|
2000
|
|
|
|
Hizkuntz
faktoreak: irratietan, telebistan ez bezala, hizkuntz komunitate txikiak aintzakotzat hartzeko joera dago.
|
|
2001
|
|
|
bertanalderdi gramatikalez gain, alderdi komunikatiboa, diskurtsiboa eta pragmatikoa ere hartzen dira kontuan. Hizkuntz gaitasunean, faktore ezberdinekdute eragina(
|
hizkuntza
faktoreak, psikolinguistikoak, soziolinguistikoaketa psikosoziolinguistikoak); hau da, hizkuntz gaitasuna hizkuntzaren erabileraren bitartez lortzen da.
|
|
2002
|
|
|
Bestelako unibertsitate mota batez gogoetatu behar dugu orduan, etabes telako tasunhorretan datza EUren bereizgarria. Beste unibertsitate horri EU2 deritzot;
|
hizkuntza
faktorea ez da EU2ren funtsezko osagai bereizgarri bakarra. Euskara hizkuntza mosaiko baten erreferente funtzionala izango da.
|
|
2004
|
|
|
365 Jose M. Zendoia Sainz:
|
Hizkuntza
faktorea analisi ekonomikoan, Uztaro, 2001, UEU, 20
|
|
|
1.2 Garrantzitsua da, arestian esan bezala, euskalaritzaren alorrean eginda ko ikerketak testuinguru historikoan kokatzea eta horren barruan aroak bereiztea. Baina, aldi berean, ez da garrantzi gutxiagokoa hizkuntzalaritzaren historian, oro korrean eta gurean, maila teorikoan nolako eboluzioa eman den eta ikerketetan nolako norabideak nagusitu diren, edota
|
hizkuntzaz kanpoko
faktoreen eragina zenbaterainokoa izan den jakitea. Puntu hauek guztiak argitzera dator egile bera beste artikulu batean (268), eta hemen, besteak beste, euskalaritzaren historiogra fiak planteatzen dituen zenbait arazoz jardutean, historialariaren gainetik hizkun tzalariak izan behar duen perspektiba subjektiboaz ari da.
|
|
2008
|
|
|
Azkenik, interfazeen diseinu grafikoa edo maketazioa antolatzean,
|
hizkuntzaren
faktoreak alde batera uztea hanka sartze larria dela esan behar da. Webgune elebidun edo itzulitako askotan ikusten diren erroreak dira hauek:
|
|
2009
|
|
|
Behin baino gehiagotan esan dugun bezala, gure kantagintzan ezin da halako bereizketarik egin. Katalan kantagintzan, desberdintasunak musika mugimenduak erantsitako
|
hizkuntza
faktorearen erabileran oinarri hartuta eraiki ditugu batez ere, eta horrek herriaren kontzepzio identitarioaren erregenerazioa ekarri zuen berekin. Hala, Raimonek edo Llachek darabilten espazio diskurtsiboari Serraten edo Guillermina Mottaren ikuskera kontrajartzen zaio.
|
|
|
Puntu horretan, beraz, katalanen artean hainbatetan ikusi dugun" zer hizkuntza erabili, hura izan" kausa egitate hori askoz kontu handiagoz aztertu behar da, behar beste hausnartu gabeko iritziak saihestearren, iritzi okerrak eta uste ustelak gerta baitaitezke. Gai honetan
|
hizkuntza
faktorea, hemen aztertzen ari garen kantagintza bera abiatu baino askoz lehenagokoa, nola bizi den da gakoa:
|
|
|
Eremu anitzetatik etorritako zergatiak bildu ditu Espainiar eta Frantses Estatuekiko independentea izango den etorkizuna eraiki beharra oinarritzeko. Lehen une batean, arraza edo antropologia faktorea nabarmendu zuen; eta, gero,
|
hizkuntzaren
faktorea. Baina, gainera, ekonomiarekin, gizartearekin, politikarekin eta lurraldearekin lotutako arrazoiak ere gehitu dizkio diskurtsoari.
