|
2000
|
|
|
Juaristiren ustez Miranderen izena aipatu behar da,"
|
hark
ere horrela idazteko joera baitzuen, izu guztiak leuntzeko ariketan beharbada." (El Diario Vasco VI)
|
|
|
«baina hori egiazkoa, ez antzinako sorginen kontuak eta horreek, ez: hori ikusia».Beraz,
|
hark
ere bereizten ditu mitoa, gezurra, eta mitoaren arraberritzea, ikusia?. Psikologikoki ulertzen dena, mitoak gezur fama izanki, hobe harengandik urruntzeazinez sinesten dena.
|
|
|
Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela. Txemarekin ibiltzen hasi eta urte bat edo bira izango zen, bai, eta
|
hark
ere begi dizdizariak zituen. Baina horrek ez du zerikusirik idazten ari naizenarekin.
|
|
|
—Nik ez nuen, bada, deabruaren itzalik ikusi harat jaitsi nintzenean! —ihardetsi zion osabak,
|
hark
ere hatza luzaturik—: Noiz zabalduko dituzue begiak, ez beldurraren leihorat, baina zientziaren eta jakintasunaren leihorat?
|
|
|
Zeren, amets hartan, jauregiko gelan sentitu bainintzen bat batean eta supituan: Mattin eta biok geunden, bakoitza bere ohe gainean biluzik; bi oheen arteko hutsunean, berriz, jainkosa bat bezala zetzan Elbira —Mattinek eta biok maite izan genuen neska—, hura ere biluzik; zakila zut nuen, eta argi bat nuen eskuan... eta argi hartaz zakila ukitu, eta zakila suge bihurtu zitzaidan, ustekabean; behatu nion Mattini, eta
|
hark
ere bertze hainbertze egin zuen; eta sugeak elkarrenganat abiatu, borrokan hasi, eta eneak Mattinena irentsi zuen; eta aitzina egin zuen sugeak Elbiraganantz eta, neskak irri lizun bat egiten zuela, zangoak zabaldu, eta han nonbait galdu zen animalia herrestaria; eta plazer handi batek inarrosi zizkidan orduan barrengo zainak eta barrenagokoak, eta halatan itzarri nintzen, hain bustirik eta hain ...
|
|
|
Bigarren zezena gure aitak toreatu zuen, arkabuzez tiro egitea toreatzea bada bederen —aitaren auzia, ordea, ez zen toreatzea edo ez toreatzea, baina errege Felipe IV.aren parean paratzea,
|
hark
ere, kondearen eta dukearen erranetan, bertze hainbertze egin baitzuen Madrilen, zezen ikuskizun batean—, zeren, bertzenaz, Curro Banderas zeritzàn toreatzaileak toreatu baitzuen. Hiruzpalau burtzi soilik sartu zizkion toreatzaileak zezenari, eta bere morroietarik batek haga luze batez zulatu zion bizkarra, lau hankakoak odol apur bat gal zezan eta, halatan, ahul zedin.
|
|
|
—Baina bertze bihozkada bat ere izan diat, eta nagok ezen gure Zientziaren Elizak bertze kide bat irabaziko duela hemendik gutirat: Pedro Huiziz ari natzaik, zeren eta
|
hark
ere libertatea baitzuen amets gaztetan... Eta gehiegi aldatu ez bada, nola igurikitzen baitut...
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen: ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal
|
hark
ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan, baina bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Zurturik nengoen, zinez, baina are zurtuago utzi nuen osaba, jakina...! Eta ene ihardespen
|
hark
ere ez zuen esplikazionerik, baina esplikazionerik ez zuten anitz gauza gertatzen ari zitzaizkidan azken bolada hartan... Edo, zinez egiten ari ote nintzen gizon eta hura ote zen guztia?
|
|
|
Eta zein urrun gertatu zitzazkidan aita Bartolomeren hitzak, noiz eta egun batean emaztekien munduaz aritu baitzitzaidan...! Zeren eta ongi baino hobeki baitzekien
|
hark
ere zer bertze piku izan nitzakeen nik gogoan, pikutan ikusten ninduen bakoitzean:
|
|
|
Eta esku batekin bata eta bertzearekin bertzea ferekatu nituen, eta ikusi nuenean ezen sosegurat eta baretasunerat egin zutela, bi bularren arteko habian ipini nuen, amoltsuki, neure burua, nola osaba Joanikotek jarri baitzuen Maddalenenean, urroztarren bordan ikusi nituenean. Eta, hala geundela, ene ezpainak aitzinatu nizkion apur bat, eta
|
hark
ere aitzinatu zizkidan bertze apur bat, baina nik ez dakit zer gertatu zitzaidan orduan, zeren gibela egin bainuen... Eta, jauzi batean zutitzen nintzela eta lasterrari emaiten niola, erran nion:
|
|
|
Ez, ezinezkoa zen, zeren Elbirak bekokian eman zidan musu hura ez al zen, bada, bere baiezkoaren espresionerik samurrena eta amorioaren adierazpenik garbiena? Eta zer izan zen, bada, haren keinua, noiz eta ezpainak hurbildu bainizkion,
|
hark
ere bere ezpainak hurbiltzen zizkidala, nahiz eta musu hura ez zen bere osoan biribildu.... Halarik ere, ezinezkoa iduritzen zitzaidan arren, behin eta berriro etortzen zitzaidan bururat hil edo biziko galdera hura, burmuinetan iltzaturik banu bezala:
|
|
|
Zeren, lehengoan ere, gorputzaldi ezin gaitzago batekin jaiki bainintzen —eta nola oroitu nintzen Quevedoren hendekasilabiko hartaz!, zeinak baitio: Soy un Fue, un Será y un Es cansado—, deusetarako gogorik gabe; eguraldia ere halakoa zegoen, gris bustia, eta
|
hark
ere ez zidan deusetan laguntzen; eguerdian, haatik, eguraldia altxatzen hasi zen eta, hala, aulkia hartu eta etxe aitzinean paratu nintzen, eguzkitarat, musker bat bezala, laxo, zabal eta ez antsia... Eta, bat batean, zer dohatsu sentitu nintzen eguzki errainuen euri epel hartan, eta nola errotu zitzaizkidan berriro aitzina egiteko borondatea eta bizigogoa, arima berritu banintz bezala, ongi nekien arren, bertzalde, ezen bizitzaren bazterrean eta hondarrean nuela gorputza, zahartzaroan sartua... eta neure urratsen akabantzan!
