|
2001
|
|
|
– Ikasgelak ahalbidetu egin behar du,
|
hizkuntzaz kanpoko
errealitatea horrenbidez nola irudikatzen den ezagutzea; halaber, ikasgelatik kanpoko errealitateanhizkuntzaren bidez komunikatzea ahalbidetu behar du.
|
|
|
dakigun eta inork nahi ez dugun aldera, bederen, ez dadila makur! Oraintsu arteko euskal idazle eta euskalariak erdi aldera hurbildu dira beregainki, eta joera horrek ez zuen zer ikusirik ez politikarekin ez
|
hizkuntzaz kanpoko
beste deusekin. Ez dezagun pentsa, gazteago garelako (zahartuko baitira gazteagoak ere), zaharragoak oker-bidetik zebil  tzanik beti.
|
|
|
Gurean ere, besteetan bezala gertatu direla gauzak uste dugu: ugaritasunak lekua utzi zion noizbait batasunari, batasuna
|
hizkuntzaz kanpoko
indarrez obratzen da batez ere?; baina batasun hau, hola-halakoa beti, gero eta puskatzenago dugu berriro6.
|
|
2002
|
|
|
Testu bakoitzak bere ezaugarri propioak ditu, eta, halaber, arazo espezifikoak.Bakoitzaren ezaugarriak jakiteko, bere sorburu den hizkuntza-ekintza baldintzatuduten?
|
hizkuntzaz kanpoko
–elementu eta dispositiboetara jo beharra dago.
|
|
2004
|
|
|
1.2 Garrantzitsua da, arestian esan bezala, euskalaritzaren alorrean eginda ko ikerketak testuinguru historikoan kokatzea eta horren barruan aroak bereiztea. Baina, aldi berean, ez da garrantzi gutxiagokoa hizkuntzalaritzaren historian, oro korrean eta gurean, maila teorikoan nolako eboluzioa eman den eta ikerketetan nolako norabideak nagusitu diren, edota
|
hizkuntzaz kanpoko
faktoreen eragina zenbaterainokoa izan den jakitea. Puntu hauek guztiak argitzera dator egile bera beste artikulu batean (268), eta hemen, besteak beste, euskalaritzaren historiogra fiak planteatzen dituen zenbait arazoz jardutean, historialariaren gainetik hizkun tzalariak izan behar duen perspektiba subjektiboaz ari da.
|
|
2005
|
|
|
Nahiko planteamendu zuzena da, munduko hizkuntza guztiak berdintasunean tratatu nahi ditu. Dena den,
|
hizkuntzaz kanpoko
ekologiaren zentzua badu gizarteak, baina hizkuntzaren alorrean poliki-poliki ari da hedatzen. Ona da planteamendu ekolinguistikoa, hizkuntza guztiek duintasun bera izan behar dutela defendatzea, baina ñabardura batekin, estatuaren planteamendu linguistikoa hor dago.
|
|
2008
|
|
|
hizkuntz aldetik, bederen, Azkueren proposamenak aditz mailan, arras ongi elkartzen ziren Aranak helburutzat zeukan bizkaiera garbiarekin. Elkarren arteko eztabaiden iturria, bada, hizkuntzaren alorrean gauzatzen den arren,
|
hizkuntzaz kanpoko
gorabeherei zegoen lotuago: hizkuntza arautzeko boterea litzateke, gure eritziz, istiluiturri hau16.
|
|
2009
|
|
|
Eta abar. Bestalde, multzo horietako bakoitza hainbat azpimultzo eta taldetan banatua egon ohi da, bakoitza bere programa propioaz armatua eta, sarri, elkarren arteko gerra gupidagabean sartuta, sarri baino sarriagotan
|
hizkuntzaz kanpoko
interesek piztu eta esplikatzen dituzten gerretan. Baina gertakari oro bizirik den gizarte batean gertatzen da, kasu honetan komunismoaren erorialdiaren ondorengo Txekian, eta hizkuntzak gizarte osoa zeharkatzen du, gertakari guztiak.