|
|
|
Egun indar handiena duen interpretazioak, aldiz,
|
hizkuntzaren
faktoreari ematen dio garrantzia. Hau da, euskal hizkuntza benetako atzera egite prozesuan dago, eta hori, hein handi batean, Espainiar eta Frantses Estatuek bultzatutako politika asimilazionistaren ondorioz gertatzen ari da.
|
|
2010
|
|
|
Azpimarratu behar da ere autore bakoitzak jakintza arlo eremu desberdinak erabili izan dituela, bai ekonomia, bai hizkuntzalaritza, adar ugaritan sailka daitezkeelako. Horrela, artikulu honen amaierako bibliografian zehazten diren artikuluak aurki daitezke soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain erreferentzia gisa, haietan
|
hizkuntza
faktorea merkatuari, lan harremanei, enpresen kostuei, enpresen antolaketari, marketinari edota giza kapitalari buruzko ikerketetan sartzen delarik. Honelako bilduma lan iruzkindua aldez aurretik egina dago, esaterako F. Villancourt en (1985) eta J.M. Zendoiaren (2001) artikuluetan, edo F. Coulmas en Language and Economy liburuan (1992).
|
|
|
Zendoia, J.M. (2001): "
|
Hizkuntza
faktorea analisi ekonomikoan. Hizkuntza gutxituak aztertzeko ekarpen berriak", Uztaro, giza eta gizartezientzien aldizkaria, 36 zkia., 3 orr. http://www.uztaro.com/ uztaro_ fitxategiak/ 506_ uztaro36_ 1.pdf
|
|
|
euskarazko irakas sistema ez da itxuragabeko gastu hazkuntzaren iturri. EAEko irakas sistema alderik alde itzulipurdikatu badu ere
|
hizkuntza
faktoreak, gainkostu aldetik ondotxoz apalagoa izan da bere eragina. Egia da gastu bat handia, ertaina edo apala den argitzea ez dela kontu tekniko hutsa, erantzun objektibo unibokoa eskura dezakeena:
|
|
|
Irudi hori gida gisa erabiltzen da ikaskuntza prozesu batean, oinarrizko prestakuntzatik edo prestakuntza aurreratutik (parte hartzailearen hasierako mailaren arabera) eraginkortasunez idazteko funtsezko teknika eta tresnetaraino. Gramatika edo ortografiaren alderdi arau-emaileak, lexikoa eta zuzentasun sintaktikoa lantzen dira, besteak beste,
|
hizkuntza
faktoreak. Baina idazmenaren dimentsio literarioari ere erreparatzen zaio:
|
|
2011
|
|
|
Gaur egun gazteek bere idoloak direnak edo mediatikoak diren pertsonaiak euskaraz ikusteak duen indarra, batzuek dioten moduan oso arrazionala ez izan arren, orain arte egin izan diren zenbait diskurtsoren (koherentziaz beteak izan arren) aldean indar eta eraginkortasun handiagoa du gazteengan. Informazio mediatikoak eta pertsona eta talde erreferenteak, beraz, beste eragile inportante bilakatu dira
|
hizkuntzaren
faktore identitario, sinboliko eta integratzaileen gainetik gaurko gazteentzat.
|
|
2014
|
|
|
|
Hizkuntzaren
faktorea ere kontuan hartzea, beraz, ez litzateke horren harrigarri, euskararen eta hirigintzaren arteko harremana ondo ikertuz eta azalduz gero. eta Iruñerria— eta biak lotzen dituen korridorea —Sakana— daude, herri txiki eta gertukoen kokagune izan direnak; bertako leku askotatik desagertu dira, nahiz eta beranduago, euskal hiztunak. Eta, hirugarrenik, ipar isurialdea dago, baserri bakartuen eta auzo barreiatuen kokaleku; lur-zati horretara mugatzen da egungo euskaldunen lurralde nagusia.
