|
2000
|
|
|
Garai batean hasi ziren. 1917an Madrilen emakume raketistak
|
zebiltzan
. Kubaraino ere joan ziren.
|
|
|
Gogoan dut, nire ikasle garaietan," Oh, Euzkadi" literatur aldizkaria ezagutu eta harrituta geratu nintzela guztia euskaraz ikustean. Han
|
zebiltzan
, Saizarbitoria, Koldo Izagirre... Gero, momentu batetik aurrera, zure txokoa egin duzu eta euskaraz jarraitzen duzu.
|
|
|
hark Durangoko nekazariei foruak. Hala ere, aldi hartan oraindik bakeak egin ezinik
|
zebiltzan
.
|
|
|
Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok ere badakigu! Alabaiñan agerian
|
zebiltzan
. Estali behar; ez behar:
|
|
|
Zerua antzezteko, aulkiak mahai gainean jarri zituzten, beraaulkien gainean jarririk. Haurrak mahai inguruan
|
zebiltzan
, besoak mugituz. BeraJaungoikoa izanik, zergatik ez zuen hegan egiten galdetu zitzaionean, Morenobesoak mugitzen hasi, airera salto egin eta besoa apurtu zuen (Kononovich 1981).
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako beste hizkuntzekin. Hori ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren hitzak (berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora
|
zebiltzan
jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985: 131):
|
|
|
Anido k hizkuntz debekua ezarri nahi zuelarik, botere autonomiaren lege horihautsi egin zen, eta, kolpe txar horrekin batera, herrian eta apaiz artean ongi errotutakohizkuntz tradizio errespetagarria ere, hots, elizgizonen herriarenganainoko zubi naturala. Hizkuntzaren auziak ozpindu egin zituen harmonia onean
|
zebiltzan
agintarienharremanak une batez, eta ez dirudi 1940an (testuak bestelakorik iradoki nahi duenarren) adostasun zinez onartura iritsi zirenik.
|
|
|
Une hartan, nik ezagutu ez nuen osabaren irudia etorri zitzaidan burura, aurreanneukan agure hil hurrena ikusita. Ihesi
|
zebiltzan
abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait. Misterioaren giltza eskura nuela sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu zuen Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Gaur egun, La Calera del Prado ohiko komunikazio bideetatik nahiko aldenduta dagoen baserri multzo txikia da, nahiz eta beti ez den horrela izan. Garai batean, auzo honetako bentak (XVII. mendekoa) atsedenlekua eskaintzen zien Gaztelako meseta eta Kantabriako portuen artean
|
zebiltzan
bidaiariei.
|
|
|
Gaua azkar igaro zen. Denbora aprobetxatzen maisuak ziren (larunbatero laupabost ordutan mozkortu eta desmozkortu egin behar baitzuten, etxera onik bueltatzeko), eta gauerdirako lurretik arrastaka
|
zebiltzan
jada. Likore eta konbinatuak ziren euren bazka gau hartan, H ordua iristean behar bezala ekiteko nesken erronkari.
|
|
|
Eta preso haiek korrika segitu zuten, urrunago eta urrunago. Harik eta, bide ertzean geratuta, zeren bila
|
zebiltzan
ere ez zekitela konturatu ziren arte.
|
|
|
Baina ez... Izan ere, berehala pentsatu nuen ezen okasinoa ez zela bakarra izanen, eta ez nenbilela, ondorez, berant, bi uso joanei sareak berriro hedatu ahal izaiteko... zeren eta haiek ez baitziren munduko punta batetik bertzerat
|
zebiltzan
usoak, baina etxe etxekoak, eta segur nengoen, halatan, ezen berriro bilduko zirela Mattin eta Elbira elkarrenganat etxean edo etxe inguruan, nola Maddalen eta osaba Joanikot biltzen baitziren itzalgaizka urroztarren bordan, eta nola erleak itzuli ohi diren behin eta birritan utzi izan duten lorerat, gehiagoren igurikitzan. Eta gorabehera haietan galdu nuen denbora ongi etor zekidakeen, bertzalde, zeren, bide hartarik, aitari jakinarazi beharrekoak presta bainitzakeen, elez ele eta erranez erran.
|
|
|
—Nik erran diot aitari nola
|
zebiltzan
Mattin eta Elbira, nik salatu ditut biak... baina ene ohorea jokoan zegoelako, eta bertze aterabiderik ez nuelako, zeren...
|
|
|
Eta, apeza harri eta zur uzten nuela, historia bat asmatu nuen, erraiten niola ezen, haur nintzelarik, anitz zirela jauregi ondoan
|
zebiltzan
azeriak; eta erran nion segidan ezen, sartu eta fintkatu zuela osabak, egun batean, hesola bat, leku jakin batean; lotu ziola oilo bat hesolari, neurtu zuela kanoitik harako distantzia, kalkulatu zuela kanoiari eman beharreko inklinazinoa... Eta, begiak guztiz zabaltzen nituela, akabatu nuen:
|
|
|
Eta ez, indiar gorri haiek ez zuten Pitagorasen teorema ezagutzen, ez zuten itsasorratzik ezagutzen, baina ez
|
zebiltzan
, halarik ere, ditxaren eta felizitatearen bidetik desbideraturik...