|
|
|
Erran diezadakezu, halarik ere, ezen skribatu ez zuen bertze liburu batez mintzatu zitzaigula Sarakoa eta, hala, ezin jujatu dugula hura, skribatu ez zuen liburu haren berri jakin gabe. Ordea, ikusirik lehenaren fruituak, zalantzarik ote duzu ezen Axularren balizko liburu
|
hark
ere bertze koadro ilun bat erakutsiko zigula ezinbertzez?
|
|
|
Eta leizearen ertzean gurutze bat zegoen. Eta harri guti batzuk ikusi nituen, bai leizearen inguruan, eta bai leizeko koskan ere, harlanduren bat ere bai tartean, eta
|
hark
ere guztiz harritu ninduen.
|
|
|
Antoniok anitzetan aipatzen zituen lehen giristinoak elkar maitatzearen etsenplu gisa, eta nork erranen zuen ezen azkenean haiekin bat eginen zuela, zeren, nola lehen giristinoek beren burua eskaini baitzieten erromatarren lehoiei, hala,
|
hark
ere kaimanari eskaini baitzion berea.
|
|
|
Eta bi emazteki indiar zituen neskame, Iriyama eta Iriyumo, chaimen tribukoak, ahizpak zirenak eta Rosak ezin hobeki tratatzen zituenak... eta haietarik batek, Iriyumo zeritzanak, anitz ipuin kontatzen zizkigun, berak guztiz sinesten zituenak, eta ni, hari entzunik, Felisaz oroitzen nintzen, ene inudea eta haz ama izan zenaz, zeren
|
hark
ere net sinesten baitzituen Urbiaingo jendeen ahotan zebiltzan ipuinak...
|
|
|
—Hitzari buruzko zure teoria hauek, anitzetan, Ptolomeoren planeta sistema oroitarazten didate:
|
hark
ere asmatu eta asmatu egin zuen, epiziklo bati bertze epiziklo bat eransten ziola, konplikazioneari konplikazionea, alegia, eta maskarari maskara, eta, zertarako, eta huts egiteko, ororen buruan! Eta ongi dago asmatzea, zeren ni ere asmatzearen alde bainago, baina asmatzen duguna ere adimenduaren galbahetik iraganarazi genuke, metaforak ere bai, baina beti ere jakinik ezen, metaforarik onena, ahal den neurrian, metaforaren ausentzia dela.
|
|
|
Eta, arestian aipatu don Frantziskoren hitzak gogoan ditudala, sinetsi nahi al didazu ezen, Indietarik itzuli berria nintzenean, Ubarnerat joan eta nekazari batekin inkontratu nintzela, eta
|
hark
ere, noiz eta galdetu bainion ea Ubarneko damaz oroitzen ote zen —aitzinago emanen dizut dama horren berri, edo dama horien, hobeki, zeren eta bi izan baitziren, jaun André: zaharra, Sagrario Landaluze zeritzana, eta gaztea, Gabriela Huizi—, antzeko zerbaitekin ihardetsi zidala?
|
|
|
Ararat. Eta, hala, irakurtzen nuelarik osabaren irri erdi inozent erdi maltzurrean ezen nik sentitzen nuena sentitzen zuela
|
hark
ere, halaxe erran nion, hark bakarrik aditzeko moduan:
|
|
|
—Hori duk, hori, Joanikot! —erran zion kapitainak,
|
hark
ere bertze ontzi bat arno ezpainetaratzen zuela— Lehorrean bizi haiz, baina itsasgizona emaiten duk, zeren eta itsasoa ere ez baita hitzez egiten, baina itsas kolpez.
