|
2005
|
|
|
Hauguztiaukontuanhartuz, hurrengohipotesia plazaratudezakegu: mendebaldeko erdialdeko azentu sistemetan azentuera markatua daukaten hitzguztiakmaileguakedokonposatu/ eratorriakdira (edoizandira). Argi dagohipotesihoneklaguntza garrantzitsua emandiezagukeela hitz
|
jakin
batenetimologíaerabakitzekoorduan.Ikustenbaduguetimologíaezezagunekohitzbatekazentueramarkatuaduela, horrekzerbaitesatendigubereetimologiaz; hots, maileguaedomorfemaaniztunadela.Adibidebatzukemateko, leku hitzarenazentueramarkatuaketimologíabereziaduelaerakusten digu, beresorburualueco erromantzeanikustenduenetimologíabaieztatuz. Eraberean, aizkoraasceola tik hitzadatorrelaproposatuda.Azentuzko gertakariakbatdatozhipostesihonekin, Bizkaikolekuaskotanhitzhonekazentueramarkatuabaitu.
|
|
|
...enean (Argia1850, 17.or., 2002/IV/21) K.Zuazok arrazoia ematendio (18) etaEuskararensendabelarrakliburukokutsupreskriptibotik saihestenda; garaiberetsukolanbateanereeuskalkiarieta norbere herriko hizkerariarauzehatzak etazorrotzak ezartzearen aurkaageridaikertzaile eibartarra (2002: 50) eta2000.urteko laneanezbezala cf.euskaranafarreko instrumentaleko s morfemaz dioena (185), euskalkiarentzat muga
|
jakin
bakarrazuzenadenaetazuzenaezdenabereizibeharraaldarrikatzenditu.
|
|
|
Esparru honetan ari diren hizkuntzalariek zientzia eta teknikarako hizkuntzaren erabileraren hizkuntz berezitasunak aztertu behar dituzte eta zientzialariekiko elkarlana ere ezinbestekoa dute: batetik, zientzialarien beharrak ezagutu behar dituzte eta, bestetik, hizkuntzalaritzaren esparru desberdinetako datuak aztertuz lortzen dituzten ondorioak zientzialariei helarazten
|
jakin
behar dute emankorrak izango badira 12. Azpimarratu beharrekoa da hizkuntzaren erabilera kolokiala eta komuna ia konturatu gabe ikasten ditugula hiztunok, baina erabilera berezituek, aldiz, motibapen eta ikasketa kontzientea eskatzen dutela (ikus Gutiérrez Rodilla, 1998).
|
|
|
15 zentimetro edo hamabost zentimetro. Matematikan erabili ohi diren honelako formula eta ekuazioen irakurketaz gehiago
|
jakin
nahi duenak jo beza Ensunza (1983, 1987) lanetara. Izan ere, hemen eskaini dudan ekuazioa eta irakurbidea Ensunzaren bigarren lan horretatik aterea da.
|
|
|
Zabala da Txillardegiren lana, arlo askotan jardun du, bikain jardun ere;(+ 2,) hori nahikoa litzateke beste baten lana justifikatzeko. Baina bere meriturik handiena beharbada ez da emaitza zientifiko batera mugatzen; askoz harago doa, egiteko era zintzo eta konprometitu bat defendatu eta ikasleak inguruan biltzen
|
jakin
du. Bera gidaria, akuilaria eta adore emalea izan da guretariko askorentzat.
|
|
|
Piarres Lafittek argitaratzen du Hiruak bat deitu artikulua ondoko aldian, ekainaren 27an. Hor salatzen du Charles Brun adiskidearenganik
|
jakin
dela berria: uztailaren 25 ean Vichy-ko batzorde berezi batek aurkeztu behar dio bere proposamena eskualdekatzeari buruz Pétain marexalari.
|
|
|
lratzartu, bai, iratzartu dira beharrik euskaldunak, uztailaren 18ko arti kuluaren arabera. Zuzendariak dioenaz, alde agertu dira Baionako gerlari ohiak, Lasako, Azkarateko, Urruñako herritar zerrenda luzeak, bai eta ez
|
jakin
nongo presonier ohiak ere.
