|
2000
|
|
|
Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen ikusita, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere,
|
ikusi
dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten baitute nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko. Eta irakurleoi dagokigu berak iradokitakoaren haritik testua" berridaztea", horixe da Sarrionandiak berariaz irakurleari egiten dion proposamena.
|
|
|
Maitasunezko bi eleberri hauetan
|
ikusi
ahal izan dugun modura, iragan zoriontsuari begiratzen diote pertsonaiek ilusio txikien bila. Baina, azkenean harremana aurrera eramateko ahaleginak hutsalak izango dira, eta bakoitzak bere bideari ekingo dio.
|
|
|
Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu. " Autorearen komentarioei esker haien ekintzak, ideiak eta eritziak objetiboki jakitera ematen zaizkigu, eta horrela ezohizko bizimodua daramaten istorioaren protagonistak pertsona arruntak bezala
|
ikusi
ahal ditugu." (Belaunde: Egunkaria)
|
|
|
Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela, bi hauek garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen zaigu. Canok
|
ikusi
ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu. Bi bilduma hauetan errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena.
|
|
|
Beraz, bi hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak: herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi
|
ikusi
ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak. Bestalde, narrazio hauetan guztietan" emakumearen bilaketa dagoela onartu zuen" egileak, desiraren irudia litzatekeena.
|
|
|
Merkataritzako nabegazioan mundu zabaleko portuetan dabiltzan marinelak edo itsabazter urrunetan galdutako petroliountzien inguruko istorioak kontatuko zaizkigu; besteetan, gizon emakumeek gorpuzturiko istorio samin eta indartsuak: andrazko bat gizonezkoen untzi batera igo zenekoa, aspaldi
|
ikusi
gabeko marinelaren aurrean familiak sentitzen dituen gazi gozoak, aspaldiko piraten gorabeherak. (Rojo, Jabier: El Correo IV)
|
|
|
Honekin guztiarekin
|
ikusi
ahal dugun bezala, egunek jarrera bat islatzen dute, ez egunaren erreferentzia bera.
|
|
|
Zarauzko Lanbide Eskolako sortzaile eta zuzendari izan zen fraidea hartu du oinarri horretarako Andoni Egañak, haren bi argazki
|
ikusi
eta gero. Francoren aurrean ageri da bietan Egañak eleberrian Frai Kandido deitu duena.
|
|
|
Pertsonaia bakoitzaren ahotsa eta ikuspuntua mosaiko baten zatitxo bat baino ez dira eta irakurleak zatitxo horiek banan banan
|
ikusi
eta irudia osatu du. Gauzak horrela, batzutan agertzen zaizkion zatitxoek elkar osatzen dute; bestetan, ordea, kontrajarrita egongo dira.
|
|
|
Lehen zatian plano bakarra aurkezten zaigun arren, bigarren zatitik aurrera aurreikusgarria zirudien narrazioa korapilotuz joango da. ...al zati hautsi bat baino, ispilua eratzen duten kristal zati guztien arteko bat." (Egunkaria) Egileak berak dioskun bezala," Hasieran, beharbada, errealagoa, sinesgarriagoa da kontakizuna, baina apurka apurka gero eta gauza eta pertsonaia bitxiagoak hasten dira agertzen." (Egunkaria XII) Ondorioz, bigarren zatian aurrera egin ahala, eleberrian hiru plano ezberdin azaltzen zaizkigula
|
ikusi
ahal izango dugu. Hiru plano hauek bigarren zatiko lehen atalean egiten dute bat.
|
|
|
Hilketa honen nondik norakoak ikertzeko Marlowe ren laguntza izango du. Izan ere, film baten argazkia
|
ikusi
zuenetik Chandler en liburuak irakurtzen hasiko baita. Beraz, dirua, droga, kaleko giroa,... izango dira liburu honetan aurkituko ditugun zenbait elementu.
