2006
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte
|
hartu
dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak ez du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat
|
hartu
ohi da.
|
|
Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela
|
hartu
ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa.
|
|
Beraz zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe hori kontutan
|
hartu
beharra dago.
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat
|
hartu
behar dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
|
Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan
|
hartu
beharrekoa da. Hala ere lan honetarako adinari lotutako beste alderdi batzuk gehiago interesatzen zaizkigu.
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai Soziologia Sailean bai Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak
|
hartu
dituzte horretarako. Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar.
|
|
Euskal Filologian ikasketa amaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak
|
hartu
dituzte horretarako. Ixiar
|
|
Frantzia, horren adierazlea da. Estadutik ala gizartetik etorri daitezela, hizkuntza politikak duela gutxi legearen itxura
|
hartu
du. Rouquetteek dion lez:
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan
|
hartu
behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek bi oinarri kontutan hartzen dituzte:
|
|
Lurraldetasunaren oinarriak hizkuntza planifikazio gehienak iradoki ditu, arrakasta ezberdinekin, zeren hizkuntza politika baten arrakasta lurraldetasunaren irakurketa malgu batean kokatzen da. Maila horretan, Finlandiak bide interesgarri bat
|
hartu
du, batez ere distrikto elebidunak sortuz. Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du.
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan
|
hartu
behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da.
|
|
Frantziaren kasua aztertzerakoan, ohartzen gara 1960 hamarkadaren amaierarik landa hizkuntza politikak bi itxura
|
hartu
dituela, batetik, frantsesaren erabilerari loturikoa (1975 eta 1994ko legeak) eta, bestetik, erakunde ezberdinen sorrera. Duela denbora gutxi sortu diren legeek ingelesaren eragin geroz eta handiagoari aurre egin nahi diote, batik bat hiztegigintzan. da, hizkuntza politikaren tresnak baitira zailtasun egoera batean dagoen hizkuntza sustatu eta aintzinarazteko.
|
|
Frantziaren kasua aztertzerakoan, ohartzen gara 1960 hamarkadaren amaierarik landa hizkuntza politikak bi itxura
|
hartu
dituela, batetik, frantsesaren erabilerari loturikoa (1975 eta 1994ko legeak) eta, bestetik, erakunde ezberdinen sorrera. Duela denbora gutxi sortu diren legeek ingelesaren eragin geroz eta handiagoari aurre egin nahi diote, batik bat hiztegigintzan.
|
|
1980 hamarkadan sortutako erakundeek, bi itxura
|
hartu
dituzte funtsean: 1) Lehen Ministroari loturiko barne instituzioak, esaterako Hizkuntza Frantsesaren Ordezkaritza Orokorra ala Hizkuntza Frantsesaren Goi Kontseilua, eta 2) kanpoari begira dauden erakundeak, hala nola, Frankofoniaren Goi Kontseilua eta, beste maila batean, Kultura eta Teknika Lankidetzaren Bulegoa.
|
|
Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna daukate. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute,
|
hartu
emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz. Hala ere, bi faktorek trukaketa horiek mugatu dituzte, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira.❚
|
2007
|
|
auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...). Horiek erabiltzen ikasi dugu eta, gainera, ikasteko prestutasuna eta gogoa erakutsi dugu; izan ere, teknologiaren erabilera egokiak ekar diezazkigukeen abantailak geure aldeko indar-gunetzat
|
hartu
behar ditugu.
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko.
|
|
Euskaltegiaren estrategiak –baita estrategia didaktikoak berak ere– kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa.
|
|
Euskara abantaila bezala
|
hartu
behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
Euskara abantaila bezala
|
hartu
behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan
|
hartu
gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean dabiltzan ideologiak. Hau da azken urteotako gertakarik bortitzena.
|
|
Helduen alfabetatze euskalduntzearen egoera azaltzera emateko, amaitua den azken ikasturtea
|
hartu
da oinarri, sektorearen ezaugarrietako bat baita hasi edo bukatu ahal izateko aukera eskaintzen zaionez ikasleari, ikasturtea amaitu arte ezin delako behin betiko argazkia osatu.