|
|
|
Gure irakasle zenak errana zuen lehenago Euskal Herriko historia eta geografia apur bat behar luketela ikasi Euskal Herriko ume guziek eta atsegi nekin
|
jakin
du orai jakitate hori etsaminetan ere baliagarri duketela beren ama hizkuntza bezala. Eskerrak igorri ondoan Vichy rat Carcopino jaun minis troari, euskarari egin dion fagore handiaren gatik (sic), ikusi behar da nola hobekienik balia eskola orenez landa eskaintzen den asteko ordu eta erdi hura.
|
|
|
Italiako dialektoak maiz aztertuko zituen eta egindako zirriborroez gain (gordetzen ez direnak, noski), bizpahiru behin behineko sailkapen, kronologikoki aldi desberdinetan eginak, geratzen zaizkigu. Tamalez datarik gabekoak dira eta noizkoak diren ezin dugu
|
jakin
.
|
|
|
Hitzen luzera, esatera ko, dagoeneko Sapirrek aldarrikatu zuen irizpidea dugu: delako hizkuntza batean halako forma kanoniko bat izaki, hitz batek silaba kopuru
|
jakin
bate tik gora badu, bi analisi aukera ditugu; hots, edota zati txikiagoetan eman dai tekeen eratorri edo konposatu batekin ari gara, edota mailegu batekin (cf. Mitxelena 1963:
|
|
|
Zuhurra baitzen eta idazle eta langileekikoa egiten
|
jakin
, Hiriart Urrutik erdietsi zuen, bere buruzagi lanean, bereziki Eskualdun Ona hasterakoan eta han dik aitzina, idazle finko berriak bereganatzea G. Etxepare, Lacombe...) eta idazle
|
|
|
Hizen bezalako Jaquin! Hi zer putikoa hizen guk lehenago ez
|
jakin
!
|
|
|
Joakin: i noiz hilko aizen guk ez
|
jakin
. Euskalerriaren Yakintza, III, 43, G Ataun.
|
|
2019
|
|
|
Krutwigen bibliotekan oraindik gordetzen da Akademiaren Euskera agerkariaren 1931ko lehen zenbakiaren ale bat, non akademikoen zerrendari hainbat ikur erantsi baitzizkion, haien berri
|
jakin
ahala.384 Honela azaldu zion prozesua N. Ormaechea urgazle erbesteratuari 1951ko apirilean:
|
|
|
Euskaltzaindiaren akta nahiko iluna izan arren, JCVren akta liburuari esker
|
jakin
dezakegu argiago zein zen bi erakundeon arteko tirabira. Euskaltzaindiaren ekitaldi publikoan sortutako arazoa Bizkaiko gobernadore zibilaren eskuetan utzi zuenetik ekainaren hasieran, JCVk ez zuen arazoa hizpide izan, akten arabera.
|
|
|
Uztailean, L. Villasantek bere burua eskaini zuen Frantzian harekin bildu eta buruordearen mezua helarazteko. Horregatik, ekaineko akta zirriborroak aipatzen zuen uztailaren 29ko batzarrik ez zen egin eta JCVri ez zitzaion azalpen ofizialik eman, ihes egindako euskaltzainaren berri
|
jakin
arte.902
|
|
|
Starkie k zuzentzen zuen British Institute rako itzulpenak egin eta, bestetik, erudizio handiko produkzioan jardun zuen Antzinaroko historian nahiz linguistikan: Los pueblos del norte de la Península Ibérica (1943), etab. Mundu Gerrako testuinguruan, A. Tovarren bidez
|
jakin
zuenez," vendido a las potencia extranjeras" zegoelako zurrumurrua zabaldu zen. Horrek eta familiaren heterodoxia ospeak oztopatu zioten unibertsitatean postu esanguratsurik lortzea.303 1944ko martxoan, JCVk antolatutako hitzaldia eman zuen Bilbon eta J. Urquijo euskaltzainak Ribera kaleko egoitzako batzarrera gonbidatu zuen.
