|
2000
|
|
|
d) Hedabideetako
|
lan
prozesua edo albistegintza (newsmaking), beren produktuaren baldintzatzaile garrantzitsua den neurrian.
|
|
2001
|
|
|
Aldi berean, kokagune estrategikoakziren, kosta, ibaiak, haranak, mendien arteko pasabideak eta beste ezarkuntzak ikus zitezkeelako. Iñaki Garcia Camino-ren arabera«... kokaguneenaukeraketa,
|
lan
prozesuak garatzeko baldintza klimatiko eta ekologiko egokiak bilatzeko asmoak bultzatuta egin omen zuten»19, eta ez arrazoi militarrengatik, ez baita inongo ezarkuntzan defentsazko elementurik aurkitu.
|
|
2002
|
|
|
Halaber, arrazionalizazioak lanaren gizartearen euskarriak mehatxatu eta, bide batez, lanak gizartearen printzipio egituratzaile izateari uzten dio. Hori gero eta nabarmenagoa da gaur egungo lan politika eta mikroelektronikaren eraginaren bidez areagotzen den ekoizpen eta
|
lan
prozesuen denboraren zein espazioen banaketarekin.
|
|
2003
|
|
|
Gizarte mugimendua izateak malgutasuna eta kemena eskaini ohi dio erakundeari, batez ere eginkizun berriei ekiterakoan. Baina, militantismoak alde negatiboa ere badu, izan ere, militanteek harreman ahulegiak dituzte erakundearekin zenbait lan gauzatzeko, erakunde demokratikoek ezin dituztelako beren kideak behartu, eta horrek
|
lan
prozesu bereziak sortzen dituelako eta abiadura moteldu egiten duelako. Fenomeno horren beste ondorio bat bat batekotasuna dugu, ikastaroak aurrera ateratzeko azken uneko ekarpenek pisu nabarmena izan baitute sarritan.
|
|
2004
|
|
|
hastapenak1 ezarrizituen eta artisauen trebetasunetik zetorren botere sindikala, edo lan tresnaren gainartisauak zuen kontrola ezabatu zituen. Taylorismoak lan-postu barnean zeudendenbora hilak ezabatu zituen eta artisauen
|
lan
prozesua partzelatu zuen. fordismoak, aldi berean, (taylorismoak egindako lan antolaketa onartu ondoren) lanpostuen koordinaketan zeuden denbora hilak ezabatu zituen; muntaketakatea ezarrizuen, eta, horrela, lanaren erritmoa, kanpotik, finkatu eta sozializatu zuen.
|
|
2005
|
|
|
Erakunde guztiak euren inguruari irekita daude, handik datorren informazioa jasobehar baitute. Erakundeak bere ingurutik lortzen duen informazioa oinarrizkoa dabere
|
lan
prozesuak hobetzeko eta bere helburuak egokitzen joateko. Horregatik, ikastetxeak informazio eta komunikazio prozesuak bultzatzen ditu.
|
|
|
Horregatik, erakunde mota horietan arreta handiagoa eskaini zaiokomunikazioari erakunde txikietan baino. Erakundearen
|
lan
prozesuak aurreraeramateko bi elementu hauek (komunikazioak eta informazioak) garrantzi handiahartzen dute. Bestalde hau esan behar da:
|
|
|
Komunikazio bertikala (gorantz) ere erabiltzen da
|
lan
prozesuak baloratzekoeta hobetzeko. Hemen langileek zuzendaritzari bidaliko dioten informazioaz arikogara.
|
|
|
Ikastetxeek, gainerako erakundeek bezala, beraien helburuak lortzeko lanabanatzeko joera dute. Irakaskuntza ikaskuntza arloan gertatzen diren prozesu konplexuak erraztea eta errentagarritasuna ateratzea da lan banaketa horren helburua.Ikastetxean egiten diren
|
lan
prozesuei errentagarritasuna eta etekina atera beharzaie. Horrexegatik gertatzen da ikastetxean lanaren espezializazioa.
|
|
|
Zuzendaritzak irakasleen artean lan banaketa egiten du, lankide bakoitzak bere zereginak argi edukitzeko eta ikastetxeak bere helburuaklortzeko. Zuzendaritza lana, beraz,
|
lan
prozesuen planifikazioa, antolamendua, exekuzioa, kontrola, ebaluazioa eta hobekuntza bideratzea da. Zuzendaritzak, ikastetxeak ematen dion autoritatearen bidez, lan-taldeak abian jartzen ditu beraienhelburuak lortu ahal izateko.
|
|
|
Zuzendaritza praktikan jartzeko pertsona edo talde batek beste batengan duen eraginean oinarritzenda. Zuzendaritza Taldeak irakasleengan duen eragina oso ezaugarri garrantzitsuada
|
lan
prozesuak biderazteko. Eragin hori zuzendaritzaren edo zuzendariarenestatus edo karismaren araberakoa da.
|
|
|
Zuzendariak informazioa biltzen duenean, erabakiak hartzendituenean, planifikazioak diseinatzen dituenean, denbora banatzen duenean, lana delegatzen eta ebaluatzen duenean, ez ditu metodo zientifikoakerabiltzen. Askotan,
|
lan
prozesu hauek intuizioz eta senez egiten ditu, bainaez da tresna zientifikoetan oinarritzen.
|
|
|
Antolamenduaren esparrua: ikastetxeko
|
lan
prozesuen koordinazioa (espazioak, denborak, pertsonak...).
|
|
|
7.2 irudia. Ikastetxearen Hezkuntza Proiektuaren
|
lan
prozesuak.
|
|
|
Lan prozesuen koordinazioa lortzeko, beharrezkoa da elementuhauek aintzat hartzea: ikastetxearen proiektuaren helburuak, taldeen zereginenzehaztapena, erakundearen baliabideen banaketa eta
|
lan
prozesuen planifikazioa, exekuzioa, kontrola eta ebaluazioa. Egin beharreko lana planifikatu behar da, hauda, lan prozesuak zehaztuko dira, eta horren aplikazioa kontrolatu eta ebaluatukoda.
|
|
|
ikastetxearen proiektuaren helburuak, taldeen zereginenzehaztapena, erakundearen baliabideen banaketa eta lan prozesuen planifikazioa, exekuzioa, kontrola eta ebaluazioa. Egin beharreko lana planifikatu behar da, hauda,
|
lan
prozesuak zehaztuko dira, eta horren aplikazioa kontrolatu eta ebaluatukoda. Balorazio horren ondorioak aztertu ostean, koordinazioaren hobekuntza planteatuko da.
|
|
|
Koordinazioa, beraz, ikastetxeko lankide guztien ahaleginak antolatzea da.Era guztietako
|
lan
prozesuak helburu komunetara bideratzea da. Planifikaturiko lanak eta erabilitako baliabideak hezkuntza proiektuaren helburuak lortzera bideratubehar dira.
|
|
|
Planifikaturiko lanak eta erabilitako baliabideak hezkuntza proiektuaren helburuak lortzera bideratubehar dira. Azken finean, koordinazioa
|
lan
prozesuak integratzea da, betiere, ikastetxearen helburuak lortzeko. Horregatik, koordinazioak talde lana eta lankidetzaindartzea eskatzen du.
