|
2000
|
|
|
A autobidean, duela bost urte, batez besteko ibilgailu kopurua ez zen 17.000ra iristen. Gaur egun nekez jaisten da 20.000 ibilgailutatik, eta uda garaian 30.000 inguru
|
ibiltzen
da. A autobidean, duela hamabi urte, 20.000 ibilgailu inguru ibili ohi zen egunero.
|
|
|
dudala esan dut. Ez dut esan nahi egunero elkarrekin
|
ibiltzen
garenik ezta gutxiagorik ere. Adiskide zentzu etimologikoan batez ere:
|
|
|
Gainera, eskolatan
|
ibiltzen
naizenean hitzaldiak ematen zera esaten diet: «
|
|
|
Federazioaren aldetik lan handia egin behar dugu oraindik; ikastaroak egiten dira teknikariak prestatzeko... ez bakarrik teknikariak epaileak ere hezi egin behar dira... Pilotaren inguruan dabilen jendea heziketarik gabe dabil, bai teknikariak, epaileak eta baita klubetan zuzendaritzan
|
ibiltzen
dena ere. Gehienak bolondresak izan dira orain arte.
|
|
|
Behin sagarrak garbituta, matxaka erabiliz sagarra jotzen hasi ziren. Lan hau oso motela eta neketsua da matxaka oso motel
|
ibiltzen
baita. Zortzi zaku jotzeko bi edo hiru ordu behar ditu.
|
|
|
Halaber, baraualdiak aurrera egin ahala euskararen eguneroko gorabeheretan sartu ginen eta urtarrilaren 7rako deitu genuen Mintegian, Plangintza Estrategikoa eta Herri Mugimenduentzako Erronkak izeneko beste idazki bat plazaratu genuen. Era berean, baraualdi osoan, saguzarra joan etorrian
|
ibiltzen
den bezala, gai ugari mahaigaineratzen zitzaizkigun, eta honen ondorioz erabaki genuen euskalgintza osoak parte hartuko lukeen kongresua proposatzea. Kongresua, gehiegi luzatu gabe, urtebeteko epean egin behar zela ikusten genuen.
|
|
|
Bidea asfaltatua dago, baina landareak ikusteko aukera ezin dugu alde batera utzi. Errepidean ez da auto asko
|
ibiltzen
eta artadia zeharkatzen duenez espezie desberdinak identifikatzeko aukera paregabea dugu.
|
|
|
Nik lehenengo ehun durokoa orduan kobratu nuen. Lazkano eta biok laurogei duro eta, besteak baino gutxiago kobratuz
|
ibiltzen
ginen... Amari eman nion hurrengo egunean ehun durokoa, eta amak esan zidan «hau atzo irabazia al dek?
|
|
|
Lanarengandik ihesi ez ginen
|
ibiltzen
, eta gehiago esango dizut, urguilua izaten genuen lan asko egiteko: esaterako, nik azken urtetan makinarekin mendia zulatzen jardun nuen, eta egunean 30 metro baino 50 metro zulatzea nahiago izaten genuen!
|
|
|
58 kilotaraino jaitsi nintzen. Goseak eta egarriak amorratzen
|
ibiltzen
ginen, korrika arinago egiteagatik. Baina gero besteak atzera egin zuen eta ez genuen elkar probatu.
|
|
|
Ezta pentsatu ere! Gainera gu bertsotan hasi ginen garaian, orain baino gutxiago
|
ibiltzen
zen bertsotan. Gogoratzen dut Uztapidek 91 herritan kantatu homen zuela urte batean, eta hura ikaragarria zen ordurako.
|
|
|
Ez dugu ETAren tutoretza politiko militarrik onartuko, Monzonek esana: aspaldi ikasi genuen otsoak eskutik heldu gabe
|
ibiltzen
|
|
|
Gerra Zibila aurretik txotxongilo emanaldiak egiten ziren, hori da behinik behin Fernando Amezketarraren liburuska batean ageri dena. Antza, Jose Egileor eta Gregorio Beorlegi plazaz plaza
|
ibiltzen
ziren txotxongiloak euskaraz egiten.
|
|
|
Elkarrizketa hauetan Diwanekin
|
ibiltzen
gara. Diwan presatua da, zeren eta egoitza arazo handiak dituzte.
|
|
|
Hori bada kanpotik txalotzen den jarrera nagusia, disziplinarik gabeko lagun epelentzat leku gutxi. Heroismoak bakartasuna nahi du, eta
|
ibiltzen
denari ez zaio leihotik aholkurik eman behar. Beraz, presoen eskubideak sostengatzeko gutxiengoa oraindik minoritarioagoa izango dela asumitu behar eta adio konponketa partzialen esperantzari.
|
|
|
Bertan, antolaketaren aldetik zenbait arazo izan zuten, bilduko zuten dirua azkenean Francoren eskutara iritsi zitekeenaren beldur. Mexikon era guztietako euskaldun eta espainiarrak
|
ibiltzen
ziren, bakoitza bere interesekin, eta nortaz fidatu eta nortaz ez moduko zalantza eta zurrumurruak eguneroko kontua ziren. Azkenean, kirolari dagokionez, 10 partidatan euskal konbinatuak zazpi irabazi eta bi galdu zituen.
|
|
|
hizkuntzan, ahal den neurrian, libreago egin ahal izatea, desinhibitzea. Nahiko lotuta
|
ibiltzen
gara beti idazterakoan.
|
|
|
Jende asko poesiara hurbiltzen da beste hizkuntzetan baino beldur gutxiagorekin. Idazleak, hemen, ez dira elite bat, denok ezagutzen ditugu, kalean
|
ibiltzen
dira... eta orduan irakurleak esaten du" Harkaitz Canoren poesia liburu hau hartu eta irakurri egingo dut". Erdi mailako edozein espainolek ezin du hori egin.
