|
2010
|
|
|
Argi gera bedi, nahiz eta auzialdiaren bakuntasuna dela-eta
|
lan
prozesuan alderdiek abokatu baten zerbitzuak behar ez izan (LPLren 21.2 art.), beraiek beraien burua defenditzeko aukera izanik194, nahi badute bat izenda dezaketela. Ugazabak, doako justiziarako eskubidea duen kasuetan salbu, gastu horri aurre egin dion heinean, langileari ofiziozko bat aintzatesten zaio, hurrengo puntuan ikusiko den legez.
|
|
|
langile demandatzaileak demanda berretsi ondoren, ugazaba demandatuari dagokio bere argudioak azaltzea lehenbizi alegazio fasean, froga fasean eta ondorio fasean (LPLren 105.1 art.); frogaren zamaren alderantzikatzea edo inbertsioa egitate diskriminatzaileak alegatzen direnean (kasu honetan ugazaba demandatuari dagokio hartutako neurrien eta bere proportzionaltasunaren justizifikazio objektiboa, arrazoizkoa eta egokiro frogatua) (LPLren 96 eta 179.2 artikuluak); ofiziozko prozeduraren existentzia (LPLren 146 art.); askatasun sindikala eta gainerako oinarrizko eskubideak babesteko prozesu aldaera berezia (LPLren 175 art.); helegiteko beharrezkoa den gordailua edo kondenaren zenbatekoa aurkezteko betebeharraren salbuespena (LPLren 227 eta 228 art.); behin behineko sententziaren betearazpenean haren kontura aurrerakinak jasotzeko eskubidea (LPLren 287 art.); kostuak ugazabari bai, baina langileari ez ezartzea (LPLren 233.1 art.); ugazaba fede txarrez edo ausarkeriaz aritzen denerako zehapenen aurreikuspena (LPLren 97.3 art.)... Ikus bedi neurri horien izateko arrazoia. Guztiek bilatzen dute
|
lan
prozesuko alderdien benetazko berdintasuna edo berdintasun eraginkorra (KAE 109/ 1983, azaroaren 29koa eta KAE 114/ 1983, abenduaren 6koa), «alderdien artean den desberdintasun materiala» gutxituz (KAE 125/ 1995, uztailaren 24koa). Horretarako alderdien berdintasun formala aldatzen da, inoiz ez materiala edo sustantziala?, berdintasun materiala edo sustantziala lortzeko helburuarekin (KAE 3/ 1983, urtarrilaren 25ekoa eta KAE 14/ 1983, otsailaren 28koa).
|
|
|
Borondatearen autonomian oinarrituta, eta aukera printzipioaren ondorio, lehenengo eta behin, xedapen printzipioa aipatu behar da. Horrek, epaiketara eramandako edo eztabaidatua den eskubide subjektibo materialaren izaera pribatuan oinarrituta,
|
lan
prozesua alderdien, inoiz ez ofizioz, eskariz bakarrik has daitekeela suposatzen du. Epaileak bakarrik has daitezke funtzio jurisdikzionala egikaritzen horrela herritar batek eskatuta, demandaren bidez149, eta ezaugarri hori ezinbestean alderdiek gatazka konpontzeko beste bide batzuk erabiltzeko duten aukerarekin lotu behar da.
|
|
|
nola baloratzen da prozesuan alderdien eta magistratuaren artean egiten den botere banaketa?
|
Lan
prozesuaren alderdi hori inolako traba gabe txalotzen da eta haren gaitasuntzat jotzen da. Egokia da, eta ebatzi beharreko lan gatazkarekin era ezin hobean ezkontzen da, lan bide jurisdikzionalera doazenak alderdiak direnez gero, prozesua gehienbat haien esku geratzea; magistratuari legezkotasunaren eta hark alderdiei aintzatesten dizkien bermeen babeserako ahalmen batzuk aintzatesten zaizkio, eta horrela epai bidezko babes eraginkorra bermatzen da.
|
|
|
Hala ere, eta aipatutako datuak konparaziorako elementu gisa hartuta, praktikan, bizitza errealean,
|
lan
prozesuko alderdien kexarik handiena atzerapena da. Horrela da, nahiz eta Konstituzioak beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesurako eskubidea aintzatesten duen (EKren 24.2 art.) 559 Testuinguru horretan, eta inolako alarmarik sortu baino lehen, azpimarratu behar da oso zaharra den arazo bat dela eta ez bakarrik espainiar justiziarena, mundu guztiko estatuena baizik560 Zehazki, Espainiako estatuan Gizarte Epaitegien aurrean garatzen diren lan prozesuen batez besteko iraupena 5 hilabetekoa da, 7,22 hilabete Justizia Auzitegi Nagusien gizarte aretoen aurrean garatzen direnena, 3,85 hilabete Auzitegi Nazionalaren aurrean garatzen direnena eta 11,40 hilabete Auzitegi Gorenaren IV. aretoaren aurrean gauzatzen direnena561.