|
|
|
Ipuin bildumak sailkatzerako orduan, hauen batasunari begiratu diogu. Hartara, datozen orriotan
|
ikusi
ahal izango duzuen bezala, hiru sailetan berezi ditugu; lehenik, ipuinen artean nolabaiteko kateaketa erakusten duten bildumak aurkeztuko ditugu; bigarrenik, bata bestearengandik independienteak edo askeak diren ipuinak eskaintzen dizkiguten bildumak aipatuko ditugu; eta azkenik, ipuin aske gutxi batzuei buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
Bestalde, ondorengo ipuin bilduma batzuetan
|
ikusi
ahal izango dugun bezala, ipuin laburrerako joera hedatuz doa. Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako ikus Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin batzuk ditu.
|
|
|
Ondorioz, datozen liburu hauetan
|
ikusi
ahal izango dugunez, pertsonaia arruntei jazotzen zaizkien gertaera eta pasadizo arruntak kontatzen zaizkigu: gizon emakume batzuen bizitzaren hainbat une ezberdin.
|
|
|
hitzaurrean aipatu dugun modura, besteak beste, Iñigo Aranbarri, Xabier Montoia, Edorta Jimenez, Manu Erzilla, Jose Luis Otamendi, poesiatik narrazioetara igaro dira. Haatik, bilakaera honen urratsak garai ezberdinetan
|
ikusi
dira. Izan ere, 90eko hamarkadaren hasieran ekin zioten narrazioak idazteari X. Montoiak, E. Jimenezek eta L.M. Mujikak.
|
|
|
Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez dutenak ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak
|
ikusi
ahal izango dira: hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla.
|
|
|
izan ere, zenbait egunkari edo aldizkaritan erreseinak aurkitu ditugu, eta beste zenbaitetan, ostera, liburuen inguruko aipamen labur batzuk besterik ez ditugu topatu. Haatik, hauek guztiak biltzea egokia iruditu zaigu, besteak beste, liburu bakoitzari eskaini zaion arreta
|
ikusi
ahal izateko.
|
|
2001
|
|
|
Honen guztiaren ondoren, eta inplizituki
|
ikusi
denez, Bal en planteamendua hobesten dugula esan beharra dago, fokalizatzaile/ fokalizatu bikoteari bidezkoa irizteaz gain, oso praktikoa iruditzen zaigulako.
|
|
|
" Atzean pausoen hots lehorra entzuten duk" (15 or.),"(...) zerraldo eroriko haizela intuitzen duk". " Garbi garbi akordatzen haiz lehendabizi
|
ikusi
hioan gorputz parteaz(...)" (30 or.),"(...), maitasunaren preludio maniako depresiboaz ezin preszinditu ote daitekeen galdetzen diok heure buruari). (45 or.)
|
|
|
(27)" lehenago ere
|
ikusi
den plaza errektangularra".
|
|
|
Bukatzeko, esan dezagun azpimarratzekoa dela azken aipuan agertzen den"
|
ikusi
den" hori, nobela honetan fokoaren mugimenduak duen garrantzia nabarmenduz. b) Poliziaren itaunketaren planoa
|
|
|
Gure azterketaren ondoriorik ematekotan, sarreran esaten genuenera itzuli genuke eta nobela honek oraindik egun duen arrakastaren arrazoia berretsi. Heriotzaren tratamendu hunkigarriak, nobela honetan
|
ikusi
izan diren mezu ideologiko politikoez gain, gertakizun dramatiko honen ikuspegi berria eskaintzen digu. Etengabeki aurrera doazkion segundoak poliki poliki gure begien aurrean pasatzen ikusten ditugu eta heriotzaren alderdi fisiologikoa gureganatuz, gertakizun honen lekuko harritu bihurtzen gara.
|
|
|
Nathalie Sarraute, Michel Butor eta Claude Simon-ekin batera, taldekide den Robbe Grillet ek Descartes-en baieztapena eraldatu egingo du eta" banakusate, beraz, banaiz" baieztapena defendatuko. Bidenabar, esan dezagun, mugimendu honetan teknika objektiboaren lanketa besterik
|
ikusi
ez duten kritikariek maizegi ahaztu dutela nobela hauetan objektu hutsak baino harantzago objektuekiko erlazioak dakuskigula, objektibotasunaren beraren ukapena, alegia. Heideggerren esanak bere eginez," ez dago objektibotasunik, objektibo izateko ekintza bera baino".