|
|
|
Julen 9 urteko seme koskorra, momentuz surf a nahiago duena eta Onintze alaba, idi probetan laguntzen aritzen zaiona. Horretan ere jo eta su
|
ibiltzen
baita Olasagasti. Enbor gainean ordu mordoa sartzen baduzu ere, aizkoratik bizitzea ezinezkoa da; beste nondik ateratzen duzu bizibidea?
|
|
|
Ba, handik eta hemendik. Erakustaldiez aparte, hamasei idi ditut eta idi probetan
|
ibiltzen
naiz. Gainontzean, etxean dugun sagardotegiaz arduratzen naiz.
|
|
|
Besteen aldean nik ez nuen aitarengandik jaso, niri" Agite" aizkolariak erakutsi zidan bidea. Harekin hasi nintzen plazaz plaza
|
ibiltzen
.
|
|
|
Berbenetako taldeak saiatzen gara musika tradizionalaz gain, teknoa eta abar jotzen. Baina jendea tabernetan
|
ibiltzen
da. Nere ustez ordea, hau denboraldi bat da.
|
|
|
Edo bertze kontu bat izanen ote da, hots, sinetsita gaudela hutsaren hurrengoa dela ETAri termino etikoetan joatea, etika guztietatik kanpo
|
ibiltzen
delakoan?
|
|
|
Bada, bai Mindegiak berean eta bai nik nerean erraztasun handia daukagu. Beti esan dut oso erraz
|
ibiltzen
naizela kantxan, bi eskuak onak dauzkat eta berezko hori Jainkoak eman zidan. Sekretua horixe da.
|
|
|
Liburuaren egileen esanetan, ziuraski hizkuntza hauen ezagutza nahiko oinarrizkoa izango zen. Hizkuntza ugari menperatzen zutenak portuko alde batetik bestera
|
ibiltzen
ziren batelariak ziren eta horiei atal berezi bat eskaini zaie azterketan.
|
|
|
Ezberdintasuna da finkoan ipurdia geldirik daramagula, eta mugikorrean, berriz, karroaren gainean. Banku mugikorrean indar gehiago egiten da hankekin, hankak luzatu eta bilduz
|
ibiltzen
dugulako ipurdia aurrera eta atzera, eta arraunaren ibilbidea luzeagoa da, hankak aprobetxatzen direlako. Gainera Joko Olinpikoetara joateko eta abar fisikoki prestatu beharra dago, baina bestalde, askoz ere teknikoagoa da finkoa, arraunari inklinazioa eskumuturrarekin eman behar baitzaio.
|
|
|
Han
|
ibiltzen
ginen sokatiran Xalbadorren semeetako batekin (bertsolariarekin ez, gero kantari aritu denarekin). Festa egunetan taberna bakarreko mahai batean esertzen ginen igandepasa, eta tartean:
|
|
|
Errosarioa errezatzeaz eta arkakuso batzuk opari ekartzeaz gainera, gure amak prestatzen zituen bizkotxoak eta kafesnea irensten zituzten kupidarik gabe. Ni inguruan jolasean bueltaka
|
ibiltzen
nintzen eta ez nuen ulertzen beren solasaldietan zein garrantzi aparteko ematen zioten eguraldiari:
|
|
|
92 urtearen inguruan mozorro bolada izan zen. Momentu jakin batean mozorro batek eman dezake bertsotarako gaia, gero eman duelako jartzen duzu telebistan eta bolada batean denak mozorrotu nahian
|
ibiltzen
dira, eta ariketekin berdin. Epe luzerako bista falta da askotan.
|
|
|
animaliak hil, zati bat saltzeko eta bestea animaliak elikatzeko. Gainera, larrean
|
ibiltzen
den behi batek ongi gizentzeko hiru urte behar baditu," haragijale" bihurtutako behiak 20 hilabete besterik ez ditu behar, eta bere esne ekoizpena ere askoz handiagoa da. Negozio biribila zirudien, baina gertatutakoa ikusita industria osoa hondamendira eraman lezakeen esperimentu arriskutsua suertatu da.
|
|
|
Beraz, bada garaia begirune eta askatasun osoz utz diezaguten Euskal Herriaren berezitasunak ikasten, Madriletik inposaturiko hezkuntza eredua eta testu liburuak alde batetara utziz. Bada garaia geure kabuz
|
ibiltzen
hasteko, geure kabuz haziak ereiteko, jaso beharreko uzta jasotzen hasteko.
|
|
|
Susako komentariogileak(" Marinel zaharrak", Susa, 1989, 2324 alea, 14 or.) ere bilakaera hau aipatzen du" Poeta erromantiko ederzalea, hizkuntzaren barruan jolas egiten zuena, metaliteraturaren gailur urrinetan etxeko karrajuan baino nasaiago
|
ibiltzen
zekiena, hori guztiori eta besterik ere bazen hura bera, berbera lehorrekoago agertzen zaigu hemengo olerkietan. Mingostu egiten du kartzelak.
|
|
|
Kandelako kritikoak dioenez, Narrazioak ipuinetan kontaketa bera da nagusitzen dena, eta prosa poetikotik hurbil dabil kasu askotan, hain zuzen ere, oso harira eta ongi lotuta datozen konparazioak eransten dituelarik. Era berean esaten du liburuan erregistro barietatea sumatzen dela, autoreak aitortua baitu liburu honetan duen helburuetako bat euskarari literaturan bide berriak
|
ibiltzen
laguntzea duela.
|
|
|
Pertsonaien indarra beren indarezan datza. Bizi dira, zergatik bizi diren jakiteke; jan eta edaten dute (edan galanki), kalez kale
|
ibiltzen
dira beste zer egin haundirik gabe. Ez da berebiziko historiarik, pertsonaia gogoangarririk.
