|
2000
|
|
|
Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela. Txemarekin ibiltzen hasi eta urte bat edo bira izango zen, bai, eta
|
hark
ere begi dizdizariak zituen. Baina horrek ez du zerikusirik idazten ari naizenarekin.
|
|
|
—Nik ez nuen, bada, deabruaren itzalik ikusi harat jaitsi nintzenean! —ihardetsi zion osabak,
|
hark
ere hatza luzaturik—: Noiz zabalduko dituzue begiak, ez beldurraren leihorat, baina zientziaren eta jakintasunaren leihorat?
|
|
|
Zeren, amets hartan, jauregiko gelan sentitu bainintzen bat batean eta supituan: Mattin eta biok geunden, bakoitza bere ohe gainean biluzik; bi oheen arteko hutsunean, berriz, jainkosa bat bezala zetzan Elbira —Mattinek eta biok maite izan genuen neska—, hura ere biluzik; zakila zut nuen, eta argi bat nuen eskuan... eta argi hartaz zakila ukitu, eta zakila suge bihurtu zitzaidan, ustekabean; behatu nion Mattini, eta
|
hark
ere bertze hainbertze egin zuen; eta sugeak elkarrenganat abiatu, borrokan hasi, eta eneak Mattinena irentsi zuen; eta aitzina egin zuen sugeak Elbiraganantz eta, neskak irri lizun bat egiten zuela, zangoak zabaldu, eta han nonbait galdu zen animalia herrestaria; eta plazer handi batek inarrosi zizkidan orduan barrengo zainak eta barrenagokoak, eta halatan itzarri nintzen, hain bustirik eta hain ...
|
|
|
Bigarren zezena gure aitak toreatu zuen, arkabuzez tiro egitea toreatzea bada bederen —aitaren auzia, ordea, ez zen toreatzea edo ez toreatzea, baina errege Felipe IV.aren parean paratzea,
|
hark
ere, kondearen eta dukearen erranetan, bertze hainbertze egin baitzuen Madrilen, zezen ikuskizun batean—, zeren, bertzenaz, Curro Banderas zeritzàn toreatzaileak toreatu baitzuen. Hiruzpalau burtzi soilik sartu zizkion toreatzaileak zezenari, eta bere morroietarik batek haga luze batez zulatu zion bizkarra, lau hankakoak odol apur bat gal zezan eta, halatan, ahul zedin.
|
|
|
—Baina bertze bihozkada bat ere izan diat, eta nagok ezen gure Zientziaren Elizak bertze kide bat irabaziko duela hemendik gutirat: Pedro Huiziz ari natzaik, zeren eta
|
hark
ere libertatea baitzuen amets gaztetan... Eta gehiegi aldatu ez bada, nola igurikitzen baitut...
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen: ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal
|
hark
ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan, baina bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Zurturik nengoen, zinez, baina are zurtuago utzi nuen osaba, jakina...! Eta ene ihardespen
|
hark
ere ez zuen esplikazionerik, baina esplikazionerik ez zuten anitz gauza gertatzen ari zitzaizkidan azken bolada hartan... Edo, zinez egiten ari ote nintzen gizon eta hura ote zen guztia?
|
|
|
Eta zein urrun gertatu zitzazkidan aita Bartolomeren hitzak, noiz eta egun batean emaztekien munduaz aritu baitzitzaidan...! Zeren eta ongi baino hobeki baitzekien
|
hark
ere zer bertze piku izan nitzakeen nik gogoan, pikutan ikusten ninduen bakoitzean:
|
|
|
Eta esku batekin bata eta bertzearekin bertzea ferekatu nituen, eta ikusi nuenean ezen sosegurat eta baretasunerat egin zutela, bi bularren arteko habian ipini nuen, amoltsuki, neure burua, nola osaba Joanikotek jarri baitzuen Maddalenenean, urroztarren bordan ikusi nituenean. Eta, hala geundela, ene ezpainak aitzinatu nizkion apur bat, eta
|
hark
ere aitzinatu zizkidan bertze apur bat, baina nik ez dakit zer gertatu zitzaidan orduan, zeren gibela egin bainuen... Eta, jauzi batean zutitzen nintzela eta lasterrari emaiten niola, erran nion:
|
|
|
Ez, ezinezkoa zen, zeren Elbirak bekokian eman zidan musu hura ez al zen, bada, bere baiezkoaren espresionerik samurrena eta amorioaren adierazpenik garbiena? Eta zer izan zen, bada, haren keinua, noiz eta ezpainak hurbildu bainizkion,
|
hark
ere bere ezpainak hurbiltzen zizkidala, nahiz eta musu hura ez zen bere osoan biribildu.... Halarik ere, ezinezkoa iduritzen zitzaidan arren, behin eta berriro etortzen zitzaidan bururat hil edo biziko galdera hura, burmuinetan iltzaturik banu bezala:
|
|
|
Zeren, lehengoan ere, gorputzaldi ezin gaitzago batekin jaiki bainintzen —eta nola oroitu nintzen Quevedoren hendekasilabiko hartaz!, zeinak baitio: Soy un Fue, un Será y un Es cansado—, deusetarako gogorik gabe; eguraldia ere halakoa zegoen, gris bustia, eta
|
hark
ere ez zidan deusetan laguntzen; eguerdian, haatik, eguraldia altxatzen hasi zen eta, hala, aulkia hartu eta etxe aitzinean paratu nintzen, eguzkitarat, musker bat bezala, laxo, zabal eta ez antsia... Eta, bat batean, zer dohatsu sentitu nintzen eguzki errainuen euri epel hartan, eta nola errotu zitzaizkidan berriro aitzina egiteko borondatea eta bizigogoa, arima berritu banintz bezala, ongi nekien arren, bertzalde, ezen bizitzaren bazterrean eta hondarrean nuela gorputza, zahartzaroan sartua... eta neure urratsen akabantzan!