|
|
|
Bilinguea, noski, Euskal Herriaren errealitatea euskaraz kontatzea faltsua baitzen bere ustez. ihesean egindako azken ehun metroak kontatzea. Bertan" euskal nobela nazionala" (politikoki ulertua, noski)
|
ikusi
zuten irakurleek ez zuten egileak objektibotasun osoz transkribatu nahi izan zuen ekintza bortitza, hots, militante baten heriotza izugarria, hala ulertu. Jon Juaristirekin bat gatoz nobela hau Euskal Literaturaren Historian" gaizkien ulertutako bat" dela baieztatzen duenean.9
|
|
|
" Nik pasatuko haut bestaldera" esango zion,(...). Hala ere, hilik
|
ikusi
zutenek, bizpahiru eguneko bizarrez zirudiela esango zuten."
|
|
|
Alabaina, nobelaren plano nagusia Donostiako Konstituzio plazan poliziarengandik iheska dabilen ETAkide baten azken ehun metroen kontaketa izateak, nobela honen irakurketak baldintzatu zituen. Jon Juaristi kritikariak esan duen bezala (1987), euskal literaturaren historian gaizki ulertutako nobelarik bada hau izan da, izan ere, nobelaren lehenengo argitalpena bahitu eta zentsuratu zuten poliziek eta nobela honetan euskal nobela abertzalea
|
ikusi
zuten irakurleek ez zuten, inondik ere, narratzaileak bertan egin zuen ahalegin objektiboa ulertu.
|
|
|
Ene Jesus-ek aurreko nobelek baino partaidetza handiagoa eskatzen zion irakurleari, eta istorio osotu eta bukatua eskaini ordez, behin eta berriro eteten zen kontakizuna aurkezten zion. Askoren iritziz, egilearen nobelarik trinko eta erakargarriena den honek, irakurle bat baino gehiago harritu du bertan inongo istoriorik ez zaiola kontatzen
|
ikusi
duenean. Ikuspuntuz aldatu behar da horrelako nobela bat irakurtzean, istorioen ezintasun horrek mende hasieratik Arte mailan egindako aldakuntzez oihartzunik ematen baitigute.
|
|
|
Aurreko lerroetan
|
ikusi
dugun modura, literaturaren eta idazketaren gaineko hausnarketez gain, gizon emakumezkoen arteko harremanak ditu hizpide Rossetti-ren obsesioa k. Bihotz bi nobelan hasitako ildoari jarraiki, sexuen arteko inkomunikazioak amodio kontzeptu desberdinak, gizon emakumeen arteko mixeria eta beharrak, berriro ere maisutasunez testuratu dizkigu Saizarbitoriak.
|
|
|
Psikoanalista baten antzera, irakurleak jakin egin du pertsonaia hauen jokabidea interpretatzen, Victoriari entzuten, bere iritzietan baitago nobelaren klabea. Azken batean, Rossettiri edo psikoanalistei Victoriak dien higuinaren oinarrian, jokabide sexisten gaitzespena ere
|
ikusi
behar baita: Rossettiri dagokionez, artelana edozeren gainetik jartzeagatik; psikoanalisiari dagokionez, berriz, nobelan hainbestetan aipatzen den S. Freuden hainbat teoria sexistarengatik.
|
|
|
Ruskin eta Rossetti, emakumezkoei dagokienez, arras desberdinak, baina biak berekoi eta kritikagarriak. Lehenengoa, XIX. mendeko arte kritikari onena izan arren emakumeez ezer gutxi zekielako (ezkontza gauean emaztearen biloa
|
ikusi
zuenean hartu zuen ezustekoa liburu guztietan aipatzen da); bigarrena, playboy kontsumatua izateaz gain, artelana inoren gainetik jarri zuelako. Bere posesiorik preziatuena bailitzan, etxean, mundutik isolatua gorde zuen Rossettik Siddal, eta hilik jaio zitzaion lehenengo umearen ostean ere, bere amoranteekin jarraitu zuen emaztea etxean depresio bortitzak jota zegoela jakinda ere.
