|
2000
|
|
|
Hori erraitea gehiegi dela pentsatzen dut. Guk taldetik kanpo
|
ikusita
, nik erranen nuke, bai kulturan bai politikan bai ekonomia mailan, Guk taldekook gure problematika herriko jendeari hurbildu geniola.
|
|
|
Nik zazpi edo zortzi urte nituela, gurpil aulkian egoten zen agure bat soinua jotzen aritzen zen gure auzoan. Eta hura
|
ikusita
piztu zitzaidan zaletasuna. Gero erregetan izebak oparitu zidan armonika, eta nire kasa ikasi nuen.
|
|
|
Galdu ziren mota haiek ordea, beharbada bazituzten gen interesgarri batzuk gaur egun ere baliagarriak izan zitezkeenak. Egoera hori
|
ikusita
baserritarrengana jo behar izan zuten galdutzat emandako arto motak errekuperatzeko". Sagar motekin ez dute hori gertatzerik nahi, hau da, sagar motak babestuko dira ez beti osotasunean erabiltzeko baizik eta geneak aprobetxatzeko.
|
|
|
Hau da, ikuspuntu instituzionaletik
|
ikusita
, larria izan daiteke Ibarretxe Lehendakariak EHrekiko gobernu akordioa indarrik gabe uztea, EHk «atentatua ezetsi eta ETArengandik behar beste aldendu arte». Baina EAEko aurrekontuak onartuta izateak, beroarenak kentzen dizkio erabakiari eta adostasunen bat lortzeko tartea ematen die EAJ, EA eta EHri.
|
|
|
Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza. Gauzak nola joan diren
|
ikusita
, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua hizkuntza ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den.
|
|
|
Barruak ez digu eskatzen ikasleekin nahastuta ibiltzea, adin desberdintasuna ote duela berrogei urte ez eta oraingook duguna? Gainera ikasleak moxkortu egiten omen dira eta, inork
|
ikusita
ere! Ikasle irakasle harremanak aberasteko balio duelakoa berriz, nork dio?
|
|
|
Eta 1990ean, ametsa bigarrengoz. Hala ere, zera diozu beronen salmenta
|
ikusita
: «Ez da asko 750.000 euskal herritarrek aitortzen dutelarik erroldetan euskaldun direla.
|
|
|
Eta bertatik hartu genuen ideia. Honela, batetik ipuin entretenigarriak egitea; eta bestetik,
|
ikusita
haurrak gero eta lehenago hasten direla hizkuntzak lantzen, euskara eta ingelesa uztartzeko bilduma sortzea otu zitzaigun. Asmoa ingelesa irakurtzen eta ikasten laguntzea zen, horretarako bide berri bat eskainiz.
|
|
|
Egun hartan, Goicoa arkitektoak aurreproiektua aurkeztu zuen. Planoa
|
ikusita
galdera batzuk datozkigu burura. Zertarako ezker pareta txiki hori?
|
|
|
1886an Carcer jaunak, aurreko udan izandako arrakasta eta kirol honen abantailak
|
ikusita
, pilotalekua txukuntzeko eta ustiatzeko proposamena egin zion udaletxeari. Urte berean, Lucio Gonzalez enpresariak Atotxako pilotalekua botatzeko beharra adierazi zuen, udaletxeari zuzendutako eskutitz baten bitartez.
|
|
|
biek hain sutsu egin zuten lizunkeriaren aurka, gaur egungo begiekin
|
ikusita
testu horiek benetan kitzikagarriak gertatzen direla
|
|
|
Azken hamar urte hauetan, 1988ko eta 1998ko datuak
|
ikusita
, lizentzia kopurua jaitsi egin da Euskadin. Datu hauek jubeniletik gorakoenak dira eta noski, hor haurren datuak ez dira kontuan hartzen.
|
|
|
Jokin Errastik zentimetro bateko irekia du eskuan. Nola uler daiteke, kiroletan zientzia aldetik eta prestaketa aldetik dauden aurrerapenak
|
ikusita
, pilotariaren arazo fisiko nagusia eskuetako mina izatea?
|
|
|
Alabaina, logikoki pentsatuta eta munduko beste gatazka batzuetan gertatutakoa
|
ikusita
, ezker abertzalea eta bere zati den ETAren irtenbidea bat izan behar duela dirudi, eta gainerako espektru politikoak ere hori bultzatu luke, herri honentzat onuragarriena litzatekeelako. Zein ari da irteera batu hori oztopatu nahian?
|
|
|
Pertsonaien gogoetak eta lau jainkoen juzkuak ongi uztartzen dira. Pasarte gogoangarriak nabarmentzekotan politikariaren hitzaldia dugu, gehiengo osoaren kontzeptoa aldarrikatuz, edota protagonista birjintasunarekin tematua dagoela
|
ikusita
, emakume lodiak leka eta labanaren metafora maltzurki botatzen dionekoa. Dena den, azken txanpan, erresoluzioa zertxobait lausotua geratzen da.
