi bat bilatu nahi zion, besterik gabe, ekintza zuriezina zuribidean jar
|
zezakeena
, neokortexaren exijentziaz–, lankideen aurreko azalpen bat eskatzen ziona, eta hala, handik ordubetera langileak biltzen zituela, esan zien:
|
|
|
...o maila bateko –maila osoko– kolaborazionismoa erakusten zuena –" Gerardo niretzat ez bada, Nataliarentzat ere ez!", halako zerbait bururatu ote zitzaion une hartan? –; gero, irria ezabatuz... baita hondarrean beste keinu bat eginez ere –beheko ezpaina goikoaren gainean jarriz, besagainak mugitu zituen gora eta behera–, nola halako axolagabekeria bat adieraz
|
zezakeena
eta hartzera zihoàn erabakia zuritu –" Nataliak gure arteko tratua hautsi bazuen, nik zergatik ez?" bururatu ote zitzaion orduantxe? –, esan zuen:
|
|
|
Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona: mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere –Beñardok– bere baitan eraiki
|
zezakeena
, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak –Nazariok eta Honoratok bazutenak– bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako beste lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko" bertsolari txikiaz", Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen lagunak ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela... baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen?
|
|
|
Panorama haren aurrean zegoela –bere autoestimua eta nitasuna puzteko aukera bikaina zuen gizonak–, bere bizitzaren errepasoa egiten ari zen, beharbada: hots, bere historia berreraikitzen ari zen, titulu batek ezin hobeto laburbil
|
zezakeena
: " Ezer ez izatetik guztia izatera iritsi zèn gizonaren historia".
|
|
|
Reginak pozez gainezka behar zuen, baina, bizkarrean erantzukizunaren zama sentitzen zuelako edo –zer izango ote zen bere etorkizunaz, hain gai labainean laprast egin eta ahuspez erortzen bazen, brist eta brast? –, ilun itxurako aurpegia jarri zuen; hitz egin ere, horregatik egin zuen, beharbada, egin zuen moduan, hitzak pentsatuz, neurtuz, hain behar zuen neurri neurrikoa markesa anderearen eremura eramango zuèn hitzezko zubiak, antza... horixe baitzuen hitz bakoitzak: zubiko harri bihur zitekeen bezalaxe bihur zitekeela bonba, zubia hankaz gora jar
|
zezakeena
.
|
|
|
Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu behar baitzuen une hartan, zeru lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna –hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez– hauts bihur zedin behingoz: zeruko amaren maitasunak itxuraldatutako hauts ezerezkoa airearen magalean dantzan; suzko fede hura, bai, ametsik ezinezkoena ere betetzeko bidean jar
|
zezakeena
: zer, izan ere, Ama Birjina urruneko herrietan agertu ondoren, La Saletten eta Lourdesen, bertan, ia etxeko atarian, agertu balitz, itxura guztien kontra?
|