|
|
|
Imajinatu nituen osabak hartu behar zituen ehun azoteak, imajinatu nuen haren desterrua... eta, neure pazientziaren eta neure pairuaren ontzia beterik sumatzen nuela, sorpresarena etorri zitzaidan, zeren sorpresa
|
hark
ere, zetorren lekutik zetorrela, ezin iragar zezakeen gauza onik, eta, hala, sorpresa hura ontzia gainezka ipintzen zuèn ur xorta balitz bezala, eta odola sutan jartzen zitzaidala, erran nion amari, koleran sarturik eta errai erraietarik:
|
|
|
Baina ez nuen besarkatu, eta
|
hark
ere ez ninduen besarkatu.
|
|
|
Eta sutan nengoen, eta su hark ez zuen egurrik eta ez aitzinatzailerik ere behar aitzina egiteko eta handiago egiteko, zeren eta sufrezko sua baitzen hura eta infernuko sua bera. Eta, suak eraginik eta su handi
|
hark
ere harturik, ene bihotzeko ezkutalekuetarik kanporat egin zuten, demonioak balira bezala, herrazko herrak eta korromioak, hegigoak eta mendeku nahiak, erraiten zidatelarik —guztiek ere oihuka— ezen amari erran beharrekoak erran behar nizkiola eta neure deliberamenduaren berri jakinarazi, berant baino lehen...
|
|
|
—Baita zera ere! —erran zuen apez zirudienak,
|
hark
ere frantsesez, baina hagitzez ere frantses kaskarragoaz— Ene olio sainduek egin dute hemen mirakulua!
|
|
|
batzuetan heroi, bertzeetan koldar; gaur argiaren bidetik goaz, bihar itzalarenetik; izan gaitezke jakintsuak eta doktoreak bezain pertsona ikasiak eta jasoak, eta izan gaitezke gorteetako pailazoak eta bufoiak bezain izaki irrigarriak, edo El Buscón eko don Pablosen parekoak; eta, komunzki eta eskuarki, bata eta bertzea izan ohi gara... zeren, pentsa dezakegun arren, zeruan dauden izar distiratsuei edo goi mendietako ur gardenei beha, aingeruak izan gaitezkeela, guztiok ere baitugu uzkian zuloa, aitona Nikolasek ongi erraiten zuen bezala... Baita maisuen maisu
|
hark
ere, zeina baitzen Aristoteles handia. Zeren baitirudi —baldin hari buruz errana egia bada— ezen maisua puta batez amorostu zela eta honek manatu ziola jar zedila laur ointka eta eraman zezala bizkar gainean Alexandro Handiaren aitzinerat, zeina baitzen Aristotelesen dizipulu... eta, jartzen zelarik maisua haren menerat, paseatu zuen, finean, zangalatraba, mando bat iduri, emazteki lizun eta desonest hura, haren nahiaren eta gutiziaren betetzeko... zuk ere nehoiz adituko zenuen bezala, jaun André.
|
|
|
Pentsatutako mezuetarik batere utzi gabe telefonoa gakotu eta neskaren aldera egin nuen berriz. Ate zirrikitutik ez nuen anaia ikusten ahal ganbera ilunean, baina hor behar zuen, ernatua
|
hark
ere.
|
|
|
Galdera: " istripuaren" unean edana ote nintzen,
|
hark
ere. Aholkua:
|
|
|
Nire mugimenduak eraginda, elkar kausiturik zuten Kristina eta bion zango puntek. Ez nituen zangoak erretiratu, ezta
|
hark
ere. Horretarainoko zentimetro urrien tartea gainditurik, bakoitza bere kontrarioa ukika ari zen orain, tribu afrikarren bateko esploratzaile ahalketiak iduri, aspaldi handian elkar ikusi gabe eta bata bertzearen azterrean.
|
|
|
Ala, nire desditxak baino gehiago, nik eragin nituenak interesatzen zitzaizkien? Hausnarketa
|
hark
ere, noski, ez zuen nire baitan erantzunik aurkitu, barrundatzen nuen arren ez zirela nire ezbehar ugarien atal bakarrarekin konformatuko. Hain zen aberatsa, nire bizi  tzan, zoritxarren katalogoa!
|
|
|
Ez zion astirik eman bere haserreari bare zedin; sekulako garrasien artean, bere onetik kanpo, errudun errukarriaren burua eskatu zuen. Deere jauna ez zen otzanago ibili;
|
hark
ere errudunaren burua eskatu zuen, baina bere lankideak baino esplizitoago, alegia labana esku artean nabarmen erakusten zuela. Jokoarekin jarraituz, Edurtxo Caterpilarrek bi lankideak lasaitzekoak egin zituen, ezer handirik lortu gabe, egia esan.
|
|
|
Hasiera batean, Karmeloren deiak entzuteko irrikaz egoten nintzen, baina entzutearen poderioz edo, haren deiek gero eta axolagabeago uzten naute. Eta
|
hark
ere bai.
|
|
|
Hura nahigabea! Heriotza
|
hark
ere amonari zirrara handia eragin zion arren, artean auzunean Polikarporen ondorengo gehiago bazen, bai, eta bazkalondoko lo kuluxka egiten jarraitu ahal izan zuen (Ipar Amerikan biziz gero, amonari garbigai  lu enpresa salatu, eta sos ederrak lortzea gomendatuko niokeen...).