|
|
|
Ikastetxearen esparru zabal eta sakon hauek artikulatu edo egituratu behardira
|
lan
prozesuak era egokian bideratzeko. Lan prozesu horiek irakaskuntza ezunibertsitarioan hiru multzo zabaletan banatzen dira (Gairin, 1988):
|
|
|
Ikastetxea koordinatzea bertako
|
lan
prozesuak sinkronizatuta edukitzea dela esandugu. Baina koordinazio egoki bat lortzeko beharrezkotzat jotzen dugu zenbaitfaktoreri arreta handia ematea, eragin handia baitute ikastetxearen koordinazioan: ikastetxe barruko komunikazioa eta informazioa; erabakiak hartzeko erak; irakasleen, langileen, ikasleen eta gurasoen parte hartzea; lan banaketa; gatazkak bideratzeko moduak...
|
|
|
Ikastetxeko kideen komunikazio prozesuak ere faktore garrantzitsua dugu.Irakasleen, gurasoen, ikasleen eta langileen arteko harremanen oinarria komunikazioan dago. Ikastetxean gertatzen diren
|
lan
prozesuak komunikazioaren bidezgauzatzen eta hobetzen dira. Azken finean, komunikazioa pertsonen arteko ideiaketa informazioak trukatzeko prozesua da.
|
|
|
Arazoak konpontzeko, ezinbestekoak dira ikastetxeko kideenarteko komunikazio, informazio eta negoziazio prozesuak. Hiru prozesu horienbidez saiatuko gara arazoak konpontzen ikastetxeko ohiko funtzionamendualortzeko eta
|
lan
prozesuak koordinatzeko. Arazoek jarraitzen badute, lan prozesuenkoordinazioa etenda gelditzen da, eta egoera horrek eragin handia izango du irakasleengan, langileengan, gurasoengan, ikasleengan, oro har, eta ikastetxean.
|
|
|
Irakasleen espezializazioa: zenbat eta espezializazio handiagoa irakasleenaldetik, orduan eta arazo gehiago izango dira
|
lan
prozesuak koordinatzeko.
|
|
|
Laissez faire erakoa: koordinazio faltan edo anarkian erortzen da ikastetxea.Erakundea eta bere
|
lan
prozesuak ez ditu inork koordinatzen. Lankidebakoitza bere kasa dabil.
|
|
2007
|
|
|
Batek esan zuen: «Arazo bat da
|
lan
prozesuan kontrol neurririk ez ipintzea»; «arazo bat da ekipo informatikoak ez funtzionatzea» besteak. Eta aholkulariak esan zigun:
|
|
|
Orain, lan edo eraldaketa zentroak bi lurraldeeratuko da ondasun higikorraren emateak EAEn kokatuta dauden lan edo eraldatan badaude, orduan azken fabrikazio prozesua EAEn egin da EAEri egotzi nahi bazaio eragiketa. Beraz, ez da nahikoa izango ondasunak EAEra Madriletik, adibidez, ekartzea eta Donostiako biltegitik saltzea, Lurralde Historikoetan eragiketa egina dagoela esateko, honetarako
|
lan
prozesua edo eraldaketa egitea eskatzen baita, aipatu kasu honetan existitzen ez dena.
|
|
|
Humboldt-en balorazio marxistetako ikusbide interesgarri bat, marxistekin batera literaturatik desagertua dirudiena (atzoko iraultzaileak guztiz ordenako progresistak izaten dira gaur; eta, edonon ere, beste guztiak erdeinatzen jarraitzen dute),
|
lan
prozesuarena eta pentsamenduarena zen. Marxismoak zuen kontzeptu sugestiboenetako bat lanarena izan da.
|
|
|
Hala G. Pätsch ek, adibidez, Humboldt komentatuz hain zuzen: bai gizakiaren harremana gauzekin, eta horienganako interes subjektiboa nahiz horien errealitate objektiboa, baina baita gizakien euren arteko harremana ere (ni, hi),
|
lan
prozesuan doa gauzatuz eta burutuz1219.
|
|
2010
|
|
|
interesari erantzuna ematen saia daitezen sortutako erakunde honek (EKren 124 art. eta BJLOren 435 art. eta FEO) erraz zenba daitezkeen aldietan parte hartzen du
|
lan
prozesuan. Batzuetan txostenak egingo ditu, besteetan entzuna izan du (LPLren 5.3, 33, 211, 212, 218, 223 eta 224 art.), eta beste batzuetan alderdi gisa arituko da (LPLren 80.2, 82, 162, 163, 165, 171, 175 eta 6 XG).
|
|
|
tutela jurídica de los derechos y protección jurisdiccional?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1990/ 42 zk.; Alfonso Mellado, C. L., Carratalá Teruel, J. L., Morro López, J. J., La reforma del proceso laboral, Tirant lo blanch, Valentzia, 1994, 9 eta 16 or.; Cruz Villalón, J.,. La justicia del trabajo en Europa (y II)?, Relaciones Laborales, 1987/ 1 bol.; García Perrote Escartín, I., La prueba en el proceso de trabajo, Civitas, Madril, 1994, 30 or., eta Martínez Jiménez, J. M., Trujillo Villanueva, F., Vela Torres, F. J., Lecciones de procedimiento laboral, Malagako Unibertsitatea, Malaga 1997, 87 or. Nahiko zaharkitua geratu den doktrinaren zati batek, denen ordezkari, Rodríguez Piñeiro Royo, M. C.,. Sobre los principios informadores del proceso de trabajo?, Revista de Política Social, 1969/ 81 zk.? argudio hau erabiltzen du
|
lan
prozesua prozesu zibiletik independentea dela defendatzeko. Egilea, geroago erakutsiko denez, ez dator azkenekoarekin bat.
|
|
|
Azkenik, LPLren 4 artikuluak ordena honi arlo honetakoak izan gabe arlo honi esleiturikoekin lotura zuzena duten aurretiazko eta judizio aurreko arazoez arduratzeko eskuduntza aintzatesten dio. Horiek
|
lan
prozesua bukatzen duen ebazpen judizialean erabakiko dira. Erabaki horrek prozesu horretatik at ondorerik ez du izango, eta erabakitako gatazka beste ordena batean arazo nagusi bezala aurkeztu daiteke.
|
|
|
Erabaki horrek prozesu horretatik at ondorerik ez du izango, eta erabakitako gatazka beste ordena batean arazo nagusi bezala aurkeztu daiteke. Gainera, normalean, judizio aurreko arazo penalek ez dute
|
lan
prozesua esekiko, agiri faltsutasunean oinarrituta erabakia emateko guztiz ezinbestekoak gertatzen direnean salbu. Lan prozesu exekutiboa, aldiz, bakarrik esekiko da baldin judizio aurreko arazo penal bat dela-eta haren oinarria titulu exekutiboa sortu ondoren izan den agiri faltsutasuna bada.