|
|
Gure lana helduei euskara irakastea da gehienean. Baina egun ditugun baldintza kaskarretan bistan da Nafarroan hausnarketa bateratu batetik abiatuta neurriak
|
hartu
beharrean garela eta euskalgintzaren indar bateratuak baino ezin ekarriko duela aldaketa hori.
|
|
barnetegiak eta ikastaro trinkoak (aste bat edo bikoak). 2005/ 06 ikasturtean 175 ikaslek parte
|
hartu
dute ikastaldi horietako batean:
|
|
• Helduen euskalduntzean motibazioa aztertzeko egin diren lanetan noranzko integratiboa eta instrumentala
|
hartu
dira, oro har, kontuan. Eta bistan da noranzko integratiboa instrumentalari gailentzen zaiola.
|
|
Anova analisiak, T test eta Ji karratuak. Jarrerei dagokienez, euskarahiztunen aurreko jarrerak
|
hartu
ziren kontuan eta errendimendua irakasleak emandako kalifikazioa izan zen.
|
|
Aditu guztien arabera, gure hizkuntzak aurrera egingo badu neurriak azkar
|
hartu
behar dira. Argi dago hizkuntzaren berreskurapenean erdibidean geratzea ez dela konponbidea.
|
|
Zentzu horretan, geure erabilera plan ezberdinetan parte hartzaileak izango diren langile, guraso, gazte edo aisialdiko monitoreak, beraien plangintza ezagutzeaz gain, horren aldeko jarrera izatea funtsezkoa izango da, subjektu aktibo izan eta eragile garrantzitsu bihurtzeko. Plangintzak arrakasta izateko, plangintzaren subjektuak izango direnek, plangintza horren berri izan, diseinuan parte
|
hartu
eta helburuak barneratzea litzateke egokiena.
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan
|
hartu
behar dugu, arlokako lanak, egoera soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte
|
hartu
behar du.
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan
|
hartu
gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
Noski, baita hizkuntz gaitasuna ere. Honek aurrera egiteko aukera emango digu, egindako lanaren emaitzak aztertu, neurriak
|
hartu
eta egokitzapenak egitea ahalbideratuz. Argi dago nolabaiteko agiriak eman behar direla.
|
|
Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat
|
hartu
dituzte Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
Edozelan ere, ikasle askorentzat euskara hobetzeko ez ezik, hizkuntza eta haren inguruko munduarekin identifikazio positiboa eta harreman sareak sustatzeko balio izan diete urteetan. HEAren munduan eta euskalgintzan, oro har, hasiera batean behintzat, oso serio
|
hartu
izan ez baziren ere, azken urteotan aldaketa sumatu da, eta badirudi HEAko eta euskalgintzako gainerako erakundeek zein erakunde publikoek euren balioaz ohartu eta sustapen serioagoa garatzeari ekin diotela.
|
|
Edozelan ere, ikasle askorentzat euskara hobetzeko ez ezik, hizkuntza eta haren inguruko munduarekin identifikazio positiboa eta harreman sareak sustatzeko balio izan diete urteetan. HEAren munduan eta euskalgintzan, oro har, hasiera batean behintzat, oso serio
|
hartu
izan ez baziren ere, azken urteotan aldaketa sumatu da, eta badirudi HEAko eta euskalgintzako gainerako erakundeek zein erakunde publikoek euren
|
|
Esan daiteke HEAren barruan proposamen hau ikastea eta normalizazioa uztartzeko lehenengo saioa izan zela. Izen ezberdinak
|
hartu
zituen unearen arabera, AEK k EBI (Ekintza Bidezko Ikaskuntza) izenarekin bataiatu zuen handik urte batzuetara, baina hasieratik ardatz zeukan kontzeptuaren izena erabili zen sarriago: Kulturgintza.