|
|
|
sosak hartu zituelako izan zen punitua.Lekuonak (1923, 76) Oiartzungo adibide bat ematen digu: han bazen. Bexamotxa, deitzen zuten gizon bat, sorgina omen; katu bihurturik
|
ibiltzen
zen, ibili ere, eta behinemakume batek moztu zion zangoa: horrela galdu zuen besoa; gero, ezin hilez ereegon zen, bere sorgingoa beste norbaiti eman ahal zion arte, hori baita parte txarrekoakdituztenen akats nagusia.
|
|
|
* Teofilo bera, esaten zuen Eulaliren amak, lapurretan
|
ibiltzen
zen, eta, hecho, txarrean harrapatzen baldin bazuten, katu bilakatzen zen, itxura hartan hanka egiteko.
|
|
|
Hori dela-eta, irenskaitza zitzaion Aita Itxasori, tripak nahasten zitzaizkionkomentuan bertan halako gazte batzuk zebiltzala pentsatze hutsarekin. Jakin ez zekienezer seguru esateko, bera baratzean aritzen baitzen, edo barnetegiko ikasleei frantsesapur bat irakasten, baina apaizgaien logeletan eta mugimendu arraroak sumatzenhasita zegoen, sartu irten gehiegi
|
ibiltzen
baitzen ilundu eta gero. Gure aitak kontatutadakit hori; izan ere, Salbatoreko barnetegian ikasia zen mutikotan, osabaren arrimura, eta garaitsu hartan amarekin ezkontzekotan bazen ere, joaten zitzaion oraindik ere, noizean behin bisitan.
|
|
|
Bigarren ondorio bat atereaz, Euskal Herriko irratietan ikerkuntza kazetaritza eskasa egiten dela esan dezakegu. Irratilaria estu eta larri
|
ibiltzen
da denboraren mugak direla-eta, eta gogoa eta atsedena falta zaizkio informazio iturriekin harreman iraunkorra sortzeko; zer esanik ez, hori ikerkuntza kazetaritzaren garapen urrian islatzen da. Gainera, ez dirudi geroan kazetaritza mota honek arrakasta handirik edukitzeko aukerarik duenik.
|
|
|
Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela. Txemarekin
|
ibiltzen
hasi eta urte bat edo bira izango zen, bai, eta hark ere begi dizdizariak zituen. Baina horrek ez du zerikusirik idazten ari naizenarekin.
|
|
|
Edo Los Angeleseko auzo desberdinetan lau mutil lagun dituela, batak bestearen existentzia ezagutzen ez duelarik noski, eta lauren kontura moldatzen duela bere unibertso sentimentala. Gaur batekin eta bihar bestearekin, horrela
|
ibiltzen
da Rocío, eta hau dena gutxi balitz, lau horietako birekin hitzartuta dauka ezkontza egun bana. Eta harritzeko motibo gehiago, Rocíok ez baitaki bere aita nor den.
|
|
|
Eta igandeetan zailagoa da stopa egitea, familiek txangoak egiten dituztelako eta autoak beterik doazelako. Kamioilaririk ere ez da
|
ibiltzen
, noski, eta autoa elizara joateko erabiltzen dutenen laguntza alferrikakoa da, hain ibilbide laburra egiten dute.
|
|
|
Kontsolatu zen pentsatuaz beharbada instintu atabikoren bat izango ote zen: umeak ere, antzera, hor
|
ibiltzen
dira hankak sudur ingururaino altxatu eta behin eta berriro usaintzen, arnasten duten hatsa gustuko ez duten arren. Edo horregatik hain justu, gustuko ez dutelako.
|
|
|
Musikaren atalean ere geldiune bat egin zuen. Honek ere oroitzearen kronika fidela eraiki zion minutu gutxitan, eta nostalgiaz gogoratu zituen jairik jai
|
ibiltzen
ziren denbora haiek, bafleen ondoan eurak ere rock radikal baskoaren parte zirela sinetsi nahirik; eta batez ere sinetsi nahirik eztarria urratu arte botatzen zituzten hitz eta mezu haiek beraien soinu banda osatuko zutela bizi ziren artean. Eta musika lasaiagoa ere hantxe zegoen, biak bakarrik zeudenerako; eta azken denboretan Eiderrek hainbeste gozatu zuen beste musika hura ere, zelta alegia.
|
|
|
Eta hori guztia idaztean burura etorri zaidan beste zerbait aipatu gabe ez nuke ohera (edo, hobeto esanda, ohearen gaineko lo zakura) joan nahi. Hasierako garaiak etorri zaizkit gogora handitasunaren kontu horiek aipatzean, Txemarekin
|
ibiltzen
hasi nintzeneko garaia alegia. Gertatu zen herriko bi mutil ingelesa ikasteko akademia batean sartu zirela, euretako bat gainera oso guapoa.
|
|
|
Mattin anaia etxeko lehena zen, eta ni bigarrena, eta, nola aitak baitzuen Mattin, etxeaz eta etxearen etorkizunaz denaz bezainbatean, bere asmorik behinenen le hen harri eta zimendu, hala bereizten gintuen, bakoitza gero eta bere tokiagoan: Mattin gero eta lehenago, eta ni gero eta bigarrenago, eta hala izaiten ziren, ondorez, gainak eta bikainak anaiaren, eta hondarrak eta bil ondoak, apurrak eta arbuioak, ene... eta hala
|
ibiltzen
zen hura, handiak bezala, nahikara, eta ni, tipiak bezala, ahalara. Eta hori guti bazen, itxuraz ere arras diferent ginen, Mattinek aitaren konplezinoa zuenez gero, eta, haren idurirat, sendoa eta gihartsua zenez gero eta begi ilunekoa, nik osaba Joanikoten gorputza nuen bitartean —tipia eta arina— eta amaren begi urdinak.