|
|
|
Begira bestela zer gertatzen ari den Estatu Batuetan aspalditik, azkenean bi partidu besterik ez daudela aukeran eta, azken finean, bertako askok eta askok diotenez, berdin dela bat zein bestea aukeratzea. Eta orain Espainian gertatu dena
|
ikusita
, badirudi bi partidu horietatik bat besterik ez dela bizirik geratu, bestearen porrotaren ostean.
|
|
|
Baina ez, norabidea galdu gabe kairatzen du untzia Fernando Bernuesek. Hori da lan hau
|
ikusita
ateratzen dugun ondorioa. Gizakiaren bakardadearen gaineko hausnarketa du erraietan.
|
|
|
Urnietako Sarobe Arte Eszenikoetarako Gunea, Euskal Herrian zinemagintza garatzeko azpiegiturarik ez zegoela
|
ikusita
, Zinealdea proiektuaren inguruan hasi zen hausnartzen. Hausnartu ezezik, proiektua mamitzen ere hasi zen.
|
|
|
Ondoren, baserri bat erosi zuten, egoitza txikia baina duina, eta ikasle kopurua handituz joan zen. 1977 aldera, ikastolaren arrakasta
|
ikusita
, ikastolako arduradunak La Inmaculada ikastetxeko mojekin harremanetan jarri ziren, baita akordio bat adostu ere. Horrela, eskolaurrea bukatuta, Gurutzeko Alaben ikastetxera joaten hasi ziren OHO egitera.
|
|
|
Hasteko, profesionalekin lan egin, gehiago programatu eta antzerki ikasketak arautzeak egonkortasun bat emango lioke antzerkiari. Adibidez, aktore izateko zegoen eskaria
|
ikusita
, TAE Arte Eszenikoen gunea delakoa sortu genuen Donostian; bada, klaseak emateko egoitzarik gabe gaude oraindik. Bilbon eta Gasteizen berdin dabiltza.
|
|
|
Orobat, Korrika txikiak egin dituzte bitan, eta baita arrakasta handia lortu ere. Elkarteko kideek esan digutenez, ingelesak asko harritzen omen dira halako ekitaldi jendetsu eta alaiak
|
ikusita
.
|
|
|
Seguruenik gu bezala elkartzen ziren gazte talde bat izango ziren. Baina gure ikuspuntutik
|
ikusita
oso desberdina da. Han ziren Sarri, Juaristi...
|
|
|
Irratiko eledunek prentsaurrean adierazi zutenez, Hego Euskal Herrian gauzatu diren ekintzek erantzun beroa izan dute jendearengandik, hala nola, Mustraka ikusgarriak eta Ipar Hegoa ekimenak Lezo eta Seguran. Harrera ona
|
ikusita
, hil honetan kontzertu eta antzerkiak egin dira Bilboko Kafe Antzokian eta Lekeition. Hurrengo hitzordua Iparraldeko Gotañe Irabarnen izanen da hilaren 17an sagarno gaualdia prestatu baita han.
|
|
|
Finantziazioa lortuz gero hortaz," Erick eta erresuma magikoa" 2002 urtean izan liteke ikusgai. Bien bitartean, Dibulitoons ekin egindako elkarlanaren emaitza
|
ikusita
," Alex eta Alexis" eta" Maroons" animazio telesailak ekoizteari ekin diote
|
|
|
" Gastibeltzaren karabinak" lana izan zen herriak antzeztutako azkena duela 9 urte. Ekimena berreskuratu nahian," eta Lekeitioko kultur eremua berpizteko gogoa zegoela
|
ikusita
, udalean haize berria dagoela aprobetxatu eta buru belarri ekin diogu obra antolatzeari. Lekeitiarren inplikazioa erabatekoa izan da", diosku Imanol Agirre ideiaren zuzpertzaileak.
|
|
|
Behin laburra
|
ikusita
, zalantza bat sortzen da: animazio teknikak bikain menperatzen dituzula erakusteko ala gai sakonago batetaz jarduteko baliabide bezala erabili duzu" Haragia"?
|
|
|
Ohartuko zinetenez, idazlea saiatzen zen euskara batua osatu ahal izateko ordurarte emandako arauak betetzen. Horretan ere ez zetozen denak bat berarekin, baina, aste hartan eta editorial horren inguruan ageri ziren artikuluak
|
ikusita
, kostako zitzaion inori antzematea aurkakorik izan bazela ere. Hauexek irakur zitezkeen orrialdean:
|
|
|
Hemengo unibertsitatearen martxa, bertan dauden irakasleen interesak, dauzkaten baliabide ekonomikoak, duten mentalidadea eta hori guztia... puf! horrelakorik etorriko da, baldin eta Amerikan 50 urtez egin eta ongi ateratzen bazaie, eta katedratiko bat hara joan eta bere begiekin
|
ikusita
gustatzen bazaio... orduan igual egingo da zerbait. Baina gaur...