|
|
|
Erran diezadakezu, halarik ere, ezen skribatu ez zuen bertze liburu batez mintzatu zitzaigula Sarakoa eta, hala, ezin jujatu dugula hura, skribatu ez zuen liburu haren berri jakin gabe. Ordea, ikusirik lehenaren fruituak, zalantzarik ote duzu ezen Axularren balizko liburu
|
hark
ere bertze koadro ilun bat erakutsiko zigula ezinbertzez?
|
|
|
Eta leizearen ertzean gurutze bat zegoen. Eta harri guti batzuk ikusi nituen, bai leizearen inguruan, eta bai leizeko koskan ere, harlanduren bat ere bai tartean, eta
|
hark
ere guztiz harritu ninduen.
|
|
|
Antoniok anitzetan aipatzen zituen lehen giristinoak elkar maitatzearen etsenplu gisa, eta nork erranen zuen ezen azkenean haiekin bat eginen zuela, zeren, nola lehen giristinoek beren burua eskaini baitzieten erromatarren lehoiei, hala,
|
hark
ere kaimanari eskaini baitzion berea.
|
|
|
Eta bi emazteki indiar zituen neskame, Iriyama eta Iriyumo, chaimen tribukoak, ahizpak zirenak eta Rosak ezin hobeki tratatzen zituenak... eta haietarik batek, Iriyumo zeritzanak, anitz ipuin kontatzen zizkigun, berak guztiz sinesten zituenak, eta ni, hari entzunik, Felisaz oroitzen nintzen, ene inudea eta haz ama izan zenaz, zeren
|
hark
ere net sinesten baitzituen Urbiaingo jendeen ahotan zebiltzan ipuinak...
|
|
|
—Hitzari buruzko zure teoria hauek, anitzetan, Ptolomeoren planeta sistema oroitarazten didate:
|
hark
ere asmatu eta asmatu egin zuen, epiziklo bati bertze epiziklo bat eransten ziola, konplikazioneari konplikazionea, alegia, eta maskarari maskara, eta, zertarako, eta huts egiteko, ororen buruan! Eta ongi dago asmatzea, zeren ni ere asmatzearen alde bainago, baina asmatzen duguna ere adimenduaren galbahetik iraganarazi genuke, metaforak ere bai, baina beti ere jakinik ezen, metaforarik onena, ahal den neurrian, metaforaren ausentzia dela.
|
|
|
Eta, arestian aipatu don Frantziskoren hitzak gogoan ditudala, sinetsi nahi al didazu ezen, Indietarik itzuli berria nintzenean, Ubarnerat joan eta nekazari batekin inkontratu nintzela, eta
|
hark
ere, noiz eta galdetu bainion ea Ubarneko damaz oroitzen ote zen —aitzinago emanen dizut dama horren berri, edo dama horien, hobeki, zeren eta bi izan baitziren, jaun André: zaharra, Sagrario Landaluze zeritzana, eta gaztea, Gabriela Huizi—, antzeko zerbaitekin ihardetsi zidala?
|
|
|
Ararat. Eta, hala, irakurtzen nuelarik osabaren irri erdi inozent erdi maltzurrean ezen nik sentitzen nuena sentitzen zuela
|
hark
ere, halaxe erran nion, hark bakarrik aditzeko moduan:
|
|
|
—Hori duk, hori, Joanikot! —erran zion kapitainak,
|
hark
ere bertze ontzi bat arno ezpainetaratzen zuela— Lehorrean bizi haiz, baina itsasgizona emaiten duk, zeren eta itsasoa ere ez baita hitzez egiten, baina itsas kolpez.
|
|
|
Imajinatu nituen osabak hartu behar zituen ehun azoteak, imajinatu nuen haren desterrua... eta, neure pazientziaren eta neure pairuaren ontzia beterik sumatzen nuela, sorpresarena etorri zitzaidan, zeren sorpresa
|
hark
ere, zetorren lekutik zetorrela, ezin iragar zezakeen gauza onik, eta, hala, sorpresa hura ontzia gainezka ipintzen zuèn ur xorta balitz bezala, eta odola sutan jartzen zitzaidala, erran nion amari, koleran sarturik eta errai erraietarik:
|
|
|
Baina ez nuen besarkatu, eta
|
hark
ere ez ninduen besarkatu.
|
|
|
Eta sutan nengoen, eta su hark ez zuen egurrik eta ez aitzinatzailerik ere behar aitzina egiteko eta handiago egiteko, zeren eta sufrezko sua baitzen hura eta infernuko sua bera. Eta, suak eraginik eta su handi
|
hark
ere harturik, ene bihotzeko ezkutalekuetarik kanporat egin zuten, demonioak balira bezala, herrazko herrak eta korromioak, hegigoak eta mendeku nahiak, erraiten zidatelarik —guztiek ere oihuka— ezen amari erran beharrekoak erran behar nizkiola eta neure deliberamenduaren berri jakinarazi, berant baino lehen...
|
|
|
—Baita zera ere! —erran zuen apez zirudienak,
|
hark
ere frantsesez, baina hagitzez ere frantses kaskarragoaz— Ene olio sainduek egin dute hemen mirakulua!