|
|
|
Gerraondoan, Nafarroako medikuak, Ainhoako Martin Elso aduana agenteari esker (zenbat informazio garraiatu zuen frankismoan?), P. Lafittek zuzendutako Herria astekaria jasotzen zuen eta 1947ko hasieran berreskuratu zuen Donostia eta Uztaritzeren arteko harremana, Frantziako Gobernuak artean Espainia frankistarekiko muga itxita zuela. Hala ere, A. Irigaray zuhurrak gutunetan ez zion hasieran Euskaltzaindiaren berririk eman, nahiz eta lexikografian mugaz bestaldekoekin elkarlanean aritu beharraz mintzo, hori baitzen, artean, Akademiaren gerraondoko zeregin nagusia.376 Baina gutunean isildutakoa, bestela
|
jakin
zuen, Baionako Eusko Jakintzaren lehen zenbakiko" La langue basque de 1939 à 1947" artikulua argitaratu zuenean, Akademia politikoki baldintzatuaz ere jardun baitzuen: " On nous a signalé que M. de Azkue a pu faire paraître les tomes II y III de son Euskalerriaren Yakintza (Literatura popular del Pais Vasco).
|
|
|
Hala ere, A. Ibinagabeitiak, etorkizun oparoko medikuaren izendapenaren berri
|
jakin
zuenean, argi antzeman zion J. Mirandek, meritu gehiago izan arren, Baionako elizbarrutiko gizonen beto ideologikoa zuela.1090 A. M. Labayenek agindu zion hurrengo batzarrean bera eta J. Mirande proposatuko
|
|
|
S. Altubek Euskaltzaindiaren ekitaldi irekian sortutako istiluaren berri
|
jakin
bezain laster F. Krutwigi gutun bat bidali zion Akademiako idazkaritzara.849 F. Krutwigek 1951ko abenduaren 30ean idatzitakoari egindako erantzuna zen, eta uste izatekoa da Bilboko gutuna jaso zuenean ez ziola garrantzirik eman, Akademiarekin etsita zegoelako. Baina prentsa jeltzalean hitzaldiaren berri jakin ondoren, erantzun egin zion.
|
|
|
S. Altubek Euskaltzaindiaren ekitaldi irekian sortutako istiluaren berri jakin bezain laster F. Krutwigi gutun bat bidali zion Akademiako idazkaritzara.849 F. Krutwigek 1951ko abenduaren 30ean idatzitakoari egindako erantzuna zen, eta uste izatekoa da Bilboko gutuna jaso zuenean ez ziola garrantzirik eman, Akademiarekin etsita zegoelako. Baina prentsa jeltzalean hitzaldiaren berri
|
jakin
ondoren, erantzun egin zion. Nuevo Ateneo n egindako lanagatik zoriontzeaz gain, R.
|
|
|
Euskaraz
|
jakin
arren, nagusiki erdaraz aritzen zen eta P. Lafittek estandarizatu nahi zuen neolapurterari eragozpenak jarri zizkion: " Ce qui me frappe dans ce dialecte artificiel, syncrétique et mal fixé, c’est que chaque écrivain ou orateur emploie un basque à lui, en dépit d’une tendance très réelle á la unification". 42 Bere burua linguista euskaltzaletzat zuen, baina biak ez nahastearen aldekoa zen.43 Hain zuzen, Aintzina taldeak P. Charrittonen Eskualdunak
|
|
|
Ikusi dugunez, F. Krutwig, J. Gorostiaga eta N. Oleagak sinatutako aurkezpenak uztailaren 28ko data zuen, baina Bilboko idazkariari abuztuaren 3an eman omen zion F. Krutwigek.713 Esplizitatu gabeko arazoengatik J. Saint Pierreren sarrera ekitaldirik ez zen egin, baina Donostian 1951ko irailaren 28an egindako batzarrean L. Villasante 31 urteko frantziskotar gaztea euskaltzain izendatu zuten, aurrekaririk gabeko azkartasunarekin. F. Krutwigek izendapenaren berri eman eta sarrera hitzaldia prestatzen joateko esan zion, bera aukeratu baitzuten erantzuna emateko.714 Are P. Lete probintzialak ere prentsaren bidez
|
jakin
zuen, izendapenaren urgentziaren erakusgarri dena: zuen.
|
|
|
N. Ormaecheak, R. M. Azkueren heriotzaren berri
|
jakin
zuenean, haren lekua P. Lafittek edota F. Krutwigek hartuko zutela uste izan zuen etsipenez (Iztueta & Iztueta 2006: 265).