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzea (HEA) hasiera batetik euskara normalizaziorantz eroango duen prozesuaren adarretako bat kontsideratu izan da. Izan ere, euskara inoiz Euskal Herriko hizkuntza" normala" eta" naturala" izango bada eta herri honetan maila guztietako
|
hartu
emanetarako erabiliko badugu, hartarako behar diren baldintza politiko administratiboak, hizkuntzarekiko jarrerak eta hizkuntz eredu normalizatuarekin eta abarrekin batera, herritarrak hizkuntza arlo guztietan erabiltzeko trebatzea dugu zer eginetako bat da.
|
|
Hasieran norberak bilatzen zuen halako aukeraren bat, baina 1980tik aurrera zerbitzu modura hasi ziren antolatzen. HABEk
|
hartu
zuen haren antolaketaren ardura urteetan eta gaur egun Urrats eta Ulibarri euskaltegien ardurapean dago zerbitzua.
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat
|
hartu
litzateke.
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat
|
hartu
litzateke. Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera, zer nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola eragin nahi genukeen ere planteatu genuke.
|
|
Hipotesiak plazaratzeko Euskal Herriaren bilakaera soziolinguistikoa euskararen ezagutzari dagokionez
|
hartu
behar da kontuan. Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan.
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
" Zenbat" da, hortaz,
|
hartu
den galdetzailea, eta ez" noiz" edo" nola". Izan ere, datu kuantitatiboak jasotzera jo baita ikerketan.
|
|
Hastapena zen, bide berritzailea, metodologia aitzindaria, beste inon egiten ez zena eta hemen nahiz atzerrian ikusmira handia piztu zuena. Gero, Soziolinguistika Institutuak
|
hartu
zuen lekukoa eta azken Neurketa hau Soziolinguistika Klusterraren ardurapean burutu da. Erabilitako metodologiaren baliozkotasuna berretsi egin da edizioz edizio.
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar
|
hartu
behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
•" Datuen interpretaziorako bi ohar
|
hartu
behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
1 taulan ageri diren hiru udalerrien datuak jaso dira, eta horietan oinarrituta Gipuzkoako tipologia horretako emaitzak estrapolatu egin behar izan dira8 Horretarako egin den analisi estatistikorako, aurreko edizioetako datuetara jo dugu. 93tik hona ezagutza tipologia honetan neurtutako udalerri guztien datuak
|
hartu
dira kontuan, eta datu horien eta 2006an neurtutako hiru udalerrien arteko aldea kalkulatu da. Alde edo desbideratze hori zuzenketa indizetzat hartu da, gure hipotesia izan baita alde hori ez dela aldatu (modu esanguratsuan estatistikoki) 93tik hona.
|
|
93tik hona ezagutza tipologia honetan neurtutako udalerri guztien datuak hartu dira kontuan, eta datu horien eta 2006an neurtutako hiru udalerrien arteko aldea kalkulatu da. Alde edo desbideratze hori zuzenketa indizetzat
|
hartu
da, gure hipotesia izan baita alde hori ez dela aldatu (modu esanguratsuan estatistikoki) 93tik hona. Horrenbestez, zuzenketa indize hori aplikatu zaio 2006ko emaitzen batez bestekoari, eta horrela, hiru udalerri horietatik areago, Gipuzkoako tipologia horretako udalerri guztien batez bestekoa kalkulatu da.
|
|
2001eko neurketa zela eta, zioena errepikatu besterik ez dugu egingo: " sexuen arteko aldeak ulertzerakoan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan
|
hartu
behar ditugu". 9 Eta amaitzeko hona berak planteatu izan dituen galderak: " Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira.
|
|
Aurreikuspenak lantzerakoan, honako aldagai hauek
|
hartu
nituen aintzat, batez ere:
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
Arabako euskararen erabilera datuetan gertatzen diren neurraldiz neurraldiko gorabeherak metodologiari egotzi beharrekoak dira, behaketa teknikak dituen mugei zein lagin erroreari, hain zuzen ere. Hortaz, datuen irakurketak joera edo norabide osoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datuen irakurketa xehea.