|
|
|
batzuetan heroi, bertzeetan koldar; gaur argiaren bidetik goaz, bihar itzalarenetik; izan gaitezke jakintsuak eta doktoreak bezain pertsona ikasiak eta jasoak, eta izan gaitezke gorteetako pailazoak eta bufoiak bezain izaki irrigarriak, edo El Buscón eko don Pablosen parekoak; eta, komunzki eta eskuarki, bata eta bertzea izan ohi gara... zeren, pentsa dezakegun arren, zeruan dauden izar distiratsuei edo goi mendietako ur gardenei beha, aingeruak izan gaitezkeela, guztiok ere baitugu uzkian zuloa, aitona Nikolasek ongi erraiten zuen bezala... Baita maisuen maisu
|
hark
ere, zeina baitzen Aristoteles handia. Zeren baitirudi —baldin hari buruz errana egia bada— ezen maisua puta batez amorostu zela eta honek manatu ziola jar zedila laur ointka eta eraman zezala bizkar gainean Alexandro Handiaren aitzinerat, zeina baitzen Aristotelesen dizipulu... eta, jartzen zelarik maisua haren menerat, paseatu zuen, finean, zangalatraba, mando bat iduri, emazteki lizun eta desonest hura, haren nahiaren eta gutiziaren betetzeko... zuk ere nehoiz adituko zenuen bezala, jaun André.
|
|
|
Pentsatutako mezuetarik batere utzi gabe telefonoa gakotu eta neskaren aldera egin nuen berriz. Ate zirrikitutik ez nuen anaia ikusten ahal ganbera ilunean, baina hor behar zuen, ernatua
|
hark
ere.
|
|
|
Galdera: " istripuaren" unean edana ote nintzen,
|
hark
ere. Aholkua:
|
|
|
Nire mugimenduak eraginda, elkar kausiturik zuten Kristina eta bion zango puntek. Ez nituen zangoak erretiratu, ezta
|
hark
ere. Horretarainoko zentimetro urrien tartea gainditurik, bakoitza bere kontrarioa ukika ari zen orain, tribu afrikarren bateko esploratzaile ahalketiak iduri, aspaldi handian elkar ikusi gabe eta bata bertzearen azterrean.
|
|
2001
|
|
|
Ez dut azkenean Borgesen libururik hartu; jakituria entziklopedikoegia zuen
|
hark
ere.
|
|
2002
|
|
|
Hala eta guztiz, ahal zuen guztietan haren oinetakoei eta kapelari begiratzen zien Pertseok. Kapela
|
hark
ere bai baitzuen zerbait berezia?
|
|
|
Aurretik zein atzetik, txano antzeko buruko bitxi bat besterik ez zirudien, baina, albotik begiratu zion batean, kapela
|
hark
ere hego txiki batzuk zituela iruditu zitzaion.
|
|
|
‘Euli horrek ez dik gehiago pentsatuko’; arrazoi zuen; begiraleak bertatik bertara frogatu ahal izan baitzuen euliak burua errotik moztua zuela. Igo zen, ondoren, frantsesa, oholtzara; ekarri zuten beste kaxa txiki bat, beste euli bat gordetzen zuena; ireki zuten kaxa; atera zen eulia; egin zuen hegan... baina frantsesak, orduan, bitan eragin zion ezpatari, eta euli
|
hark
ere goitik behera egin zuen; eta frantsesak harro baino harroago esan zuen: ‘Euli horrek ez dik aurrerantzean hegan egingo’; arrazoi zuen; begiraleak bertatik bertara frogatu ahal izan baitzuen euliak erroerrotik moztuta zituela bi hegalak.
|
|
|
Sara, berriz, bere oposizioekin zebilen. Inorekin kontatu gabe –ez Karmelerekin eta ez enekin–, berak bere buruari ezartzen zion lehen ardura eta lehen apustu benazkoa zen hura, eta hargatik, beharbada, gogor hartu zuen
|
hark
ere bere egitekoa. Bere buruarekin konfiantza hartuz baitzihoan, eta gutxieneko indarrarekin sentitzen baitzen hartarako.
|
|
|
Eta, Aurrezki Kutxarako oposizioetan huts egin bazuen ere, handik hilabetera lortu zuen lanpostua, idazkari gisa, abokatu laboralista batzuen bulegoan. Lanpostu
|
hark
ere on handia egin zion. Eta are hobera egin zuen.
|
|
|
–Galde iezaiozu Donibaneko emakume bati zer den muxarra eta zer den lupia, eta berehala esango dizu. Galde iezaiozu karrera egin duen mediku bati zer den kolesterola eta azido urikoa, eta
|
hark
ere berehala esango dizu.
|
|
|
Eta nik ere maitale zaharra ahaztu eta heroina egin ninan maitale berri, paradisu artifizial hartan. Baina paradisu
|
hark
ere lurrezkoak zitinan oinak eta, denbora baten buruan, goitik behera erori zunan guztia. Eta halaxe sartu nindunan hondorik gabeko putzu batean:
|
|
|
Osaba Lazaro aitaren anaia zen –arestian esan dut–, eta
|
hark
ere kristal lodiko betaurrekoak zituen. Eta prismatiko handi batzuk zituen, huts egin gabe mendira eramaten zituenak, naturaren ikuskariak eta hegazti harraparien hegaldiak miresteko.
|
|
2003
|
|
|
Algararen erdian, Pelloren oilarrak lehen aldiz kantatu zuen. Eta jendea, harri eta zur, pozez zoratu beharrean... harrigarria baitzen, zinez, oilar mutu
|
hark
ere egun hura horrela ospatu nahi izatea.