|
|
|
Araudi hau eta hark dakarren judizio aurreko eta mamiari buruzko kontuen baterako eztabaida,
|
lan
prozesuan eraentzen duten kontzentrazio eta hurrentasun printzipioekin bat dator. Horrela azpimarratzen du Senés Motilla, C. k, Las cuestiones prejudiciales en el sistema procesal español, McGraw Hill, Madril, 1996, 5 or. Araudi hau lan prozesuaren bizkortasuna lortzeko tresna garrantzitsua dela azpimarratzen dute honako egileek:
|
|
|
Araudi hau eta hark dakarren judizio aurreko eta mamiari buruzko kontuen baterako eztabaida, lan prozesuan eraentzen duten kontzentrazio eta hurrentasun printzipioekin bat dator. Horrela azpimarratzen du Senés Motilla, C. k, Las cuestiones prejudiciales en el sistema procesal español, McGraw Hill, Madril, 1996, 5 or. Araudi hau
|
lan
prozesuaren bizkortasuna lortzeko tresna garrantzitsua dela azpimarratzen dute honako egileek: Cea Ayala, B., Desdentado Bonete, A., Palomo Balda, E., Incidencia de la Nueva Ley de Enjuiciamiento Civil en el Proceso Social, Francis Lefebvre, Madril, 2001, 26 or.; Sánchez de la Parra y Setien, P., Las cuestiones prejudiciales en el orden jurisdiccional penal, civil, contencioso y social, Comares, Granada 1996, 115 or., eta Goñi Sein, J. L.,. El juez laboral:
|
|
|
Lege honek bere lehenengo liburuan arautzen ditu lan ordena jurisdikzionalaren eskuduntza, alderdi prozesalak,
|
lan
prozesuan gertatzen diren metaketak, egintza prozesalak, aurretiazko adiskidetzea eta auzibidera jo aurreko erreklamazio administratiboa, prozeduraren printzipioak eta betebehar prozesalak; bigarren liburuan lan prozesu arrunta eta prozesu aldaerak; aurkaratze bideak hirugarren liburuan, eta sententzien betearazpena laugarren liburuan.
|
|
|
Lege honek bere lehenengo liburuan arautzen ditu lan ordena jurisdikzionalaren eskuduntza, alderdi prozesalak, lan prozesuan gertatzen diren metaketak, egintza prozesalak, aurretiazko adiskidetzea eta auzibidera jo aurreko erreklamazio administratiboa, prozeduraren printzipioak eta betebehar prozesalak; bigarren liburuan
|
lan
prozesu arrunta eta prozesu aldaerak; aurkaratze bideak hirugarren liburuan, eta sententzien betearazpena laugarren liburuan.
|
|
|
Alderantziz, demandatzaileak letratuaren laguntzaz arituko dela adierazi badu, Molero Manglano, C. k,. La actividad procesal del demandado previa a la vista?, Actualidad Laboral, 1991/ 18 zk., oso ondo dioenez, ez du antzeko adierazpenik egin alderdi demandatuak. Gizarte Graduatuak
|
lan
prozesuan izan dezakeen parte hartzeari buruz, bere jatorriaz eta abokatu eta prokuradoreekin duen harremanari buruz, ik. Rodríguez Piñeiro Royo, M. C.,. La, representación, por graduado social en el proceso de trabajo?, Relaciones Laborales, 1992/ 1 bol.; Tárraga Poveda, J.,. La representación y defensa por graduado social?, Aranzadi Social, 1996/ 2 bol., eta La representación y defensa en juicio por graduado social, Laborarum, Murcia, 2001, eta Murcia Clavería, A.,. La postulación y el graduado social colegiado en el proceso de trabajo?, Relaciones Laborales, 1999/ 2 bol. Murcia Clavería, A. rekin, La representación voluntaria en el proceso laboral, op.cit., 38 or., LPLren 18 artikuluan bi motatako ordezkaritzak desberdindu behar dira:
|
|
|
Azkena, Molero Manglano, C. k, La demanda laboral, op.cit., 79 or., aintzatesten duen moduan, ez da oso erabilia praktikan. Gainera, prozesu berean hasieratik 10 demandatzaile badaude, edo demandatu beraren kontra aurkeztutako demandei dagozkien autoak metatzen badira epaitegi edo auzitegi baten aginduz, LPLren 29 artikuluarekin bat, eta ondorioz posizio aktiboan 10 demandatzaile baino gehiago badira (derrigorrezko auzikidetza aktiboa),
|
lan
prozesua errazago egiteko, bere operatibitatea errazteko, demandatzaile guztiek ordezkari komun bat izendatu dute. Ordezkari horrek derrigorrez abokatua, prokuradorea, kolegiatutako gizarte graduatua, demandatzaileetariko bat edo sindikatu bat behar du izan eta berarekin tratatuko dira aurrerantzean auziko eginbideak (LPLren 19.1 eta 2 art.). Lehenengo kasuan (jatorrizko demandatzaile aniztasuna), ordezkaritza eskritura publikoaren bitartez edo idazkari judizialaren edo adiskidetze, bitartekaritza eta arbitraje funtzioak dituen zerbitzu administratiboaren aurrean edo funtzio hauek dituen organoaren aurrean egin ahal izango da.
|
|
|
Baimena emandakotzat joko da afiliatutako langileak kontrakorik esan ezean. Baimen hori ematen ez badu, langileak sindikatuari erantzukizuna eskatu dio
|
lan
prozesu independente batean (LPLren 20.2 art.) eta prozesua oraindik martxan badago, epaileak edo auzitegiak, sindikatuari entzun aurretik, jardueraren artxiboa aginduko du bestalako izapidetzarik gabe (LPLren 20.3 art.).
|
|
|
Argi gera bedi, nahiz eta auzialdiaren bakuntasuna dela-eta
|
lan
prozesuan alderdiek abokatu baten zerbitzuak behar ez izan (LPLren 21.2 art.), beraiek beraien burua defenditzeko aukera izanik194, nahi badute bat izenda dezaketela. Ugazabak, doako justiziarako eskubidea duen kasuetan salbu, gastu horri aurre egin dion heinean, langileari ofiziozko bat aintzatesten zaio, hurrengo puntuan ikusiko den legez.
|
|
|
Alderdiak abokatu gabe aritu daitezke
|
lan
prozesua bakuntasun osoz araututa dagoelako eta alderdiei hainbat berme aintzatesten zaizkielako. Nahiz eta bakuntasun hau lan honen azken kapituluan aztergai izango den, haren isla dira, adibide gisa, organo judizialek ofizioz, ebazpen funtsatuan, luzamendu asmoz formulatu diren edo eskubideaz abusatzea dakarten eskaera, intzidente eta salbuespenak atzera botatzea; gainera, zuzendu egingo dituzte arau baten testuan oinarriturik ere prozesuen orekari, babes judizialari eta ebazpenen eraginkortasunari dagokienez Konstituzioan eta legeetan aurreikusitakoaren kontra doazen egintzak (LPLren 75 art.); hirugarrenei justiziarekin kolaboratzeko betebeharra egozten zaie (EKren 118 art. eta BJLOren 17.1 art.), betebehar honen urraketa zehatuz (LPLren 57.3 eta 239.3 art.); demandatzaileak uzi metaketa desegoki bat egiten badu (hau da, metatu ezin diren uziak metatzen baditu), epaileak edo auzitegiak okerra konpontzeko eskatuko dio [LPLren 80.1 c) art.]; auzi jartzaileak jurisdikzioa edo eskuduntza zehaztean oker egin dezakeenez, epaileak biak ofizioz aztertuko ditu, eta alderdiak eta Fiskaltza hiru eguneko epe komunean deituko (LPLren 5.3 art.); demandatzaileak prozedura desegoki bat martxan jartzen badu (adibidez, prosezu arrunta jarraitu behar denean, prozesu aldaera zehatz bat eskatzen denean), epaileak uziari dagokion izapidetza emango dio, ez oker eginez demandatzaileak eskatutakoa; demandan betekizunen bat faltatzen bada, epaileak alderdiari konpontzeko eskatuko dio (LPLren 81.1 art.); epaile aurreko adiskidetzean alderdiak adostasun batera heltzen badira, epaileak adostutakoa haietako batentzat kalte larria, lege iruzurra edo eskubide abusua dela uste badu, ez du akordioa onetsiko (LPLren 84.1 art.).