|
|
|
Egun berezietan lore sortak jasotzen diren bezala, Dabidekin bizitzen hiru bat urte neramatzala, astelehen buruzuri eta guztiz arrunt batean lore sorta bat ez, baina kilo bat gerezi jaso nituen bulegoan. Guztiarekin, loreek ekarri ohi duten ohartxoa zekarren opari bitxi
|
hark
ere, eta, gutxi gorabehera, honela zioen: " Gerezi bat ahora eraman, eta zeure egin dezazula nahi dut, dasta dezazula, ahogoza dezazula.
|
|
|
Zuk egiten duzun hizkuntza hori, jende euskalduna, euskara hori zurekin batera galtzen ari da: ez du ardura, zure antzera,
|
hark
ere galdu beharra duelako; beraz, hil ezazu bera lehenbailehen eta ehortz ezazu ohorez; mintza zaitez espainieraz! 2
|
|
|
Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde egingo du
|
hark
ere beti lan eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait egiteko dueino.
|
|
|
Hortaz, Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde egingo du
|
hark
ere beti lan eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait egiteko dueino.
|
|
|
Leonen gaua pasa eta hurrengo goizean, Gerbaxio hartu ondoren, Valdemorora abiatu ginen. Urteak ziren Gerbaxio ikusten ez nuela; duela hamar hamaika urteko berbera begitandu zait... baina
|
hark
ere halaxe ikusiko nau agian. Zenbat kontu ez ote dauka kontatzeko.
|
|
|
" Henri?", galdetu zuen amatxi zaharrak. Xan gogor harritu zen; ez zuen beraz Henrik, ez denboran ez espazioan, handik hain urruti behar; ez baldin bazuen noski amatxi zahar
|
hark
ere koskaren bat buruan, familian bestalde korrientea zirudiena. " Ez", esan zuen Xanek, amatxi zaharragana beste pauso bat emanez; amatxi zaharra apur bat inkorporatu zen, begirada lausoz,:
|
|
|
Ñarroa baina, apur bat inguratu bazitzaion ere, ez zen behinik behin aurreratzera iritsi. Osterantzean, Xanek pausoa atzera bizitu zuenean,
|
hark
ere bizitu egin zuen, bien artean beti tarte bertsua zela. Horrenbestez, Xan ernegatzen hasita zegoen.
|
|
|
Pitita ere apenas ezagutzen nian orduan eta, Henri berriz, antiojo beltzak eta lehenago ibiltzen ez zituen bibote luzeak ere bazitian eta, amak ere ez zian ezagutu aurrena. Hilabeteak zeramatzaan
|
hark
ere ikusi gabe, Henri ez baitzen aldegin zuenez geroztik etxean azaldu. Pitita bazter batean gelditu zuan, eta amak, bera ere ziztrinduta eta ohean zegoan eta, ezagutu zuenean oihu bat egin zian eta besarkatu zian eta, lehenbiziko gauza:
|
|
2001
|
|
|
Amatiño zegoen zuzendari, eta nahiz eta laguna izan,
|
hark
ere egin zidan ederra! Albistegirako froga batzuek egiten hasi zen, eta" hi, bihar ekarri alkandoraren bat korbatia jartzeko modukoa" esan zidan (beti kuadrozko alkandorak erabiltzen ditut-eta).
|
|
|
Kanpoan ekaitza izango zen, baita barnean ere. Zuhaitzen moduan,
|
hark
ere negurako prestatzen hasi zuen, hilabete asko igaro arte ez baitzuen eguzkiaren berotasuna bere aurpegian sentitzeko aukerarik izango eta zuri beltzezko paisaia eta ikatzezko txorien artean ibiltzera ohitu baitzuen.
|
|
|
Ez dut azkenean Borgesen libururik hartu; jakituria entziklopedikoegia zuen
|
hark
ere.
|
|
|
Bai, zazpi aloz omen zeuzkan txapel
|
hark
ere kanpoaldean, bueltan bueltan hartuak denak Â, eta, gainean, tira mehe mehe bat, alozok apaintzeko eta estaltzeko propio hala jarria. Aurrean, kopeta gainean, eguzkiak kalterik ez egiteko edo, aterpe antzerako teilatu modukoa, bisera deitzen den horietakoa.
|
|
2002
|
|
|
Babcock Borsig ekipamenduko ondasunen enpresa, Trapagaranen kokatua, pribatizatua eta fondo publikoekin saneatua izan eta gero, izen bereko multinazional alemanaren eskuetan dago orain, eta
|
hark
ere eten zituen ordainketak Alemanian (ikus irailaren 8ko ARGIA). Zenbait astetatik hona, euskal planta horretako langileak mobilizazioak egiten ari dira, etorkizunerako bermerik ez dagoela ikusita.
|
|
|
Hala eta guztiz, ahal zuen guztietan haren oinetakoei eta kapelari begiratzen zien Pertseok. Kapela
|
hark
ere bai baitzuen zerbait berezia?
|
|
|
Aurretik zein atzetik, txano antzeko buruko bitxi bat besterik ez zirudien, baina, albotik begiratu zion batean, kapela
|
hark
ere hego txiki batzuk zituela iruditu zitzaion.