|
|
|
Ohiturak legea egiten duen neurrian, Patxiri zegokion hutsune hura betetzea. Patxi, baina, bere aita medikua bezalakoa atera zen hainbat arlotan,
|
hark
ere ez baitzuen jauntxoekin biltzeko astirik aurkitzen. Patxiren jokabide hau lehen hilabeteetako gauza izan zitekeen, esperientzia ezaren ondorioa.
|
|
|
Tira. Ordura arte hiriak erakutsi zigun aurpegiaren antzekoa zuen gela
|
hark
ere, ezberdina.
|
|
|
Hark badaki non bizi naizen eta non nabilen. Zuk aurkitu nauzun bezain erraz aurki nazake
|
hark
ere. Baina horretarako gogoa behar.
|
|
|
Nonbait, ez da aurpegira begiratzera ausartzen. Nik uste
|
hark
ere nahiko gustuko zaituela. Ea zer gertatzen den.
|
|
2004
|
|
|
Nik isilean entzun nituen Yitzhaden adierazpenak. Nathan izeneko
|
hark
ere bai. Ez nekien zer esan, zer pentsatu; bertan geratu ala kanpora irten.
|
|
|
Emakume hura beste emakume bat zen, ordea, nik erantzungailuan jaso nituen mezuekin zerikusirik ez zuena, eta
|
hark
ere hasieratik argitu nahi izan zidan zirkunstantzia hura, harrotasunez mintzatzen zitzaidala:
|
|
|
Amak, berriz, nahiko lan izaten zuen sukaldearekin, baita etxean sekula bukatzen ez diren beste mila kontutxorekin ere –erosketak eta hornidurak; etxe tabernen itxura eta mantenua; neskameari eman beharreko aginduak eta haren lanei egin beharreko segizioa... –, eta, beraz, nahiz eta nire eskari apetatsuei behin baino ge hiagotan esaten zien ezetz, azkenean baietz esatera behartzen nuen,
|
hark
ere bere osasuna zaindu behar zuen eta: izan ere, gauzak muturreraino eramaten nituenean, sekulako txilioak egiten nituen, Oscar ipotxak ere miretsiko lizkidakeenak, Günter Grassen Latorrizko danborra ren protagonistak:
|
|
|
Zenbat gauza ulertezin pasatzen zaizkigun burutik, ez hankarik eta ez bururik dutenak! Edo, mezu ezkuturen bat ote zuen amets
|
hark
ere.... Mediku psikiatrari kontatuko diot hurrengoan.
|
|
2005
|
|
|
–Zure lanpostuak Tomasen soldata eta nirea ditu oinarri: Tomasena, gainera, ez da nolanahiko soldata, eta
|
hark
ere bere ardurak hartu ditu auzi honetan, Ines ikusi nahi badu? –eta, betartea goibeltzen zitzaiola, erantsi zuen?:
|
|
|
Ez du gogoratzen Amets horrelako lizunkeriak botatzen. Baina ez dio batere txarto hartu, egia esan
|
hark
ere urtebete itxaron baitu sexurik izan barik. Aurpegia eztitu egin zaio, beraz.
|
|
2006
|
|
|
Ur tantaz beteta dagoen leihoari begira dago etengabe. Isil isilik,
|
hark
ere bere alaba Piliren hitz zaparrada entzungo ez balu bezala. Berak ere burua zuri beltzezko argazki baten barruan izango balu bezala.
|
|
|
Nik hartarako gogoa izanez gero bera ez zela espantuka hasiko, herritarrek kritikatuta ere berdin zitzaiola: " Jainkoaren teilatupean zaudete eta
|
hark
ere baditu aurreagoko lanak, munduko gaitzak konpontzen hastekotan". Baina ni ohartarazi beharra zeukala, okerragorik gertatu baino lehen.
|
|
|
Harexek hartu behar ofizioan segida. Alabaina, Gilenen gisara,
|
hark
ere gorrotatzen aitaren ogibidea.
|
|
|
Jehane Lapeyrèreren gorpuarekin etxeko beheitian egin nuen topo, zapategian. Aitatxi Migelek hainbertze urte lehenago egin bezala,
|
hark
ere erabili nahi izan zuen zapatagin mailua. Eskuan zuen erreminta.
|
|
|
Ziliguetako jaun Gaspar Ezpeleta, azkenik, ez zen gutiago izan:
|
hark
ere erbestea hautatu zuen, bere jaun zuzenekoen aldean. Ezin haiei oroitarazi zenbait urte lehenagoko hitza.
|
|
|
Hitz handirik ez zidan luzatu Pankraziak,
|
hark
ere lana lepo zuelako edo. Eskua bular parera eraman eta larruzko poltsatxoa atera zuen.
|
|
|
–lotsagabe egin nion galdera Bernati. Ezezagun
|
hark
ere bidaiaren berri ote zuen. Ni ote nintzen ezjakin bakarra?
|
|
2007
|
|
|
–Ez dakit, ba, ni soilik zure laguna izan nintekeen noizbait. Olaiak ere gauza bera esaten dit, baina
|
hark
ere ez du ulertzen nire egoera, ezin du ulertu. Ez duzue ulertu nahi.
|
|
|
–jeinu irlandarraz? ironizatzen den,, das irische Genie?; eta nola
|
hark
ere karaktere nazionalei alusioak ez dituen falta han eta hemen: Robinson, ingeles jatorra?