|
|
|
proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da. Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena
|
ikusita
, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen.
|
|
|
proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da. Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena
|
ikusita
, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen.
|
|
|
Batzorde Ejekutiboko 18 pertsona aukeratzeko mundu osoko 34 hautagai zeuden. Boto gehienak jaso nituen eta gero batzorde barruko karguen aukeraketa egin zen, baina, nire abantaila
|
ikusita
, idazkaritzarako beste hautagairik ez zen izan.
|
|
|
" Hire kontra erabiliko ditiat egunen batean" egiten dit amenazu. Hori dena
|
ikusita
, batek esan behar du badituela muga batzuk, eta nire muga bat poesiarena da.
|
|
|
Bagenekien gure biratxo honen hirugarren eta azken geldialdian oso bestelako egoera topatuko genuela. Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak
|
ikusita
(%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran. Urola bailaran dago Euskal Herriko herririk euskaldunena (Azpeitia, %88, 3) eta kostako herri batzuetan (Zumaia edo Deban kasu) kopuruek zertxobait behera egiten badute ere, eskualdea hizkuntzaren birika dela esan genezake.
|
|
|
Gainera, larrean ibiltzen den behi batek ongi gizentzeko hiru urte behar baditu," haragijale" bihurtutako behiak 20 hilabete besterik ez ditu behar, eta bere esne ekoizpena ere askoz handiagoa da. Negozio biribila zirudien, baina gertatutakoa
|
ikusita
industria osoa hondamendira eraman lezakeen esperimentu arriskutsua suertatu da.
|
|
|
Beraz, bere zigorra indultatzea bidegabekeria bat da. Are gehiago, epaiak Gomez de Liaño epaitegi batera itzultzea onar tzen duela
|
ikusita
. Zigorra erabaki zuen epaiaren aurka doa indulto hau, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren aurka.
|
|
|
Baina horretaz gain, zer da arteztasun hori, bizkaitarren" zuzentasuna eta leialtasuna" ala iparraldekoen adieraz," sutilitatea"? Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen
|
ikusita
, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere, ikusi dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten baitute nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko.
|
|
|
Gipuzkoako irakurleen joera ere nahiko markatua da, EL DIARIO VASCOrenaudientzia
|
ikusita
. Hemen, egunkari irakurleen kopurua altuagoa da (%60, 7) etagainera, duplikazio maila %16koa; beraz, egunkari bat baino gehiago irakurtzendutenen presentzia ezin da ahaztu.
|
|
|
Bizkaitarren kontsumo ohiturak
|
ikusita
, telebistagintza publikoaren aldeko hautua (%55, 8) eta ETBren eskaintzari emaniko erantzun ona (gehien bat ETB2ren kasuan: %20, 9) aipa daitezke.
|
|
|
Ikusitakoak
|
ikusita
, euskararen aldekoa baino areago, erdararen aldeko politika linguistikoa praktikatzen dute gure inguruko hedabideek. Gizartean bertan pairatzen duenegoera diglosiko bera bizi du euskarak hedabide idatzi nagusienetan.
|
|
|
Irudikapen faltsua da aurreko mapa horrek erakusten duena: batetik, hori
|
ikusita
, Iparra handiagoa dela uste dugu; eta, bestetik, uste dugu Europabera dela Munduaren erdigunea.
|
|
|
dituzu, lehena beltzez, bigarrena grisez. Hori
|
ikusita
, pentsa daiteke lurrak erdibana partitu direla Ipar aberatsaren eta Hego pobrearenartean. Ez da horrela, baina.
|
|
|
autodeterminazioa eta burujabetza gauza bera ote dira? Perspektiba existentzialetik
|
ikusita
, agi denez, badira baietz erantzuteko arrazoi sendoak.
|
|
|
Ondorioz, gero eta garrantzi handiagoa du esparru finantzarioko kudeaketak edozein jarduera produktibozuzentzean. Hala ere, txanponaren beste aldetik
|
ikusita
, finantzarizazioaren eskutik, jarduera produktiboetan inbertituko liraketen baliabideak, finantza merkatuetaninbertitzen dira, hazkunde ekonomikoaren eta lanpostu sorreraren kalterako.
|
|
|
Sartre-ren begiradapean (bere jarraitzailea zen A. Memmi k zioen bezala) kolonizatuen ikusmira ezin da ordezkatu; eta Euskal Herria kolonia zapaldua dugu, kulturalki
|
ikusita
batez ere.