|
|
|
‘Euli horrek ez dik gehiago pentsatuko’; arrazoi zuen; begiraleak bertatik bertara frogatu ahal izan baitzuen euliak burua errotik moztua zuela. Igo zen, ondoren, frantsesa, oholtzara; ekarri zuten beste kaxa txiki bat, beste euli bat gordetzen zuena; ireki zuten kaxa; atera zen eulia; egin zuen hegan... baina frantsesak, orduan, bitan eragin zion ezpatari, eta euli
|
hark
ere goitik behera egin zuen; eta frantsesak harro baino harroago esan zuen: ‘Euli horrek ez dik aurrerantzean hegan egingo’; arrazoi zuen; begiraleak bertatik bertara frogatu ahal izan baitzuen euliak erroerrotik moztuta zituela bi hegalak.
|
|
|
Sara, berriz, bere oposizioekin zebilen. Inorekin kontatu gabe –ez Karmelerekin eta ez enekin–, berak bere buruari ezartzen zion lehen ardura eta lehen apustu benazkoa zen hura, eta hargatik, beharbada, gogor hartu zuen
|
hark
ere bere egitekoa. Bere buruarekin konfiantza hartuz baitzihoan, eta gutxieneko indarrarekin sentitzen baitzen hartarako.
|
|
|
Eta, Aurrezki Kutxarako oposizioetan huts egin bazuen ere, handik hilabetera lortu zuen lanpostua, idazkari gisa, abokatu laboralista batzuen bulegoan. Lanpostu
|
hark
ere on handia egin zion. Eta are hobera egin zuen.
|
|
|
–Galde iezaiozu Donibaneko emakume bati zer den muxarra eta zer den lupia, eta berehala esango dizu. Galde iezaiozu karrera egin duen mediku bati zer den kolesterola eta azido urikoa, eta
|
hark
ere berehala esango dizu.
|
|
|
Eta nik ere maitale zaharra ahaztu eta heroina egin ninan maitale berri, paradisu artifizial hartan. Baina paradisu
|
hark
ere lurrezkoak zitinan oinak eta, denbora baten buruan, goitik behera erori zunan guztia. Eta halaxe sartu nindunan hondorik gabeko putzu batean:
|
|
|
Osaba Lazaro aitaren anaia zen –arestian esan dut–, eta
|
hark
ere kristal lodiko betaurrekoak zituen. Eta prismatiko handi batzuk zituen, huts egin gabe mendira eramaten zituenak, naturaren ikuskariak eta hegazti harraparien hegaldiak miresteko.
|
|
|
Josu R goiko aretora igo, eta, nahiz ilunpetan mugitu, berehala topatu zuen bere eserlekua, Kandidoren ondoan. Lagun koadrilakoak ez ziren ohartu ere egin haren sarreraz. Â Kandido noski, baina
|
hark
ere arreta guztia pantailan zeukan jarria, eta ez zion deus esan. Une hartan, luxuzko itsasontzi barruan, ilehori platinoak zaplazteko bat eman zion Maurice Ronet i, eta, kanpoan, Alain Delonek  itsasontziaren motorra konpontzeko ahaleginak egiten zituen.
|
|
|
Ordea, euskara gure hizkuntza izanik ere, orain dela zenbait urte, eguneroko bizitzan, gure hizkuntzaz ezin baliaturik bizi ginen, norabaiteratuak batzuetan, hori da kontua. Eta ez dakit nik gogoan duzuen nola hasi ginen aitzin hartan gure hizkuntza berreskuratu, hedatu eta plazara jalgiarazi nahian, jakite hegoek igoa, beste poeta
|
hark
ere idatzi zuen bezala, euskara noranahikoa nahi genuen aldi hartan: pentsatzen dut eskolan edo ikastolan norbaitek galdetuko zizula Lizardiri buruz zerbait.
|
|
|
Ondoren, deus erran gabe aldendu zen. Capone barik, Capon gura zuen
|
hark
ere. Ikusitakoa ahaztu gura zuen lipar batez.
|
|
|
Gainaldean Diario de Euskadi argigarria darama, irakurleei gaztigu edo. Gogoratu du lehendik El Correo Español zeukala irakurrita, eta
|
hark
ere argitzen omen zuen El Pueblo Vasco zela. Ondorioztatu du hango egunkariek basapiztien antzera jokatzen dutela lurraldea zehaztu beharrean.
|
|
2003
|
|
|
Bertsolari ekitaldiek ez zuten orain duten zentzu berdina, eta beraz, txapelketa
|
hark
ere ez. Jarduera politikoak zentzu berdina ez duena bezala.
|
|
|
Baina ikusten denez, alferrik da Durangoko azoka beste azoka batzuk arautzen dituzten parametroen arabera neurtu nahi izatea. Konparazione, Berria egunkariak ere azoka bisitatu duen editore italiar baten esanak biltzen zituen »E.H.tik kanpo etorri bide den editore bakarra», eta
|
hark
ere esaten zuen festa giroa dela gehien harritu duena. Jai giroko agerpen triunfalista, psikologiko, folkloriko, propagandistiko hau beharrezkoa omen da, antza, liburu munduko jendea gero, urtea osatzeko falta diren korbatarik gabeko 360 egunetan lasai joan dadin, kantuak dioen bezala, desertiala, nigarrez urtzera.