|
|
|
Garbi dago autobiografia honen alderik ilun eta tristeena, gogorrena,
|
ikusi
nahi ez genukeena, torturaren aldea dela. Torturaren gaia tratatzerakoan poesia eta ideologia honen luze sakonetan sartzen gara.
|
|
|
Batetik bizipen pertsonala dago, norberari gertatutakoa norberak bizi izan duen eran kontatzen da, aitorpen kutsua bilatuz. Beste poema batzuetan egiten
|
ikusi
dugun bezala, aitorpenak ez du bere horretan geratu nahi, sinbolizazio joerak bilatzen ditu. Bestetik, torturaren gaiak, zingirara botatzen den harriak bezala, beste gai batzuk hartzen ditu bere inguruan.
|
|
|
Jende guztia abotsa zetorren aldera begira jarri zen. Eta hantxe
|
ikusi
zuten Bakarty James bere sonbreilu beltzarekin jantzita, Bakarty James bere zaldi zurian igota.
|
|
|
" Didius Juliusek ere ispilu batek ematen dituen etorkizunari buruzko argitasunera jo zuen, uste ohi denez begiak sorgindurik eta gogoa lausoturik dituen haur batek begiratuz gero, izango direnak ikusten ditu. Haur batek Severoren etorrera eta Julianoren partiera
|
ikusi
zituela esan ohi da."
|
|
|
Beti jarraitu diogu arrasto berari. Errealitatea fikzio bihurtzen
|
ikusi
dugu zine pantailan, itxura aldatzen ispilu baten ate ostearen miasmetan; hirugarrenez begiratu behar diogu orain aurrez aurre itxuraldaketari.
|
|
|
Ez da dudarik, lan hau lehen poema liburu gainera, areago oihartzunez betea dagoela. Era biko oihartzunak
|
ikusi
ditu Aitzpea Azkorbebeitiak. Hiztegi aldetik, batetik, baditu arlo semantiko zenbait Atxagarekin batera:
|
|
|
Gorago
|
ikusi
dugunez, The Ancient Mariner poemaren egitura, bidaia biribil batena da. Bere herritik urruntzen den marinel batena, bere herrira itzultzeko.
|
|
|
Ispilu barreneko kartografia igaro dugu Sarrionandiaren poesia
|
ikusi
nahian, bidaiatzen ikusi dugu ondoren, Europa korritzen zuen artean. Orain aurkako eszenatokiari begiratu behar diogu.
|
|
|
Ispilu barreneko kartografia igaro dugu Sarrionandiaren poesia ikusi nahian, bidaiatzen
|
ikusi
dugu ondoren, Europa korritzen zuen artean. Orain aurkako eszenatokiari begiratu behar diogu.
|
|
|
Autobiografiaz idatzi duen Phillipe Lejeune k dioenez, autobiografia intimitatearen kronika (lehen atalean
|
ikusi
dugun moduan) izateaz gain, literatura ere bada. Literatura izateko autobiografiak bete behar duen" hitzarmen" kontzeptua proposatzen du.
|
|
|
Ez dut aitortu beharrik, irakurleak
|
ikusi
dezala, kapitulurik zailena dela hau, testua saminez idatzia izan delako, liburua" kate astun" bihurtzen baita edozein irakurlerentzat, Joxemari Iturralderen hitzetan. Horrelaxe gertatu zait niri ere, irakurle, Euskal Herri zatitu eta zatikatuaren seinale ere badelako liburua.
|
|
|
Baina Etiopia Euskal Herrian berrargitaratu den bakoitzean osorik eman da, behintzat. Agian, garai bateko testigantza da abangoardia hori, beste alde, Etiopiaz gain Ziutateaz lanean ere agertzen dena, Mari Jose Olaziriegik
|
ikusi
duenez (1993). Gure artean" isiltasunaren poetika" deitu dugun joerarekin bat dator Ziutateaz, Beckett-ek hasitako bideari jarraiki.
|
|
|
Lehen lehenik poetika sinbolistaren agerpena
|
ikusi
genuke aipatzen ari garen bere ideietan.