|
|
|
Esaterako, A. M. Labayen urgazleak F. Krutwigen artikuluen aurka idatzitako erantzuna ez zuen argitaratu nahi izan I. Fagoagak. Tolosako abertzaleak, dena dela, ezin zituen ahaztu J. Thalamás eta F. Krutwigek EAJ PNVri Gernikan egindako kritikak, eta pozik
|
jakin
zuen bion arteko hausturaren berri.730 Gernikako arduradunek ez zituzten F. Krutwigen aurkako eraso zuzenak argitaratu, baina giroa zerbait baretu ondoren, A. Ibinagabeitiaren diplomazia handiko artikulu bat plazaratu zuten 1952ko urrian. Parisko erbesteratuak lapurterazaleen planteamenduen okerrak nabarmendu zituen, eta bide batez, gipuzkerazaleek Eganen agertutako idatzien alde agertu zen.
|
|
|
Baina NFDk 1950ean 5.000 pta. eman ondoren, 19511952 artean ez zuen diru laguntzarik eman. GPDk ez zuela diru laguntzarik emango
|
jakin
bezain laster, EAJ PNVren agerkariak ez zuen aukera galdu: " Ori egin baidu orain Gipuzkoar Aldundi zipotz onek:
|
|
|
Ez zuen inolaz ere horrelako kideak zituen korporazio bateko parte izan nahi. Lehenago J. Zaitegui bezala, Justo M.ª Mocoroa() apaiza(" Orixe" ren mireslea) ere iruditzen zitzaion ordezko egokia, baina hori ere gerra zibilean egoera oso larrian egon zen, eta ez zuen ezer
|
jakin
nahi Euskaltzaindi berrituaz (cf. Gamboa & Larronde 2005:
|
|
|
Biziera estu horren erakusgarri da 1944ko martxoan euskaltzainburuaren irakurraldia poliziak eten egin zuela Ribera kaleko egoitzan: " Onetan daragoiola, Ertzain bi agertzen dira, Euskaltzaindia’ren zertzeladak
|
jakin
gurean. Egin dabezan itaunari egoki erantzunik, eskaturiko agerbideak emon jakoz" (Eustradizionalismo frankistarekin publikoki bat ez egitea zen barkatzen ez ziona.
|
|
|
Kaukasoko hizkuntzak, etruskoa eta euskara lotzen zituena, alegia. Sobietar Batasuneko linguistika ofizialaren buruzagia zen eta euskalari nagusien
|
jakin
mina piztu zuen. N. I. Marr ek zituzkeen asmo politikoen beldur, J. Urquijoren beraren bermearekin baino ez zioten Espainiara sartzen utzi 1923an.
|
|
|
Zure izentatzeari buruz neuk offizialki ezer ere ezdiezatzuket erran, bainan zure kandidaturaren aurkeztekotz nahiz buruzagi berriak nahiz bertze batek zure merezimenduak
|
jakin
beharr lituke. Euskalzaindian akademikoen izendatzeak’ Biltzarr hunen bilkuretan egiten bai tira eta nehork ere, ez Euskalzainburuak ez berzte nehork ex officio nahiz khide titularerik nahiz urgaizlerik izenta ezpai litzake.677
|
|
|
1949ko irailean J. Urquijori eta 1951n N. Ormaecheari bidali zizkien gutunei esker, Frantziako euskaltzainen abuztuko erantzunen berri ere
|
jakin
dezakegu, zati luzeen aipamenak egin baitzituen F. Krutwigek.403 S. Altuberen helbidea J. M. Barandiaranen bidez eskuratu zuten, honi P. Lafittek eskatu baitzion.404 S. Altubek mezu hau bidali zion abuztuaren 21ean Pauetik:
|
|
|
Dena den, irakurleak
|
jakin
dezan, errain dut Euskaltzaindian erreboluzionerik ez dela gertatuko" langue littéraire" orreri buruz; euskalari geyenek uste bai dute ez dela orai tenorea, Gipuzko eskuara eta lapurtarra zimikoka as daizten. Ez orai ez nehoiz ere.
|
|
|
Marka guztiak, ordea, J. M. Seminario komisario falangistaren izendapenak hausten zituen, euskalaritzan erabat ezjakina omen zelako. Dena dela, C. Jemeini esker, iraileko aktak jasotzen ez dituen zenbait xehetasun
|
jakin
ditzakegu. F. Krutwigek Akademiaren agerkaria Frantzian argitaratzea proposatu omen zuen, oztopoak ekonomikoak baino politikoagoak zirela argi erakusten duen proposamena.