|
|
Gune bakoitzeko erabilera eta euskaldunen dentsitatearen arteko indizea kalkulatu dugu. Gune bakoitza definitzeko erabili dugun mugarik handiena –euskaldunak %0 diren gunean, %25, esate baterako–
|
hartu
dugu kontuan indizea kalkulatzeko. Taulako datuak, oro har, bat datoz goian aipatutako ikerketako emaitzekin.
|
|
Nafarroako hiri handi horietan azken bortz urteotan izan diren aldaketa demografikoak
|
hartu
ditugu kontuan. Izan ere, honezkero Iruñean bizi direnen% 8,6 Europako Batasunetik kanpoko atzerritarrak dira, Barañainen% 9,9 eta Burlatan% 8,6 5.
|
|
Kale erabileraren neurketaren metodologiak eredu berri bat
|
hartu
du 2006an eta neurketaren baldintzak aldatu dira Ipar Euskal Herriko ere. Ikus horri buruz Kike Amonarriz eta Lionel Jolyren artikulua (Bat 62, 2006).
|
|
Euskararen Erabileraren Kale Neurketa konplexua da, izan ere, alderdi asko
|
hartu
behar dira kontuan metodologia zehazterakoan eta datuak aztertzerakoan. Datuak jasotzean martxan jartzen den makineriari ere ez zaio zailtasunik falta:
|
|
Metodologia ongi ulertzea, bada, datuak irakurtzeko baldintza da. Horretaz gain, analisiak kontuan
|
hartu
behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia.
|
|
2006an," euskal herria 2020" egitasmoa osatzeko gogoetaldietan ekek parte
|
hartu
zuen eta" euskal kultura, elgarrekin bilaka" urte anitzetako programa finkatu zuen. hain zuzen hezkunde Ministeritzak heziketa artistikoa eta kulturala ikastetxeetan sartzea erabaki zuen, alabaina heziketa honek" funtsezko zeregina dauka, bakoitzaren nortasun kulturalaren eraikuntzan". erabaki hori baliagarri da euskal kultura ere ikasleei transmititzeko programa ofizialen bid...
|
|
EKEren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. d’ouvrage) da aginteak zerbait eginarazten duelarik eta obralaritza (maîtrise d’oeuvre) langileak obratzen duelarik. Beraz erakundeek eta tokiko aginteek erabakiak hartzen dituztelarik, ekek parte
|
hartu
behar du euskal kultura aipagai delarik. kultura egitura publiko asko badira: Baionako eta Akitania hegoaldeko agertoki nazionala, Baionako kontserbatorioa, Biarritzeko zentro koregrafikoa, eskualdeko eta departamenduko kultura sailak eta arte bulegoak. egitura horiek diru publikoa darabilte, euskal kulturari tarte ttipia eginez.
|
|
Maila guzietako botere politikoa, hezkunde ministeritza barne, elkarteen aldarrikapen ozenei jarraiki da, elkarteekin erakunde ofizialak kudeatuz adibidez euskal kultur erakundea eta euskararen erakunde publikoa. oro har elkarte bizitzaren dinamika da familien eta ikastetxeen lagungarri eta erakundeen akulatzaile. Gazteekin euskarak garapenaren bidea
|
hartu
du, bereziki kulturgintzaren bidez" hizkuntza gozamenarekin uztartuz". etorkizunari begira erronka da nola Y belaunaldia dinamika honetan sartuko den hain maite dituen informazio eta komunikazio tekniken bidez. • Hitz gakoak: transmisio kulturala, elkarte bizitza, hizkuntzaren gozamena.
|
|
Semea musikari kontratatu zen Barclay diskoetxean, euskal rock and rolla asmatu zuen, musika, kantua eta dantza uztartuz. 19 urterekin euskal herrira itzuli zen, dakigun eragin iraultzailea ukan du euskal musikagintza gaurkotzen. dominikak erretreta sorterrian
|
hartu
zuen eta azken 20 urteak iragan zituen kantu zaharrak biltzen idatziz eta gero disko batean bai eta ere kantaldiak antolatzen bere seme Niko eta Larrendaburu suhiarekin. (Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da.