|
|
|
Eta bi emazteki indiar zituen neskame, Iriyama eta Iriyumo, chaimen tribukoak, ahizpak zirenak eta Rosak ezin hobeki tratatzen zituenak... eta haietarik batek, Iriyumo zeritzanak, anitz ipuin kontatzen zizkigun, berak guztiz sinesten zituenak, eta ni, hari entzunik, Felisaz oroitzen nintzen, ene inudea eta haz ama izan zenaz, zeren hark ere net sinesten baitzituen Urbiaingo jendeen ahotan
|
zebiltzan
ipuinak...
|
|
|
Eta hurrengo egunean soka gakodun bat hartu eta zuhaitzetan goiti ibiliko ginen, gakoa adarren bati ongi lotu ondoren, zeren eta osabak zuhaitz gainetan behatoki ezkutu batzuk paratzeko ohitura baitzuen, oihanean barrena
|
zebiltzan
urtxintxak —zeren eta biziki maite baitzituen urtxintxak, eta hargatik deitzen zioten ere sehiek, beren arteko solasetan, Urtxintxa— edo hegazti habiak edo oi haneko bertze mila animalia bertatik bertara obserbatu ahal izaiteko.
|
|
|
Zeren urte luzeetan izan baitzen Trinidadeko uhartea itsas lapur ingeles eta holandesen habia. Denbora hartan, aldiz, frantsesak
|
zebiltzan
inguru haietan nagusi... Eta frantsesak, orduan, nola, geunden egoeran egonik —mastak eta belak estatu negargarri hartan, eta bolbora ere urak galdurik—, ez baikenuen zer eginik, berehala nagusitu zitzaizkigun, gure galeoiko kapitainak bandera zuria mastaratzen zuela, itsas lapurren lehen kanoi hotsa entzun bezain fite.
|
|
|
Eta, aitak iragarri bezala, azkenean berak arrazoin! Eta Urbiaingo haraneko borzpasei jauntxoekin ere orobatsu gertatu zitzaioan, zeren zeruan hegan
|
zebiltzan
borzpasei miru haiei ez baitzien graziarik egiten ikusteak ezen arrano bat bil zitekeela ingurune haietarat eta haien gainean hegalda. Eta gaitz erranka aritu zituan, aitaren asmoak ez ote ziren...
|
|
|
Eta batek edertasun batean sinesten zuen, eta bertzeak bertzean. Eta biak ere hautu hertsi batean
|
zebiltzan
, hau edo hura, bata ibaiaren hegi batean, bertzea bertzean... Eta, bi hegiak lotuko eta estekatuko zituen zubiaren altxatzeko, zu falta zinen, jaun André, zeren zu han izan bazina, erranen baitzenien:
|
|
|
Paretan, eskuin aldera, bonbilla bat, ororen argi emaile xuhurra. Sabaiko fluoreszenteak itzalita zeuden; nahita piztu gabe utziak ziren, edo ez
|
zebiltzan
, hori ez nuen nik argituko etengailuak eskura izan arren. Begiak eskaileretan nituen finkatuak edo, zehatzago erranda, haien buruan zegoen atean.
|
|
|
Grabagailua prestatzen hasi nintzen, kasetea atzera eramanez. Pilak ongi ote
|
zebiltzan
frogatu ere nuen, abiarazteko botoia zanpatuz. Azterketa ontzat emanda, trastea noren ahoan sartu, horretaz baizik ez nintzen eskasean.
|
|
|
—Horixe zioten han
|
zebiltzan
suhiltzaile eta poliziek —ahalik eta lasaien nik— Ez diat irakurri, baina seguru nagok Isabel Sanjosek ere suizidioa aipatu zuela larunbateko bere zaborrerian.
|
|
|
Lainoek sortzen zidaten inpresioagatik, nahigabe luze bat iruditzen zitzaidan Astarraingo Kale Nagusia. Kalea ez zen artean lehortu, eta salto txikika
|
zebiltzan
lanera zihoazten guztiak, oinetako garbiak ez zikintzearren.
|
|
|
Haur guztiak
|
zebiltzan
," herrena" hitzaren erritmo hautsian, haren inguruan.
|
|
|
Egokitu zioten lehendabiziko lana politikari bat zaintzea izan zen eta, hauteskunde garaia izaki, hara eta hona ibili behar izan zuten. Behin batez, Madril aldean
|
zebiltzan
batean, dena delako politikariari telefonoz deitu zioten eta Cuencako herrixka batera joateko eskatu, bertako alderdiaren egoitza inaugura  tzera. Politikaria, ordea, guztiz gogogabetua zegoen (herria ttikiegia zitzaion, nonbait) eta, kosta ahala kosta, ekitaldi hura beste norbaiten esku uzten saiatu zen.