|
|
|
Azkue jaunak adierazoten dau, lenago erabagi zanez, Eladio Esparza jaunari
|
jakin
erazo dautsola euskaltzaintzarako aukeratua izan dala, ta bere erantzuna, kisa ori beregain pozik artzen dabela, izan dala, bide batez, bere eritziz, bigarren naparro euskaltzaina Angel Irigarai jauna izan daitekela, esanaz. Ganera, Azkue jaunak dino jaun oneri kisa ori eskini dautsola, baña, bere eskarrak agertuaz, 180 ABA EUS:
|
|
|
La Gaceta del Norte egunkarian irakurri omen zuen F. Krutwigen berri eta telefonoz deitu zion. Euskaltzain gazteak etxera gonbidatu zuen eta haren ideiek
|
jakin
mina piztu zioten (Villasante 1997: 361). 682
|
|
|
R. M. Azkue zenak utzitako zein liburu zeuden salgai ere
|
jakin
nahi zuen, erosleak bilatzen hasteko.1175
|
|
2021
|
|
|
95). Esaterako, batzarkide izateko gaztelaniaz irakurtzen eta idazten
|
jakin
beharra ezartzen dute Gipuzkoako Batzar Nagusiek (1529), eta baita Bizkaikoek ere (1613, 1618, 1620). Alkate izateko ere baldintza bera ezarriko da (Gipuzkoan, adibidez, 1571tik aurrera).
|
|
|
‘Euskara’ gai gisa jarrita gainerako bertsolari gehienak euskarari bibaka aritu ziren bitartean hernaniarrak bota zuen bertsoaz ari da Garzia: " Larogei urte gainean ditut/ nago hanketako miñez/ Donostiara etorria naiz/ herren haundia egiñez/ bi bastoirekin txit larri nabil/ pausorik eman eziñez/ euskera ia aztu zait eta/ erderarikan
|
jakin
ez/ maixu batekin eskolan laister/ hasi behar det latiñez". Bertsoa bota bitartean bastoiarekin Aitzol seinalatu zuela iritsi da gaurdaino (Dorronsoro eta J.M. Lekuona, 1987:
|
|
|
Gehiago ere badio, ordea: "[...]
|
jakin
, badakigu gainera Iruñeako Eliz Barrutiko Artxiboari esker, ez Aldazek, ez Elizaldek ez eta Portalek ez zutela eraman bizitza oso zuzen eta zintzorik" (1997b: 12). tan.
|
|
|
[...] berak deituta egin genuen lehen bileran[...], horrelako aldizkari bat (National Geografic zuen Joxeanek eredutzat) bertsolaritzaren alorrean ezinezkoa zela erabaki genuen, aho batez erabaki ere. [...] galdera alua egin nion Andoni Egañari, bere izaera kamaleonikoari men eginez beratzen hasia baitzegoen[...] ‘nire kezkaren zerrendan hamaseigarrena edo izango duk hau, eta
|
jakin
nahi nikek hire kezken
|
|
|
Azken ziklo honetan bertsolaritzak izandako arrakastaren gakoetako bat belaunaldi ezberdinek elkarren eskutik aritzeko erakutsi duten gaitasuna izan da, eta, zerrendan ikus daitekeenez, oihartzun mediatikoari dagokionez ere
|
jakin
izan dute protagonismo mediatikoa belaunaldien artean banatzen. Horrela, Egañaren belaunaldikoa Sebastian Lizaso ageri da, Euskal Herriko txapelduna izandakoa eta zarauztarrarekin plazarik plazako bikote artistiko indartsua osatutakoa, baita Xabier Perez Euzkitze ere, 1990eko hamarraldiaren lehen erdian puntaren puntan ibilitakoa eta oso pertsonaia mediatikoa, edo Mikel Mendizabal nahiz Iñaki Murua, biak puntako bertsolariak eta mugimenduan paper garrantzitsua izandakoak (Murua lehendakari eta Mendizabal bertsolaritza ikastolen sarean txertatzen arduradun nagusietakoa).
|
|
|
Ni horiek hasi eta gutxira sartu nintzen. Martxan jarri eta bost hilabetera lehen oposaketak egin ziren, ni Tolosako ikastolan nenbilen filosofia irakasten, kasualitatez
|
jakin
nuen oposaketen berri, eta presentatu eta atera egin nituen. (J.