|
|
2010
|
|
|
Imagen: woodley wonderworks Europa osoko ikastetxeetan ohikoa da
|
hizkuntzaz kanpoko
beste irakasgai batzuk irakasteko beste hizkuntza bat erabiltzea. Eredu horri atzerriko eduki eta hizkuntzen ikaskuntza integratua (AICLE) deitzen zaio, eta Europar Batasunak herritar guztiak gutxienez bi hizkuntzatan, ama-hizkuntzaz gain, komunikatzeko duen helburuari erantzuten dio.
|
|
|
...arrunten ohiko hizketa" aztertu eta estrukturalismotik harantz doan" linguistika integrala" garatu nahi baitu34 Bere helburua, esan dezagun lehenik," hitz egitearen linguistikaren oinarriak ezartzea da", horretarako hitz egite horretan bertan" hiru dimentsio" bereizten dituelarik, hala nola," espresiboa, biologikoa eta kulturala" 35 Lehenengo biak"
|
hizkuntzaz kanpoko
baliabide espresiboekin" eta" hitz egitearen baldintzapen neurofisiologiko eta psikologikoekin" daude lotuak36, baina —nahiz eta gaitasun linguistikoan eragin— ez dira propioki hizkuntzalaritzaren beraren ikerketa objektu. Zientzia linguistikoa, egiaz, hitz egitearen dimentsio kulturalean zentratzen da, hain zuzen," hizkuntza" bera —gogora dezagun Humboldt—" gizakiaren berezko gaitasun sortzailearen emaitza historikoa" delako37 Testuinguru horretan kokatu behar da, hain zuzen," konpetentzia edo jakite linguistikoa", eta, hortik abiatuz, baita gure autorearen ahalegina" hitz egitearen teoria orokor" bat abian jartzeko38 Helburu horri jarraituz, bada, Coseriuk, batetik —eta gorago aipatutakoaren haritik—, jarduera kulturala den hitz egite horretan bertan" hiru maila" bereizten ditu, hain zuzen," unibertsala, historikoa eta indibiduala" 39.
|
|
2011
|
|
|
Erlazio eta funtzio horiei" textemes" esaten zaie. Testu maila guztietan egingo da analisia, baldin hizkuntzazko eta
|
hizkuntzaz kanpoko
elementuek eragin badiezaiokete. " Baliokidetasunaren azterketa" ez da soilik tertium comparationis bat izango, ez bada xede-testua balioztatzeko juzku-araua.
|
|
|
Testu jakin bat, jatorrizko hizkuntza edozein izanda, euskaraz emateko jarraitutako prozesua eta euskaraz nola eman den; horixe izan da orain arte aztertu izan dena. Itzulpena, baina, ez da soilik testu jakin bat jatorrizko hizkuntzatik xede-hizkuntzara igarotzen deneko prozesua; itzulpenean badira
|
hizkuntzaz kanpoko
eragileak, ezen itzulpena ekintza kulturala baita, hots, literatura eta kultura jakin batetik bestera egindako zubi-lanean parte hartzen duten eragile guztien emaitza, zelanbait esateko. Eragile horietan jarriko dugu, hain zuzen ere, lan honetan arreta.
|
|
|
Horixe izango da gure aztergaia:
|
hizkuntzaz kanpoko
eragileen islak itzulpen kritiketan.
|
|
|
Edo askotan, itzultzailearen bitartekaritzarik gabe ere, hizkuntza ezberdinean dihardutenek elkar ulertzen dute. Edo hizkuntzak oso antzekoak direlako tipologikoki, edo
|
hizkuntzaz kanpoko
baliabideekin (keinuak, begiradak?) oinarrizko harreman ugari egin daitekeelako.