|
|
|
Artikulu hau eta LPLren 26 artikulua Doako Justiziaren 1/ 1996 Legeak, urtarrilaren 10ekoak, [bere XI bakarraren c) apartatua] indargabetu zituen. Historian zehar
|
lan
prozesua doakoa izan da. Aspaldi, doako justiziaren abantailak azpimarratu zituen, Gómez Colomer, J. L. k,. La gratuidad relativa de la justicia?, La Ley, 1983/ 4 bol. Egun, Barrio Calle, M. A.,. Incidencia en el procedimiento laboral de la Ley 1/ 1996 de asistencia jurídica gratuita?, Actualidad Laboral, 1996/ 30 zk.
|
|
|
Aurretiazko adiskidetzea LPLren 63 artikulutik 68 artikulura bitartean arautzen da. Horrekin bat, LPLk
|
lan
prozesua izapidetu ahal izateko horren aurretiko betekizun prozesal bat ezartzen du: adiskidetze ahalegina egitea bai dagokion administrazio zerbitzuaren aurrean, bai LEren 83 artikuluan aipatzen diren lanbide arteko akordioen edo hitzarmen kolektiboen bitartez eginkizun horiek bere gain hartzeko era daitekeen organoaren aurrean (LPLren.
|
|
|
Alderdiei adiskidetzeko eskatzen zaien gaitasuna
|
lan
prozesuan eskatzen den bera da (2756/ 1979 EDren 5.2 art.) eta beraiek pertsonalki edo ordezkari bitartez215 eta abokatu baten laguntzaz ager daitezke (2756/ 1979 EDren 10 art.).
|
|
|
Posible da Administrazioak ugazaba rola hartuz, Administrazio zuzenbidearen eremutik at, lan zuzenbidearen esparruan aritzea. Ondorioz,
|
lan
prozesuko protagonista izan daiteke. Kasu horretan, eta Administrazioa herritar guztiak direla alegatuz, zenbait pribilegio aintzatesten zaizkio, eta garrantzitsuena puntu honetan aztertuko den aurreko erreklamazio administratiboa da.
|
|
|
Horrela, langile batek estatua, autonomia erkidegoak, toki entitateak edo haien menpe dauden erakunde autonomiadunak demandatu ahal izateko, aurretik derrigorrez bide administratiboa agortu behar du. Beste hitz batzuetan,
|
lan
prozesuan eskatuko duena aurretiaz bide administratiboan eskatu behar du (LPLren 69.1 art. eta azaroaren 26ko 30/ 1992 Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura Erkidearen Legearen 120.1 art.).
|
|
|
kexa helegitea (LPLren 187 art.). Prozesu horretan ez da apelazio helegiterik, prozesu zibileko bigarren auzialdia osatzen duen helegite arrunt tipikoa. Horrek argi erakusten du
|
lan
prozesuan auzialdia bakarra dela, eta prozesu horren bizkortasuna eta bakuntasuna elikatzen du, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratu gabe336 Ideia horren harira, kontuan izan behar da lan prozesuan ematen den ahozkotasunak hainbat abantaila baditu ere, bigarren auzialdi bat izatea eragozten duela.
|
|
|
kexa helegitea (LPLren 187 art.). Prozesu horretan ez da apelazio helegiterik, prozesu zibileko bigarren auzialdia osatzen duen helegite arrunt tipikoa. Horrek argi erakusten du lan prozesuan auzialdia bakarra dela, eta prozesu horren bizkortasuna eta bakuntasuna elikatzen du, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratu gabe336 Ideia horren harira, kontuan izan behar da
|
lan
prozesuan ematen den ahozkotasunak hainbat abantaila baditu ere, bigarren auzialdi bat izatea eragozten duela.
|
|
|
Hiru dira, bestalde,
|
lan
prozesuan aurkezten diren helegite bereziak: erregutze errekurtsoa (LPLren 188 art.), kasazio errekurtsoa (LPLren 203.215 art.) eta doktrina bateratzeko kasazio errekurtsoa (LPLren 216 art.). Banaka aztertuko dira ondoren.
|
|
|
emandako probidentziak eta autoak errekurritzeko jartzen da (LPLren 184.1 art.); bigarrena, berriz, kide anitzeko organoek (Justizia Auzitegi Nagusiek, Auzitegi Nazionalak eta Auzitegi Gorenak, alegia) emandako probidentziak eta autoak errekurritzeko jartzen da (LPLren 185.1 art.) 337 Ondoren, zenbait ñabardura egin behar dira. Batetik, helegite horiek probidentzia338 eta autoen kontra ematen dira, beraz, lan magistratuek
|
lan
prozesuaren garapenean ematen dituzten idatzizko erabaki interlokutorioen kontra. Argi gera bedi, ezin direla erremedio horiek erabili hitzezko ebazpenak errekurritzeko, mota horretako ebazpenak lan prozesuan ugarienak direla ahaztu gabe339 Gainera, legeak berariaz, zenbait kasutan, erremedio horiek ezin direla aurkeztu xedatzen du.
|
|
|
Batetik, helegite horiek probidentzia338 eta autoen kontra ematen dira, beraz, lan magistratuek lan prozesuaren garapenean ematen dituzten idatzizko erabaki interlokutorioen kontra. Argi gera bedi, ezin direla erremedio horiek erabili hitzezko ebazpenak errekurritzeko, mota horretako ebazpenak
|
lan
prozesuan ugarienak direla ahaztu gabe339 Gainera, legeak berariaz, zenbait kasutan, erremedio horiek ezin direla aurkeztu xedatzen du. Ezin dira berraztertzea ezta erregua aurkeztu ere gatazka kolektiboko eta hitzarmen kolektiboak aurkaratzeko prozesuetan emandako probidentzia eta autoen kontra (LPLren 184.1 eta 184.3 art.), hasieran eskumenik eza deklaratzekoa salbu (LPLren 159 eta 189.4 art.). Ezin izango dira aurkeztu ere legeak berariaz debekatzen duenean (LPLren 76.3, 78, 87.2, 89.2, 198.3, 211.4, 223.2 eta 231.1 art.). Gainera, erremedio horiek ez dute ondore etengarririk, eta ez du ekiditen beren tarteratzeak errekurritutako ebazpenaren aplikazioa (LPLren 184.1 eta 185.1 art.).
|
|
|
Horrela, Gómez de Liaño, F., Álvarez de Linera, S., Pérez Cruz Martín, A. J., Roca Martínez, J. M., Hernández Galilea, J., Iglesias García, C., Derecho procesal laboral, op.cit., 364 or. eta Álvarez Sacristán, I.,. La consignación para recurrir en el orden social y el problema de los intereses?, Actualidad Laboral, 1997/ 17 zk. Kontsignazio hori egiteko betebeharra enpresaburuari bakarrik jartzea, ez langileari?
|
lan
prozesuaren babes helburuari erreparatuz justifikatzen da. Elementu hau azpimarratzen du Durán López, F. k,. El principio de igualdad en las relaciones laborales:
|
|
|
3 Letratuaren laguntza: alderdiek abokatuaren laguntza derrigorrezkoa dute helegiteak jartzeko, ez erremedioak aurkezteko (LPLren 21.1 art.). Legegilearen erabaki hori
|
lan
prozesuaren fase honen konplexutasunari, jada, ez da ahozkoa, eta errekurtsogileen babes eraginkorrari egotzi behar zaizkie.