|
|
|
Eta hori da egungo bertsolaritzaren ezaugarri nagusienetarikoa: entzulea, halako bertsolari nolakoa den jakinik, halako gaiari edo halako unean nola erantzungo duen
|
jakin
minez joaten da. Potoa teknikoki zer den edo bertso bakoitzean zenbat errima erabiltzen diren asmatzen ez duen bertsozale dexente da.
|
|
|
ETBk bere kasa, alegia, Elkartearekin akordio batetara iritsi gabe, programa berriro martxan jarri nahi izan zuen nonbait, eta niri proposatu zidaten gidaritza. Zarraoa zuzendari nagusiak proposatu zidan hori, eta ezezko borobila eman nion, ez nuela ezer
|
jakin
nahi saltsa hartan, kolpeak baino ez zizkidala ekarriko horrek batetik eta bestetik. Biharamunean, ordea, Correo Españolen eta Deian programa berria nik aurkeztuko nuela argitaratu zuten.
|
|
|
1) Ari diren jakintza alorrean ari direla ere, ahozkotasuna hobekiago ulertzeko ekarpen baliagarriak dituztenak koordinatzeko sistemaren bat asmatu eta eratu. 2) Ekarpen orotarikook ordenatu eta integratzeko bidea emango ligukeen marko teoriko zabal bat, ekarpen bakoitza non kokatu eta nola ulertu
|
jakin
dezagun. (Id.:
|
|
|
Ikusle datuak eskatzen hasi zen eta denboraldian astero 150.000 ikusle zituztela
|
jakin
ahal izan zuen. Zenbaitetan 200.000 izatera ere iristen zirela geroxeago (Gaztelumendi, 2009:
|
|
|
" Monzon berandu xamar azaldu zan. Arek
|
jakin
nunbait inportantzia bere buruari ematen. Ango txaloak etorri zanean"; edota"[...] neska politik ikusi baikenun antxe.
|
|
|
"[...] poliziek ez zuten gorpua egun berean ehorzten utzi, lurperatzea biharamonean egingo zela esanaz. Haatik, goizez familiartekoak hilerrira bertaratu zirenean, gorpua goizeko 7ak aldera ehortzita izan zela
|
jakin
zuten, ehorzketaren lekuko bakarrak poliziak, lurperatzaileak eta hauek exijitutako apaiza izan zirelarik" (Arzelus, 2003: 27).
|
|
|
Goikoetxearen bidez
|
jakin
zuen Ximun Ibarra zeritzon Sunbillako bertsolaria Iratiko etxola batean bizi zela. Hau ez zen, ordea, aurreko biak bezain prest agertzen zizurkildarrak antolatu nahi zuen sariketan parte hartzera:
|
|
|
‘orai jujeak joanen dira deliberatzera’ jendea hasi da botz batean erraiten: ‘Mattin!, Mattin!... ’ Eta pena hartu du dudarik gabe,
|
jakin
duelarik jujeen arrapostua: lehen Basarri, bigarren Mattin, hirugarren Chalbador eta Uztapide" (Herria, 1958/V/22," Parisen, 219 Amerikako Euzko Deyak txapelketa iragarri zuen apirilean(" Un concurso de bertsolaris.
|
|
|
Bagenituen, eta baditugu oraindik, Euskal Herri osoan (Ipar eta Hego) zortzi goizeko egunkari. Baina gure arteko berririk
|
jakin
nahi izanez gero, Madrila eta Parisa jo behar zenuen, edo gauez, klandestinitate giro batean, atzerriko irratiak sintonizatzen leher gaizto egin, edo astebete geroago Cambio 16 edo antzeko astekariren bat eros, edo euskal aldizkariren bat irakurri.
|
|
|
Behin eta berriz ikus daiteke bere eskua. Bera izan omen zen Egan faszikulu gisa ateratzea proposatu zuena[...] Badakigu,
|
jakin
, zenbait liburu Rocamoraren interbentzioari esker lortu zirela[...]. Adibidez, Orixeren ‘Euskaldunak’, Salbatore Mitxelenaren ‘Arantzazu’, euskal poema, Bera Mendizabalen Hiztegia, Jon Etxaideren ‘Alostorrea’[...] (id.:
|
|
|
Ikerketaren sustapena eragin duen bulkada berak irekiko du bide hau ere: gehiago ezagutu nahiak, gisako beste fenomenoen ispiluak eta haien azterketan trebatutako adituek eskain zezaketenaren
|
jakin
minak.