|
|
|
Rakel nahiko isilik egon zen, baina bizitza honetan bilatu eta apustu egin beharra dagoela esan zuen, nahiz eta batzuetan galdu, eta nago Rakel karta onenak noiz etorriko zain dagoela... D, ailleurs, serio samar jarri ginenez, Tomek galdegin zidanean ea Rakelen dendara txantxetako izualdi bat ematera joango ote ginen, ze inguruan hartzak ei
|
zebiltzan
, nik baiezkoa eman nion. Eta joan gara, eta Tomek bere eskua luzatu du Rakelen dendara eta danba!, hark tout à coup ukaldi batez erantzun ez dio ba!
|
|
|
Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean eman zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez. Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean
|
zebiltzan
intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos de la botica azterlanean. Ilustratu bezain doktrinario, horietariko batzuk nafarrak ziren (Angel Maria Pascual, Iribarren, Yzurdiaga apeza...) urrutiagotik etorriak besteak
|
|
|
Denetik hoberena da berriak atera arren (Arrieta, Meabe, Urkiza, Osoro, Rozas, Unamuno, Oñederra, Goenaga, Kaltzada, Unzueta, Elosegi, Suarez, Egaña)," zaharrak" ez direla desagertu (Urretabizkaia, Lasa, Irastortza, Landa, Borda). Orain ia 20 urte
|
zebiltzan
haiek, jardunean ari dira oraindik ere. Lehenengoz, belaunaldiez mintza daiteke idazle emakumeen artean.
|
|
|
Haatik, zientziaren baitan entitate horientzako berezko gune bat lortu nahi izan zuten Zirkulukoek. Hots, beren izate ontologikoaren bila
|
zebiltzan
—ea existitzen ziren ala ez, ea nolatan esan zitekeen existitzen zirela—, edota, Carnapek legez, asmo ontologikoak eta jardun metafisikoa identifikatuz gero, eraikin logikoak ziren ala ez, eta zer motatakoak ziren jakitearen atzetik.
|
|
|
Badakit España eta Velasco ere ibili zirela han. Ni haurra nintzen artean, eta, entzuten nuenaz aparte, ezer gutxi nekien gertatzen zenaz eta han
|
zebiltzan
gerra tresnez. Kontua da balkoitik ikusten nuela itsasontzia, Loiolako kuartelera bonbak jaurtitzen, Aldakonea gainetik.
|
|
|
Egundo ez nituen ikusi taberna batera sartzen eta ardoa edaten, edo lagunartean parrandan. Beti elkarrekin eta beti besteengandik berezi
|
zebiltzan
, zut zutik biak, tente, hara eta hona begiratzen... Mujika Herzog anaiak.
|
|
|
Irratiko albistegietan, Guardia Zibilak azken egunetan denak aztoraturik zituen neska gaizkilearen bila jarraitzen zuela esan zuten. Goizueta inguruko basoetan barrena omen
|
zebiltzan
haren atzetik, aurki atxilotu ahal izango zutelako itxaropenez. Eguraldi txakur harekin, Goizueta inguruko baso itxi eta hezeetan, bakarrik eta atzetik Guardia Zibila zuela, erruki izateko modukoa zen benetan Goizederren egoera.
|
|
|
Auto gutxi zebilen, eta
|
zebiltzan
autorik gehienetako txoferrek gertuko baserri edo bordaren batera zihoazela adierazten ziguten, eskuekin egindako keinuen bidez. Ez zen erosoa egoera baina oso pozik sentitu nintzen. Erredakzioko lagunez oroitu nintzen.
|
|
|
Berriz ere gora, ez ote ziren buelta bat egiten ari; Xan hankan min gaizto bat sumatzen hasi zen. Kale zabal batean
|
zebiltzan
orain. Alde batera parke txiki bat, beste aldera banakako etxeak.
|
|
|
" Litekeena da", esan zuen Mariak;" dena dela, ekibokazioa edo ez, bonba jarri zuena Henri izan edo ez izan, kontua da bera orduan desaparezitu zela". " Bere atzetik
|
zebiltzan
eta", esplikatu zuen amatxi zaharrak. " Zeozer egingo zuen", esan zuen Mariak.
|
|
|
Hantxe zegoen kafetegi batetik emakume batzuek, soinean larruzko berokiak zituztela, kaleratu eta, antxintxika txikian kalean behera jo zuten. Aurki kalean oinezko bakan batzuk baizik ez
|
zebiltzan
, haiek ere urduritxo, bizi bizi urratsa. Xan beretik, zegoen zuhaitzetik aldendu eta, berehalaxe erretira egitera deziditu gabe, bertan aparkatuta zegoen jeep batean apoiatu zen; alde batera hankan min handi samarra zeukan; bestera berriz, ikusmina ere bazuen.