|
|
|
Ahozkotasun printzipioak
|
lan
prozesuan ahozkotasunaren gailentzea dakar berekin, ez esklusibotasuna160; izan ere, nahiz eta demanda idatzia izan (LPLren 80.1 art.), erantzuna eta epaiketa ahoz egiten baitira (LPLren 85 art.), are gehiago, sententzia bera ere ahozkoa izan daiteke (LPLren 50 art.), eta horrela prozesua benetako bakuntasunez hornitzen da. Helegiteak eta betearazpena, ikusiko denez, idatziak dira.
|
|
|
Helegiteak eta betearazpena, ikusiko denez, idatziak dira. Ahozkotasuna erabiltzen zuten egile askok
|
lan
prozesua 1881eko PZLk arautzen zuen prozesu zibila ez bezalakoa zela argudiatzeko. Egun, PZLk nagusiki ahozkoak diren bi prozesu arrunt arautzen dituenez, puntu honetan lan prozesuaren eta prozesu zibilaren artean desberdintasunik ezin atzeman daiteke161.
|
|
|
Ahozkotasuna erabiltzen zuten egile askok lan prozesua 1881eko PZLk arautzen zuen prozesu zibila ez bezalakoa zela argudiatzeko. Egun, PZLk nagusiki ahozkoak diren bi prozesu arrunt arautzen dituenez, puntu honetan
|
lan
prozesuaren eta prozesu zibilaren artean desberdintasunik ezin atzeman daiteke161.
|
|
|
Epaiketa arrunt bereziki arruntean, judizio aurreko entzunaldia (PZLren 414 art.) eta epaiketaren egintza bera (PZLren 431 art.) ahozkoak dira, eta
|
lan
prozesura asko hurbiltzen dira. Bigarren epaiketa arrunt zibila, hitzezkoa (PZLren 437 art.), zentzuzkoa denez, oraindik ahozkoagoa da, eta bista, haren egintzarik garrantzitsuena, ahozkoa da.
|
|
|
Bigarren epaiketa arrunt zibila, hitzezkoa (PZLren 437 art.), zentzuzkoa denez, oraindik ahozkoagoa da, eta bista, haren egintzarik garrantzitsuena, ahozkoa da. Prozesu zibil berriaren ahozkotasunaren arauketak prozesu hori
|
lan
prozesura asko hurbildu duela azaltzen du Desdentado Bonete, A. k,. Apuntes sobre la nueva LEC y el proceso declarativo ordinario en el orden social?, Tribuna Social (Revista de Seguridad Social y Laboral), 2001/ 127 zk.
|
|
|
Bizkortasun printzipioa, EKn bertan aurreikusia, jada aztertutako 24 artikuluan, «beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesua»z mintzatzean?, printzipio autonomo bat baino gehiago, aurreko printzipioen ondorio zuzena da164 Ondorengoekin bat,
|
lan
prozesua prozesu bizkor bat dela esan daiteke:
|
|
|
Auzialdi bakarraren aurreikuspenak (LPL 6 art.)
|
lan
prozesuaren bizkortasuna errazten du, nahiz eta ezohiko helegite edo helegite berezien aintzatespenak bizkortasun hori mugatu.
|
|
|
Prozesua eta prozedura informatzen duten printzipioen azterketak argi uzten du
|
lan
prozesua eta zibila antzekoak direla, eta agerian geratzen da lehenengoa bigarrenaren berezitasuna besterik ez dela168 Eta iritzi horri eusteko lan prozesuak bilatzen duen egia ez da oztopo: nahiz eta LPLk magistratuei egia materiala bilatzeko tresna batzuk aintzatetsi, batez ere, froga fasean169?, magistratuek bakarrik erabil ditzakete alderdiek horretarako baimena ematen dietenean; izan ere, lan prozesuan aukera printzipioek eta horren ondorio diren xedapen eta alderdien ekarpen printzipioak eraentzen baitute, eta magistratu bat bakarrik alderdi batek hala eskatzean sar daiteke gatazkaren azterketan.
|
|
|
Prozesua eta prozedura informatzen duten printzipioen azterketak argi uzten du lan prozesua eta zibila antzekoak direla, eta agerian geratzen da lehenengoa bigarrenaren berezitasuna besterik ez dela168 Eta iritzi horri eusteko
|
lan
prozesuak bilatzen duen egia ez da oztopo: nahiz eta LPLk magistratuei egia materiala bilatzeko tresna batzuk aintzatetsi, batez ere, froga fasean169?, magistratuek bakarrik erabil ditzakete alderdiek horretarako baimena ematen dietenean; izan ere, lan prozesuan aukera printzipioek eta horren ondorio diren xedapen eta alderdien ekarpen printzipioak eraentzen baitute, eta magistratu bat bakarrik alderdi batek hala eskatzean sar daiteke gatazkaren azterketan.
|
|
|
Prozesua eta prozedura informatzen duten printzipioen azterketak argi uzten du lan prozesua eta zibila antzekoak direla, eta agerian geratzen da lehenengoa bigarrenaren berezitasuna besterik ez dela168 Eta iritzi horri eusteko lan prozesuak bilatzen duen egia ez da oztopo: nahiz eta LPLk magistratuei egia materiala bilatzeko tresna batzuk aintzatetsi, batez ere, froga fasean169?, magistratuek bakarrik erabil ditzakete alderdiek horretarako baimena ematen dietenean; izan ere,
|
lan
prozesuan aukera printzipioek eta horren ondorio diren xedapen eta alderdien ekarpen printzipioak eraentzen baitute, eta magistratu bat bakarrik alderdi batek hala eskatzean sar daiteke gatazkaren azterketan. Gainera, alderdiak dira prozesuaren objektua mugatu eta zehazten dutenak, eta edozein mementotan prozesuaz xedatzeko aukera dute, hari bukaera emateko, eta magistratuak ezin ekidin dezake.
|
|
|
Puntu honetan, eta esandakoaren ondoren, galdera bakar bat egin daiteke: nola baiezta daiteke, inolako zalantzarik gabe,
|
lan
prozesuaren xedea egia materiala dela? 170
|
|
|
Denen adierazgarri, Valdés Dal Ré, F.,. Algunas claves de la reforma del proceso laboral?, Actualidad Laboral, 1990/ 37 zk., eta egile beraren,. El lugar de la Ley de Procedimiento Laboral en el ordenamiento jurídico?, Relaciones Laborales, 1990/ 2 bol. Geroago, behin PZL indarrean zela, egile berak gaiaren gaineko iruzkinak erakusten ditu,. La nueva Ley de Enjuiciamiento Civil y el proceso laboral ordinario en instancia?, Relaciones Laborales, 2001/ 1 zk. Baita iragarri zuten, Escudero Moratalla, J. F., Frigola Vallina, J. k,. El juez y el proceso laboral. Un modelo a seguir en la reforma civil?, Revista Justiforum, 1995/ 3 zk. eta Murgas Torrazza, R. k,. La jurisdicción del trabajo en Iberoamérica?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1982/ 11 zk. Prozesu zibilaren eta
|
lan
prozesuaren arteko desberdintasun nagusia bigarrenak langileari ematen dion babes berezian datza. Montoya Melgar, A. k, Derecho del trabajo, op.cit., 742 or., oso ondo azaltzen duen legez, prozesu zibilean alderdiak magistratuaren aurrean berdintasun zorrotzean agertzen diren heinean, lan prozesuan langilea ugazabari dagokionez soziologikoki beheragoko agertzen da, eta berdintasuna kontratatzaile ahula babesteko eran interpretatu behar da.