|
|
2012
|
|
|
Teoria postmodernoek, ordea, ukatu egingo dute zentzu edo adierazi transzendentalaren ideia, eta zentzuaren osaketan faktore linguistiko, material eta kontzeptualek ez ezik, faktore soziolinguistiko, kultural, historiko, ideologiko, emozional nahiz bestelakoek ere parte hartzen dutela aldarrikatuko dute. Derridak, esaterako, argi asko erakutsi zuen hizkuntzan adierazleak baizik ez daudela, adierazle bakoitzak beste adierazleei egiten diela erreferentzia (eta ez
|
hizkuntzaz kanpoko
adierazi bati), eta adierazleen arteko erreferentzia-eta diferentzia-harreman horretatik sortzen, eraikitzen edo osatzen dela zentzua.
|
|
|
Gainera, hitz edo zeinu bakoitzak hizkuntzaz aurreko eta
|
hizkuntzaz kanpoko
presentzia erreal gisa existitzen den erreferente bat adieraz dezakeelako ideia goitik behera deseraikitzen du. Babel, izen bereziak berak.
|
|
|
Izan ere, kontzeptu bakoitza sistema batean txertatuta dago, eta sistema horretako gainerako kontzeptuekiko harremanak edo diferentziak definitzen du. Derridaren arabera, hizkuntzan adierazleak baizik ez daude, adierazle bakoitzak beste adierazleei egiten baitie erreferentzia, eta ez
|
hizkuntzaz kanpoko
adierazi bati. Adierazleen arteko etengabeko elkarreragin horri, jeu de traces?
|
|
|
Izan ere, bereizketa hori egiteko onartu behar da, batetik, hizkuntzen artean muga zurrunak daudela, eta, bestetik, elementu linguistikoen eta ez-linguistikoen arteko bereizketa ere erabatekoa dela. Derridak eta dekonstrukzioak oro har ez dute onartuko horrelako muga zurrunik, eta testuaren eraketan
|
hizkuntzaz kanpoko
beste hainbat faktorek ere parte hartzen dutela aldarrikatuko dute (Davis 2001: 23).
|
|
|
Zentzua interpretatzeko testuinguruak duen garrantzia azpimarratzen du Newmarkek, baita itzultzaileak testuarekiko eta sorburu-hizkuntza nahiz-kulturarekiko sentitzen duen enpatia ere. Itzulpena ikuspegi erabat linguistiko batetik aztertzen duen arren, itzultzailearen ikuspegi subjektiboaren eragina eta
|
hizkuntzaz kanpoko
beste hainbat faktoreren indarra kontuan hartzen ditu, eta, puntu horietan, beraz, baditu antzekotasunak aurrerago aztertuko ditugun teoria postmodernoekin.
|
|
|
Testua edo diskurtsoa aztergai dituzten Hizkuntza-pragmatika (eta bereziki horrekin lotura estua duen Enuntziazioaren hizkuntzalaritza) nahiz Testu-gramatika jo ditugu azterbidearen bizkarrezurtzat, ohartu baikara ezinbestekoa dela, batetik, enuntziatu jakin hauek interpretatzeko
|
hizkuntzaz kanpoko
elementuak kontuan hartzea (esataria, norentzakoa, intentzio-xedea, testuingurua, eta abar), eta bestetik, enuntziatu hauek hizkuntzako zein egituratan eta zein mailatan eragiten duten (mikroegitura, makroegitura, testu-tipologia) aztertzea.
|
|
|
Testuingurua kontuan izatea esana dugu ezinbestekoa dela interpretazio egoki baterako, baina ez da batere erraza testuinguru terminoaren mugak zehaztea. Hizkuntzalari askorentzat muga lausoak ditu eta sistematizatzen ez da batere erraza, testua inguratzen duen posible world oro izan baitaiteke; hots,
|
hizkuntzaz kanpoko
gertakari oro.
|
|
|
Egitekoa, ordea, ez da batere samurra; asko dira, izan ere, potentzialki eragingarriak izan daitezkeen
|
hizkuntzaz kanpoko
parametroak edo gertakariak, eta horrek sistematizatzeko zailtasunak dakartza. Zailtasunak zailtasun, hizkuntzalaritzaren barrenean testuingurua sistematizatzeko ahalegin ugari izan dira.