|
|
|
Hori
|
ikusita
, Suediak Norvegia Askatua onartzea erabaki zuen. Errege bat ereaurkitu zuten:
|
|
|
Euskal gizarte guztiari jakinarazibehar zaio, autodeterminazio eskubidea ez dela abertzaleen eskakizuna bakarrik, denei dagokigun eskubidea baizik. Eta gero, azken hauteskundeen emaitzak
|
ikusita
, hauxe ondoriozta daiteke: Euskal Herriko jende askori, batez ere gaur egun bere buruaabertzaletzat ez daukanari, politika arazoak baino ardura handiagoa diotela zenbaitekonomia arazok, bere bizi maila hobetzeko aukerak, eta abarrek.
|
|
|
–Kanpoko erregulazioa versusautorregulazioa (barnekoa), hau da patologiaren gertakizun garrantzitsuena. Moduhonetan
|
ikusita
, anarkiak zentzu haundia hartzen du niretzat. Kontrolatzaileeibeldurra ematen dien sistema honen esanahiaren arabera, organismoari berariematen zaio bere burua sendatzeko aukera, kanpoko eraginik gabe.
|
|
|
Antza denez, Freud-ek ez zuen bere lanari buruz ezer esan, etahonegatik Perls atsekabeturik geratu zen. Orain
|
ikusita
, berriz, eskertzekoa danolanahi ere, psikoanalisi ortodoxotik urrundu izana. Urrunketa handiena, 1942anargitaratutako. Egoa, gosea eta erasoa?
|
|
|
1975eko UEU hura behar baino lehenago amaitu zen. Irailaren 27an Txiki etaOtaegi fusilatuko zituela esan zuen diktadoreak eta, hura
|
ikusita
, Uztaritzen geundenok komunikatu bat egitea eta hegoaldera ahalik eta arinen etortzea erabaki genuen, hemen sumatzen ziren protestaldietan parte hartu ahal izateko. Muga pasatzea, askotanbezala, sufrikario luzea izan zen.
|
|
|
–Chapeau, Txillar? artikuluan esannion bezala, giro akademikoan zerbait txarto
|
ikusita
badago, ez da ideia kontrastea edoeztabaida zientifikoa (ez dago ikusita, ez txarto ez ondo; ia ez dago), formak ez gordetzea baizik. Forma, itxura, planta, eta agerpena sakratuak dira hipokrisia akademikoan, eta horien aurka egindako egintzak larrutik ordaintzen dira eguneroko konbibentziaunibertsitarioan.
|
|
|
–Chapeau, Txillar? artikuluan esannion bezala, giro akademikoan zerbait txarto ikusita badago, ez da ideia kontrastea edoeztabaida zientifikoa (ez dago
|
ikusita
, ez txarto ez ondo; ia ez dago), formak ez gordetzea baizik. Forma, itxura, planta, eta agerpena sakratuak dira hipokrisia akademikoan, eta horien aurka egindako egintzak larrutik ordaintzen dira eguneroko konbibentziaunibertsitarioan.
|
|
|
Ez dagokit niri Euskaltzaindiarekiko aferaz mintzatzea (nahiz eta horren inguruandenok daukagun geure iritzia), ezta bere aportazio politikoaz, linguistikoaz edo literarioaz. Nik baino gaitasun handiagoa dutenek egingo dute lan hori, lan eskerga, Txillarren produkzio zabala
|
ikusita
.
|
|
|
Beste gaien menpelagatzea ote da haiek proposatzen duten kultur eredua? Alde honetatik
|
ikusita
, hizkuntza propioaren aberastasuna agerian azaltzen da.
|
|
|
Bakoitzak berea du eta horrekin gizadi osoaaberasten da. Euskaldun batzuk, beharbada, ez dira konturatu euskal kultura, euskalizaeraren gakoa, zein aberatsa den kanpotik
|
ikusita
. Sortzez ohituta daude nonbait, etadaukatenaren berri azalpenetan egiten ez dakite.
|
|
|
Gauden egoeran, tradizioko transmisio kateak eten izan direla
|
ikusita
, ezin garageratu frantsesez eta gaztelaniaz ikasi duten belaunaldiak beren kabuz konpon daitezenutzita, ez hizkuntzan ezta kulturaren arloan ere.
|
|
|
(A posteriori
|
ikusita
, Kierkegaard-en Abrahamek beharbada argi harrigarriak isurditzake gure historia ulertzeko, biolentziaren arloa bereziki. Adiera negatiboan esatenda maiz, nazionalismoak erlijioak direla.
|
|
|
Arriskua zein zen
|
ikusita
, aitzakia bat asmatu genuen. Euskal gazteen arteanikerketa soziologikoa egiten ari ginela eta eztabaida taldeak behar genituela esanezbildu genituen gazteok.