|
|
|
Eta, halarik ere, oroitzen dut ezen ene bizitzako lehen urte haietan gogotsu baino gogotsuago egoiten nintzela aitaren aiduru, hura bidaia haietarik noiz itzuliko, zeren eta beti ekarriko baitzigun Mattini eta bioi, present gisa, jostailu bana edo bertze edozein objektu, biak berdinak gehienetan, baina neurri edo material diferentekoak: zurezko zaldi bi, aitzin gibeletarat balantzaka
|
ibiltzen
zirenak, bata bertzea baino handiagoa; kanoi tipi bi, bata zurezkoa, bertzea brontzezkoa; berunezko bi soldadutxo, kolore biziz pintatuak, bata sarjentua, bertzea jenerala...
|
|
|
Gelatik kanporat jalgi nintzenean, euria ari zuen gogotik. Eta nik ez dakit zergatik, baina, etxean geratu beharrean, nola bainengoen arrai eta neure gogara, hala, euripean
|
ibiltzen
hasi nintzen eta aitzina egin nuen, putzu bat zegoen tokiraino, non jauzika hasi bainintzen, plisti plasta eta plisti plasta, arraitasunak eta plazentziak horditurik banengo bezala...
|
|
|
Baina, handik harat, ez uste ezen osaba mailu bat bezala ibili zitzaidala, bere katixima partikularra irakasten eta egunoroz lezionea hartzen, edo Luthero edo Kalvinen izenak eta haien erranak noiznahi den izaiten zituela ezpainetan. Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen
|
ibiltzen
zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean. Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean baitzuen bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze hari beha, erraiten baitzidan:
|
|
|
Bigarrenik kontatuko dizut zure bertze gutunetarik batean eman zenidan berria, noiz eta jakinarazi baitzenidan —marrazki eta guzti— penduluaren aurkikuntza, jakintsu holandar baten trabailuei esker, zeinari jaun Christiaan Huygens baitzeritzan, eta zeina Leydengo Unibertsitatean ere egon baitzen aldi batez, bere studioen aitzinatzeko. Eta nola eraman ninduen zure berri hark, jaun An dré, osaba Joanikotenganat!, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, osabak ere gogoan baitzituen Galileoren teoriak, eta hargatik zuen hormatik dilindan harri bat, cubitum bateko soka bati lotua zegoena... eta hargatik ere hartzen zuen soka mutur batetik eta
|
ibiltzen
zuen harria alde batetik bertzerat, erraiten zuela: " Diiin daaan, diiin daaan...
|
|
|
Ildo beretik erran dezaket ezen bere teologi eskoletan ere gutitan aipatu izan zuela heresia eta, baldin aipatzen bazuen, ez zela hereseen aurka
|
ibiltzen
, ahotik apoak eta sugeak zerizkiola, eliz gizon kasik gehienei bezala; aitzitik, bere berezko ohituren aurka, bere solasa neurriz kanpoan apaintzen ibili gabe, hitz xume haien erraiterat mugatzen zen: " Otoitz egizue, beren gaitzetarik libra daitezen", karitatea eta urrikalmendua bertze sentimendu guztien gainetik ipintzen zituela.
|
|
|
Aita Bartolome gizon garaia zen, gure aita eta Mattin baino garaiagoa, eta tente
|
ibiltzen
zen, burua zut, dorre ibiltari bat iduri; eta dotore janzten zen, bertzalde, eta iritsi ere zaldi dotore baten gainean iritsi zen Urbiainerat.
|
|
|
Irriz sumatzen zaitut, jaun André, eta irriz ari natzaizu ni ere mementu honetan, baina irri guti nuen nik orduan. Izan ere, kontzientziako kontuetan ezin kontzientziatsuagoa nintzen, hertsia, neure eginik ezdeusenen ere etsaminatzerat eta hautemaiterat emana, eta herstura hark bulkatzen ninduen bekatu ez zena ere bekatutzat hartzerat, eta hala
|
ibiltzen
nintzen eskrupuluen ur nahasietan erdi itorik. Zer bekatu egin nezakeen, bada, amets hartan, non ez bainintzen neure buruaren jabe ere izan?
|
|
|
Izan ere, Mattin edozein maneratan
|
ibiltzen
zen zaldi gainean... baita besoak zabalik ere, edo gorputza alde baterat eginik.
|
|
|
Baina, nola izotzak, urteen eta mendeen buruan, harkaitzak ere hausten dituen, hala, libertatearen alde egin dezakegun gutia ere ez duk alferrikakoa izanen. Eta, bide luze horretan, imajinazinoa eta pazientzia izanen dituk gure armak —eta, irri bihurri bat xuxentzen zigula, nola ohi baitzuen jostetan
|
ibiltzen
zenean, erantsi zuen—: Eta ehundabatgarrena.
|
|
|
Harik eta amak egun batean aulkia eta bazinak ekartzea erabaki zuen arte. Eta, handik aitzina, moda berria nagusitu zen gure etxean, aitaren kontsentimenduarekin, are gehiago jakin zuenean ezen Frantziako errege Louis XIV.a ere halaxe
|
ibiltzen
zela, bai palazioan eta bai gudu lekuetan ere, kakontzia tronutzat harturik, hari eta honi eta mundu guztiari manuen emaiten.
|
|
|
Donibanerat heldu ginenean, Urbiaindik harako bidea buruhauste handirik gabe egin ondoren, Arkimedes ere lagun genuela, osabak denbora hartan berarekin
|
ibiltzen
zuen or leiala, han berean ediren genituen Alessandroren untzia eta haren marinelak geure aiduru, Veneziarat itzultzeko kontuan.