|
|
|
Prozesuan alderdien berdintasuna benetan gai eztabaidatua da, praktikan jartzeko zaila, era egokian, Capalletti, M., Garth, B. k, El acceso a la Justicia. La tendencia en el movimiento mundial para hacer efectivos los derechos, Relaciones Laborales, Fondo de cultura económica, Mexiko, 1996, 14 or., berdintasun perfektua utopia dela esaten dute, alderdien arteko desberdintasunak inoiz ezin direlako erabat desagerrarazi?, eta
|
lan
prozesuan matizatuta agertzen dena. Lan ordenan eta lan prozesuan langileen eta ugazaben arteko gatazkak ebazten dira.
|
|
|
La tendencia en el movimiento mundial para hacer efectivos los derechos, Relaciones Laborales, Fondo de cultura económica, Mexiko, 1996, 14 or., berdintasun perfektua utopia dela esaten dute, alderdien arteko desberdintasunak inoiz ezin direlako erabat desagerrarazi?, eta lan prozesuan matizatuta agertzen dena. Lan ordenan eta
|
lan
prozesuan langileen eta ugazaben arteko gatazkak ebazten dira. Bi horien artean jatorrizko desberdintasuna ikusten da:
|
|
|
Bi horien artean jatorrizko desberdintasuna ikusten da: ...arreman juridikoan betetzen duen tokia (KAE 3/ 1983, urtarrilaren 25ekoa eta KAS 20/ 1984, otsailaren 13koa eta Del Rey Guanter, S.,. La aplicación de los valores superiores de la Constitución española en el Derecho de trabajo?, 1988/ 1 zk.). Aipatutako arrazoia erabiltzen bada lan zuzenbide materialaren babes xedea edo konpentsatzailea justifikatzeko, arrazoi bera aplika daiteke esandako xedea
|
lan
prozesura eta hura arautzen duten arauetara hedatzeko (KAE 3/ 1983, urtarrilaren 25ekoa, KAE 78/ 1983, urriaren 4koa, KAE 109/ 1983, azaroaren 29koa, KAE 114/ 1983, abenduaren 6koa eta KAE 99/ 1988, maiatzaren 31koa. Doktrinan bereziki azpimarratzen dute elementu hau, Velasco de la Fuente, M. k,. La igualdad en el campo jurídico procesal laboral?, Revista de Derecho Procesal, 1991/ 1 zk., eta Montoya Melgar, A. k,. Los procesos laborales y el sistema del Derecho del trabajo?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1986/ 25 zk.). Horrela, Martínez Abascal, V.A k, ZZAA (Koor.
|
|
|
Martínez Abascal, V.A.), Nueva Ley de Enjuiciamiento civil y proceso laboral, op.cit., 8 or., esaten duenez, lan zuzenbide substantibo eta prozesalaren babes xedeak edo konpentsatzaileak aberastu egiten du lan ordenan epai bidezko babes eraginkorrerako oinarrizko eskubidearen edukia. Horrela,
|
lan
prozesuaren arauketan bereziki langilea basbesten duten neurriak asko dira. Adibide gisa honako hauek aipa genitzake:
|
|
|
langile demandatzaileak demanda berretsi ondoren, ugazaba demandatuari dagokio bere argudioak azaltzea lehenbizi alegazio fasean, froga fasean eta ondorio fasean (LPLren 105.1 art.); frogaren zamaren alderantzikatzea edo inbertsioa egitate diskriminatzaileak alegatzen direnean (kasu honetan ugazaba demandatuari dagokio hartutako neurrien eta bere proportzionaltasunaren justizifikazio objektiboa, arrazoizkoa eta egokiro frogatua) (LPLren 96 eta 179.2 artikuluak); ofiziozko prozeduraren existentzia (LPLren 146 art.); askatasun sindikala eta gainerako oinarrizko eskubideak babesteko prozesu aldaera berezia (LPLren 175 art.); helegiteko beharrezkoa den gordailua edo kondenaren zenbatekoa aurkezteko betebeharraren salbuespena (LPLren 227 eta 228 art.); behin behineko sententziaren betearazpenean haren kontura aurrerakinak jasotzeko eskubidea (LPLren 287 art.); kostuak ugazabari bai, baina langileari ez ezartzea (LPLren 233.1 art.); ugazaba fede txarrez edo ausarkeriaz aritzen denerako zehapenen aurreikuspena (LPLren 97.3 art.)... Ikus bedi neurri horien izateko arrazoia. Guztiek bilatzen dute
|
lan
prozesuko alderdien benetazko berdintasuna edo berdintasun eraginkorra (KAE 109/ 1983, azaroaren 29koa eta KAE 114/ 1983, abenduaren 6koa), «alderdien artean den desberdintasun materiala» gutxituz (KAE 125/ 1995, uztailaren 24koa). Horretarako alderdien berdintasun formala aldatzen da, inoiz ez materiala edo sustantziala?, berdintasun materiala edo sustantziala lortzeko helburuarekin (KAE 3/ 1983, urtarrilaren 25ekoa eta KAE 14/ 1983, otsailaren 28koa).
|
|
|
oreka prozesala (LPLren 75 art.). Azken horrek berdintasun printzipioa osatzen duten bi alderdiak jasotzen ditu, alderdien babes gabezia debekatzen duen alderdi materiala edo berdintasun sustantziala (EKren 24.1 art.) eta defentsarako eskubidea eratzen duten bermeek osatzen duten alderdi formala (EKren 24.2 art.). Organo jurisdikzionala da bi alderdi horien uztartze egokia babestu eta bermatu behar duena. Egile honek aldarrikatzen du LPLk berdintasun printzipioa oreka sozialaren printzipioagatik aldatu duela
|
lan
prozesuaren printzipio ordenatzaile gisa. Ildo beretik, García Perrote, I., La prueba en el proceso de trabajo, op.cit., 113 or.
|
|
|
Nahiz eta LPLk
|
lan
prozesuan eskubide subjektibo edo material edo interes legitimo baten «titularrak» legitimatuta daudela esan (LPLren 17.1 art.), benetan legitimatuta daude eskubide subjektibo edo material edo interes legitimo baten titularrak direla baieztatzen dutenak; izan ere, azken finean, gatazkaren mamia erabakitzen duen sententzia izango da legitimitate hori egokia edo zuzena den edo ez zehaztuko duena1... Haren aurrean legitimazio pasiboa dago:
|
|
|
Azken bi berezitasun aipatu behar dira. Batetik, legeak langile sindikatuei eta enpresaburu elkarteei dagozkien interes ekonomikoak eta sozialak defendatzeko legitimazioa aintzatesten die (LPLren 17.2 art.) 188 Bestetik, legitimazio aniztuna edo plurala posible da, hau da, alderdi bat baino gehiago egon daitezke aktiboki edo pasiboki legitimatuta, oso erraz ulertzen den kontua,
|
lan
prozesuaren errealitateari erreparatuz gero, non interes kolektiboen gaineko gatazka asko konpontzen diren, uzi bakar bat egikaritzeko.
|
|
|
Litekeena da Administrazioak langilearen eskariaren zati bat bakarrik onartzea. Kasu horretan,
|
lan
prozesua onartua izan ez den uziaren zatiarekiko egingo da.
|
|
|
Puntu honekin bukatzeko, Administrazioak erreklamazioa gaitzetsi edo erantzuten ez duen kasuetan, beraz,
|
lan
prozesurako atea irekita geratzen denean, aurreko erreklamazioaren eta ondorengo prozesuaren artean legeak galdatzen duen harremana aztertu behar da. Harreman horrek biak, langilea eta Administrazioa, lotzen ditu.