|
|
|
Ez dugu ahantzi behar esaten ari garena aldaera kolokialari buruzkoa dela, etamaila diskurtsiboa bideratzeko berebiziko garrantzia duen esparru honetan gertatzendenari arretarik eskaini ez baldin badiogu ere, emaitzak
|
ikusita
, gure ardura eskatzenduela.
|
|
|
alderdi kuantitatiboak eta kualitatiboak, modu erlatibo edokonparatiboan kontsideratuz. Alderdi honetatik
|
ikusita
, badirudi esan daitekeelaeuskararekiko zientziagintza nahiko urria dela, nahiz eta azken urteetan gauzakhobetzen ari diren. Etsenplu gisa, nahikoa da ikustea noiz hasi diren euskararekikoikerketak, edo nolako presentzia homogeneoa eta eskasa duten gaur egungo unibertsitatearen mailan.
|
|
|
Hotsez eraturiko kode akustikoek, berdin kasu batean edo bestean, identifikazioeta komunikazio soziala ahalbidetzea bilatzen dute; gizartearen beraren barruan markak, kategoriak eta hierarkiak zehazten dituzte; besteen aurrean norbere eta espeziearenidentifikazioa aldarrikatzen dute; berezko lur eremuaren mugak markatzen dituzte eta, orokorrean, bizitza sozialaren barruko eta kanpoko harremanen nolakotasunak finkatzen dituzte. Beraz, horrela
|
ikusita
, begi bistan da guretzat musikak duen garrantzia etaildo horretan jarraituz, musika semiotikaren ikerketa subjektua denaz ez dago dudarik.
|
|
|
biok bakarrik. Gure aspaldiko kezkarik nagusienetakoaondokoa izan da, alegia, Euskal Herrian dagoen gabezia intelektuala
|
ikusita
, nolabai teko eztabaida sakoneta lasaia ahalbidetzea. Beste era batera esateko,, estrategia, mailan munduan gertatu diren aldaketakikusita, eta hemengo egoera orokorra, politikoa, ekonomikoa, kulturala, linguistikoa eta soziala, kontuan edukiz, berton aplikagarri izan daitekeen zerbait plazaratzea.
|
|
|
–Inkunable batzuk ere badauzkagu, baina horiek ez zaizkio edonori uzten. AitaLiburuzainarengana jo duzu, eta zure ikerketaren asmoa
|
ikusita
, nik uste...
|
|
|
Egundoko birao sorta bota omen zion aitak, baina fraideek ongi aski dakiteisiltasuna eta apaltasuna ezkututzat erabiltzen halakoetan. Ateko txakurrarekinzereginik ez zeukala
|
ikusita
, etxeko nagusiarengana jotzea erabaki zuen.
|
|
|
Kaputxino sartzeko dei hura barrez hastekoa izango zen, baldin eta hotzikara bateragin ez balit, ikusitakoak
|
ikusita
eta entzundakoak entzunda. Aita Morlans inoizberriro ikusi gabe geratuko nintzela sumatzen hasita nengoen, berak osabarekin eginzuen bezala debekatu egingo zidatela hura ikustea, baina ez omen zegoen gaizkipentsatzeko arrazoirik.
|
|
|
Une hartan, nik ezagutu ez nuen osabaren irudia etorri zitzaidan burura, aurreanneukan agure hil hurrena
|
ikusita
. Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait.
|
|
|
Izan ere, Estatu Batuetan, Kanadan eta beste herri garatu batzuetan gertatu den bezala, ikusentzuteko komunikazioaren esparruko hedabide sarea ongi osatzea garrantzitsua da. Katalunian udal irratiek duten garrantzia ezin erka daiteke Euskal Herrikoek dutenarekin, baina, zalantzarik gabe, aldizkari lokalen arrakasta
|
ikusita
, sasoia izan daiteke irratibideari hain loturik egon den herri honek irrati sare lokal garatuak eta hobetuak eduki ditzan.
|
|
|
Programa tarteak erabiltzen ziren publizitate biguna aireratzeko (esaterako, apartamentu egin berrien erosleak aurkitzeko) eta hamarkadaren erdira arte irratia ez zen zeharo finkatu Estatu Batuetan. 1926an ATT elkarte telefonikoak amore eman zuen eta dirua irabazteko zeukan ideia ona ez zela
|
ikusita
, ituna sinatu zuen RCArekin, elkarte bakoitzak bere eremuan aritzeko. RCA irrati estazioen jabe eta ATT irrati telefoniarekin geratu zen, RCAri linea telefonikoak lagatuz?.