|
|
|
Dakienak badaki nora doan jakiteko behar duela nondik datorren
|
jakin
.
|
|
|
Begirunez aipatu bakarrik ez, buruz ikasi, ekarri, haragiztatu egin izan du, nolabait eta neurriren batean, bertsolari belaunaldi bakoitzak bere aurrekoa, eta aurrekoaren aurrekoa. Bertsolaritzaren klasikoez, korronte eta bultzatzaileez, historiaz eta istorioez dezente
|
jakin
izan dugun irudipena daukagula esango nuke. Ba hara, esku artean dugun ikerketa hau begi aurrean izan dudanean ohartu naiz lehen aldiz marraztu zaidala gure ibilbidearen kontakizun sendoa.
|
|
|
Garenaz beti egiten dugu nolabaiteko irudi funtzional bat. " Nondik datorren
|
jakin
" horrek, ordea, nolabaiteko irudi funtzional horretatik harago, indagazioa eskatzen du, jakin mina. Eta hortik, autokonprensio maila handitzen denean, paisaia berriak ikusten dira norbere baitan, hedatu egiten da baten barrualdea.
|
|
|
Garenaz beti egiten dugu nolabaiteko irudi funtzional bat. " Nondik datorren jakin" horrek, ordea, nolabaiteko irudi funtzional horretatik harago, indagazioa eskatzen du,
|
jakin
mina. Eta hortik, autokonprensio maila handitzen denean, paisaia berriak ikusten dira norbere baitan, hedatu egiten da baten barrualdea.
|
|
|
Gatazka politikoak, Egañak zioen bezala, lubaki
|
jakin
eta bakan batzuetan banatu izan du euskal jendartea. Horrek moteldu egin du Beranduko Modernitateak dakarren talde nortasunen aniztasunaren eta nortasun indibidualen proiekzioaren eztanda.
|
|
|
[Xabier Aierdiren hitzak] Fragmentazioak espezializazioa ekarriko du, eta publiko
|
jakin
bat mugituko du espezialitate bakoitzak, eta beste zirkuitu bat egongo da ezagunagoa izango dena, estandarragoa, espektakularizazioaren bidetik joko duena. Egongo dira batzuk arlo batetik bestera saltoka ibiliko direnak.
|
|
|
Edo 1980ko hamarraldian eta hurrengoetan ere, aurrerago ikusiko denez, oholtza gainean egiten duten jardunean ezker abertzalearen posizioekin lerrokatuko dira bertsolari asko. Jeltzaletasunetik hurbil dauden zenbait sektorek planteamendu politiko
|
jakin
batzuen menpeko instrumentalizaziotzat salatuko dute egoera. Norbait izatekotan, ordea, Jeltzaleak izan ziren bide hori estreinatu zutenak:
|
|
|
[...] Txomin Garmendia berrobitarra izan zen garaile; eta bigarren, Patxi Etxeberria Lasarten bizi zen oriotarra. Jauregi Miarrak (Zarautz) bigarren sariari uko egin behar izan zion, zegokiona baino astebete lehenago Orioko taberna batean 300 boto bildu baitzituzten bere alde, eta guk horren berri
|
jakin
. (Iriondo, 2000:
|
|
|
Aurrera egiten asmatu dute, ordea. Esku artean daukatena baloratzen
|
jakin
dute diskurtso hegemonikoak esaten zuenaren kontra, eta inguruan inork probatu gabeko formulak asmatu dituzte esku artean zuten hori garatzeko. Bestalde, testuinguruak edo norbere akatsek eragindako korapiloak askatzeko gai izan dira, eta desagertuz zihoan euskal kultur ekosistema aurremodernoan garrantzitsua zen elementu bat euskal kultur ekosistema modernoarentzat elementu garrantzitsu gisa salbatzea lortu dute.
|
|
|
Erretorika hezkuntza sistemaren oinarri izatetik erabat desagertzera pasatu zen, eta erromantikoek bertsolaritza deskubritu zutenean ez zuten zer marko 696 zegokion asmatzen
|
jakin
: " The discussion as to whether they were simply bertsolaris or could also be considered poets fascinated cultural promoters, observers, and critics in the 19th century" (Gabilondo, 2016:
|
|
|
Antso gazteak ondo daki
|
jakin
emakume frantziar kritikaria Gallimard argitaletxeko Du monde entier bildumaren irakurketa batzordeko partaidea dela (Apalategi, 2010: 171).