|
|
|
Bidean aurkitu nuen Elisa; hobeto esanda, berak aurkitu ninduen bidean, elkar jo baikenuen izkina zorioneko batean. Sekulako kaskarrekoa hartu bagenuen ere, nik bekokian,
|
hark
ere bekokian, elkar besarkatu genuen, presoak berri ona dakarkion postaria besarkatuko lukeen bezala, belar izpiak berarekin daraman haizea besarkatzen duen bezala, erle horiak lore horia besarkatuko lukeen bezala, ez dakit.
|
|
|
Normala duk lehen bi asteetan eta alabak hamalau urte dituenean, baina pasako zaiok. Bazekiat
|
hark
ere ez duela benetan sinesten; Suedian ez diagu-eta etsenplu beharrik horretarako, are gutxiago hemen. Denoi pasa zaiguk burutik noizbait; hiri, niri eta gure amari ere bai; hori jakina duk.
|
|
|
Irribarre egin zenion zerbait egitearren, eta komunerako beharra zenuela esan. Irribarre egin zuen
|
hark
ere.
|
|
2008
|
|
|
Zuk nahi adina. Igarri dizut jolasean zenbiltzala, eta baliteke mutil
|
hark
ere jakitea, baina ahazteko arrisku larrian zegoen.
|
|
|
Negozioetarako hainbesteko bista zuen gizon hark, ordea, ez zuen jakin koadroa zergatik erosi nahi zuen artistari azaltzen. Talentua, etorkizuna eta halako hitzak aipatu zizkion; baina
|
hark
ere ez zekien non zegoen Bada.
|
|
|
hain sentitu zen artikuluak zioenarekin bat eginda, non gurari apetatsu bat piztu baitzion markes jaunari, gero eta gurariago egin zitzaiona, gero eta apetatsuago, beste pauso bat ematera bultzatu zuena: nik neuk ere erosi egin behar diat, bada, zer arraio!, baita berandu gabe erosi ere, bazuen markes jaunak, halaber, alde histrioniko bat, besteengandik erremediorik gabe bereiztera zeramana, eta
|
hark
ere izango zuen erabakian zer esanik?, hartarako udako oporretan egin behar zutèn bidaiaz baliatzen zela:
|
|
|
kulunkatzen zen airean. Begira nengoela, beste txinparta bat eta beste eztanda bat sortu ziren, oihartzun guztiak abiarazi zituztenak, eta beste bala
|
hark
ere txistuka urratu zuen airea. Huraxe izan zen azken kanoikada.
|
|
|
–Hildakoek ez ditek kosk egiten?, hala esan ohi zian. Baina hil egin behar
|
hark
ere; honezkero bazekik horretaz jakin beharreko guztia; gizon zakarra, sekula iritsi bada gizon zakarrik portura.
|
|
|
–Zer abokatu eta zer abokatu ondo! Nik ez daukat abokaturik, nire separaziokoa baino, eta ziri ederra sartu zidan
|
hark
ere!
|
|
|
Bere buruaz beste egin ote zuen burutazioa izan zuen hurrena, agian basoak eskainitako bakardadea aprobetxatuz, txakurra tirokatu ondoren. Baina ez, aukera
|
hark
ere ez zuen sinesgarritasunik. Hartara jarriz gero ez zuen txakurrik bizirik utziko; ehiztariak ez zuen sekula txakurra sufri tzen utziko.
|
|
|
Senarrak arrazoi zuela pentsatzearekin, bigarren saialdi bati ekin zion, odolkiek bezala jolas
|
hark
ere bere piperra bazuela-eta.
|
|
|
Arropak hartu, desenkusak errepikatu eta alde egingo zuen, eta nik ezpainetan barre haize bat nuela jarraituko nion begiradarekin, ni bezalaxe aulkian eserita liburu bat irakurtzen zegokeen bere senarraren edo senargaiaren bila zihoan bitartean. Litekeena zen hura ere, ni bezalaxe, arrunta eta ordezkagarria izatea, litekeena zen
|
hark
ere, nik bezalaxe, bulegari baten fenotipoa izatea (begirada nekatua, sorbalda eroriak), eta litekeena zen, parekotasunak asmatzen hasita, bainujantzia ere antzekoa izatea. Emakume batek horrelako gizaseme batengan zer ikus lezakeen irudikatu ezinik ari nintzen, olatuen artetik atera eta ile adatsetik ura zeriola niregana etortzen ikusi nuenean.
|
|
|
Litekeena da hura ere bi eguneko bizarrarekin ibiltzea, horrek lakarrago, gizonago egiten duelako. Litekeena da
|
hark
ere besapean liburu bat eramateko ohitura izatea. Nire besotik zintzilikatu eta bi pauso ematerako ohartzen dira zerbaitek huts egin duela.
|
|
|
Orain, aldiz, tximeletak harrapatzera joandako bi neskatila horiek hizkuntza bera erabiltzen ari ziren, baina jolasteko. Baita senegaldarren alaba
|
hark
ere.
|
|
|
hain sentitu zen artikuluak zioenarekin bat eginda, non gurari apetatsu bat piztu baitzion markes jaunari, gero eta gurariago egin zitzaiona, gero eta apetatsuago, beste pauso bat ematera bultzatu zuena: nik neuk ere erosi egin behar diat, bada, zer arraio!, baita berandu gabe erosi ere –bazuen markes jaunak, halaber, alde histrioniko bat, besteengandik erremediorik gabe bereiztera zeramana, eta
|
hark
ere izango zuen erabakian zer esanik–, hartarako udako oporretan egin behar zutèn bidaiaz baliatzen zela:
|
|
2009
|
|
|
Astean zehar zain egon nintzen, baina ez nuen Paulak eginiko deirik jaso. Aitonari ere galdetu nion, baina
|
hark
ere ez zuen inoren deirik hartu. Zerbait gaizki joan zitekeela pentsatu nuen, mutikoa agian, harik eta ostiral arratsaldean bere etxeko atean txirrina jo eta irribarre zabal batekin ireki zidan arte.