|
|
|
572 Sistema adjudikatiboaren ondore tipiko honetaz mintzo da Bodas Martín, R.,. La conciliación judicial laboral?, Cuadernos de Derecho Judicial, 1997/ 23 zk., eta garaileak eta garaituak egoten direnez, bake soziala bermatzen ez duela ondorioztatzen du, eta sententziek, nahiz eta oso egokiak izan, gatazka ebatzi beharrean biderkatu egiten dutela azpimarratzen du. Antzean, Ríos Salmerón, B. k,. Soluciones pactadas de conflictos de trabajo?, Revista del Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 1997/ 3 zk.,
|
lan
prozesuak alderdiak arerio bihurtzen dituela kritikatzen du. Testuinguru honetan, Rodríguez Piñero y Bravo Ferrer, M. k,. Conciliación, mediación y arbitraje en el ámbito laboral?, ZZAA (Ed.
|
|
|
...ileek eta ugazabek lan prozesuan beraien uziak egiaztatzen dituzten egitateak frogatzeko frogabide guztiak erabil ditzakete, baita magistratuak epaitegiaren egoitzatik ateratzea galdatzen dutenak ere, eta azken kasu horretan epaiketaren egintza eseki egiten da behar adina denbora (LPLren 87 eta 90 art.). Gainera, epaiketaren egintza aurretik froga aurreratuak eska ditzakete (LPLren 78 art.) Beraz,
|
lan
prozesuak alderdiek beren defentsarako egoki deritzen baliabideak erabiltzeko eskubide konstituzionala errespetatzen duela argi geratzen da, nahiz eta bizkortasun printzipioa, lan prozesuaren ardatz eta helburu nagusietako bat, mugatu. Froga fase horretan xedapen printzipioa ere mugatzen da, eta epaileari legea babesteko eta babes gabezia ekiditeko zenbait ahalmen aintzatesten zaizkio527.
|
|
|
Jasotzean, magistratuak edo magistratuek beren jurisdikzioa eta eskumena aztertzen dute, eta akats, ahazte edo zehaztugabetasunak adierazi eta demandatzaileari zuzentzeko 4 eguneko epea ematen diote (LPLren 5 eta 81.1 art.). Hark era desegokian metatutako uziak egikaritzen baditu, lau eguneko epe bera emango zaio akatsa zuzentzeko (LPLren 28.1 art.). Gainera, ofizioz, oinarritutako ebazpen baten bidez, ez dituzte onartuko atzeratzeko helburuarekin aurkeztutako edo eskubide abusuan eginiko eskariak, ezta intzidenteak eta salbuespenak ere? ...ren 75.1 art.). Era berean, kaleratzeagatiko prozesu aldaeran langile demandatzailea legitimatu pasiboa (ugazaba) izendatzean erratzen bada eta epaiketan izaera hori beste hirugarren batek duela frogatzen bada, langileari azken horren kontra demanda berri bat aurkezten uzten zaio (LPLren 103.2 art.). Neurri horiek guztiek demandatzaileari bere uzia magistratuek ezagutuko dutela bermatzen diote eta
|
lan
prozesuan alderdiek duten jarduteko erraztasunaren beste adibide bat dira.
|
|
|
Bistakoa da
|
lan
prozesuko alderdiek haren garapenean parte hartzen dutela. Epailea erpinean dela, haiek eta epaileak eratzen duten hirukia da lan prozesua.
|
|
|
Epailea erpinean dela, haiek eta epaileak eratzen duten hirukia da lan prozesua. Hainbat alditan esan den bezala,
|
lan
prozesuan alderdiak magistratuaren eskutik dabiltza, eta haien parte hartzearen ezaugarri nagusia da aurreikusita egotea; ondorioz, alderdiek bakarrik legeak esandakoa egin dezakete. Beraz, aski argi eranakkutsi den legez, malgutasuna lan prozesuaren ezaugarria da.
|
|
|
Beraz, aski argi eranakkutsi den legez, malgutasuna lan prozesuaren ezaugarria da. Hala ere, badira
|
lan
prozesuan alderdiek duten parte hartzea eskasa dela uste dutenak, eta bide jurisdikzionalak gatazkarekiko alderdien kontrolik eza daramala azpimarratzen dute530 Hein handi batean ulertzen da kritika hori, ezin baita ukatu, bide jurisdikzionalaren eta magistratuek egikaritzen duten jurisdikzio ahalaren ezaugarria delako, lan jurisdikzioari bukaera ematen dion ebazpen judiziala magistratu baten edo gehiagoren fruitu esklusiboa dela.
|
|
|
530 Horrela, Fuller, L. L. k,. The forms and limits of adjudication?, ZZAA (Ed. Freeman, M.), Alternative Dispute Resolution, Darmouth, Sidney, 1995, 17 or.,
|
lan
prozesuan alderdiek duten partehartze eskasa azpimarratzen du, eta alegazioak eta frogak aurkeztera mugatzen direla esten du («If as in adjudication, the only mode of participation consists in the opportunity to present proofs and arguments»). Antzean, Cheung, S. O.,. Critical factors affecting the use of alternative dispute resolution processes in construction?, International Journal of Project Management, 1999/ 3 zk. Gure inguruan, guztiengatik, Durán López, F.,. Medios de solución no jurisdiccionales de los conflictos laborales:
|