|
|
|
XX. mendearen hasieran eskualde asko erabat deforestatuta zegoela, Administrazioak basoen landaketak bultzatu zituen; hasiera batean higadura galaraztea eta basoen hedapena zabaltzea helburu zuten landaketa haiek, laster bestelako norabidea hartu zuten, eta hazkuntza azkarreko zuhaitz exotikoen landaketak ugaritu ziren. Gerrate Zibilaren ondoren, zuhaitz hauek, eta bereziki intsinis pinuak ematen zituen irabaziak
|
ikusita
, koniferoen landaketa monoespezifikoak burutzen hasi ziren.
|
|
|
Honen arrazoia haran honen isolamenduan bilatu behar da; izan ere, herrigune handietatik urrun, industriagunerik gabe eta garraiobide gutxirekin, ez da harritzekoa isolatuta gelditu izana. Dena dela, jendearen aisialdirako joera gero eta gehiago natur inguruneetara bideratzen dela
|
ikusita
, Karrantzako Udala eta Enkartazioetako Mankomunitatea turismoa suspertzeko ekintzak burutzen hasiak dira, ondo kudeatutako turismoa haranerako diru sarrera garrantzitsua izan daitekelakoan. Horrela, gero eta gehiago dira turismotik irabaziak ateratzen dituzten karrantzarrak.
|
|
|
1956 urtean sekulako izotzak egin zituen eta intsinis pinuaren landaketa gazte asko alferrik galdu ziren. Suitzako Alpeetako klima gogorrean alertzeak ongi hazten zirela
|
ikusita
, alertzeak ekartzea erabaki zen, baina erabili zirenak alertze europarrak izan ordez, japoniarrak ziren, eta hauek ez zuten hain ongi jasaten hotza, ondorioz landaketen porrota ekarriz.
|
|
|
XVI. mendearen bukaeran Amerikatik ekarritako artoak eragin handia izan zuen Euskal Herri osoan, artoak ordura arte landatutako gaiek baino askoz etekin handiagoa eskaintzen baitzuen. Irabaziak
|
ikusita
eta indianoek ekarritako diruari esker, XVII. eta XVIII. mendeetan zehar, baserriak auzoetatik urrundu eta leku aldapatsuetan eraikitzen hasi ziren, landaketa berriek lur horiei etekin ona ateratzea ahalbidetzen baitzuten. Nekazari gehienak maizterrak ziren eta errentak dirutan ordaindu beharrean, nekazaritza produktuetan ordaintzen zituzten maiz.
|
|
|
Ondo eramaten zuen autoa, gidari ona zen. Gidakidearen jesarlekutik
|
ikusita
, hanka politak zituen. Non ote dago azeleragailua auto hauetan?
|
|
|
Poz txiki horren ondoan ez zuten lekurik irainek, adarrek, gezurrek eta Eiderren" ni neu izan nahi dut" haiek. Pinguinoen kontu horrekin apur bat erretxindu zen, bai, baina askoz ere handiagoa zen Txemaren barruko poza,
|
ikusita
Eider zela orain ezeren ideiarik ere ez zuena. Eider, hain aurrerakoia zen hura, Irlandara joatearen erabakia atentatu baten gorabeheran hartu zuen hura, egunero egunkaria" Mundua" ataletik hasten zuen hura, IRA eta INLAren arteko banaketari buruzko tesia egin zezakeen hura; Eider alegia, ez zela konturatu IRAko kide baten zakila ari zela jaten.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain nahi ez banuen ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta
|
ikusita
ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe. Zer dela-eta etorri zait bestela aurreko gauean berbarik ere egin ez zidan hau?
|
|
|
Hogeigarren mendean aurkitzen garela adierazten diguten elementuak ezabatuz gero, agian deskubrituko genuke Erdi Aroan lokartu zirela Kilkennyko erlojuak. Itxura hori eman zidan, heltzean, autoaren barrutik
|
ikusita
, eta inpresio handiagoa bertako kaleetan egindako paseoan. Gaztelu bat izan zen begietara agertu zitzaidan lehenengo eraikina, eta etxe txiki zahar ugari gero, oihal blasonatuak eta lis loredun banderak baino ez zitzaizkienak falta duela bostehun urteko itxura bera izan zezaten.
|
|
|
Aitortu behar dut apurtxo bat kostatu zaidala ahoskera yankiz jantzitako izen hura ulertzea. Edonork esango luke, eta gehiago bere izena ezagututa eta aurpegi beltzarana
|
ikusita
, Rocío andaluziarra dela. Eta hara hor, bere jatorriaz pentsatzeko aukera labur bat eman didanean, eta Sevilla edo Córdobakoa izango zela ia sinetsita nengoenean (ahoskerarena pedantekeria hutsa izan zitekeen, ezta?), hara hor beste irribarre deabrutxo bat bere aurpegian; eta ez, esaten dit, ez da pentsatzen ari zarena:
|
|
|
Ralphek eskatu dit, nire egoera zaila
|
ikusita
, guztia utzi eta berarekin joateko Derryra. Ezinezkoa da.