|
|
|
G ANDIAGAK SEGURUENIK J AINKOA urrundu ez, baino hurrandu egin nahiko zukeen guregana, esperientziako Jainko baten bila. Baina Jainko filosofiko bati ihes egiten zion
|
hark
ere. Ez da posible filosofikoki eraikitako Jainkoaren kontzeptu bat erlijiosoki erabiltzea, Jainkoaren kontzeptu erlijiosoa filosofikoki erabiltzea posible ez den bezalaxe.
|
|
|
Oliteko periodoan, filosofiako ikasle gazte?
|
hark
ere Arrutiren moduko poesia mariano topikoa nola egin duen, Begoñako Ama Birjinari poesia hau igorri dit Paulo Agirrebaltzategik: –Oi nork goratu zainkezan Ama/ Begoñakoa!...
|
|
|
Eta horretan ere, ezaguna zen herrian Arantxa zena nolakoa zen. Kaskarin samarra gazte gaztetatik, gajo
|
hark
ere nahiko azkura izaten zuen bazterretan. Horrelakoxea baitzen haren aita defuntua ere.
|
|
|
Ugarte bera ez zen aurkakorik esatera ausartu. Ezagutzen zuen
|
hark
ere bere ama, noski. Horregatik, bere etxeko ezkaratzean sartu ginenetik ez genuen hitzik ere egin ia, eta lapurren gisan sartu nintzen haren ganbaran.
|
|
|
Baina Ernestina ez zen emakume perfektua; ideia garbiak zituen buruan, haurraren gelatik gurutze barrokoa kendu zuenean (Regina enean gurutze guztiak ziren barrokoak, Ernestinaren gelakoa izan ezik), Rakel neskameak kexuzko keinu bat egin zion, Ernestinak istantean ikusi eta Rakeli argibideak ematera bultzatu zuena: . Zertarako nahi dugu irudi bat gelan, Kristo haragizko bat izango badugu aurrerantzean???, baina
|
hark
ere, Reginak bezalaxe, bere naturaleza zuen, ahizparen lurrezko oin bertsuak, alegia?, haren parean jartzen zuena; egia zen, halere, Reginarekin konparatuta, Ernestinak bazuela abantaila bat, bizitza ia osoa eman baitzuen bere baitatik apaingarriak kentzen; bide hartan barrena, baina, oztopoak ere ez zituen gutxi, zeren haurra bera ere, munstro hura, noiznahi bihur baitzekiokeen apaingarri, bere jokabide morala. Ernestinarena?
|
|
|
Teofilo Maria ere halaxe iritsi zen Frantziatik?
|
hark
ere garbi baitzuen boltxebismoa zela arazoa, eta hari gogor egin behar zitzaiola. Nola egin, ordea, boltxebismoari aurka?
|
|
|
–flor que toco se deshoja, flor que toco se deshoja, flor que toco se deshoja?? ; ez zen hura poema batek Gabino hunkitzen zuèn lehen aldia, ederki astindu zuen beste bosdun txiki
|
hark
ere: –La ciencia más alabada/ es que el hombre bien acabe??
|
|
|
mirespen kutsu bat ere bazuena, ilobari begiratzeko modu ezin nahasizkoak salatzen zuen?, hain ziren Domingok esandako hitzak ohiz kanpokoak; eta hain ziren xelebreak, non barre txiki bat ere egin baitzuen izebak: grazia egin ziolako egin zuen barre, jakina, baina barre txiki
|
hark
ere garbi uzten zuen izebaren jarrera, ilobarekiko barkaberatasunarekin lotua, harik eta barre txikiak bere bidea egin eta bere bidea agortu zuen arte, kezkari berriro leku eginez:
|
|
|
oinetan nabaritzen zuen, ezinbestean nabaritu behar zuen?, oinak lurraren kontra iltzatu balizkiote bezala; biriketan nabaritzen zuen, arnasten zuèn airea ere beste aire bat baitzen, beharbada, iluntasunaren trinkotasuna zuena; azalean nabaritzen zuen, eta bihotzean ere bai, biak ere, azala eta bihotza? bat bateko tristuraren lainoak hartuta, laino
|
hark
ere ez baitzuen lainoaren arintasuna, tristuraren astuntasuna baizik; gero, amak bukatu zuenean, anai arreba guztien begiradak nabaritu zituen Domingok bere gainean, hilobiaren harlauza balira bezala: Teofilo Mariarena eta Maria Bibianarena ez ziren, haatik, ankerrak izan, exijentziatik zerbait zuten arren bai baitzuten, halaber, halako biguntasun bat, begien esku abegikorra luzaturik balute bezala, eta begi eta begirada haiek, ororen buruan, zera esaten ariko balitzaizkio bezala:
|
|
|
–Hi eta hire dibertimenduak?!?: esan nahi baita Grigorik, ganbaran sartu zenean, guztiz egon behar zuela kiratsaren menera, bazkaldu berria zen, eta
|
hark
ere ez zion mesederik egingo?, halako moldez, non nazka keinu bat ere egin baitzuen, bisaian nabarmendu zitzaiona; Nikolaik pixontzia sudurretik pasatu zionean, berriz, Grigorik ezin saihestu izan zuen bat bateko nahasmendu barru barruko bat, goragale bortitz bat eragin ziona, goragaleari lotuta, diafragmaren tupusteko eta gorakako bi kolpe?, harik eta, hirugarren kolpean, oka egin zuen arte:... huraxe besterik ez zuen Teofilo Mariak behar!; izan ere, ikusirik ezen zorte gaiztoa etsaiaren lerroetara igaro zela, halako arnasaldi bat hartu zuen, irri batean itxuraldatu zena:
|
|
|
Esan zuen Filbyrekin hitz egitera joan zuela Mr. Flechsigek,
|
hark
ere izango zuela arrazoiren bat: azalduko zuela zergatik alde egin zuen pentsiotik Mrs.