|
|
|
Kultur eremuan sortzen diren produktuek, bestalde, ezaugarri jakinak dituzte. Hartzailearen aldetik jarrera estetiko
|
jakin
bat eskatzen dute, eta esan daiteke kode jakin bat (praktikoa eta teorikoa) menderatzea eskatzen dutela, ikasketa bat eskatzen dutela. Produktuez eta ekoizpen sistemaz gain, ekoizpen kontsakrazioa lortzeko lehia gertatzen da, eta, era berean, kontsakrazioa lortzeko sistema bat diseinatzen da.
|
|
|
Itzulpenaren ezaugarriak eta balio soziala aztertzeko, testuen egileei, transferentziaz arduratzen diren agentziei zein testuak hartzaileekin kontaktuan jartzen dituzten eragileei jarri behar zaie arreta, besteak beste. Hortaz, eremuko eragileen posizioa, botere indarrak, parte hartzaileen jarrera kognitiboak eta sozialak, eta dagokigun eremuaren barneeta kanpo eraginak, eta funtzioak kontuan hartzekoak dira eremu sozial
|
jakin
bat deskribatzeko. Deskribapen hori egiteko oinarriak zehaztuko ditugu lehenbizi.
|
|
|
Itzulpena testuinguru historiko eta soziokultural
|
jakin
batean gertatzen eta egituratzen dela nabarmendu izan dute hainbat itzulpen teoriak, eta bide horretatik iritsi ziren itzulpen ikasketetara, besteak beste, ikuspegi feminista, postkoloniala eta etnografikoa. Nolanahi ere den, delako" testuinguru" hori kontzeptualizatzeko, zehazteko eta deskribatzeko metodologia ildo berriak ireki dira soziologiaren ekarpenari esker.
|
|
|
6), itzulpengintzaren soziologiaren bidean egindako ikerketek Pierre Bourdieu etnografo eta soziologoaren" eremu"," habitus"," kapital" eta" ilusio" kontzeptuak baliatzen dituzte, zer eta itzulpengintzan parte hartzen duten eragileen posizioa, botere harremanak, jarrera kognitibo eta sozialak, inplikazioa eta funtzioak aletzeko, eta baldintza horien arabera testuak nola eraikitzen eta proiektatzen diren aztertzeko, besteak beste. Itzulpenaren soziologiak itzulpena gizarteak araututako jarduera gisa definitzen du, itzulitako testuak gizarte ezaugarri jakinek zehaztutako eragileekin egiten du bat, eta balio soziokomunikatibo
|
jakin
bat eta funtzio jakin bat ditu (Wolf, 2007: 1).
|
|
|
(...) Juliak badaki bere ingurukoek irakurri dutela jakiteak, erdaraz denean batez ere, euskaraz besterik baita oraindik, deseroso sentiarazten duela, eta garai batean, gaztelaniara itzuli zuten arte idazle kontsiderazioaz disfrutatu ahal izan zuen bere lanak merezi zezakeen iritziaz askorik kezkatzeko motiborik gabe, ezagunen artean inork gutxik duelako irakurtzeko, are gutxiago euskaraz irakurtzeko ohiturarik. Lagun askok hizkuntzaren aitzakia erabiltzen dute oraindik ez dutela irakurri esateko, Julia da horren lekuko, zeinen damu diren irakurri ezina, ez dakitela nahikoa euskara esaten diote kalean, zerbait argitaratu duela edo argitaratzeko dagoela
|
jakin
duelako, eta berak ongi darama hori, irakurriko balute dezepzionatu egingo lituzkeela pentsatzen baitu.
|
|
|
Ezinbestekoa gertatzen da, beraz Juliak amerikar gazteari Xabiertxoren eriotza ren argumentuari buruz zerbait esatea, itzulpenean ahalik eta hitz gutxienetan orri oinean egin duen bezala, gaztelerazko irakurleak
|
jakin
dezan Lizardik atea irekiarazten diola kanturik entzun nahi ez duen emazteari, neska mutikoek sehaska inguruan gabon kantak kanta ditzaten, hauei nola esaten dien ez kezkatzeko umeagatik, ez dela esnatuko eta sakon lokartuta dagoenez, eta neska amerikarrak begiak lausotuta" it’s so moving" esan baitu.
|