|
|
|
gaixoa isolatzea eta hurbileko kontaktuak zaintzea. Bestalde, Alacanten gaixo ingeles bat isolatu zuten, Hong Kongetik zetorrena, eta
|
hark
ere mina zuela uste zuen.
|
|
|
Hala, euskal administrazioarekin bat egin du, eta
|
hark
ere ekintza judizialak proposatu ditu enpresa honen aurka.
|
|
|
Danimarkako txerri hezurgabetuaren inportazioak bakarrik baimenduko dira, eta Australian bero tratamendu bat egin da, hori bai. Europako kexek Filipinen laguntza dute, eta
|
hark
ere MMAri eskatu dio irizpena eman dezala Australiako koarentena erregimenaren legezkotasunari buruz, fruta eta barazki freskoen inportazioei dagokienez. 1998an, Kanadako eta AEBetako kexei esker, MMAk diktaminatu zuen Australiak izokinari aplikatzen zion koarentena sistemak MMAren arauak urratzen zituela.
|
|
|
Astelehenean ireki zen aste honetan zehar egingo diren hitzaldien zikloa, Miguel Celdrán Badajozko alkateak inauguratu zuen Adinekoen II. Jardunaldiak direla eta. Urologoak azaldu zuenez, adineko pertsona batek gernu inkontinentzia duenean, “ez du pentsatu behar adinagatik dela eta hil egin behar dela”, baizik eta medikuari galdetu behar dio, patologia sendagarria baita, batzuetan botiken bidez, eta beste batzuetan ebakuntza kirurgiko baten bidez. Arrazoi multifaktoriala duen patologia da hori, adierazi zuen urologoak, eta
|
hark
ere argitu zuen ezen, pentsatzen ahal dena pentsatuta ere, ohikoagoa dela emakumeetan gizonetan baino, nahiz eta kasu bakoitzean jatorria desberdina den. Hala, emakumeengan esfortzu inkontinentzia deritzona sortzen da, pelbis zoruko muskuluen ahultasunak eragiten duena, “eta horrek alterazio anatomiko batzuk eragiten ditu, eta, beste faktore batzuekin batera, pixa batez ere esfortzuengatik ihes egitea eragiten dute”, azaldu zuen doktoreak.
|
|
|
Egunkari batek kontrajarriak diren bi indar menderatu behar ditu bere orrietan: batetik egitasmo enpresarialari erantzun, ildo ideologiko eta ekonomikoei erantzun, munduko eta gure gizarteko albiste handiak, hedabide guztiek jasotzen dituztenak jaso
|
hark
ere, baina orokortasun gris eta besteen antzekoan ito gabe, berezitasun intimoak eskaini irakurle bakoitzari. Identifikazioa sortu behar du irakurleengan, albisteak kontatzeko moduarekin, titulatzeko moduarekin, eskaintzen diren gogoetekin, kolaboratzaileen izenarekin eta estiloarekin, eta beste txikikeria askorekin.
|
|
|
Algararen erdian, Pelloren oilarrak lehen aldiz kantatu zuen. Eta jendea, harri eta zur, pozez zoratu beharrean... harrigarria baitzen, zinez, oilar mutu
|
hark
ere egun hura horrela ospatu nahi izatea.
|
|
|
Ohiturak legea egiten duen neurrian, Patxiri zegokion hutsune hura betetzea. Patxi, baina, bere aita medikua bezalakoa atera zen hainbat arlotan,
|
hark
ere ez baitzuen jauntxoekin biltzeko astirik aurkitzen. Patxiren jokabide hau lehen hilabeteetako gauza izan zitekeen, esperientzia ezaren ondorioa.
|
|
|
Tira. Ordura arte hiriak erakutsi zigun aurpegiaren antzekoa zuen gela
|
hark
ere, ezberdina.
|
|
|
Hark badaki non bizi naizen eta non nabilen. Zuk aurkitu nauzun bezain erraz aurki nazake
|
hark
ere. Baina horretarako gogoa behar.
|
|
|
Nonbait, ez da aurpegira begiratzera ausartzen. Nik uste
|
hark
ere nahiko gustuko zaituela. Ea zer gertatzen den.
|
|
|
Arraposki. Borda
|
hark
ere zainketa berezia hartze zukeela ondorioztatuz.
|
|
|
Norbait gizartean ondasunik gabe badago eta ezin bada lanik egin bere biziraupena ziurtatzeko, gainerakoen betebeharra da harenganako maitasuna izatea, eta hari ondasun batzuk ematea. Izan ere,
|
hark
ere eskubidea du ondasunon gainean, gizartean dagoen gizaki orok bertan irauteko eskubidea duelako. Ezer ez dutenek edota bizitzeko beste irabazten ez dutenek mantenua behar dute, eta gainerakoen esku dago hori ematea; gainerakoek ezin dute mantenu hori atxiki ageriko bidegabekeriarik egin gabe.