|
|
|
Izan ere, ba ote nekien, Venezian porturatu eta hango karriketan
|
ibiltzen
hasi ginenean, non nengoen eta norat nengoen, egiazko paisaje bati edo amets bati beha. Zeren eta, Alessandrok bere etxerat ginderamatzala, laino batean bezala bainindoan, ongi jakin gabe oin zolak ere lurrean ote nituen edo airean...
|
|
|
Eta aitonak nahi izaiten zuen, halaber, numeroen eta kontuen munduan jakintsu izan gintezen, jakintasun suerte hura negozioak eta aitzina eramaiteko ezinbertzekoa izanen zitzaigulakoan. Oraino ere ederki oroitzen dut, alde horretarik, nola
|
ibiltzen
zen Mattinekin eta biokin apustuak egiten, osaba Joanikotek irakasten zigunaren gehigarri eta osagarri.
|
|
|
Eta aitona Nikolas gurekin hala
|
ibiltzen
zen, eta bere bi semeekin ere —ene aitarekin eta osaba Joanikotekin, alegia— halatsu ibili izan omen zen, noiz eta aitona Nikolasek hartarako beta izaiten baitzuen, zeren, Urbiaingo eta Olabeko olen ardura bere gain zuela, nekez izaiten baitzuen bertze deusetarako astirik. Eta, harreman haien berri emaiten zidala, osaba Joanikotek behin batean erran zidan:
|
|
|
Muga haien aitzinean, ordea, bazuen dohain bat, gizonen artean batere ohikoa ez dena, eta zen ezen bazekiela bere mailaren eta bere neurriaren berri, eta haren arauaz jokatzen zuela, itxurarik egin gabe. Gurasoak, izaitez, laborariak zituen, eta ez zen bere etorkia ezkutatzen
|
ibiltzen
; etxeko zamaria asto bat zuen, eta ez zen Kaligularen zaldiari beha bizi, bere asto hura ere kontsul noiz eginen ote zuten, halako moldez, non ez baitzuen zaldirik nahi izan, bai gurasoek eta bai aitona Nikolasek ere zaldi eder bat erregalatu nahi izan ziotenean, jende printzipalaren eredurat eta haien idurirat ibil zedin.
|
|
|
Eta, nola manatzen duenaren etxean manatzen duenak baizik ez duen arrazoin, hala, gure artekoen falta eta hobena niri egotzi zidatean... egotzi ninditean, finean, gabrielitarren etxetik. Egia duk ezen ez zidatela Fulberto kalonjeak Abelardori egin ziona egin, noiz eta Fulbertok jakin baitzuen ezen Abelardo bere iloba Eloisarekin
|
ibiltzen
zela, eta neurekin daramatzadala oraino, halatan, neure gizonezkotasunaren frogak, nahiz eta zertarako ez dakidan, geroztikako haratuzte luzea kontuan izanik... baina ikusten duzue ene harreman haien ondore gaixtoa.
|
|
|
Eta amaren eta aitaren zelatan hasi nintzen orduan, aita ere bolada hartan etxean geneukalako. Aitak etxeko mutur batean egiten zuen lo, eta amak bertzean, zeren eta hura baitzen ohitura eta usantza, eta ni haien gibeletik
|
ibiltzen
nintzen, haiek elkarrekin noiz harrapatuko. Harik eta egun batean aita ehizatik basurde pare batekin itzuli, eta, jauregiko atarian, amari erran zion arte:
|
|
|
zure anaia, erlijioneaz denaz bezainbatean, leizearen ertzean dabil eta leizerat eginen du azkenean... eta Maddalenekin dabilen bezala ibiltzea, bertzalde, irain hutsa da etxegoiendar guztiontzat, zeren goia behearekin nahasten denean, badakizu...! Edo, ez al dakizu ezen zure anaia zaldiz
|
ibiltzen
irakasten ari zaiola Maddaleni, baita irakurtzen eta skribatzen ere, eta kasik emaztetzat balu bezala tratatzen duela han bere dorretxean...?
|
|
|
Eta, nola deliberamenduen deliberatzeko orduan aita ez baitzen adarretarik
|
ibiltzen
den horietarik, behakoa eneganat artezten zuela, erran zidan:
|
|
|
Erraiten zuen Tazito Korneliok: Occidentem deserere, orientem spectare, 11 eta osaba Joanikot ere halatsu
|
ibiltzen
zitzaidan, noiz eta gizonaren historiaz solasten baitzitzaidan, aro berri bat aipatzen zidala... eta erraiten zidan ezen zientziak zuela giltza, aro berri haren atea irekiko zuena, eta irekitzen ari zena jada... Eta zer zen, bada, niri ere gertatzen ari zitzaidana, bertze aro berri batean murgiltzen ari nintzela baizen, eta mendebalari beha zegoen haurra ekialdeari beha jarri zela, kasik oharkabean?
|
|
|
Eta, puntu honetan gaudela, zilegi bekit beriro erraitea bertze nonbait errana: zenbat eskertzen diodan Felisari, umetan ipuin haiek kontatu zizkidalako; zenbat jaun Marceli, Erromako eta Greziako historia haiek irakatsi zizkidalako, baita haiek deklamatzen ere; eta zenbat osaba Joanikoti, jostetan
|
ibiltzen
irakatsi zidalako, mugako mugaren inguruan beti ere, hura hautsi ez hautsi! Zeren, haien irakaspenik gabe eta haien jostetarik gabe, nekez biribil baitzitekeen halako ateraldirik ene ezpainetan, eta nekez obra nezakeen buruak bururatua, hain mementu larrietan!