|
|
|
Ikuskera mundutik irudien pilaketa dator, eta irudi pilaketak irakurtzen ikasi du poesia hartzaileak, baina lan horretan lagundu egin dio idazleak. Gorago
|
ikusi
dugu nolako laguntza eman dion" Ainhoa" ren poema irakurtzeko. Orain erretorika berri horrek asmatzen dituen laguntza bideak aztertzen jarraituko dugu, zeren garbi baitago, irakur ditzagun, poema berriek pistak jarri dizkigutela erretorika berria asmatuz.
|
|
|
Zineman askotan gertatzen dena da espazio batetik bestera jauzia izatea. Jauzia gertatzen denean, zineman inork azaldu gabe
|
ikusi
egiten dugu espazioa aldatu egin dela. Poesian, ordea, irudi batetik beste batera igaroa eginez gero, aipatu beharra dago, eta markatu espazioa aldatu egin dela.
|
|
2002
|
|
|
Bat gatoz J. Juaristirekin (1987b: 88) eleberri hori euskal literatura osoko txartoen irakurritakoa dela esaten duenean, nola lehen edizioa zentsuratu eta bahitu zuten poliziek, hala bertan eleberri abertzalea
|
ikusi
nahi izan zuten irakurleek ez baitzioten jaramonik egin bertan narratzaileak egiten zuen ahalegin objektibistari. Irakurketa" oker" horiek (misreadings) urrundu egiten dira autore donostiarraren obraren atzean dagoen poetikatik, begien bistako gauza baita Saizarbitoriarentzat literatura ez dela inoiz izan mezu ideologikoak igortzeko biderik egokiena.
|
|
|
Gutun bidezko harreman honek bi fase ditu: lehenean, 1958 kokatuan, 32 inguru urteko pertsonaia bakartia aurkezten zaigu; pertsonaiak, bere bizilarridurari irteera emateko, 7 gutun idazten dizkio behin bakarrik
|
ikusi
duen eta izena eta helbidea besterik ezagutzen ez dizkion pertsona bati. Bigarren fasean, 34 urte geroago, eleberriko pertsonaia nagusia biriketako minbiziak jota dago eta beste 7 gutun idazten dizkio hartzaile berari.
|
|
|
Bertan erretratatzen den gazte taldea gurasoek prestatu zioten mundu ordenatu eta kontserbadorea iraultzen saiatu zen. Horregatik uste dugu Mañasen Historias del Kronen eleberriarekin
|
ikusi
nahi izan diren antzekotasunak ez direla oso egokiak, Galdu arte gazteria zehatz baten problematikatik gertuegi baitago, euskal gazteriarenetik, hain zuzen.
|
|
|
Haritschelharrekin, J. Kortazarrekin,...), hauek guztiek ez dute ikusten eta entzuten. Bera
|
ikusi
eta entzun dezaketen bakarrak lehendik ezagutzen ez zutenak izango dira (kaleko jendea, euskal filologiako ikasle literaturazaleak,...), hau da, euskal literaturaren eta kulturaren zurrunbilo mediatikotik kanpo daudenak. Modu honetan, gauzen benetako muinetara itzuli nahi du Julenek (42), etengabe errepikatzen den Win Wendersen Hain gertu eta hain urrun filmean iradokitzen dena gaindituz, bizitzari, literaturari berari, begi berriekin, benetakoagoekin begiratzeko azken ahalegina egiten ahalegindu nahi du.
|
|
|
Bien artean hasten den elkarrizketan, etorri berriak erakusten du baduela solaskidearen iragan ilunaren berri eta, pixkanaka, haren bizitzan gertaturiko zenbait gertakizun kontatzen zaizkigu. Ikasten dugu, besteak beste, Otto Pette erregearen aholkulari izan zela, etengabe borrokan jardun zuela bere etsai Aba Yakue fraidearekin, izurritearen errua bere gain hartu zuela eta bere iloba eta maitale Grazibel hiltzen
|
ikusi
zuela. Hariaren egitura zirkularra da, eta bi pertsonaien arteko topaketak bi egun besterik ez du irauten.