|
|
|
hizkuntza-formulazioa da. Zirkunstantzia horiek, ordea, garrantzizkoak dira perpausa
|
hizkuntzaz kanpoko
errealitateari egokitzeko; era horretara zentzu osoa erdietsiko baita. Zirkunstantzia horien artean bat, nabarmenena apika, esataria bera da, predikazioa (edo perpausaren eta errealitatearen arteko egokitzapena) ñabartu dezakeelako bigarren mailako predikazio-balioa dakarten intzisoei esker.
|
|
|
bere adiera hertsian edo teknikoan. Adiera hertsian, testua objektu teorikoa dugu, hots, definizio bidez sortutako objektu abstraktua, berau sortu deneko ekoizpen-baldintzak eta, oro har,
|
hizkuntzaz kanpoko
testuingurua alde batera utzita:
|
|
|
Bada, ordea, beste aukerarik: ekoizpen-baldintzak eta, oro har,
|
hizkuntzaz kanpoko
testuingurua alde batera utzi eta testuaren barneko analisia egitea. Hortik sortutako objektu teorikoa TESTUA litzateke, bere zentzu hertsian.Van Dijk (1989:
|
|
|
Kontuan izanik
|
hizkuntzaz kanpoko
hainbat faktorek (historikoak, politikoak, lurraldearekin lotutakoak, demografikoak, ekonomikoak, soziokulturalak, soziolinguistikoak eta jarrera kolektiboei dagozkienak) hizkuntza askoren desagerpena, bazterketa eta degradazioa eragiten duten arazoak sortzen dituztela, eta, hortaz, beharrezkoa dela hizkuntza-eskubideak ikuspegi global batetik planteatzea, kasu bakoitzean konponbide berezi eta eg...
|
|
2013
|
|
|
Hasieratik bertatik baieztatu nahi dugu egitura parentetikoaren erabilera, gure ustez, diskurtso edo berbaldi mailakoa dela eta, beraz, ezin azter daitekeela gramatikazko ikuspegi soiletik,
|
hizkuntzaz kanpoko
egoera eta ekoizpen-baldintzak gibelean utzita (Azpeitia, 2010). Eta baieztapen hori ez da enuntziatu parentetikoen azterketara bakarrik mugatzen, hizkuntza bere osotasunean aztertuko bada, ezingo da enuntziazio-testuingurua alde batera utzi; testuinguru horretatik at, hizkuntza balizko aukera abstraktua besterik ez baita «n' est que la possibilité de la langue» (Benveniste, 1970:
|
|
2014
|
|
|
Kontzeptu honek HKren kontzeptuarekiko hiru aldaketa nagusi proposatzen ditu (Davies 2005) 3: JKko kidetza jarduera sozialen bidez sortzen eta mantentzen da (komunitatearekiko kidetza ez da" berez emana"), JKren kontzeptua erabiltzeak identitatea modu performatiboan ulertzea dakar (aintzat hartuz norbanakoak izan ditzakeen hizkuntzarekiko ideia edo erabilera modu propioak, HKak inplikatzen duen" identitate eredu idealari" uko eginez), eta azkenik,
|
hizkuntzaz kanpoko
identitate elementuak ere aintzat hartzen ditu4 Izan ere, JKen teorian oinarritutako lanek behin eta berriz frogatu dute hizkuntza praktiken eta bestelako praktika sozialen arteko lotura, eta horretan datza, besteak beste, JKen teoriaren indar esplikatiboa (Eckert 2006).
|
|
2015
|
|
|
Ikasleen ikaskuntza prozesuan hobekuntza nabarmenak egin dituzte ikasleek ekoiztu beharreko komunikazioegoera irudikatu eta testuinguratzen. Aurrerapen ertaina egin dute koherentzia eta konexio baliabideetan, baita
|
hizkuntzaz kanpoko
elementuetan ere. Eta azkenik, aurrerapen zantzu txikiak jaso dira hizkuntza baliabideetan, diskurtsoaren luzeran eta orokortzeetan.
