|
2006
|
|
|
– Helburu linguistikoa edo soziolinguistikoa ukan dezake, besteak beste hizkuntza bat normalizatu nahi delarik. Katalunian, esaterako, hizkuntzaren normalizazioak kontutan hartzen du XX. mendean hizkuntza normatibizazioa maila
|
handi
batean egina dela.
|
|
2007
|
|
|
ea berekin ikasten hasten direnetarik zenbatek bukatzen duen euskara ikasiz, hizketan alegia. Irakasle mordo
|
handi
batek, hasiberriak direlako edo, ez du erantzuten. Erantzuten dutenetarik, ia denek% 10 eta% 30 arteko zifrak (biak barne) agertzen dituzte.
|
|
|
Ikasleek duten motibazioa aztertu dugu, euskaltegietara bultzatzen dituzten arrazoiak ezagutzearren. Gure susmoa, neurri
|
handi
batean tituluren bat behar dutelako etortzen direla zen, eta neurri handian bete betean asmatu dugu. Bide batez eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu HIZNET ikastarorako ikerketa egiten lagundu diguten AEK ko Foruko Barnetegiko eta Gernikako euskaltegiko, Basauriko Udal Euskaltegiko, Bilbo Zaharra euskaltegiko, Ulibarri Euskaltegiko eta Zornotzako Barnetegiko lagunei.
|
|
|
Plangintzak garatu eta aurrera atera ahal izatea edozein enpresaren edota gizarte osoaren nagusitasunaren adierazle da zalantzarik gabe, baina horretarako gizarteak nolabaiteko ezagutza edo heziketa behar du. Gure gizartearen zati izugarri
|
handi
batek, ez luke inondik inora gaindituko euskararen biziberritzearen inguruko galdetegirik errazena ere. Gure ikasle direnek ez dakite ezer askorik hizkuntz politikaz, baina are gutxiago sekula euskaraz ikasi ez dutenek.
|
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri
|
handi
batean hizkuntzaren transmisioa soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri
|
handi
batean hizkuntzaren transmisioa (familia, lagunartea...) horietan gertatzen delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako bidea bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
|
Euskaltegietan ikasteko eskaintza taldeetan oinarrituta dago hein
|
handi
batean. Horrela bada, ikas prozesua eragingarri egiteko taldea eratzea eta euskaltegian giro atsegina sortzea aspaldian azpimarratu da.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide hura baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri
|
handi
baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz joan zen sasoi hartan.
|
|
|
• Gora-behera nabarmen samarra erakusten duten herri batzuk hautatu ditugu (Lizarra, Lakuntza, Amurrio); horiek neurtu ezean, tipologia horretako (ezagutza tarte+ herrialde) herri gutxi neurtuko zirelako, eta gainera, Lizarraren kasuan, eskualde
|
handi
bat gelditzen zelako neurtu gabe.
|
|
|
Haur eta gazte horietako askok –batez ere, familia erdaldun eta mistoetan jaiotakoek– gertuko harreman sarea (familia eta, hein txikiagoan, lagunartea) erdalduna dute eta, beraz, harreman horietan erdaraz egiten dute. Gainera, haur eta gazte horiek bizi diren herria edo gune soziolinguistikoa erdalduna edo oso erdalduna den kasuetan, aukera gutxi izango dute euskaraz egiteko, eta gogoan izan behar da Gipuzkoako biztanleen zati
|
handi
bat –Donostia eta Irungoak, kasu– horrelako gune soziolinguistikoetan bizi direla. Bestalde, erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko indizeari dagokionez, haurren indizeak behera egin zuen 1989tik 2001era bitartean:
|
|
|
Hala ere, orain arte aipatutako sozializazio prozesuan euskarak duen etenaren arrazoiaz gain, gure ustez, eremu euskaldunenetan gazteen adin taldeak izandako garapena dibergentziarako joerak ere azal dezake neurri
|
handi
batean, eta baita inguruak eskaintzen dizkien baliabide eta tresnek ere.
|
|
|
Fishmanek adibidez, argi esaten du hiztunak hitzez eta idatziz ongi moldatzen direnean lan munduan hizkuntza hori txertatzea, gure kasuan euskara, hizkuntzaren biziberritzerako behar beharrezkoa dela: " Helduon bizitzako zati
|
handi
bat (tentsioaz eta espektatiba profesionalez, emulazio sozialez eta akulturatze bideez arras garrantzitsua) lan munduak eratzen, moldatzen eta mugatzen digu". 1
|
|
|
Pizkundea bilakatu zen Euskal Konfederazioa, euskalgintzako elkarteak bilduz molde berezi batean bai eta ere gizarte alorretako ordezkariak, kirolak, lan mundua, irakaskuntza, hedabideak. Berriz ere Deiadar
|
handi
bat mobilizatu zen elkarteak, erakundeak, hautetsiak eta herritar xumeak biltzeko euskararen zaindari.