|
|
|
Eleberriaren oinarri politikoa zela eta, elkarrizketa ugari eman zituen Atxagak, eta bertan gogoeta egin Euskadiko politikari abertzaleen ikuspegi eta jarreretan bere ustez nagusitzen zen gehiegizko erromantizismo politikoaz. Hausnarketa kritikoari dagokionez, esan daiteke, eskuarki, pentsatu zela eleberria gehiegi mugatzen zuela bere garapen tematikoak, eta nahiz testuaren kalitateaz dudarik egiten ez zen, kritikari gehienek obra txikia
|
ikusi
zuten honetan, Gizona bere bakardadean harekin konparatuz (ik. R.
|
|
|
1995etik 2000 arteko zerrendak aztertu ondoren, argi
|
ikusi
dugu argitara emandako euskal literatur liburuen% 15 inguru dela emakumezkoek idatzia. Eleberriari dagokionez, I. Borda (2), Y.
|
|
|
Josetxo (1909) eta Jaioterri maitea (1910) nobeletan ohiturazko lanen ildoari jarraitu zion, nahiz foiletoi eta abentura eleberriaren zenbait osagai ere baduten. Josetxoren kasuan ijitoek lapurtutako seme baten historia kontatzen zaigu; semeak, gorriak
|
ikusi
ondoren, bizitzan arrakasta lortu eta gurasoak ezagutzeko parada du. J. Kortazarrek (1999:
|
|
|
Bizkaiarekiko liburu horretako hizkerea irudien bitartez begiek
|
ikusi
ebenez, behin hori buruan sartu ezkero eta eraz, nire zeregina lumaz barik bide aurreko izatera aldatuz mapa ganean hemeretzi ibilkizun ezberdin marratu nebazan, guztiak Bilbon hasierea eta gure Lurralde honen luze zabalean ibili ahal izateko aukerak.
|
|
|
Atunetan joaten asi diraz. Egunokaz atun apurrak
|
ikusi
dogu. Orain deun Kepa aurregunera arte ezkara kontixu etxera etorriko, esan dausku adiskide batek.
|
|
|
Amaika bidar ixan yaku egun au atsegin egiten gebazan jayak gaitik. Zortzi urtian baña geure ikurrin maitiaren margorik be
|
ikusi
barik egon gara; aurten J. L. ikusiko al doguz. Eta aurreskua ta abar zetan aitatu bez.
|
|
|
Ainbeste urte igazi diraz ori jazo zanetik. Aldi luze orretan itunitun, anayak alkar
|
ikusi
barik egon gara; beti gomutan eukiko dogun Sabin" ak euzko bijotzetan pizturiko suba amatauba zala esan legike, eta Euzkadi betiko galduko ete zan...
|
|
|
Ikurriñak bere
|
ikusi
gendubazan: Ea" kua.
|
|
|
EUZKO BATZOKIJAN. Idazle batek lengo egunian iñuana emen be yazoten dalata gagoz. Bein baño sarrijago
|
ikusi
ditut gabetan, mutil gaztiak, abertzaliak dirala ta ekiñaletan jokuan, beste zeregiñik ezpa" lego lez. Eztakit non errua dan; dana dala, orrek azkena biar leuke.
|
|
|
Orain, emakumiak gixonak baxen gogotxu ekin biarko dabe aberri lanetan. Gixaldi onetako 31 urtiotan, abenda buztartubak buru yaube egiten
|
ikusi
doguz; euren eskubidiak galtzen bat bere ez ostera. Ezta zorakerija ezta bildurgarrija, ezta gurari lortu eziña gure Aberrija azkatu nai ixatia.
|
|
|
" Gaur... domekea. Honek e, gogoko jakon neskaren bat... beste norbaitegaz
|
ikusi
dau".
|
|
|
Zanak zertu eutsan: " Hauxe da Berrittun
|
ikusi
neban morroskoa, baserritarra. Baina... txibi koraina nik baino azkarrago erabili dauana".
|
|
|
Erremonek, morroskoa
|
ikusi
ala, panparroi eta zarataka:
|
|
|
Azterrenak gehitu egingo zituan. Eta horrelan, han Zubibarri inguruan ezagun jakon baserritar andrea
|
ikusi
eban hain zuzen asti bi alboan zituala.
|
|
|
Noiz joango gara? Han
|
ikusi
gura zaitut;" bokartak" ikusten ez dauana nik neuk... Pelotan egingo dogu, eta igerian gero, Eme.