|
|
|
ikasleen ikaskuntza prozesuan hobekuntza nabarmenak egin dituzte ikasleek ekoiztu beharreko komunikazio-egoera irudikatu eta testuinguratzen. Aurrerapen ertaina egin dute koherentzia eta konexio baliabideetan, baita
|
hizkuntzaz kanpoko
elementuetan ere. Eta azkenik, aurrerapen zantzu txikiak jaso dira hizkuntza baliabideetan, diskurtsoaren luzeran eta orokortzeetan.
|
|
2018
|
|
|
Aztertutako esperientzien sorreran oso garrantzitsua izan da teoria edota ikuspegi ideologikoa lantzea, batzuetan
|
hizkuntzaz kanpoko
beste teoriak bereganatuz (antolaketa kolektiboaren dinamizazioa, parte hartze prozesuak, harremanak eta alderdi psikosozialak, komunitatearen artikulazioa eta trinkotzea, emozionaltasuna eta gorputz zapalkuntza harremanetan...).
|
|
2019
|
|
|
Literal-other: murriztapen morfosintaktikoak ez dira nahikoa agerpen idiomatikoetatik bereizteko; testuinguruari, semantikari edo
|
hizkuntzaz kanpoko
ezaugarriei begiratu beharra dago horretarako. Horixe gertatzen da, adibidez, 1 irudiko (a) eta (c) esaldiekin, ezin baitira horko arrastoa utzi literalak agerpen idiomatikoetatik bereizi morfosintaxiari begiratuta bakarrik.
|
|
2020
|
|
|
Urteek aurrera egin ahala beste joera batzuk nagusituz joan dira. Komunikabideak ugaritzeak, eskaintza dibertsifikatu eta lehentasunak ere aldatu ditu,
|
hizkuntzaz kanpoko
faktoreek garrantzi handia hartu dutelarik (Etxebarria, 1996).
|
|
2021
|
|
|
11.3f Laburbilduz, orain arte kategoria lexikoak eta funtzionalak bereizteko zenbait irizpide azaldu ditugu, hala nola kategoria lexikoen mugagabetasuna eta ezegonkortasuna,
|
hizkuntzaz kanpoko
esanahia, hitz elkartuetan parte hartzeko gaitasuna eta beregaintasun fonologikoa. Kategoria funtzionalek kontrako ezaugarriak erakusten dituzte testuinguru horietan guztietan:
|
|
|
Bertze/ beste-rekin: Bertze deusendako ez du balio (Garate); Bertzetako deustako ez dute balio (Garate); Ez dira beste deusez ari (Villasante); Eta joera horrek ez zuen zerikusirik ez politikarekin ez
|
hizkuntzaz kanpoko
beste deusekin (Mitxelena); Deus bertze probetxurik ez zaigu etortzen? (Leizarraga); Ez zion hitzegin ez deus besterik galdegin (Mirande); Baldin deus bertzerik doktrina sanoaren kontrakorik bada (Leizarraga).
|
|
|
Mentoretza
|
hizkuntzaz kanpoko
eremuetan aspaldi erabiltzen den estrategia da eta haur-gaztetxoei beren gaitasunak garatzen laguntzeko erabiltzen da. Horretarako mentorearen figura da oinarria, hori baita
|
|
2022
|
|
|
Hernandez-Campoy eta Almeidaren (2005) ustez, dialektologia tradizionalean, eremuak modu indibidualean aztertu izan dira, eremu horien ezaugarri bereizgarriak bilatuz, eta
|
hizkuntzaz kanpoko
eraginak baztertuz. Neogramatikoen hipotesiak onarturik, dialektoak entitate diskretutzat hartzen zituzten, homogeneoak balira bezala, muga dialektalek ongi banaturik.
|