|
|
|
Bai, interesgarria da, edo nahi bada exotikoa, kanpokoek gutaz pentsatzen dutena ezagutzea, eta alde horretatik
|
ikusita
Txemak pozik jarri zituen martxan bere zenbait neurona (larregi ere ez, topikoez hitz egiteko aski baitira dozenatxo bat edo). Aberasgarria da norberaren herria perspektibaz ikustea.
|
|
|
Harekin lagun bakarra joaten ahal zen, eta hura Edurne izanen zela erabakitzeko ez genuen akort jartzeko premiarik izan. Bere mutila halako atakan
|
ikusita
oneratu gabe zegoen oraindik.
|
|
|
Hamalau filmetan
|
ikusita
ere, batere eskarmenturik gabea nintzen autoz jendearen segika ibiltzeko lanbidean. Luze gabe ohartu nintzen ez zela Holywoodeko ekoizpenetan bezain aise.
|
|
|
Ezaguna nuen, eraikuntzako marrazo bat, ez hain aspaldiko sindikalista. Lau hilabete lehenago, ez nuen Kristinarekin zorrozkeriaren bat trukatzeko parada huts eginen, Ximurra halako jendajearekin
|
ikusita
. Nire andrea, ordea, lepotik min hartu beharrean zegoen, hain baitzuen ageriko nirekin begiz begi ez egiteko ahalegina.
|
|
|
—Hara, Edu, nola arriskatuko naiz, nire lagun Amagoiarekin zer gertatu den
|
ikusita
–Jende izenik gabeko txosten bat agindu nian, ez zuen lehen orrialderako bazka.
|
|
|
Hi ere sasoian hago oraindik. Karriketan gerla eske dabiltzan neska puskak
|
ikusita
, ez haiz Kristinaz eta mutikoaz etxean penatzen gelditzeko bezain ergela izanen, ezta. Baina horretan nondik non izanen baduk, zerbait egin beharra zagok itxura hobea emateko.
|
|
|
—Irrigarri hago, Edu. Hi
|
ikusita
mutur ozpinena ere irriz urratzeko maneran —haurretako oriztak hirugarren begiarena egiten zion matelondoan— Aspaldi handian irrikitan nengoan hiri noiz erranen, Edu, eta gaur diat parada: hamabortz urte hituenetik irrigarria izan haiz, eta gaur, noiz eta gaur, goia jo duk hire irrigarrikerian.
|
|
|
Kasik dardarika nengoen funtzionarioak delako papera Patxiren kameraren objektiboari eskaintzean. Biharamunean, Isabel Sanjosek bere burua urkatu zuen, gure lehen orrialdea
|
ikusita
.
|
|
|
Ile berreskuratua buruan dotore; bizkar gainak inoizko sendoenak; bisaiako larruazala zimurrez gabetua; matelondoko betiko orizta iluna orbain bakar. Neure onean eta egun argiz
|
ikusita
, are nabarmenagoa zen hain hilabete gutiko gaztetze miraritsua.
|
|
|
—Agian ez da sobera zakartuko, atzarri eta zu hemen ez
|
ikusita
.
|
|
|
Kriptan ez dago barne telefonorik, ez dago leihorik, eta bi ateak itxita daude. Idazleak azalpenak eten ditu; jendea lasai dago, hainbesteko lasaitasun batean, ezen, akademiko xahar ospetsua halako trantzean
|
ikusita
, ezin baita erabateko patxadaz egon. Batzuek, egoeraren aurrean, irribarre egiten dute ezkutuan, egoera, ongi pentsatuta, irrigarria baita zeharo; baina hasieran laguntzeko gogoa handiagoa da irribarrerakoa baino.
|
|
|
Hori esanik, beste irudi bat egin zuen habanoaren keaz, irudi triste bat; eta, jarraian, eta ni umilatzeko asmo huts hutsarekin, krokodrilo sugejalearen irudia egin zuen alegia, ke irudigintzan non plus ultra modura hartzen den artelana, bikain egin ere, aitor dut; esan beharrik ez dago keinu jostalari fribolo honekin ikusle den denak patrikaratu zituela, atzera, Otsotzarmendi jaunak, eta txaloz eskuak txikitu beharrean aritu zitzaizkiola guztiak, Deere izan ezik, ezin konta ahala minutuz. Zer egin nezakeen nik egoera nola zegoen
|
ikusita
–Zer egin nezakeen nik erantzun txandarik ere ez banuen?