|
|
|
Zetarako jakin haren izena eta nungotasuna? Emeren zenteilak harturik
|
ikusi
dot... Ez txibirik ez olagarrorik!
|
|
|
Eta neska mutilak, lotatik urteniko umeen antzean, alkarri eskuak emonik han mailetan behera
|
ikusi
zituanean, Erremonek, ixildu ezin, eta berba egin beharrez:
|
|
|
Eta uste ez ebena
|
ikusi
ebenean, arrituta eta bildurtuta jarri zirean. Teillatuaren musturrean, orma estuan, Lukas ankarkulo.
|
|
|
Sorgin gazteren bat
|
ikusi
gura neuke.
|
|
|
Senarra ohean ez egoala konturatu zan. Jagi, etxe osoa
|
ikusi
, kortan be begiratu... " Oilagorra" ez egoan etxe teilatupean.
|
|
|
Ez eban etxetik urteten inork
|
ikusi
. Ez eban inork ezer entzun.
|
|
|
Goiz haretan, Zatikako andre gaztea, esnea ta abar saltzeko, astoa lagun ebala, basetxetik kaleruntz joianean, artadiaren erdiunean zutunik, ez arbolea ez pataria zan
|
ikusi
eban. Zutunik egoana akulua zan, lurrean apur bat sartuta, eta akuluaren puntan esegita, txartes gorri iluna, alboan, ezkerraldean, tarratades eukala.
|
|
|
Horrek
|
ikusi
eta bere bideari ekin eutsan, baino Akerlarraren ondotik igaro eta Ezenarro basetxean oles egin eban, dei ixila.
|
|
|
Gorpurik bako hiletea egin ebenean, elizan egon ez zirean gardatarrek, intziri luzea entzun eben, eta soloan egozanek, hodei zuriskea
|
ikusi
eben, eguzkialdetik sartalderuntz bizkor joaiala.
|
|
|
" Cofradia de San Pedro de pescadores y mareantes". Guk baino zaharragoek paperetan
|
ikusi
izan dabenez, 1591 aldian, modu baten edo bestean, itsasoan ebiltzanak laurehun gizonetik gora zirean. Arrantzuan, edo tratu eta joan etorrietan eta baita, gerra usaineko egintzetan be.
|
|
|
Bardin yeutsak. Han
|
ikusi
genduan barran pondo emonda, Abareen moilearen mutur aldean, kanpoan.
|
|
|
Berba hori azkenengoz Gregorio handiari entzun neutsen. Hiztegian be,
|
ikusi
dot: Zeroiari" cachelot" erraiten zaio frantsesez (L zokoa).
|
|
|
Baina handik hogetaz urteetara, ziur esateko 1943 urtean, hidroabioi alemana. Gure arrantzaleek urrunetik
|
ikusi
, eta zer ete zan urreratu... eta itsas hegazkina ostera be. Ontzia orduan" Reina de los Angeles, 2" izan zan, Hipolito Gezuraga patroi, Matxitxakotik.
|
|
|
Mataderian hormako txiogetean lotuta egon zan zekorrak bere burua libre
|
ikusi
ebanean, jo goruntz eta erdi zorabioan, itsasora jausi zala.
|
|
|
Zoilok, hain modutsua bera, baretu eban zekorra, ez dakigu korainagaz ala korain barik, baina dana dala, potinari eutsala, portura ekarri eban. Baserritarra, ganadujabea, bere pataria bizirik eta osorik
|
ikusi
ebanean, prest egoan arrantzaleari aldean eukana emoteko.
|
|
|
Behar ez ziran orduetan kaleetan zehar dinbili danbala inork
|
ikusi
ez egizan, eta batez be fruta sasoia bazan, han inguruetako lehenengo kerixak eta goizetiko madariak, eta geroetan sagarrak eta ikoak eta abarrak harrapauten eta lorrinduten ibilteko, haraxe joten eban.
|
|
|
Untzorritxu erne jarri zan. Atea edegi zanean, atearen ertzean zerrenda berdea
|
ikusi
eban, eta urteierako agurrak zirudienak zertu ebazan. Joakerako agurrak ilunak izaten diran arren, joakera haretan pozezko agerpidea susmau eban.