|
|
|
Eta soineko haiek beren historia zuten, jakina... eta, hala, honen eta haren hitzetarik berehala jakin nuen ezen don Fidel Urdanburu zazpi emaztekirekin bizi zela eta haiek aldatzen
|
ibiltzen
zela, halako tailuz, non, batez gogaitzen zenean, beheko txaboletarat igortzen baitzuen, bere soinekoarekin, zeren eta soineko hura baitzen haien zerbitzuen ordain, eta etxeratzen zuen, haren orde, bertze emazteki indiar bat, zeinarentzat erosten baitzuen bertze soineko bat.
|
|
|
Eta, ai, zein urrun geratzen zitzaidan denbora eta sasoin hura, noiz eta Amsterdameko porturat iritsi bezain fite oilarraren moduan
|
ibiltzen
baikinen, oilotik oilorat, geure egitekoa egiten genuela ahalik eta lasterren eta fitezen! Eta nola maradikatzen nuen neure bizitzako aldi hura eta nola ahalketzen nintzen aldi hartaz!, nahiz eta ulertzen nuen, bertzalde, ezen ez zegoela ikasbide hoberik bizitzak berak eskaintzen ziguna baino eta ez zegoela zentzatze zentzuzkoagorik nork bere buruaren gainean egin zezakeena baino, gure hutsen zuzentzeko eta gure falten korrejitzeko eta erremediatzeko... eta bidean abantzatzeko eta aitzina egiteko, azken finean.
|
|
|
Eta, hargatik, Joxe Aberasturik ez zuen indiar gorrien paradisu hartan deus ere sinesten, eta egun osoan maradizinoka eta biraoka
|
ibiltzen
zitzaigun, hark Potosirat joan nahi zuenez gero, edo, bertzenaz, etxalderen baterat, non bere ezpata erabil baitzezakeen, baten zerbitzuan, bertze bortz zaldun haiek bezala... edo haiek baino hobeki, zeren segur baitzegoen ezen haiek baino ezpatari trebeago, bitoreago eta entreguago zela, nola erakutsi baitzuen ezpata joko hartan, Lorenzo Cortés zeritzan zaldunaren kontra, begien herts ireki bat... Ordea, Joxek bazekien ezen oihan hartarik ateratzeko indiarren beharra zuela, eta bazekien, halaber, ezen hauek ez zeudela hartarako prest, ez bederen leku segur baterat iritsi eta leku hartan denbora bat eman arte, indiar horien eta gizon zurien pertsegitze eta akometatze perilosetarik urrun.
|
|
|
Eta, bertze batzuetan, iduri krudel haien desegitetik sortzen zen bertze iduri bat, zeina izaiten baitzen aingeru batena, bere belauntzian bisita egiterat zetorkidana eta aingura aintziraren uretan egozten zuena... Eta jaisten zen aingeru hura untzitik eta ur bazterretik paseatzen
|
ibiltzen
ginen elkarren konpainian, zeren Rosa aingeru bat ere izan baitzitekeen, ene aingeru begiralea eta ongi egilea...
|
|
|
Eta batean baten alde egiten nuen, bertzean bertzearen. Eta, hala, guztia jasotzen zuen belaki bat banintz bezala, bi uretan
|
ibiltzen
ikasi nuen, eta bi iturrietarik edaten —osaba Joanikoten hitzetarik eta jaun Marcelene tarik—, bien irakaspenak ere neure egiten nituela.
|
|
|
Kontatu dizut, bertzalde, nolakoa zen ama etxeko gobernuaz denaz bezainbatean, artatsu eta ordenazale itsu... halako moldez, non bere onetik ateratzen baitzen gauzaren bat lekuz ikusten zuenean. Ordea, bere onetik ateratzen zenean ere, ama ez zen keinuka
|
ibiltzen
—zeren barrengo sentimenduak sobera adieraztea lekuz kanpoko izan baitzitekeen, bere kasuan eta bere karguan—, erabakiak eta deliberamendu deliberatuak berehala hartuko bazituen ere, makur zegoena artez jartzeko. Eta, beraz, nola amak nekez bete baitzitzakeen bihotzetik iragaiten zitzaizkion ametsak eta fantasiak, zeren haren baitan etxeak eta etxeko ordenak baitzuten balantzaren pisurik pisuena, hala nahi izan ote zituen amets haiek zeharka bete, bere ahizpa gaztearen bidez —Emilianiren bidez, alegia—, eta hargatik permatu eta entseiatu ote zen urteetan osaba Joanikot harenganat erakartzerat?
|
|
|
Eta, jaun zelako, gizon berezia zen eta bere eskubide bereziak zituen: erran nahi baita ezen bere berezitasun hari iduri guztiz berezi bat zegokiola, guztiaren eta guztien gainetik zegoèn jaunaren iduria, bere baitarat araua eta arauaren salbuespena biltzen zituena... eta, hala, badakit —zeren gerorat jakin bainuen— ezen, itsas portuetarat joaiten zenean, ez zela elizaz eliza
|
ibiltzen
, egarria ur benedikatuz asetzeko asmotan, baina Priaporen ohorez egin zitezkeen bertze bederatziurren haietarat joaiten zela, halakoa ere zelako bere gizonezkotasunari zion debozionea.