|
|
|
Ernegatuta zegoen, ikusten baitzuen bidea luzatu egiten zela. Momentu batean, arestian izandako toki berean zirela iruditu zitzaion; bueltaka ote
|
zebiltzan
; eta hala ere Lupo, bideak ederki ezagutuko balitu bezala, abailan zihoan. Xan oso zorabiatuta zegoen, ez zuen deus esateko kemenik.
|
|
|
Xanek, ez urruti zegoen-eta, hitzen bat esango zion; hark berriz, ustekabeko konplikazioetara eraman zezakeen; eutsi egin behar zion hala ere bere balizko posizioari, bestalde hain dudagarria zena. Gaineratikoan, hiru lau mutil
|
zebiltzan
tailerrean uxkurka: zeregin fijo bat gabe, morroi lanak edo behintzat, ez hain lan inpreszindibleak eginez; beharbada berak mutil haiek bezala bukatuko zuen; bazitekeen hura izatea bere sinoa; eta, hala bazen, isilik onartuko zuen.
|
|
2001
|
|
|
Horrela, Mandelek dioenez, 1995etik 2000ra bitartean sortutako lanpostuen %60 kudeaketakoak edo profesionalentzat izan dira, eta teknologiaren beheraldiak kalte handia egingo die. Mandelek dioenez, lehenengo erasoaldia gertatu da dagoeneko 2000 urtean, giza baliabideen kudeaketan aritzen den Challenger, Gray & Christmas izeneko Ipar Amerikako enpresaren arabera, larri
|
zebiltzan
". com" enpresek 17.000 langile kanporatu baitzituzten urte horretan. Berrikuntza geldotzearekin batera, langile gutxiago da produktu eta enpresa berriak sortzeko, eta horrek langile kopurua murriztea eragingo du goi mailako teknologiako konpainietan.
|
|
|
Alturasen zebiltzala, fortunatu Robert jaiotzea. Idazleak kontatu zuenez," aita amak hain aztoraturik
|
zebiltzan
batera eta bestera, ez zuten izan denborarik niri izen bat emateko. Medikuarenean jaio nintzen, eta nire jaiotza agiriak' No Name Laxalt' dio".
|
|
|
" Hamar txitoak larri larri
|
zebiltzan
: izeba zeukaten alde batetik, gizon zaindaria bestetik.
|
|
|
1 Talde bi egin genituen, alde batetik erritmo azkarragoa zeramaten bostak etabestetik, apalago
|
zebiltzan
beste hirurak. Boskoteari. Zer ote daT?
|
|
|
Urte horietan sendotu eta ugaritu ziren urte batzuk lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an ikastoletan 60ikasle bakarrik
|
zebiltzan
ikastoletan, baina 1978 ikasturterako 53.268raigo zen kopurua.
|
|
|
Leihoko gortinak alde batera bildu zituen eskuaz, kristalaren gardentasuna agerian utziz. Leihotik zehar ikus zitezkeen zuhaitzak jada zimeltzen hasiak zeuden, eta oraindik ere adar indargabetuei tinko heltzen zieten hostoak harantz eta honantz
|
zebiltzan
hego haizeak eraginda. Negu zakarrerako prestatzen hasiak zeuden jada, kolore gorrixkako hasperenez, neguari ongi etorria egiteko asmoz.
|
|
|
Mendi hotzetik kaleko babesera jaitsitako beleak zuhaitzez zuhaitz
|
zebiltzan
, jendearen saminaz oturuntza ederra egiteko asmoz, putreak balira bezala. Haien begietan maltzurkeria ageri zen, denen zelatan eta erasotzeko momentu egoki baten zain gogaikarria egiten zen egotaldian.
|
|
|
Tarteka sortzen ziren argi haiek itzal mugikorrez jantzi zuten gela, bukaezinak ziruditen jauziak balira bezala. Irri alaien doinuan
|
zebiltzan
itzalek nekaezinak ziruditen, alde batetik bestera gelditu gabe. Oroitzapenen kutxan Ama, begira oihartzunen soinu atsegina irribarre eta milaka jolasen artean.
|
|
|
Hango oilarrek, kukurruka ausartak joak zituzten, eguzkia jeikitzen ari zen ezti eztia. Portu ttikian, itsasontziak balantzaka
|
zebiltzan
, ur lasaiaren gainean. Hain lasaia zen ingurumenean, gizon gihartsuak eta emazte burutsuak bizi ziren.