|
|
|
Alaba polit polita izan zuen Carmenek, Miren Arantza jarri zion. Eta aho alboan orezta txiki bat zuen
|
hark
ere, amak bezala, eta begi argiak. Jaio zenerako herrian zabaldua zegoen susmoa.
|
|
|
Arraun guztiak kanpora zituela, ziztuan hurbiltzen ari zen lehenbizikora, portu tikitik egiten ari zitzaizkion seinaleei erne. Sarri,
|
hark
ere hartuko zuen atseden. Horren erakusgarri izanen zen arraun oihanaren desagerpena.
|
|
|
Teofilo Maria ere halaxe iritsi zen Frantziatik...
|
hark
ere garbi baitzuen boltxebismoa zela arazoa, eta hari gogor egin behar zitzaiola. Nola egin, ordea, boltxebismoari aurka?
|
|
|
Baina Ernestina ez zen emakume perfektua; ideia garbiak zituen buruan –haurraren gelatik gurutze barrokoa kendu zuenean (Regina enean gurutze guztiak ziren barrokoak, Ernestinaren gelakoa izan ezik), Rakel neskameak kexuzko keinu bat egin zion, Ernestinak istantean ikusi eta Rakeli argibideak ematera bultzatu zuena: " Zertarako nahi dugu irudi bat gelan, Kristo haragizko bat izango badugu aurrerantzean?" –, baina
|
hark
ere, Reginak bezalaxe, bere naturaleza zuen –ahizparen lurrezko oin bertsuak, alegia–, haren parean jartzen zuena; egia zen, halere, Reginarekin konparatuta, Ernestinak bazuela abantaila bat, bizitza ia osoa eman baitzuen bere baitatik apaingarriak kentzen; bide hartan barrena, baina, oztopoak ere ez zituen gutxi, zeren haurra bera ere –munstro hura– noiznahi bihur baitzekioke... nor zen bera, baina, inoren gainetik sentitzeko, inor baino hobea... baldin eta, hasteko, haurrari biberoia lehen aldiz eman ziòn hartan, ezin izan bazuen sentipen hura erreprimitu, beldurraren eta nazkaren artekoa, haurraren intziriak entzun ahala, ggrrrññññ eta ggrrrññññ?
|
|
|
" Hi eta hire dibertimenduak...!": esan nahi baita Grigorik, ganbaran sartu zenean, guztiz egon behar zuela kiratsaren menera –bazkaldu berria zen, eta
|
hark
ere ez zion mesederik egingo–, halako moldez, non nazka keinu bat ere egin baitzuen, bisaian nabarmendu zitzaiona; Nikolaik pixontzia sudurretik pasatu zionean, berriz, Grigorik ezin saihestu izan zuen bat bateko nahasmendu barru barruko bat, goragale bortitz bat eragin ziona –goragaleari lotuta, diafragmaren tupusteko eta gorakako bi kolpe–, harik eta, hirugarren kolpean, oka egin... huraxe besterik ez zuen Teofilo Mariak behar!; izan ere, ikusirik ezen zorte gaiztoa etsaiaren lerroetara igaro zela, halako arnasaldi bat hartu zuen, irri batean itxuraldatu zena:
|
|
|
une hartan, baina, nortasuna guztiz aldatu baliote bezala nabaritzen zuen, astuntasuna gorputz arimen eremu orotan nagusi: oinetan nabaritzen zuen –ezinbestean nabaritu behar zuen–, oinak lurraren kontra iltzatu balizkiote bezala; biriketan nabaritzen zuen, arnasten zuèn airea ere beste aire bat baitzen, beharbada, iluntasunaren trinkotasuna zuena; azalean nabaritzen zuen, eta bihotzean ere bai, biak ere –azala eta bihotza– bat bateko tristuraren lainoak hartuta, laino
|
hark
ere ez baitzuen lainoaren arintasuna, tristuraren astuntasuna baizik; gero, amak bukatu zuenean, anai arreba guztien begiradak nabaritu zituen Domingok bere gainean, hilobiaren harlauza balira bezala: Teofilo Mariarena eta Maria Bibianarena ez ziren, haatik, ankerrak izan, exijentziatik zerbait zuten arren bai baitzuten, halaber, halako biguntasun bat, begien esku abegikorra luzaturik balute bezala, eta begi eta begirada haiek, ororen buruan, zera esaten ariko balitzaizkio bezala:
|
|
|
" flor que toco se deshoja, flor que toco se deshoja, flor que toco se deshoja..."; ez zen hura poema batek Gabino hunkitzen zuèn lehen aldia –ederki astindu zuen beste bosdun txiki
|
hark
ere: " La ciencia más alabada/ es que el hombre bien acabe..." bizpahiru urte lehenago! –, baina bai poema batek era hartan hunkitzen zuèn lehen aldia, poema hura –Mi vida es un erial– emozio poetikotik hurbilago baitzegoen bestea baino, obligazio moral bati lotutako agindu zehatzaren adierazpide batera mugatzen zena, La ciencia más alabada...:
|
|
|