|
|
|
Demanda
|
lan
prozesuari hasiera ematen dion idatzizko egintza da, eta horren bitartez akzio eskubidea egikaritzen hasten da, norbaiten kontra zerbait eskatzeko uziaren bidez. Uzi hori egintza batzuen edukia da, eta lehenengoa demanda da. Demanda hasten da demandatzaileak uzia jartzen duenean (LPLren 80.1 d) art.) 222.
|
|
|
Beraz, eta Escudero Moratalla, J. F., Frigola Vallina, J. rekin,. Conciliación jurisdiccional laboral y secretario judicial (art. 84 LPL), a la luz del Libro Blanco de la Justicia y del Anteproyecto de Ley de Enjuiciamiento Civil?, Revista de Trabajo y Seguridad Social (Centro de Estudios Financieros), 1999/ 190 zk., da mihi factum, dabo tibi ius (eman zuk egitateak, nik zuzenbidea emango dizut eta) erromatar esamoldea osorik aplikatzen da
|
lan
prozesuan. Hori arras ongi ezkontzen da lan prozesuaren bakuntasunarekin, hartan magistratuak duen funtzio aktiboarekin eta alderdientzat zuzenbideko teknikoen laguntza borondatezkoa izatearekin (LPLren 18.1 art.). Horrela aintzatesten dute Montoya Melgar, A., Galiana Moreno, J. M., Sempere Navarro, A.V. k, Comentarios a la Ley de Procedimiento Laboral, Aranzadi, Iruñea, 2000, 170 or.
|
|
|
84 LPL), a la luz del Libro Blanco de la Justicia y del Anteproyecto de Ley de Enjuiciamiento Civil?, Revista de Trabajo y Seguridad Social (Centro de Estudios Financieros), 1999/ 190 zk., da mihi factum, dabo tibi ius (eman zuk egitateak, nik zuzenbidea emango dizut eta) erromatar esamoldea osorik aplikatzen da lan prozesuan. Hori arras ongi ezkontzen da
|
lan
prozesuaren bakuntasunarekin, hartan magistratuak duen funtzio aktiboarekin eta alderdientzat zuzenbideko teknikoen laguntza borondatezkoa izatearekin (LPLren 18.1 art.). Horrela aintzatesten dute Montoya Melgar, A., Galiana Moreno, J. M., Sempere Navarro, A.V. k, Comentarios a la Ley de Procedimiento Laboral, Aranzadi, Iruñea, 2000, 170 or.
|
|
|
KAk epe hau
|
lan
prozesuan eraentzen duen bizkortasun printzipioarekin bat datorrela adierazi du: KAE 154/ 1992, urriaren 19koa, KAE 335/ 1994, abenduaren 19koa, KAE 11/ 1998, urtarrilaren 13koa eta KAE 203/ 2004, azaroaren 16koa.
|
|
|
Soilik ez dira onartuko argi eta garbi zentzugabeak diren demandak. Demanda behin behinean onartuko da, nahiz eta horrekin aurreko adiskidetzearen ziurtagiria ez aurkeztu, eta demandatzaileari 15 eguneko epea emango zaio jakinarazpena jaso eta biharamunetik, adiskidetzea egin edo ahalegindu dela ziurtatzeko; horrela egiten ez badu, bestelako jardunbide gabe, demanda artxibatuko dela jakinaraziko zaio (LPL 81.2 art.) 233 Horrela argi geratzen da
|
lan
prozesu aurretik ematen den adiskidetzea presupostu prozesal bat dela.
|
|
|
Bigarren kasuan, demandatzaileak memento horretan gutxiago edo pertsona gutxiagori eskatzen die, horrela bere uzia, osatzen du, edo hobe, matizatzen du. Balizko egoera horretan, legeak berariaz jaso gabea, demandatuaren erantzunaren aurretik eginiko zatikako uko egitea den heinean?
|
lan
prozesuan eraentzen duen xedapen printzipioaren isla?, ez da beharrezkoa demandatuaren adostasuna edo onespena.
|
|
|
Datu honen garrantziari buruz, ik. González Encabo, J.,. Perspectivas de la conciliación judicial (su tratamiento en el proceso laboral)?, Revista de Política Social, 1965/ 68 zk. LPLk gatazka kolektiboetarako antzeko xedapen bat jasotzen du 160 artikuluan. Bigarrenez, eta magistratuak aipatutako hiru kasuetan abenikoa ez onartzea xedatzean (LPLren 84.1 art.), argi ikusten da
|
lan
prozesuaren babes helburua, xedapen printzipioaren muga gisa.
|
|
|
1 Aurkeztutako zuzenbide jurisdikzionalaren kontzeptuaren eremuan,
|
lan
prozesua prozesu kategorian koka daiteke. Jurisdikzioaren eta akzioaren instrumentu, EKn oinarrituta, haren ezaugarriak (jurisdikziora sarbidea, babes gabeziaren debekua, frogak?) ordena jurisdikzional guztietarako berdinak dira142.
|
|
|
convergencias y divergencias, Thomson Civitas, Madril, 2004, 28 or., eta Baylos Grau, A., Cruz Villalón, J., Fernández, M. F. k, Instituciones de Derecho Procesal Laboral, op.cit., 114 or. Bere aldetik, Montalvo Correa, J. k,. La repercusión de la LEC en el proceso social?, ZZAA, El proceso laboral. Estudios en homenaje al Profesor Luis Enrique de la Villa Gil, Lex Nova, Valladolid, 2001, 650 or.,
|
lan
prozesua «prozesu zibilaren adierazpen singularra» dela esaten du. Antzeko ildotik, Bodas Martín, R.,. Ley de Enjuiciamiento Civil y prueba en el proceso laboral?, ZZAA (Koor.
|
|
|
Lan prozesua eta prozesu zibila arras berdinak dira. Ez da
|
lan
prozesuan haren independentzia aldarrikatzeko adina elementu desberdinik ikusten. Berehala aztertuko denez, batean eta bestean eraentzen duten printzipioak berdinak dira.
|
|
|
1908ko maiatzaren 19ko Auzitegi Industrialen legeak epai organo horiek eta lan gatazkak ebazteko prozesu berezi bat sortu arte, beti izan ziren ordena zibilaren eskumenekoak, eta epaile zibilek, prozesu zibil arruntaren bitartez, lan kontratutik edo zerbitzuen errentamendu kontratutik eratorritako gatazka oro konpontzen zuten. Nahiz eta lan justizia sortu justizia zibila lan gatazketarako oso garestia, konplexua eta geldoa suertatzen zelako, ordutik hona, PZL beti izan da
|
lan
prozesuaren ordezko araua (LPLren 1 XG eta PZLren 4 art.). Elementu horrek asko hurbiltzen du lan prozesua prozesu zibilera144.
|
|
|
1908ko maiatzaren 19ko Auzitegi Industrialen legeak epai organo horiek eta lan gatazkak ebazteko prozesu berezi bat sortu arte, beti izan ziren ordena zibilaren eskumenekoak, eta epaile zibilek, prozesu zibil arruntaren bitartez, lan kontratutik edo zerbitzuen errentamendu kontratutik eratorritako gatazka oro konpontzen zuten. Nahiz eta lan justizia sortu justizia zibila lan gatazketarako oso garestia, konplexua eta geldoa suertatzen zelako, ordutik hona, PZL beti izan da lan prozesuaren ordezko araua (LPLren 1 XG eta PZLren 4 art.). Elementu horrek asko hurbiltzen du
|
lan
prozesua prozesu zibilera144.