|
|
|
—Bizitza osoan —erran zuen, Mattini eta bioi beha, sagar erre puska eder baten aitzinean, Bordeleko arno paregabea lagun—, nahinuke ka
|
ibiltzen
gara, hau nahi nuke, hura nahi nuke, eta ni ere hala ibili nintzen neure Parisko egonaldian, markesa izan nahi nuke, kondea izan nahi nuke... Baina gaur erran diezazueket ezen hemendik urte guti batzuetarat Urbiaingo markesa izanen naizela, eta ez Nahinuke koa:
|
|
|
—Erran dizuedan bezala, bada, tigre honek antilopeak eta ostrukak zituen ehizagai Afrikako ordokietan, non
|
ibiltzen
baitira, halaber, hango eta hemengo nekazariak beren gurdiekin baterat eta bertzerat. Eta, nola antilopeek eta ostrukek, halatan, nekazariak baitituzte bizilagun, eta nola usaturik baitaude, ondorez, nekazarien gurdi gaineko ibilaldietarat eta haien harat honatetarat, hala, haien ohituraz eta konfiantzaz profitatzen dira ehiztariak... eta, hala eta halatan, eskuratzen dute eta hartzen dute ehiztariek gurdi haietarik bat, igaiten dute tigrea gainerat, estaltzen dizkiote begiak, hurbiltzen dute gurdia ehizatik sei zazpi ehun urratserat, libratzen dizkiote tigreari begiak... abiatzen da hura ehizaren gibeletik, harrapatzen du... hurbiltzen dira ehiztariak, handik aitzina, tigrearenganat, zaldiz; laxarazten diote ehiza, begiak berriro estaltzen dizkiotela; emaiten diote sari gisa zerbait, haragi puska bat edo ontzi bat odol... eta zer gehiago nahi duzue, bada, nik kontatzea?
|
|
|
Nik ez dakit munduan diren eta munduan izan diren kortsarioen artean haren antzekorik izan ote den, baina zin degizut ezen Alain Coup d’Œil halakoa zela eta bere laguntzaileetarik batekin noiznahi den
|
ibiltzen
zela xakean...
|
|
|
Eta, jauregia eta bere aita miretsia hizpide eta solaspide zituela ere, berdintsu eta orobatsu
|
ibiltzen
zitzaigun, kea dantzan ipintzen zuela noiznahi den.
|
|
|
Eta jaun Marcelek, handik aitzina, mistikoen esperientzia aipatu zuen... eta hala ibili ziren biak egun hartan, eta hala
|
ibiltzen
ziren ahal zutenean, batak arre eta bertzeak so, baina beti ere begirunez, bakean eta harmonian.
|
|
|
Eta oroitzen dut, halaber, nola bazkari afarietako solasetan ama adi egoiten zen, gogotsu eta gogoetatsu, noiz eta osaba Joanikot eta prezeptore jaun Marcel mintzatzen baitziren honetaz eta hartaz —diskrezionez eta kortesia osoz, beti ere, amaren aitzinean—, haienganik zer edo zer ikas zezakeelakoan, zientziaz edo filosofiaz... ...n gordetzerat eta estaltzerat, eta, ondorez, urruntasun haren erakusterat; aldi hartan, halarik ere, haren urruntasuna ez zen guztiz urruna, nola izanen baitzen gauzak okertu zirenean, eta urruntasun hark bazuen, halatan, hurbiltasun eta berotasun puntu bat, igartzen zitzaiona, batik bat, osaba Joanikoten aitzinean —nahiz eta orduan ere osaba Joanikot zèn bezalakoa zen, eta jende guztiarekin
|
ibiltzen
zen, eta ume handi bat bezalakoa zen—, halako suertez, non baitzirudien ezen ama bekatutxo haiek barkatzeko disposizionean zegoela, edo ez ikusi egiteko bederen, osabari baina ez bertze nehori. Eta ulertzekoa zen:
|
|
|
Hurrengo urtean, edo handik bi urterat, aitak ezpata erregalatu zidan neuri ere. Baina iragana nuen sukarra orduko, zeren bainekien ezen, Mattinen aurka, ezpatari gisa, beti nintzela galtzeko eta haren azpiko izaiteko, ikusirik nola moldatzen zen hura arma harekin, aitarekin edo administratzailearekin
|
ibiltzen
zenean, trebetasun handiz, eta zeren, lerro batzuk lehenago adierazi dizudan bezala, bainuen orduko bertze mundu bat, edo bertze mundu batzuk, prezeptore jaun Marcelen eta osaba Joanikoten eskutik zetozkidanak eta gero eta neureagoak sentitzen nituenak, eta bere mementuan erakutsiko dizkizudanak.
|
|
|
Izan ere, nor naiz ni aitaren gaitzesteko emaztekiak atsegin izan zituelako? Zeren ni ere ez bainaiz gutiago izan neure bizitzaren mementu batzuetan, nahiz eta ez naizen nehoiz ibili bertzeen bizitza arautzen, nola
|
ibiltzen
baitzen aita jauregian, hipokrisia handiz, eta nahiz eta ni ez naizen bertze emazteki batzuekin ibili haietarik bati loturik egon izan naizenean. Eta nor naiz ni aitaren jujatzeko eta kondenatzeko, bertzalde, bere mundu hartan eta handikien mundu hartan salbuespena ez zenean?
|
|
|
Jauregiaren aitzinean bazegoen menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen gure etxekoa bezain ederra, baina bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan
|
ibiltzen
ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta bertze hainbat irriren artean, laurok uretan blai ... Ordea, borroka haiek, arestian erran bezala, mila oihu eta bertze hainbat irriren artekoak izaiten ziren, eta horrek ederki erakusten dizu ezen gehiago zutela idurizkotik zinezkotik baino.
|
|
|
gauza handia duk, bai, itsasoa, enetzat bai bederen, zeren, alde batetik, ene bizibidea baita, eta zeren, bertzetik, itsasoan ediren bainuen nik neure libertaterako bidea, nola zure osabak ediren baitzuen berea zientzian... Eta are gehiago ere izan duk enetzat itsasoa, amorioa ere izan denez eta amorioa denez gero —kapitainak bere piparekin segitzen zuen kea irensten, baita kea egozten eta hitz egiten ere, biak baterat— Ni hemen bizi izan nauk, kostaldean, untzi eta belauntzien artean, eta ume umetarik hasi ninduan txalupan
|
ibiltzen
. Aitzinago irakurtzen ikasi nian, baita numero batzuk ere, ezin hobeki etorri zitzaizkidanak itsasorratzaren trebakuntzan aritzeko.