beldurra iturburu zuèn kezka, belaunaldiz belaunaldi transmititua, ausaz, gizakiak gizakia lehen aldiz kondenatu zuenetik –historia liburuen aurreko inkisiziotik, beraz–, zergatik... eta besteak desberdin pentsatzen zuelako; izebaren kezkari, baina, beste sentimendu bat gainjarri zitzaion, harridurazkoa... mirespen kutsu bat ere bazuena –ilobari begiratzeko modu ezin nahasizkoak salatzen zuen–, hain ziren Domingok esandako hitzak ohiz kanpokoak; eta hain ziren xelebreak, non barre txiki bat ere egin baitzuen izebak: grazia egin ziolako egin zuen barre, jakina, baina barre txiki
|
hark
ere garbi uzten zuen izebaren jarrera, ilobarekiko barkaberatasunarekin lotua, harik eta barre txikiak bere bidea egin eta bere bidea agortu zuen arte, kezkari berriro leku eginez:
|
|
2010
|
|
|
–Ez itzali argia?; bada, nik esango nuen: ...rte; baina galera hura ere irabazpide gertatu zitzaidan, galera izugarriak azpimarratzen baitzuen, aldi berean, nire borrokaren handitasuna, etxekoen begientzat heroi bihurtzerainokoa; birikak mugatua nengoen, bai, baina, hobera bidean nengoela, Helena iritsi zitzaidan, maitasun benetako bat behar bainuen, ahalik eta goitiarrena eta platonikoena, neure muga guztiak mugagabetzeko ahaleginean; baina
|
hark
ere huts egin zidan, eta porrotaren ozpina probatu nuen, suizidioaren ertzeraino eraman ninduena, txistu hotsak entzuterakoan jainkozko ezti bihurtu zitzaidan arte.
|
|
|
Etxean gela bat dugu libre, eta bertan bizi zaitezke??. Hura esan zuèn mementoan gurekin zegoen Amanda, mahaian eserita, eta
|
hark
ere, anaiak irekitako ildoan barrena eginez, honela esan zuen: –Etxe arrunt bat besterik ez zena medikuaren kontsulta bihurtu genuen, bai, eta zergatik ez orain apopilo etxe???.
|
|
|
sugearen irudia zen eta deabruarena berarena; aurrez aurre nuen, bada, Helena, deabruzko Eba bihurtua, sentsuala baino sentsualagoa? are sentsualago egin zitzaidana haren belaungunearen irudia tartekatu zitzaidanean, bizikletan irakasten ari nintzaiòn egunean bertatik bertara ikusi niona!; ezetz eta ezetz esaten nion neure buruari, Helenak ez zuela Ebarekin zerikusirik, baina Helena sentsual
|
hark
ere erakarri egiten ninduen, halabeharrez erakarri ere, Helena garbienaren irudiak bezainbat, gehiago ere bai, beharbada; Bécquerren poema asko nekizkien buruz, eta neure barne borroka haien azpian nuen, jakina, Bécquerren beste hura?. Dos rojas lenguas de fuego/ que a un mismo tronco enlazadas/ se aproximan, y al besarse,/ forman una sola llama?? , lehen aldiz irakurri nuenean, sexuaren gorrotoan hezi gintuzten?
|
|
|
Hura ez al zen, izan ere, kontraesan handia?; aitak etxeko ardi beltzak bezala bukatu baitzuen, azken batean, bere buruaz beste eginda? Baina ez,
|
hark
ere bazuen bere esplikazioa, bi kasuak ez baitziren berdintzeko modukoak, antza, aitak, osaba Beñardok ez bezala, ohar bat utzi baitzuen, Teori zuzendua:
|
|
|
nik zer ez nion Helenari emango, muxu baten truke?; Regina enea ere emango nion, jauregia nirea izan balitz? baita mundu osoa ere. Erroma, Londres eta Paris; Pekin, Tokio eta New York?, mundua neure eskuan eduki banu!; batzuetan, hala ere, Domingoren aurkako susmoa berritzen zitzaidan, nik ez bainekien
|
hark
ere gutunen bat idatzi ote zion, edo opariren bat egin: lepoko bat, esate baterako, Helenak egunaren hogeita lau orduetan lepotik zintzilik eraman zezakeena?
|
|
|
Kontatu dizut, halaber, Pio Barojaren liburuan azaltzen zèn maxima psikologikoa giza portaeraren lege orokortzat hartu nuela. Baina lege
|
hark
ere bazuen bere salbuespena. Esan behar dizut, izan ere, etxeko txakurrekin. Mendi eta Sasirekin denbora batean, Moncayo eta Palafoxekin gero?
|
|
|
Bakunin zentzugabea zu baino zentzudunagoa zen horretan, Gabino, atera hortik kontuak,
|
hark
ere zera baieztatzen baitzuen, jainkoa balitz eta injustizia eta sufrimenduaren sortzailerik balego, suntsitu egin genukeela!
|
|
|
–Gure enpresan badugu psikologoa; gaur, hain zuzen, harekin aritu naiz kontu hauetaz, eta
|
hark
ere halaxe esan dit: aurrena zuk indartu behar duzula, eta ondoren terapiaren bati ekin diozuela, baina hortik aurrera ez diot gehiegi jarraitu.
|
|
|
Gero Martaliren katuarekin ere ibili zela, hara eta hona, baina beti bere inguruan. Don Antoniorekin berbetan jardun zela pixka batean;
|
hark
ere ikusi zuela umea, gozoki bat eman ziola, gainera. Baina ezer ez denboran ez katurik, ez umerik.
|