|
|
|
Aurreko urtean garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta lana txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte ikusi ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere. Baina, egungo errealitatea
|
ikusita
, itxaropentsu eustea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera
|
ikusita
, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur euskara batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
|
7 Interesgarria da, era berean, bere kontutik eta marxismo bidean abiatuz, Niko Marr hizkuntzalari georgiarra ere antzeko ondorioetara heldu zela jakitea, hau da, estadialismo famatura, luzaro, alderdi komunistaren laguntzarekin, SESBean ofizialki indarrean izan zen teoriara. Harik eta beste georgiar batek, Arnold Txikobavak, estadialismoak sobietar hizkuntz ikerketei zekarzkien ondorio negargarriak eta mendebaldeko ikerlariengandik gero eta aldenduagorik zebiltzala
|
ikusita
, Stalini elukubrazio horiek gaitzesteko baimena eskatu eta lortu arte bederen.
|
|
|
Gaiaren egoera
|
ikusita
, euskal nazionalismoaren kanpo jarduera (ikerketaren xede nagusia) aztertzeari eta baloratzeari lagun ziezaiokeen doktorego tesi bat itxuratu nuen1 Horretarako nahiko tarte kronologiko zabala aukeratu nuen, berrogeita hamar urtekoa alegia (1890etik 1939ra). Tesiaren helburu nagusia, beraz, kanpo jarduera horren alderdi teorikoak eta gauzatze praktikoa ikertzea izan da, funtsezko galdera bati erantzuteko, hots, ea euskal nazionalismoaren kanpo jarduerak eredu definiturik izan zuen zehaztutako garai horretan.
|
|
|
Euzko Gogoa ren ibilbideak urte horietako atzerriratu askorena erakusten digu, hots, Hego Euskal Herritik gero eta gertuago egoteko grina, Penintsulan bertan ez zenean, Erregimenak horretarako zirrikituren bat utziz gero. Malgutasun txiki hori
|
ikusita
, aktibitate kulturalak eta artistikoak poliki poliki Hegoaldean berpiztuz joan ziren, eta baita aktibitate politikoak ere, horiek ezkutuan. Egoera horretan, Bidasoaren iparraldean aurkitzen ziren erbesteratuen ekimenek garrantzi berezia lortu zuten, publikazio ugaritasun berrian islatua, besteak beste.
|
|
|
1) Lehenengo eta behin, nazien mundu ikuskerak bere deskribapen arrazistak ‘zientifikoki’ frogatzen zituela
|
ikusita
—arrazen existentzia, arrazen arteko hierarkia kognoszitibo eta fisikoak, arrazen arteko gatazkak historian, etab.—, ez da hain zaila ulertzea Zirkuluaren ikusmoldeak haiek frogantza zientifiko baten menpean jarriko zituela. Eta, argi eta garbi dagoenez egun, nazien tesiak babesteko erabili zituzten baieztapen enpirikoek ezin dezakete azterketa zientifiko zorrotzik gainditu.
|
|
|
Egiaztagarritasun printzipioaren bertsio hertsiaren ondorioak oso latzak izan ziren, ikusi bezala, ikerkuntzaren adar ez zientifikoentzat. Alta, laztasun hori, geroago, batez ere ezker alderdiaren iritziak —Carnap eta Neurath, batik bat—
|
ikusita
, bigundu egingo zen. Eskuin alderdiak, bestalde, postulatu berberekin jarraitu zuen —Schlick eta Waismann, batez ere—, kontserbadoreak betiko lez, egiaztagarritasun printzipioaren liberalizazio ororen aurka.
|
|
|
Neurath iritzi horren aurka zegoen, berarentzat gizarte garapenaren etsaiei laguntzen baitzien, batik bat Hans Hahn orduantxe jorratzen ari zen parapsikologia sasizientifikoa
|
ikusita
. Halere, Zirkuluko ezker alderdiaren partaideak elkarren artean ongi moldatzen ziren:
|
|
|
C) Esperientzian oinarrituriko argudio oro naturaren objektuetan ikusten dugun antzekotasunean oinarritzen da. Honi esker, objektu horiek iraganean izandako ondorioak
|
ikusita
, orain antzeko ondorioak existitzen direla esan dezakegu. Egun arteko esperientziak suak erre egiten duela esaten badigu, baldintza berberetan etorkizunean ere gauza bera gertako dela baiezta dezakegu.
|
|
|
Nolanahi ere, taldea eraikitzeko egin zuen lana aurretiaz existitzen zen beste talde batek erraztu zion. Beste talde honek, ‘Historiaurreko Vienako Zirkulua’ deiturikoak, Vienako Zirkuluaren nukleoaren zati handi bat osatu zuen, bere izen asko
|
ikusita
nabari daitekeenez: Hans Hahn matematikaria zegoen, Otto Neurath ekonomialari eta soziologoa, Philipp Frank fisikaria —Josef Frank arkitektoaren anaia— eta Richard von Mises matematikari eta ingeniaria —Ludwig von Mises ekonomialari ospetsuaren anaia, hain zuzen—.
|
|
|
– Zer den
|
ikusita
edo ikusi gabe?
|