|
|
|
Sergiok, itxi aurretik, erakusleihotik begiratzen zuen bitartean egun osoko zigarro bakarra erretzea atsegin zuen. Zapata kaxak goiko apaletan lagatzeko eskaileratxoaren gainean esertzen zen, tertziopelozko takoien gainean, eta ke zirimolek begiak lanbrotzen zizkioten bitartean, kaleetan hara eta hona
|
zebiltzan
mutil koskorrei, neskatila bihurriei eta dama dotoreei begira ematen zuen denbora. Hankak gurutzatzen zituen eta bekataria sentitzen zen, bere takoien gainetik begiratuta haiek guztiak desio zituelako, eta haiei guztiei musu bana ematea amesten zuelako.
|
|
|
Erraldoia. Hurbildu eta kalean jolasten
|
zebiltzan
umeek ere entzun ahal izan zuten musua eman zion. Masaila gorrituta izan zuen Lucasek bi orduz.
|
|
|
Luzaro egoten nintzen beraiei begira. Inguruetan
|
zebiltzan
eulitxo eta eltxoak harrapatzeko izugarrizko trebezia erakusten zuten.
|
|
|
Hogeiren bat erabat larrugorri. Zortziren bat geldiunerik gabe harat honat zihoazen eta hiru zolan
|
zebiltzan
, arrastaka eta negarrez.
|
|
|
Ahmedabaden, Unibertsitateko irakasle asko, indioak, hesteetakoarekin edo urdail minez ibiltzen zirela ikusi nuen aurreneko egunetik. Han
|
zebiltzan
egunero ez dakit zenbat pastilla hartzen.
|
|
|
Hasi ginen gure trenaren bila. Lan zailtxoa, urrats bat egitean joan etorrian
|
zebiltzan
jende multzoek ezker eskubitara bultzatzen baikintuzten. Itsasontzian geundela ematen zuen.
|
|
|
Jauntxoak eskarmentua emateko aitzakia bila
|
zebiltzan
. Aitzakia hori laster etorri zitzaien.
|
|
|
Kalatxoriak
|
zebiltzan
. Ikusi zuen baita ere hegazti multzo arraro bat pasatzen, uda hasieran pasatzen direnetakoak, itsasoaren gainean urrunduz desagertzen zirela.
|
|
|
‘Hasieran sua urrun ikusten genuen, han sortaldeko mendi haien gainean, eta gerra urrun zegoela uste genuen. Han dago frontea, esaten genuen, betirako han geratuko balitz bezala, soldaduak hara eta hona
|
zebiltzan
artean, baina sortalderantz gehiago, eta jendea ugari pasatzen zen mendebalderantz. Kanoi eta tiro hotsak egunero entzuten genituen, abioiak ere pasatzen ziren, eta leherketa eta kea ereiten zuten, eta egunez kea ikusten zen lekuetan gauez suak ikusten ziren, benetako oskorria ilunabarrarekin hasten zen batzuetan, sortaldean ere oskorri, eta gau osoan zehar, eta egunsentira arte... ’
|
|
|
Bekainetatik bi metrora ez zen ezer ikusten. Zubieta pasatu eta portu aldean ere zegoen ontzien inguruan, geroago eta sendoagoa eta astunagoa, geroago eta mamuagoa, eta txalupak uretan bezala ibiltariak lehorrean itsuen gisan
|
zebiltzan
, zarata eta deiengatik bakarrik igarriz non zer.
|
|
|
Eta kaioak bai, ugari
|
zebiltzan
Kaioarri inguruan.
|
|
|
Ia goian zegoen, poste latzari gogor eutsita, handik goitik itsasoa ikusi ahal izango zuen, eta haizearekin gatzaren eta lainoen artean
|
zebiltzan
kaioak. Baina amaren logelarantz begiratu zuen, zurezko kontraleihoak zabalik baitzeuden, eta kristalaren barrualdean parez pare ikusi zuen ama biluzik, ohearen alboan zutik, eta amak gizon gaztea besarkatzen zuela, gizona ere biluzik eta zutik.
|
|
|
Karramarroak
|
zebiltzan
inguruan. Goiori entzuna nion sare karramarroak txikiak direla eta euren aliketa lako besoez sareak ebakitzen dituztela.
|
|
|
Eta hantxe geratu nintzen, kaletik pasatzen ziren auto edo kamioiei begira, edo urrunago, barratik irteten edo barrara sartzen ziren txalupei, edo teilatuen artetik hegalaldi geldigaitzean
|
zebiltzan
kalatxori, kurloi eta enarei.
|
|
|
Halaz guztiz ere euskal liburuak ez dira egin Euskal Herri osorako (eta hemen Euskal Herri osoak esan nahi du euskaraz egiten ziren eskualdeak), baizik zati edo herrialde baterako. Eta alde batean gauzak goraka zebiltzanean, beste aldean beheraka
|
zebiltzan
. Egia da gure euskal idazleek ezagutzen zituztela aski bestetangoak; esate baterako, Ubillosen argitara berria den Christau doctriñ berri ecarlea irakurtzen baduzue10, hor besteak beste aurkituko duzue zati bat ez hitzez hitz, baina bai elkarren antz handia dutelarik, Axularren liburutik hartua, aipamen bat, alegia, barrengo harraz ari dela11; Ubillosek, beraz, Axular ongi ezagutzen zuen.