|
|
|
143 Hala ere, asko dira
|
lan
prozesuaren azken xedea egia materiala bilatzea dela diotenak. Horien artean, Luelmo Millán, M. A., Rabanal Carbajo, P. k, Los principios inspiradores del proceso laboral, op.cit., 46 or, LPLk jasotzen duen araudiarekin egia materiala bilatzen dela uste dute.
|
|
|
Derecho procesal del trabajo, op.cit., 37 or. Baita hauek ere: ...cioso y social, op.cit., 114 eta 115 or., eta Valencia Mirón, A. J.,. Algunas notas sobre la admisibilidad del arbitraje en los conflictos individuales de trabajo?, Temas Laborales (Revista Andaluza de Trabajo y Bienestar social), 1986/ 6 zk. Iritzi berezi samarrarekin, Marín Correa, J. M. k,. En torno a la conciliación en el proceso individual de trabajo?, Documentación Laboral, 1983/ 10 zk.,
|
lan
prozesuak egia materiala egia formalaren aurretik bilatzen duela esaten du. Antzeko terminoetan, Bodas Martín, R.,. La prueba en el proceso laboral?, Aranzadi Social, 1991/ 5 zk. Bere aldetik, Gómez de Liaño, F., Álvarez de Linera, S., Pérez Cruz Martín, A. J., Roca Martínez, J. M., Hernández Galilea, J., Iglesias García, C. k, Derecho procesal laboral, op.cit., 183 or., egia horien artean desberdinketarik egin behar ez dela diote, egia ura bezain argia dela edo bestela ez dela argudiatuz.
|
|
|
Antzeko terminoetan, Bodas Martín, R.,. La prueba en el proceso laboral?, Aranzadi Social, 1991/ 5 zk. Bere aldetik, Gómez de Liaño, F., Álvarez de Linera, S., Pérez Cruz Martín, A. J., Roca Martínez, J. M., Hernández Galilea, J., Iglesias García, C. k, Derecho procesal laboral, op.cit., 183 or., egia horien artean desberdinketarik egin behar ez dela diote, egia ura bezain argia dela edo bestela ez dela argudiatuz. Oin ohar honetan
|
lan
prozesuak bilatzen duen egiaren gainean dagoen iritzi nagusietariko bat argi geratzen da. Egilearena, aipatutakoa ez bezalakoa, berehala azalduko da, lan prozesuaren eta prozeduraren printzipioak aztertu ondoren, eta horrela, eztabaida bukatutzat emanen da.
|
|
|
Oin ohar honetan lan prozesuak bilatzen duen egiaren gainean dagoen iritzi nagusietariko bat argi geratzen da. Egilearena, aipatutakoa ez bezalakoa, berehala azalduko da,
|
lan
prozesuaren eta prozeduraren printzipioak aztertu ondoren, eta horrela, eztabaida bukatutzat emanen da.
|
|
|
4 Datu historikoak alde batera utzirik, eta ikuspuntu iuspositibista batetik, 2000 urteko PZLk
|
lan
prozesua zaharkituta utzi duela esatea ez da gezurra. Jada lan prozesua ez da aukera kritikoa prozesu zibilean.
|
|
|
4 Datu historikoak alde batera utzirik, eta ikuspuntu iuspositibista batetik, 2000 urteko PZLk lan prozesua zaharkituta utzi duela esatea ez da gezurra. Jada
|
lan
prozesua ez da aukera kritikoa prozesu zibilean. Ahozkotasuna, hurrenkera, auzialdiaren gailentzea, kontzentrazioa?
|
|
|
Ahozkotasuna, hurrenkera, auzialdiaren gailentzea, kontzentrazioa? ez dira jada
|
lan
prozesuaren ezaugarri bereziak, egun prozesu zibilak horiek guztiak konkistatu baititu, eta bizkortasuna, bakuntasuna eta eraginkortasuna bilatu dira. Horrela, duela gutxi arte prozesu zibila eta lan prozesua harremanetan jartzeko generoaz eta espezieaz aipatu badira, beharbada, hemendik aurrera espezie izaera hori galdu egin dela esan da145.
|
|
|
ez dira jada lan prozesuaren ezaugarri bereziak, egun prozesu zibilak horiek guztiak konkistatu baititu, eta bizkortasuna, bakuntasuna eta eraginkortasuna bilatu dira. Horrela, duela gutxi arte prozesu zibila eta
|
lan
prozesua harremanetan jartzeko generoaz eta espezieaz aipatu badira, beharbada, hemendik aurrera espezie izaera hori galdu egin dela esan da145.
|
|
|
Ildo honetatik, Rodríguez Piñeiro Arroyo, M. C.,. Medidas cautelares y reforma del proceso civil?, Relaciones Laborales, 2000/ 1 bol. Egilearen antzera, beste egile horrek ez du zalantzan jartzen lan ordena jurisdikzionalaren beharrizana,
|
lan
prozesuaren berezitasuna baino. Egile berak, beste lan batean(. Proceso civil y proceso de trabajo?, Relaciones Laborales, 2001/ 1 bol.), kontrako zentzuan, PZLren erreformak lan prozesuaren berezitasuna ez duela zalantzan jartzen, berresten baizik, esaten du.
|
|
|
Ildo honetatik, Rodríguez Piñeiro Arroyo, M. C.,. Medidas cautelares y reforma del proceso civil?, Relaciones Laborales, 2000/ 1 bol. Egilearen antzera, beste egile horrek ez du zalantzan jartzen lan ordena jurisdikzionalaren beharrizana, lan prozesuaren berezitasuna baino. Egile berak, beste lan batean(. Proceso civil y proceso de trabajo?, Relaciones Laborales, 2001/ 1 bol.), kontrako zentzuan, PZLren erreformak
|
lan
prozesuaren berezitasuna ez duela zalantzan jartzen, berresten baizik, esaten du. Bere iritzia zuritzeko nahiz eta PZLk auzialdia indartu, prozesu zibila bi auzialditan edo gradutan antolatuta dagoen prozesua dela azpimarratzen du, eta nahiz eta prozesu zibilean ahozkotasun, hurrenkera eta konzentrazio printzipioak aplikatu, lan epaileari egia bilatzeko ahalmen gehiago ematen zaizkiola.
|
|
|
5.Azkenik, zuzenbide konparatuari begiratu behar zaio. Auzoko estatuetan, Frantzia eta Italia eredu,
|
lan
prozesua prozesu zibil berezi bat da, eta konplexurik gabe aintzatesten da146.
|
|
|
Zigor prozesua ez den oro, zibila da, eta bien arteko desberdintasuna haietan eraentzen duten printzipioetan dago. Horrenbestez,
|
lan
prozesua eta prozesu administratiboa prozesu zibilaren berezitasunak dira.
|
|
|
Lan prozesua aukera printzipioak informatzen duela baieztatzeak aintzatespen bikoitza dakar berekin: batetik,
|
lan
prozesuan borondatearen autonomia gailentzen dela. EK-k jabetza pribatua (EKren 33.1 art.) eta merkatu ekonomiaren eremuan enpresa askatasuna (EKren 38 art.) aintzatestearen ondorio zuzena?, eta bestetik, gatazkak ebazteko jurisdikzioa ez diren beste baliabide batzuk erabiltzeko aukera. Horren ildotik, ADR (Alternative Dispute Resolution) mundu mugimendua aipatu behar da.
|