|
|
|
—Ez, ni ez! —kontregin zidan, boza goratzen zuela— Zeren ni ez bainaiz zuek bezala hisikaturik
|
ibiltzen
, untzitik jaitsi bezain fite nork larrua gehiago joko, zuen ehizaren fruitua bertzeen aitzinean agertzea eta hartaz banaloriatzea kasik obligazino bat balitz bezala... zeren horrela dabilena ez baitabil libreki, baina libertinki! —eta, boza apur bat eztitzen eta guritzen zuela, eratxiki zuen—:
|
|
|
Erran nian ezen portu bakoitzean emazteki bat dudala eta ni haienganat joaiten naizela, eta ez zaizkidala, halatan, arras ezezagun egiten... Eta zerbait ere maite ditiat eta, maite ditudalako, geure denbora hartzen diagu geure egitekoetan, eta ez gaituk, beraz, zuek bezala
|
ibiltzen
, korrika eta lasterka.
|
|
|
Zeren neure harreman haietan ez bainion lekurik utzi amorioari —ez letra handiz ez tipiz skriba zitekeenari—, ez amorioaren itzalari, eta ez amorioaren kutsurik izan zezakeen bertze deusi, baina hutsalkeriari eta banaloriari. Izan ere, ba ote zen munduan gauza faunagorik eta are ergelagorik ere, hutsik uzten ninduen hartaz banaloriatzen eta sendagaila egiten ibiltzea baino, nola
|
ibiltzen
baikinen marinelak geure artean, bakoitzak bere balentriatxoak kontatzen zituela. Haatik, ahantzia ote nuen neure begiek ikusi zuten amoriozko eszena hura, noiz eta agertu baitzitzaizkidan Maddalen eta osaba Joanikot, osabak bere burua Ma dda lenen bularren artean pausaturik zuela, eta elkarri amoriozko hitzak erraiten zizkiotela, bertzerik gabe...?
|
|
|
Soina goititzeraino behartu nuen gorputza. Zangoak zoru gainean paratu nituen, baina ez nintzen berehala
|
ibiltzen
hasi, zorabioaren beldur. Une horretantxe ohartu nintzen zapata bakarra nuela jantzirik.
|
|
|
Erredakzioan, ene mahaia da sarreratik gertuena. Pare paretik iragan behar izaten dute sar ateran
|
ibiltzen
diren guztiek. Inorekin egitekoren bat izanez gero, hortik erraza da geldiaraztea, baina gutitan izaten naiz premian:
|
|
|
—Hau zerrikeria! Nola
|
ibiltzen
ahal haiz deabru edabe honi zurrupaka?
|
|
|
Muturra okertu zitzaidan, Isabel Sanjoseren ilegorri tindatua eta bularralde oparoa lehen lerroan ikustean. Gure lehian
|
ibiltzen
den egunkariko Gertakarien arduradun, hemen ere buru ematen zuen, zubiko petrilari konturik, atera berria iduri. Nire egunon laburra denendako zen harendako izan ezik, baina, tamalez, ez nuen bereizkuntza adierazten jakin.
|
|
|
Ez nuen kukurruku jotzeko denbora handirik izan. Zelulatik kanpora bere kasa
|
ibiltzen
hasteak ekarri zion beheraldia bertze lagunarte batekin gainditu zuen. Izenaz ez naiz zehatz oroituko, argiarekin, eguzkiarekin edo ortzadarrarekin zuen ikustekoa.
|
|
|
Poto. Gogoratu behar zitzaidan bertze munduarekin tratuan
|
ibiltzen
direnek ere badutela udako pausarako eskubidea.
|
|
|
—Eta Zabalgune zaharreko txaleten aldean
|
ibiltzen
zen emakume erdi eroari egin hiona. Nola zuen izena, Sagrario...?
|
|
|
—Aizak, bertzeekin
|
ibiltzen
ahal haiz kukumikuka, baina ez nirekin. Ikusi behar huen Isabel Sanjoseren mutur beltza, duela ordu erdi, traje zimurtuko morroiarekin alde egin duanean.
|
|
|
—Ez duk harritzekoa, hire adiskideekin... —Aspaldi handitik ez nauk haiekin
|
ibiltzen
.
|
|
|
Mutu gelditu nintzen. Kristina ere ez da nolanahi barkamen eske
|
ibiltzen
direnetarik, eta igandetik irudi bakarra gordetzen nuen: Kristina Ximurraren autotik jausten.
|
|
|
" Lisboan" ez dira itxurakeriatan
|
ibiltzen
. Ginebra eskatuz gero —edo whiskya, edo koinaka—, zehaztasun gehiagorik eskaini ezean, etxeko kaskarrena barraratuko dizu Musu tristek, non eta inoiz gardena izandako kopa batean, nola eta hormarik gabea beti.
|
|
|
Erran berria naiz: ez naiz dendari, botikes, saltzaile, zerbitzari eta kasta bertsuko jendearekin kontu kontari
|
ibiltzen
direnetarik, baina maite dut nire ateraldiek oihartzun izatea. Kabinako maizterra saritzera deliberatu nintzen, jakin minaren itxuran.
|
|
|
—Atso ero bat, karrikan erromes gisan
|
ibiltzen
dena.
|
|
|
Gau gehienetan, berriz, auto bakarrik ere ez da izaten hirugarren solairuan. Hala ere, gauero erronda egin behar eta hara jaustean ikara bat baino gehiago hartuak gara Rosariorekin topo egitean, lorik egin ezin duenean mamu bat bezala
|
ibiltzen
baita, harat honat marmarika. Luze luze lo egiteko irrikitan dagoela erraten digu halakoetan.
|