|
|
1994an, hirugarren jardunaldiak bildu ziren eta erakundeek norabide berri bat
|
hartu
zuten. kulturgintzaren geroa segurtatua zenaz geroz orain euskarari buruz indar berri bat egin behar zen. egin behar zen. Euskararen agiria finkatu zen europako kontseiluak proposatu zuen Euskalde eta gutxiengoen eurokarta (1992) eredutzat hartuz:
|
|
Hau da, hizkuntzak eta kulturak aberatsagoak dira eurak zabaltzen diren neurrian; nahasteak ez du zertan txarra izan. Arazoa, betiere, gertatzen da hizkuntza jakin batek eta kultura jakin batek
|
hartu
baino ez diotenean egiten beste bati, orduan" gain jartzapena" ageri da, eta hizkuntza eta kultura hartzaileek indarra galtzen dute, eta, buruenik, hil egiten dira. Horixe da hainbat hizkuntzari eta kulturari jazo zaiena.
|
|
Tentazioa izan ohi dugu geure kulturaren betierekotzat hartzen duguna aldaezintzat hartzeko, eta, gure baitan sinesten dugu (guk geure gogoan nahita
|
hartu
barik ere), aldaketa guztiak etortzen direla geure ‘izaera’ren aurka.
|
|
Eta horrexek du garrantzirik herri baten eraketaren ikuspegitik. Beste modu batera esanda, ‘garbi’ jokatzen da, ez da abantaila gehiagorik
|
hartu
nahi, norberari dagokiona baino. Horrek herri baten eitea darakutsa, beste edozeren gainetik.
|
|
Tentazioa izan ohi dugu geure kulturaren betierekotzat hartzen duguna aldaezintzat hartzeko, eta, gure baitan sinesten dugu (guk geure gogoan nahita
|
hartu
barik ere), aldaketa guztiak etortzen direla geure ‘izaera’ren aurka. Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik onena euskaltasuna hiltzeko.
|
|
Hori ez da hizkuntza ezaugarri hutsa, hortik harantzago doa. Eta, lehen esan dudan moduan, kulturak eta hizkuntzak elkarri eragiten diote unean unean, bata ezin baitaiteke uler, bestea gogoan
|
hartu
barik.
|
|
3. Kulturak gugan eragina duen eran, guk ere eragiten dugu kulturan, sortu eta moldatzen baitugu. Kultura ezberdinetatik jasotzen dituen joerak
|
hartu
eta moldatuz, komunitateek arazo edo bizipenen aurrean jokatzen duten moduak egokitzen ditu kulturak egunik egun. Norabide bikoa da beraz pertsonen eta kulturen artean dagoen harremana, kulturak komunitatearengan eragiten baitu eta komunitateak ere eragina baitu kulturarengan.
|
|
Izan ere, inkesten bitartez gehienbat jasotzen den aldekotasuna azalekoa da, konpromisorik gabea, teknika horren bitartez hobekien jasotzen diren ideiak gizartearen babesa duteEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna nak direlako. Hortik aurrera, alegia euskararen aldeko neurriak
|
hartu
behar direnean eta halakoek norbera edo senideren bat kaltetzeko arriskua dakartenean, euskararekiko aldekotasuna lurruntzen da. Hortaz, azaleko aldekotasun hori bukatzen da erabilera areagotzeko neurriak zehazten hasi bezain pronto (Amorrortu et al., 2009).
|
|
Hizpide ditugun 2011ko bi ikerlanen kasuan, interbentzioaren eraginak azal lezake erabileraren zenbait bilakaera. Adibidez, zergatik euskararen erabilera areagotu den gehienbat hizkuntza plangintzaren bat ezarri den eremu formaletan, eta zergatik eremu horietako erabilerak aurrea
|
hartu
dion interbentziotik at gelditu diren eremu informaletakoari (ondorioen I. 1 puntua).