|
|
|
Goizean, egun argiko itsasoa
|
ikusi
ta ikusi egongo da. Ilunabarrean, barriz, itsasoaren etenbako marraoak entzun arren, itsasoagaz berba egiteko bitarteak bilatuko ditu, barruan dituan amesak esateko, sentimen kutunenak adierazoteko.
|
|
|
Goizean, egun argiko itsasoa ikusi ta
|
ikusi
egongo da. Ilunabarrean, barriz, itsasoaren etenbako marraoak entzun arren, itsasoagaz berba egiteko bitarteak bilatuko ditu, barruan dituan amesak esateko, sentimen kutunenak adierazoteko.
|
|
|
Ohea maite dot gauerako. Horraitino, umetan, seina nintzanean ez, nik neuk ez dakit, esan deustelako baino; eta nire antzean baina ni baino geroago jaio diran seinen kulunkari euren ama edo amama
|
ikusi
ditudalako, nire sehaskan nigandu nituan zanbulu neurtuen ibili zoragarriek laga eusten higiera ta doinu hori dot buruan, zanetan, erraietan. Ahaztu ezina dot.
|
|
|
Arratsalde beranduan eskolatik urten ebenean, Martintxuren mutiko lagunak eta adiskideak alkartuta
|
ikusi
, eta harekana hurreratu zan.
|
|
|
Eta dapa! Beste iturburu bi erdi
|
ikusi
zituan. Osaba gaztena...
|
|
|
Ilunabar haretan itsasertzeruntz joiala, berak behar zituan gizon biak tabernatik urteten
|
ikusi
eta arineketan egin bitartean, deadar fin eta maitatiak Martintxuk:
|
|
|
Potina, ontzigintzako aterpetik uretara botatea egin eta kaian harro baizen apal
|
ikusi
eta norena zan jakin ebenean, eskola mutil lagunek laster ederretsi eben, batzuek onberatasunez, erresuminez besteek.
|
|
|
Agian, berrikustea zen, baina egia esan, lehenago
|
ikusi
ez nituela aitortzea egiago, noski.
|
|
|
Urrunetik zuhaitz enbor lodiaren atzetik kirik egin nik, eta Asun han zegoela
|
ikusi
nuen. Zalantza egosgorra sortu zitzaidan.
|
|
|
Aldi haretan, Asun berriz
|
ikusi
nuenean mutur erre eta hasarrekoia begitandu zitzaidan. Lehen zuen erakarpenik niretzat behintzat ez zuen.
|
|
|
Txo, pakete guztia amaituko deustazu, eta hemen inguruan ez dot estankurik
|
ikusi
.
|
|
|
Untzorritxuk hotzikarea sentidu eban, hazurren gunetarainoko hotzikarea. Bakarrik
|
ikusi
eban bere burua, izu, lauorri.
|
|
|
Bere senak adietan emon eutsan bidean zehar, biderik arean ez egoan arren. Zelaietako bedar jaiobarriak goizeko garoaren osinetan bustieran
|
ikusi
ebazan. Lora ohiz bestekoak binan binan edo hirunan hirunan jolasean ziharduen eta kilker kantariek euren hegal zeheak dantzan jarri ebezan, soinulari.
|
|
|
Gero, eskukada ura edan eta urrunerantz begiratu eban. Garitza zabalak, berde berde, eta ardantza eta mahastiak
|
ikusi
ebazala begitandu jakon. Munetan atxak egozan, ardien antzera etzunda.
|
|
|
Horma luze luze antzekoa zana be
|
ikusi
ebala uste izan eban. Harantz abiau zan erdi narras, tatarrez, nekepean.
|
|
|
" Ez inoren begik
|
ikusi
eban, ez inoren belarrik entzun".
|
|
|
Aberrija azke ta oso
|
ikusi
gura dogu. Orregaitik, osotuten alegindu biar gara.
|
|
|
A...! Oein lan txairuak erdel orrijetan
|
ikusi
daikeguz. An ekingo dautse euzkerea erderaz goralduten.
|