|
|
|
Ez da orain gauzarik beharrena hemen geratu eta paganismoaren gizonik sona handikoenetan halako argi ilunak eta on gaitzak zehaztea, ezta justiziaeta ekitate arauak nola ezagutu zitzaketen ere ikertzea, aldi berean, horiek nondik datozen ezagutu gabe. Kristau erlijioaren lehen osagaiek askatzen digute korapilo hori,
|
hark
ere gizonaren lehen izaera erakusten duela. Horren bidez okerraren arrazoiak bistara daitezke eta horrekin batera ere, badatoz argira Jainkoak ezarri dituen printzipioak.
|
|
|
Begien bistakoa da hori, inork ez ditu horretaz jabetzeko argumentuak behar. Gizakia nork hazi eta horrengana jo behar dugu; hura da horren hasiera,
|
hark
ere horren jomuga izan behar; horien arabera, Jainkoa bera da bakarra, gure ulermenaren eta bihotzaren hutsune ikaragarria betetzeko adina.
|
|
|
Hezurrak leihotik bota dizkio Damianek Argosi afal ostean eta
|
hark
ere ez dio izkin egin ezeri. Areago, ugazaba ikusi duenean leihotik txistuka, isatsa alde batera eta bestera hasi zaio, aspaldiko ohitura galduen oroimenetan.
|
|
|
Ez zen gure mutil belarriluzea, beste bat baino. Hala ere
|
hark
ere goizekoaren gauza bera esan zidan.
|
|
2004
|
|
|
Aurrezki kutxa bat Asierren kasuan. Aurreko biek bezala,
|
hark
ere ez du Asierren gelako aterik jo, ezta txandarik hartu ere. Bi eguneko umeari libreta zabaltzea eskaini diote, 12 eurorekin gainera, eta aurrezki kutxaren logotipoa duen babero polit bat eman diote opari.
|
|
|
Hala bildu zuen Pako Aristik Euskal Kantagintza Berria argitalpenean (1985). Gorbeiako espaldako Mairulegorretako koban 70eko hamarraldian egin ziren beste Euskal Jai baketsuago haien antzera, Txindoki azpiko Larraitzeko akelarre
|
hark
ere, aldeko eta kontrako ugari batu zituen bazterretan. Aldekoen artean, Balendiñe Albizu idazle zumaiarra() bere bizitza eta lanaz behin baino gehiagotan arduratu den Elixabete Garmendiak gogorazi digunez.
|
|
|
Lastima,
|
hark
ere ez baitzuen funtzionatzen.
|
|
|
Nik isilean entzun nituen Yitzhaden adierazpenak. Nathan izeneko
|
hark
ere bai. Ez nekien zer esan, zer pentsatu; bertan geratu ala kanpora irten.
|
|
|
Emakume hura beste emakume bat zen, ordea, nik erantzungailuan jaso nituen mezuekin zerikusirik ez zuena, eta
|
hark
ere hasieratik argitu nahi izan zidan zirkunstantzia hura, harrotasunez mintzatzen zitzaidala:
|
|
|
Amak, berriz, nahiko lan izaten zuen sukaldearekin, baita etxean sekula bukatzen ez diren beste mila kontutxorekin ere –erosketak eta hornidurak; etxe tabernen itxura eta mantenua; neskameari eman beharreko aginduak eta haren lanei egin beharreko segizioa... –, eta, beraz, nahiz eta nire eskari apetatsuei behin baino ge hiagotan esaten zien ezetz, azkenean baietz esatera behartzen nuen,
|
hark
ere bere osasuna zaindu behar zuen eta: izan ere, gauzak muturreraino eramaten nituenean, sekulako txilioak egiten nituen, Oscar ipotxak ere miretsiko lizkidakeenak, Günter Grassen Latorrizko danborra ren protagonistak:
|
|
|
Zenbat gauza ulertezin pasatzen zaizkigun burutik, ez hankarik eta ez bururik dutenak! Edo, mezu ezkuturen bat ote zuen amets
|
hark
ere.... Mediku psikiatrari kontatuko diot hurrengoan.
|
|
|
Harakin, esaterako, urruneko figura mugimendu gabekoa ote zen ala harat honata zebilkion, oraindik ere, ardaila, urduritasuna, gorrotoa sortuz? Eta Bazter?, hil berri zitzaien, beharbada zitzaion esan luke, edo hobe, besterik gabe, zen, oldoztu zuen Ferminek; Bazter hura, Ingalaterran desagertuagatik, paisaiaren parte bazen; zer leku hartu zuen?, urruneko figura
|
hark
ere ardaila egiten zion?
|
|
|
Jira eta bira segitzen zuen maletak garraiagailuan, fluoreszente argien errainu hotza metal eta goma beltzean distiraka. Maleta galdu zuen
|
hark
ere ametsak izan ote zituen. Lokamuts bilakatu ote zitzaizkion?
|
|
|
Fede pasatu zen kalean tirri tarra; bastoiarekin agurtu zuen Joxe, eskuarekin etortzekoa egin zion honek. Hilario beste aldera begira, Fedek baratzera egin zuen; txapela
|
hark
ere, potoloa, musua gorri gorri.