|
|
Jarraitzeko gehitu diezaiogun, EHKNren Batzorde Zientifikoaren eskutik, Euskal Herrian aurreko hitz horietan aintzat
|
hartu
izan ez den kale erabilerari buruzko balantzea: " Euskal Herriko Kale Neurketa egiten hasi zenetik, hogeita bi urteko epean, 2,5 puntu egin duela gora euskararen erabilerak Euskal Herriko bataz bestekoan." Emaitza apalak dira baina, egile horien ustez, izpi baikorrez tintatuta:
|
2008
|
|
Gero, Quebec-en frantseste legearen eraginez
|
hartu
dituzten neurriak aipatzen nituen, gure egoeraren ahulezia nabarmentzeko asmoz.
|
|
Hortik abiatu naiz eta hipotesitzat
|
hartu
dut hori edozein hizkuntzatan berdintsu gertatuko dela, baina kontuan izan dut hizkuntza guztietan ez dela beti blog hitza erabiltzen. Horregatik Wikipediara jo dut hizkuntza bakoitzean termino hori nola erabiltzen den jakiteko
|
|
Microsoft Office bulegotika paketearen azkeneko eskuliburuak Word 6.0, Excel 5.0 eta Access 2.0
|
hartu
zituen. Geroztik Office 4.2, Office 98, Office 2001 eta Office 2004 pasa zaizkigu eskulibururik gabe.
|
|
Aurreko planetan aipatutako ekimenetatik sortutako informazio sistemen proiektuak eta beste batzuk
|
hartu
zituen bere baitan plan honek.
|
|
Argi dago analizatzaile morfologikoak hitz bakoitza testuingurua kontuan
|
hartu
gabe analizatzen duela (ikus 4 irudia). Itxura hitza aditza ere izan daitekeela dio; hori hitza aditza eta adjektibo ere izan daitekeela; edo ikusi hitza izena.
|
|
Hasieran lau partaide baginen ere, orain 28 informatikari, 13 hizkuntzalari eta 2 teknikari gara; Euskal Herriko zazpi enpresekin lankidetzan gabiltza eta atzerriko beste bostekin. Spin off erako bi enpresen sorkuntzan parte
|
hartu
dugu (Usurbilgo Eleka eta Alacanteko Prompsit). 2002 urtetik Eusko Jaurlaritzak definitu zuen Ingeniaritza linguistikoa ikerlerro estrategikoa parte hartu dugu (Hizking21 eta Anhitz proiektuak) beste ikerketa zentroekin batera (Aholab, Elhuyar, Vicomtech eta Robotiker).
|
|
Spin off erako bi enpresen sorkuntzan parte hartu dugu (Usurbilgo Eleka eta Alacanteko Prompsit). 2002 urtetik Eusko Jaurlaritzak definitu zuen Ingeniaritza linguistikoa ikerlerro estrategikoa parte
|
hartu
dugu (Hizking21 eta Anhitz proiektuak) beste ikerketa zentroekin batera (Aholab, Elhuyar, Vicomtech eta Robotiker).
|
|
Aztertu dugun corpus baliabide bakoitzaren ezaugarriak antolatzeko eta esparru erkagarriak eratzeko, aldagai hauek
|
hartu
dira kontuan: egilea, data, iturria (idatzia –argitalpen ‘tradizionalak’ nahiz Internet bidezkoak–, ahozkoa, edo biak), gaia (orokorra, espezializatua), asmoa (deskriptiboa, ereduzkoa), edukia, tamaina, mota (hizkuntza bat baino gehiagoko corpusetarako), hizkuntza, eremu geografikoa (dialektoak edo beste aldaeraren bat kontuan hartu diren), denbora (sinkronikoa, historikoa), prozesatzea (automatikoa, eskuzkoa edo bietatik), etiketatze eredua/ sistema, eskuragarritasuna, emaitzak, tresnak, salneurria, eta metadatuak nondik hartu ditugun (eskuragarritasunaren helbideko informazioa nahikoa ez bada).