|
|
|
Gogo txar hori, egia esan behar badut, aldakor xamarra iruditzen zait, alde batetik: garai batean, neronek ezagutu ditut maisu maistra euskaldun franko gure artean, eta gehienak Estatuaren zerbitzari bihurtzeko asmotan
|
zebiltzan
, behinik behin. Debekuak gainditzeko, gainera, bada bide jakina:
|
|
|
Lotsatuxe gelditu nintzen behinik behin, duela hogei urtetsu, Cabezon de la Sal en, han mundu honetarako eta besterako gidari zirenekin batean bazkaltzen ari ginenean. Aski bizirik
|
zebiltzan
politika nahastetara jo genuen azkenean, ez nire gogoz, eta horra non jakin nahi duten  nongoa edo nongotarra naizen ni; nik, berriz, isilune labur bezain nabari baten ondoan," Gipuzkoarra" erantzutea aukeratzen, hoberik ezean edo. Eta oraindik ere aski dut orduan gertatuaz oroitzea orduko lotsa berritzeko.
|
|
|
" Uso arrazoizkora" heltzea (bizitzaren gailur zen orduan une hori, nahiz zehazkiro mugatua ez egon) Primo de Riveraren nagusitasunarekin bateratsu gertatu zitzaidan, eta ez dago beste argiren beharrik gauzak zer nolatan
|
zebiltzan
jakiteko. Sorterri nagusiaren maitasuna fraideek, erdi frantses erdi arabar?
|
|
|
Galzorian
|
zebiltzan
antzinako eta herriko ondasunak jasotzeaz eta bereganatzeaz gainera, gehiago ere egin nahi izan zuen Orixek. Berrizale agertu zitzaigun nolabait ere; ez, ordea, bere aldiko garbizaleen gisara, barrenago eta mamirago baitzihoan bera.
|
|
|
Onartzekoak dira, noski, geroko belaunaldiek, zuzen nahiz oker, onartu dituztenak. Nolanahi ere den, zertan zetozen bat eta zertan
|
zebiltzan
berezi, hobeki juzga dezakegu orain, Altunaren honako hau agertu ondoan. Eta merezi luke ikerlana puntu horietan ere zabaltzea eta batik bat sakontzea.
|
|
|
Poesia soila, poesia hutsa, berez ez baldin bada ere, bertsogintza hau da, alde eta aldi oro, poesiaren izenpean onartzen den poesia antzeko edo poesia ordeko hura. Egiteko hau ez zeukaten umekeriatzat Oihenarten aldikoek; gizon hazi bizartsuek, zama astunen azpian lanpeturik
|
zebiltzan
kargudunek ere, aintzakotzat hartzen zuten. Baina honetan ere handizkiak handizki, eta xumeak xume.
|
|
|
Urteak jin urteak joan, estrategiak ez ziren moldez kanbiatzen: jendeak biltzen zituzten, elkarrekin lanean ariarazten bestela bata besteari ausikika
|
zebiltzan
beti, damurik gabeko etzirako proiektuen diruztatze oparoak hitz emanez. Herri Kontratuak, PCD, Lurralde Eskemak, Garapen xedeak hurbilegitik ezagutzen genituen.
|
|
|
Taxien arteko irrati juntetan asiar hizkuntzak hautematen nituen, periferikoan abiadura bizian
|
zebiltzan
autoen argiek betazal apalduak zurpail bilakarazten zizkidatela. Txoferrak, ahalik lasterren heltzeko zegizkien indarrak miresten nituen:
|
|
|
Balizko aterabidea baneukan. Hondarrean, dopatuak
|
zebiltzan
guztiak konprenitzen nituen. Gauza on bat bederen!
|
|
|
Autobidean sartzean, bitxiki, behin erakustetxe batean kuriositatez hazkaokatu mugarri elektronikoetako dokumentu laburrak jin zitzaizkidan buru zokoaren kilikatzera: ardi saldo galantaren sintesi potretak ikusten ziren han, malkarretan gora elurraren auzuneko alhagietara igotzen, mantso mantso, artzainak atzetik malin, zakur labrita ondoan punpaka, zeruan hegalak zabalik zirurika urrian
|
zebiltzan
ilhainen kidegoan. Egun iheslarien itzalak haztatzean, negarra jaitsi zitzaidan matelan behera.
|
|
|
Amerikar film askori esker egia erran, galaxiatik kanpoko izaki horien seinalakuntza zehatza baneukan: kuskandel larrua, suge mihi eztena, dinosauro beso eta zangoak, ezpata laserdunak eskuan
|
zebiltzan
eta bip bip zaratatsuak kasko gainean. Gurutzatzen nuen mamua hegaztia zela laster batean ondorioztatu nuen, agian ez zirela amerikarrek erakusten zizkiguten piztiak ager zitzaizkigukeen bakarrak neurekiko eransten nuela.