|
|
|
Azken urteetan, hala ere, dezente zabaldu da antzinako ikuspegi itxia, eta, iraunkortasunaren gai aski berriarekin batera, beste bi kontu gehiago ezarri dira mahai gainean, herritarren parte hartzearena eta genero ikuspegiarena, hasierako begirada batean hirigintzarekin erlazio hertsi hertsia ez dutela eman badezake ere.
|
Hizkuntzaren
faktorea ere kontuan hartzea, beraz, ez litzateke horren harrigarri, euskararen eta hirigintzaren arteko harremana ondo ikertuz eta azalduz gero.
|
|
|
Hain zuzen ere, jardun praktikoak erakusten zituen diskurtso abertzalearen gabeziak han eta hemen; agerian geratzen baitzen ez zuela jarrera oso zorrotzik agertzen bere aldarrikapenak betetzeko orduan. Haren ordez,
|
hizkuntza
faktoreak indarra galdu ahala, azken hamarkadotan, lurraldearen eta borondatearen faktoreak indartuz joan dira diskurtso abertzalean.
|
|
2015
|
|
|
Arrakasta handiko tradizioa osatu da nazionalismo mota honen inguruan. 50eko hamarkadan hasi zen mamitzen,
|
hizkuntza
faktorea arraza kontzeptuak sortzen zituen zailtasunei betiko gailendu zitzaienean, eta bere planteamendu zabala (edo aurrekoa baino zabalagoa, behintzat) aukera egokia izan zen euskal nazionalismoak hedapen fase berri bati ekin ziezaion, ezkerreko adarren aldetik batez ere. Gailurra 70eko hamarkadan jo zuela esan daiteke, Hego Euskal Herriko alderdiak legalizatu zirenean.
|
|
|
Orduan, galdera da: hori kontuan edukita,
|
hizkuntza
faktore bat da lurraldearen antolamenduan. Kontuan hartzen da euskara lurralde antolamenduan?
|
|
2016
|
|
|
Non begiratu jakiteko, ispilu interesgarria da Gales: ingelesak lehenengo eta bigarren etxebizitzak masiboki ari dira bertan erosten eta horrek galesaren galerarekin harreman estua duela konturatuta,
|
hizkuntzaren
faktorea oso presente dute hirigintza proiektuetan. Pare bat auzo berri bertan behera utzi dituzte, kalte linguistikoa medio:
|
|
|
Gainera, euskal herritar izateari buruzko definizioa ere askotarikoa da. Badira jaioterria eta
|
hizkuntza
faktoreak lehenesten dituztenak, Ipar Euskal Herrian nagusiki; eta bestalde, Hegoaldean, oro har, euskal herritar izateko borondateari garrantzi handiagoa ematen diotenak (Eusko Ikaskuntza eta Euskal Kultur Erakundea, 2005). Hauteskunde emaitzek, gainera, atxikimenduen aniztasuna adierazten dute euskal nortasuna hobesten dutenen eta Espainia eta Frantziako nazioen mendean ezartzen duten alderdi politikoen aukeren artean.
|
|
2017
|
|
|
Pentsamolde hau gazteen artean ere oso zabaldurik dago, nahiz eta gazte hauek euskara murgiltze programen bidez ikasi duten, eta hortaz, elebiduntze prozesua haurtzaroan izan duten. Euren artean ere zabaldurik dago ama
|
hizkuntzaren
faktorea euren burua ‘euskaldun zahar’ ez definitzeko, ez baitute hau familian ikasi. Adierazpen honek ‘euskaldun zahar’ terminoa" familiako transmisioari" erabat loturik dagoela
|
|
|
180?
|
Hizkuntza
faktore garrantzitsua da, nazio horretako partaide askok horrela sentitu eta nahi dutelako, ez besterik. Ez da faktore bat baino?.