|
|
Aztertu dugun corpus baliabide bakoitzaren ezaugarriak antolatzeko eta esparru erkagarriak eratzeko, aldagai hauek hartu dira kontuan: egilea, data, iturria (idatzia –argitalpen ‘tradizionalak’ nahiz Internet bidezkoak–, ahozkoa, edo biak), gaia (orokorra, espezializatua), asmoa (deskriptiboa, ereduzkoa), edukia, tamaina, mota (hizkuntza bat baino gehiagoko corpusetarako), hizkuntza, eremu geografikoa (dialektoak edo beste aldaeraren bat kontuan
|
hartu
diren), denbora (sinkronikoa, historikoa), prozesatzea (automatikoa, eskuzkoa edo bietatik), etiketatze eredua/ sistema, eskuragarritasuna, emaitzak, tresnak, salneurria, eta metadatuak nondik hartu ditugun (eskuragarritasunaren helbideko informazioa nahikoa ez bada).
|
|
Aztertu dugun corpus baliabide bakoitzaren ezaugarriak antolatzeko eta esparru erkagarriak eratzeko, aldagai hauek hartu dira kontuan: ...rokorra, espezializatua), asmoa (deskriptiboa, ereduzkoa), edukia, tamaina, mota (hizkuntza bat baino gehiagoko corpusetarako), hizkuntza, eremu geografikoa (dialektoak edo beste aldaeraren bat kontuan hartu diren), denbora (sinkronikoa, historikoa), prozesatzea (automatikoa, eskuzkoa edo bietatik), etiketatze eredua/ sistema, eskuragarritasuna, emaitzak, tresnak, salneurria, eta metadatuak nondik
|
hartu
ditugun (eskuragarritasunaren helbideko informazioa nahikoa ez bada).
|
|
Hizkuntzaren ahalik eta aldaera gehienen berri emateko, behar den adinako tamaina izan behar du. Tamaina garrantzitsua da, baina, gainera, eredu egoki baten arabera hautatutako testuak eduki behar ditu erabileremu, genero, erregistro eta gainerako bereizgarriak kontuan
|
hartu
eta orekatua izateko. Hartara, erabil daiteke gramatikak, hiztegiak, thesaurusak eta beste hainbat tresna lantzeko." (Sagarna 2007).
|
|
Bestetik, corpusak amaituta dudenean, amaiera urtea zehaztu dugu; corpus proiektua amaitu gabe badago, edo etengabe elikatzen bada, azken eguneratze lanen dataren eta hitz kopuruaren datuak ageri dira irudian. Kontuan
|
hartu
corpus proiektu batzuk iraupen luzekoak direla; esaterako, gaztelaniazko CREA corpusa 1997an hasi zen, eta gaur egun ere elikatu egiten da.
|
|
Beraz, gure iritzia da euskara ez zela ‘berandu’ iritsi corpusgintzara, ez behintzat beste hizkuntza nagusi asko baino askoz beranduago. OEHTC posizio aurreratuan ageri da grafikoan, eta argi dago corpus hori orduan egin izana ikuspegi estrategiko baten seinaletzat
|
hartu
behar genukeela (nahiz eta lematizatu gabea izateak nabarmen murrizten duen haren baliagarritasuna), baina aurrerago, XX. mendearen amaieran, moteltze nabarmen bat gertatu da, eta corpus ‘handien’ eraketan hamarkada baten atzerapena dugu, gutxienez, inguruko hizkuntzekiko.
|
|
OEHTC eta XXMECE lorpen handiak izan dira, baina azpimarratzekoa da ez dagoela oraingoz euskarazko corpus ‘erraldoirik’, eta neurri ‘txikiko’ baliabideak direla aitortu behar da. Ereduzko Prosa gaur da, tamaina aldetik, nabarmenena, baina ezin genezake erreferentzia corpustzat
|
hartu
(orekatu gabea da). Nazioartean ere antzeko zerbait sumatu dugu:
|
|
Gure asmoa hemen ez da nolako erreferentzia corpusa behar genukeen proposatzea, baina bai behintzat erreferentzia corpusa bat diseinatzean kontuan
|
hartu
behar diren zenbait alderdi, erantzun behar diren galdera batzuk eta mahai gainean argi jarri behar diren erabakigaiak agertzea:
|
|
Corpus gehienak Internet bidez kontsulta daitezke, baina esan dugu helburu askotarako ez dela aski. Gainera, kontuan
|
hartu
behar da corpus batzuk diru publikoz osorik finantzatuak izan direla, eta ez dela erraz ulertzen corpus horiek ez askatzea (ikerkuntzarako, esaterako) edo lizentzia baten truke ustiapen komertzialerako eskuragarri ez jartzea. Horrek ez du euskarazko corpusen erabilgarritasuna eta emankortasuna murriztu baizik egiten.