|
|
|
Egoera horretan, hiria zeharkatu nuenean, karrikak jendez mukuru zeudela ohartu nintzen: ikusiz besten arrakasta, ostaleren eta hauen sustatzaile sutsu
|
zebiltzan
herriko kontseilariak behingoz kontent izaten ahal ziren, Sud Ouest en irakurriko zutela gero" Un succés remarquable!" beren urteko negar auhen sailak halatan isilaraziz. Autoko leihotik, pixa idor urrina zeriela karrikei, bide erdira pantzoila jori malguen irudira luzatu tabernako kontuarrari eta goitikin narras hatsa aldiz hiriko izkina ilun eta gordeei zeriela usnatu nuen disgustuz.
|
|
|
Ardiak bidean lerroan
|
zebiltzan
gero, autoen pasaiak trabatuz eta pentze irekietan, belar berdez asetzeko, edo kartierreko arditegietan korbeetan behera dilindatzen zen soro idor nasaiaz bazkatzeko, trumilka sartuz. Are laster gehiago egiten genuen orduan, gure ardi ñapur mehakoila gosetien handik jalgitzeko, alorren jabeak ohartu baino lehen.
|
|
|
Autotik jalgi nintzen arraposki, unibertsoan bakarrik nengoelako irudipenak gatibatua eta ardien aldamenera herrestan hurbildu nintzen. Batetik norbaitek kukuzkatuko ninduelako eta bestetik, hain bake lasaian alhan
|
zebiltzan
ardien izuarazteko lotsa bikoitza neukan: ikusi eta hunki nahi nituen baiki eta eiki.
|
|
2002
|
|
|
Behin manifestaldian ginela, «grisak» etorri eta egurra ematen hasi ziren. Erabat surrealista zen poliziak buruhandien atzetik korrika nola
|
zebiltzan
ikustea (barrez). Dena den, poliziak ez ziren kontu txikitan aritu eta gutako bat, Loli Astoreka, ospitalera eraman behar izan zuten.
|
|
|
Hemen, nahiz eta ahul, euskaltzaletasuna existitzen zen, gutxiengoak sentitzen zuen baina existitzen zen. Baina trantsizioan demokrazia eta nazionalismoa edo euskaltzaletasuna gauza bera izan ziren, oso lotuta
|
zebiltzan
. Gero, aldaketa handiak izan dira.
|
|
|
Egun goibel eta hotz hura argitu egin zen apur bat: airean, hausterrarekin nahastuz, hausterraren aurka, zilar eta urre izpiak
|
zebiltzan
orain, ipuinetako amandreek umeekin erabiltzen dituzten berberak
|
|
|
Erabaki hori dela medio, PPren Gobernua bera bihurtu da, agian, sindikatuen pikete informatibo onena, zeren, azken batean, probokazio izugarria izan baita" dekretukada" eta zeharo ernegatu baititu, hala sindikatuak, nola oposizioko alderdi politikoak. Litekeena da" dekretukada" k greba orokorra egiteko zalantzan
|
zebiltzan
langileak eta talde herrikoiak grebaren alde jarri izana eta horrelakoak mobilizazio orokorrera bildu izana.
|
|
|
Baina behin bikotea Gallartara iritsi eta El Carmen meatzean lanean hasiz gero lortzen du Iñaki Egañaren nobelak bere goren unea, nabarmentzen duenean meatzariek jasan beharreko zapalkuntza baino are sufriezinagoa zela meatzetan lanean ziharduten emakumeena. Egoera horren aurka emandako lehen urratsek jaso zuten erantzun bortitza, ustez menderatuek hartutako mendekua, jada martxan ziren sozialistek hartan guztian izandako jarrera eta oro irauli nahian
|
zebiltzan
anarkista bakanen eragin murritza islatzen ditu Egañak «Gallarta»n.
|
|
|
Galiziako Santiagok iragan mende erdialdera bizi zuen giro politiko eta soziala islatzen duen narrazio honen egokipena, Mendez Ferrin beraren emaztea den Moncha Fuentes Ariasek egina izan da. Garai hartan Santiagoko Unibertsitatean ikasten edota ikasgaiak ematen ari zirenak dira, gehienbat, nobela kolektibo honetako protagonistak, eta beraiekin batera, gerra ondoren latz hartan hiri galiziar horretan bizimodua ahal zuten eran ateratzen ahalegintzen ziren langile, eskale eta emagalduak, hala nola harropuzkeriaz beterik handik jaun eta jabe
|
zebiltzan
falangista, militar, ugazaba eta Elizako ordezkariak. Izan ere, 1936ko gerrak erabat bananduta utzi zuen biztanleria, eta nola ez, Santiagoko Unibertsitatean ere, frankistek fusilatu edo gartzelan sartutakoen seme alabek, frankista horien ondorengo zirenen alboan aritu beharra izan zuten.