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, hitzartutakoa ez betetzeak ondoriorik ez duenez,
|
hizkuntzaren
faktorea betetzen ez denean, zigor bat jartzeko ezintasunaren aurrean ezer gutxi egin dezake lan honek, eta neurriak proposatu baina betearaziko ez dituen inor ez egoteak egoera zaildu egiten du.
|
|
|
zigor gabezia. Izan ere, hitzartutakoa ez betetzeak ondoriorik ez duenez,
|
hizkuntzaren
faktorea betetzen ez denean, zigor bat jartzeko ezintasunaren aurrean ezer gutxi egin dezake lan honek, eta neurriak proposatu baina betearaziko ez dituen inor ez egoteak egoera zaildu egiten du. Horren alternatiba gisa ere erabiliko da ESEP, Euskal Autonomia Erkidegoan batez ere herri kopuru handiak hartu baitu hau egin eta honi jarraipena egiteko konpromisoa.
|
|
2019
|
|
|
Beraz nazinoen kontzeptu berrian eztago soilik
|
hizkuntzaren
faktorea, gure nazinoaren hizkuntza erabilten eztutenak’ gure nazionalitatearen konszientza galdu dutenean eztira gure nazinoaren khideak.
|
|
|
Nork norekin zertan jardun, zer neurritan eta nori begira? hor dago gakoa,
|
hizkuntza
faktorea aintzakotzat hartzekotan. hor eta, jakina, herri aginteen, lan munduko eragileen, finantza enpresen eta iritzisorguneen babes konkretuan, ulermen zintzoan eta inplikazio proaktiboan. mundu oso bat dago hor deskubritzeko, lantzeko eta garatzeko. aski esparru moderno eta erakargarria: euskaltzale bat baino gehiago harritzeko modukoa. esanak esan arnasguneak" lau baxerritar ezjakinen putzu zulo galdu" direla uste dutenek ez dakite jainko txikiaren berri.
|
|
2020
|
|
|
Urteek aurrera egin ahala beste joera batzuk nagusituz joan dira. Komunikabideak ugaritzeak, eskaintza dibertsifikatu eta lehentasunak ere aldatu ditu,
|
hizkuntzaz kanpoko
faktoreek garrantzi handia hartu dutelarik (Etxebarria, 1996).
|
|
|
alde batetik, klase soziala edo baliabideetara iristeko dugun gaitasuna; bestetik, sexu genero sistema eta, azkenik, jatorria". Ildo horretan, Euskal Herrian
|
hizkuntzaren
faktorea ere erabakigarria dela uste dute Eskisabelek eta Agirrek.
|
|
2022
|
|
|
●
|
Hizkuntza
faktorea baloratzea produktuak erostean.
|
|
|
Frantses hiztunak nagusi diren probintzia baten testuinguruan, Pelletierrek (2021) adierazten du frantsesezko lantokia eta tresnak onuragarriak direla langileen produktibitaterako. FCCQen arabera, hizkuntza praktika egokiek langileen atxikipena eta kide izatearen sentimendua ere bultza ditzakete, eta
|
hizkuntza
faktoreekin zerikusia duten eguneroko akatsen kopurua murriztu (FCCQ 2021). Bezeroaren arretari dagokionez, frantsesarekin lotutako jardunbide egokiek, enpresen hizkuntza erantzukizunak betetzea bermatzeaz gain, bezero frankofono edo frankofiloak erakartzea eta atxikitzea ere erraztu dezakete (FCCQ 2021, Pelletier 2021).
|
|
|
hizkuntzaren garrantzia, eta hizkuntza horren aurkako errepresioa, Turkian batez ere. Hainbat ekimenetan
|
hizkuntzaren
faktorea aintzat hartu bada ere, Garabide elkartea izan da gai hori zehazki landu duena. Suna Altun irakasle kurdua sarritan egon da Euskal Herrian bisitan, eta Jon Sarasuak ere, egun batzuk Kurdistanen egin ostean, zenbait zirriborro egin zituen:
|
|
2023
|
|
|
Programatzaile garrantzitsu baten ahotik entzun dut euskal antzerkian ez dela ezer interesgarria egiten.
|
Hizkuntzaren
faktoreaz gain, orokorrean, atzerritik datozen antzerki obrek prestigio gehiago daukate: antzinako istorioa da, baina uste dut gaur egun ere mantentzen den irizpide bat dela.
|