|
|
6 SpeechDat proiektua (http://www.speechdat.org/[]), Europar Batasunak finantzatua. Telezerbitzuak eta ahots bidezko interfazeak garatzeko hainbat hizkuntzatako datu baseak eratzea du helburu, eta euskara da hizkuntzetariko bat; ELDA bitartez bakarrik jakin daiteke berorren berri, baina hala ere oso positibotzat
|
hartu
behar da euskara landu izana.
|
|
Ebaluazioa. Itzulpen automatikoaren kalitatea neurtzeko kontuan
|
hartu
behar da funtsezko ezaugarri hau: esaldi bat ondo itzultzeko aukera zuzen bat baino gehiago dago.
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da emaitza txukunak lortzeko oso bolumen handiak behar direla. EuroParl corpusak, Europako Batzordearen itzulpen bildumak, 30 bat milioi hitz du hizkuntza bakoitzeko.
|
|
Hala ere, azken urteetan SMTn oinarritutako sistemak izan dira gehien aurreratu dutenak eta komunitate zientifikorako NIST erakundearen bitartez antolatuta sasi txapelketetan emaitza onenak lortu dituztenak (emaitzak oso eztabaidagarriak izan diren arren) 8 Googlek apustu argia egin du sistema hauen alde, eta irabazle izan da lehiaketa horietan. Bere guneetan ere hasi da mota honetako sistemak eskaintzen9 Edozein kasutan, kontuan
|
hartu
behar da hedadura handiko hizkuntzetarako (itzulpen bolumen handiko hizkuntza bikoteetarako zehatz mehatz esanda) bakarrik lortzen direla emaitza onak, konpetitibo izateko itzulpenen oso bolumen handia behar da (lehiaketa horietan NBEren itzulpenak erabiltzen dira gehienbat).
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa
|
hartu
behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
NUPko eta Ikastolen Elkarteko adituek egindako Nafarroa Oinez 2007ko jai egunaren azterketa ekartzen da, erakundeen arteko elkarlana dena, gure zorionerako. Ikerketan, jai horretan parte
|
hartu
dutenen profila aztertu da, zenbait alderdi kontuan hartuz: sexua, adina, ikasketa maila, jatorria, euskaraz jakitea, adiskide arteko edo familiarteko parte hartzea, motibazioa, balorazioa eta hurrengo deialdira joateko asmoa.
|
|
Hori ulertzeko, zenbait alderdi kontuan
|
hartu
ehar dira. Adibidez, egoera gutxiagotu eta menderatuetan, identitate atxikimendua arrazoi nagusia da egokiera maila desberdinen aurrean erantzuteko:
|
|
Udan, berriz, beste ikastaro bat eman zuen HABEk, Zestoan, hurrengo ikasturtean Udal Euskaltegietako irakasle izango zirenak prestatzeko eta gaitzeko. Eta han ere Erramunek
|
hartu
zuen bere gain zamarik astunena: berriro ere didaktika erakustea.
|
|
Ez da galarrotsen beharrik eta ez da mintzen nehor ere. Tobera mustren aro berri bat sortu zen orduan eta, lekuko gisa, mintzo naiz parte
|
hartu
bainuen 1946eko emanaldian.
|
|
Orduko gazteriak ez zion kasurik egin erretorari. Gaizki
|
hartu
zuen erretorak eta erran zuen garbiki toberetan zikindu ziren dantzarien jauntziak ez zirela gehiago elizan sartuko. Beraz ez zen gehiago Besta Berririk egin Baigorrin lehen bezala, orain Iholdin edo Heletan ospatzen diren bezala eta ene gaztaroan ez dut holakorik ikusi.
|