|
|
|
Joxe eta Xalbatek, galdetuz eta erantzunez, urratsez urrats lehen aldapañoa gibelean utzi zuten. Bide garbian
|
zebiltzan
zangoak leku erosoan pausatuz. Joxe, itsua izanagatik, mendian ongi zaildua zen, eta mendizalerik finena bezain egoki zihoan mendi bidean, bidea ikusiko balu bezala.
|
|
|
Ez zen bakarra horrela pentsatzen, Kardaberaz taldearen inguruan
|
zebiltzan
ehun eta berrogeita hamar bat idazlek ere gauza bera uste omen baitzuten. Eta euskara batuaren aldekoekin konpontzeko erarik aurkitu ez zutenez, Arantzazuko Batzarra amaitu aurretxu, beraietako bat aurreratu, eta denen aurrean hauxe esan omen zuen:
|
|
|
Egunero hasten delakon etengabeak dira garai hartan puri purian
|
zebiltzan
gai eta eztabaiden erreferentziak. Jorratutako gaien artean badaude arrazakeria, birjintasuna, feminismoa... baina batez ere abortuaz hitz egiten da.
|
|
|
Fagor, Taurus Prof, eta Ufesa markako bi laginek etiketan adierazitakoa baino potentzia handiagoa dute; dena den, baimenduriko tolerantzia ez zuten laginek gainditu; aitzitik, Philips, Solac, Taurus Star eta Tefal laginak adierazitakoaz behetik
|
zebiltzan
.
|
|
|
Han urrutian, uhinak pilatu egiten ziren itsas zabalaren ertzean, eta nahas mahasean
|
zebiltzan
, apar eta bits, itsasertzeko labarrak miazkatzen eta zigortzen.
|
|
|
Sugeak buruaren inguruan bihurrika
|
zebiltzan
, ziztu eta miztu oraindik, baina Pertseok buruari heldu eta kolpe bakar batez sartu zuen zorro sorginduan.
|
|
|
Esnatzearekin batera, buruetako suge guztiak ere erne bizkortu ziren. Bat batean iratzartzearen ustekabearekin noraezean
|
zebiltzan
, alde guztietara begira, edonori eraso egiten hasteko prest. Dena malezia eta dena pozoi ziren, eta amorratuta zebiltzan norbaiti eraso egin beharrean, noren kontra egin ez bazekiten ere.
|
|
|
Bat batean iratzartzearen ustekabearekin noraezean zebiltzan, alde guztietara begira, edonori eraso egiten hasteko prest. Dena malezia eta dena pozoi ziren, eta amorratuta
|
zebiltzan
norbaiti eraso egin beharrean, noren kontra egin ez bazekiten ere.
|
|
|
Han
|
zebiltzan
gorgonen buruetako milaka suge txistu eginez, etsaia non aurkituko, nori hozka egingo.
|
|
|
Gogoratuko duzuenez, Pertseok ikusezintasunaren buru babesa zeraman, eta gorgonek ez zekiten zehazki ez zer gertatzen ari zen, ez nork hil zuen Medusa, ezta etsaiak nor ziren edo non
|
zebiltzan
ere.
|
|
|
Onela, aserretan supizturik, Troiarrak, danaotar eta Akileu bulartsuaren puskak, itxas zear osoro banatuak, Lati mugatik albaitanez saiesten dendatu (alegindu) oi zan: auek, berriz, urteetan
|
zebiltzan
ur gainez alderrai, aduen jostailu. Astuna zan nunbait erromar jendeari asiera ematea!
|
|
|
Beste batzuen artean, aldaketa morfofonologikoak adierazteko Kaplan-ek eta Kay k (1981) automatatan konpilatzen ziren erregela sekuentzialak erabiltzea proposatu zuten Koskenniemirengan eragin handia izan zuena, nahiz tarteko egoerekin arazoak gertatzen ziren. Ondoren keçi izeneko prozesadore morfologikoa egiterakoan Hankamer ek (1986) sortu eta egiaztatu filosofiarekin
|
zebiltzan
erregela sekuentzialak ere proposatu zituen.
|
|
|
Ez zekiten, ordea, nora jo behar zuten. Kearen erdian itota eta itsu
|
zebiltzan
.
|
|
|
Oraindik ez ziren zazpiak, baina ia gaumina ematen zuen: oso laino beltzak
|
zebiltzan
.
|
|
|
Mendi mendian barruratzen zen errepide zahar batetik
|
zebiltzan
. Eguzkia mendi atzean zeharo ezkutaturik zegoen.
|
|
|
Arantxa eta Haritz kontu handiz
|
zebiltzan
. Ez zuten deskuidu batean ezer apurtzerik nahi.
|
|
|
Semea, Anjel, eta lagun batzuk bila atera ziren mendirantz. Han
|
zebiltzan
, noraezean, oihu eginez.
|