|
|
|
ni joan, eta hura nirekin etorri. ‘Aldegin ezak hemendik, ’ egin zioat makilarekin eta, pixka bat gelditu duk baina, segitu dudanean,
|
hark
ere segi atzetik. Elurretan, nik bidea egin eta akerra nik egindako bidean, laster bertan nian.
|
|
|
" Hark zer izango du ba? esan zuen Joxemarik;
|
hark
ere, horrek bezalaxe eta nik eta hik bezalaxe: zotza!"
|
|
2005
|
|
|
Lagunak estakuru handiak badituela! Haren ondotik hartuko duzun beste
|
hark
ere bai. Gure zaharrek erraten zuten zuhaitz guziek adar eiharrak badituztela.
|
|
|
Kutsagailu kimikoz betea zen. Gure zibilizazioaren ondorioak jasaten
|
hark
ere.
|
|
|
Zuzenketa aurretiazko epaiketarik gabe egin denean eta erregistratzaileak oker materialaren edo kontzeptuari buruzkoaren gaineko erantzukizuna duenean, inskripzio berria eta ondorengo oharrak dohainik egingo dira. Zuzenketa egin duen erregistratzailea eta okerreko idazkuna egin zuena ez badira pertsona bera,
|
hark
ere dohainik egingo ditu idazkun berriak, bere zerbitzu sariak aurreko titularrari edo horren kausadunei erreklamatuz.
|
|
|
–Zure lanpostuak Tomasen soldata eta nirea ditu oinarri: Tomasena, gainera, ez da nolanahiko soldata, eta
|
hark
ere bere ardurak hartu ditu auzi honetan, Ines ikusi nahi badu? –eta, betartea goibeltzen zitzaiola, erantsi zuen?:
|
|
|
Izan ere, harreman horiek ez dituzte beti onura nabarmenak eta jasangarriak sortzen merkataritza sektoreko zuzeneko eta zeharkako langileentzat. Horixe adierazi du Nazioarteko Elkartasuneko zuzendari José María Iztuetak, eta
|
hark
ere adierazi du erakundeak erakutsi nahi duela posible dela giza ikuspegitik merkataritza jasangarria egitea, pertsonen ekonomian eta ongizatean oinarritua, pobreziaren aurka borrokatuz, osasunerako eta hezkuntzarako sarbidea handituz eta ingurumenaren zaintza eta langileen bizi baldintzak hobetuz. Duela bi urte, 2003an, munduko esportazioak %4, 5 igo ziren, nahiz eta hazkunde horrek ez zuen balio izan herrialde pobreetan bizi diren ondasunen ekoizleen bizi baldintzak hobetzeko, GGKEren arabera.
|
|
|
Ez du gogoratzen Amets horrelako lizunkeriak botatzen. Baina ez dio batere txarto hartu, egia esan
|
hark
ere urtebete itxaron baitu sexurik izan barik. Aurpegia eztitu egin zaio, beraz.
|
|
|
Idoiak atera ninduen hartatik, eta haizemaile baten ahurra bezala zabaldu zidan bizitza. Idoia zirimolatsu samarra zen, eta alde asko zituen; pinturaz gain, gogor ikasten zuen
|
hark
ere, eta maite zuen erizain lanbidea, biziki maite ere, eta gaixoei eta behartsuei laguntzeko jaidura berezia zuen, pertsonengana eta haien kezketara erraz hurbiltzen baitzen. Bazuen halako misiolari kutsu bat, batzuetan, bere gurasoen idealismoaren eraginari irtenbide mistikoagoak emateko joera edo.
|
|
|
Putzuari begira geratu nintzen une batez, ilgoraren argitan; kutxa zaharrean topatutako prismatiko hautsiak oroitu nituen. Putzu
|
hark
ere kristalak hautsitako largabista baten antza zuen, denborak bezala, zeinak baikaramatza ikus ez dezakegun zulo batera, etorkizun itsu batera, non itotzen baitira arima katutxo jaioberriak.
|
|
|
Adelaren animuak gora egin zuen; areago, Marroren mendetik libre sentitzen zelako edo Albertorekin zoriontsu zelako, umetan ezagutu nuen maistra zirudien berriro. Indar hura baliatuta, mugaz bestaldera eraman genuen azkenean, Albertok eta biok, eta aurkitua nuen psikiatra batek tratamendua ipini zion; horrez gain, homeopata batengana ere joan ginen, eta
|
hark
ere sendagai batzuk eman zizkion. Adelak eritasuneko baimena hartua zuen ikasturte amaiera arte, depresioagatik.
|
|
|
Gauez oheratzen zenean negarrez urtzen zen: senarra galduz geroztik, alta ez zuen
|
hark
ere gozoki tratatu, pairatzen zuen egoera tristea iruditzen zitzaion. Goiz batez ordea, askariteko bilduak ziren sukaldeko mahaian, erabaki erraldoia jakinarazi zien:
|
|
|
Orduan bereizi nuen jende artean kukuturik zapata zuridun morroia. Gogoa lauso, nire pentsamendu bertsua zerabilen
|
hark
ere buruan: Dylanekin joan zen neska estrabikoa.
|
|
|
Azken buruan, pentsatu nuen,
|
hark
ere zuen bada izen bat, ezta?
|