|
|
|
dantzaldi, kantaldi, bertso saio eta joko ezberdin asko. Belaunaldi zahar, gazte ala haur denak berdin partaide dira. hiri handietan bestak erdaldunduak dira neurri
|
handi
batean. Baionako bestak dira ezagunenak," milioi bat jende" dabiltzalarik 5 egunez, tartean euskaldun anitz. urte batetik bestera euskal kultura sartzen ari da programan elkarteen ekimenez.
|
|
|
Euskararen jarraipenerako, familiek badute eskolaren beharra eta euskal kulturaren garapena eta jarraipena elkarteek segurtatzen dute urteetan zehar. gerla ondoko belaunaldietan. Baina denbora berean kulturgintza kartsutasun
|
handi
batean zegoen elkarteei esker: kantaldiak, dantzaldiak, kontzertuak, antzerki eta pastorala agerraldiak; 1980ko hamarkadan euskal irratiak, euskal telebista eta entzun ikusgailuak.
|
|
|
Adibidez Altzürüküko etxart familia. dominika nagusia kantaria zen eta Madalene familia dantzari bateko neskarekin ezkondu zen. Familia parisera joan zen, senarra eliza
|
handi
bateko giltzain 40 urtez eta emaztea dantza irakasle euskal etxeko taldeetan. hiru haur sortu zeizkie, Niko mutiko zaharrena musikari bilakatu zen, Jean kantari eta katti gaztena dantzari. Familia zuberoaeraz bizi zen, zuberoako kantu zaharrak ikasiz eta erabiliz pariseko euskaldunekin, langile, sehi ala iheslari.
|
|
|
Nire iritzian, hizkuntza bat ez da komunikabidea bakarrik, mundua ikusi eta ulertzeko sistema baten adierazle edo azaltzailea baizen. Hori ez ezik, nik esango nuke, hizkuntzek eurek moldatzen dituztela, neurri
|
handi
baten, eurek aditzera ematen dituzten kulturak ere.
|
|
|
Nire iritzian, hizkuntza bat ez da komunikabidea bakarrik, mundua ikusi eta ulertzeko sistema baten adierazle edo azaltzailea baizen. Hori ez ezik, nik esango nuke, hizkuntzek eurek moldatzen dituztela, neurri
|
handi
baten, eurek aditzera ematen dituzten kulturak ere.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, sistemak garatu behar dira hizkuntza anitzetan zerbitzuak telefonoz emateko (negozioei buruzko informazioa, hirien egoerari buruzko datuak, helbideak, erosketak, erreserbak, eguraldia, telebistako programak, kirolak, jokoak...). Sistema horiek eragina izango dute munduko biztanleriaren frakzio
|
handi
batean. Telefonoak Internetekin konparatuz gero, aplikazioak garatzeko orduan, hainbat informazio ematen du:
|
|
|
Mundu berri horri esker, beharrizan berriak sortu dira, neurri
|
handi
batean Internetek eraginda, eta, ezinbestez, garapen teknologikoa arlo jakin batean zentratu da bereziki, hizkuntzen garapen teknologikoan hain zuzen ere. Horrela, gaur egun, teknologia horiei" Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak (IKTak)" deitzen diegu.
|
|
|
Badakigu puntu horiek" oso sinpleak" diruditela, informatikako edozein aplikazio garatzeko erabili behar direnak direla, baina gure eskarmentuak dio hainbat hizkuntzatarako proiektutan ez dela horrela jokatu. Egun euskarak hizkuntza teknologiako lehenengo 100 hizkuntzen artean baldin badago, neurri
|
handi
batean estrategia horri jarraitu izan zaiolako dela uste dugu. Estrategiaren erabileraren adibide gisa esan dezakegu itzulpen automatikoan denbora laburrean garatu ahal izan bada lehenengo prototipoa hainbat tresna berrerabili direlako izan dela, bai taldean aurretik sortutakoak (baliabide lexikalak eta morfologia), baita software libreko beste batzuk ere (erdaretarako analizatzaileak), modulu berri bakar batzuk soilik sortu behar izan ditugu eta horiek beste talde batzuekin garatu ditugu elkarlanean.
|
|
|
Corpus tipologiari begiratzen badiogu, esan daiteke euskarazko produkzioak, bere txikian, gutxieneko aniztasuna agertzen duela. Erreferentziacorpus diakronikotzat har litezkeen bi corpus dauzkagu, egungoak ez diren arren (OEHTC eta XXMECE), corpus berezi bat (ZTC; Alegria et al. 2005b, 2006b; Areta et al. 2007), literaturaeta prentsa corpus
|
handi
bat (EPG, hein batean ere ‘berezi’ dena), euskal literatura klasikoen eta aldizkarien bilduma (KG), etiketatze sintaktikoa eta semantikoa duen corpus aurreratu bat (EPEC)... Nazioartean, corpus ‘nagusi’ gehienak orokorrak dira.
|
|
|
Hizkuntza hedatuetarako, askotariko datu baseak daude, publikoak zein pribatuak, komertzializatuak zein doakoak, eta horrek erraztu egiten du, hein
|
handi
batean, hizketarekin lotutako teknologiak garatzea. Mundu mailako datu baserik garrantzizkoenak, ahots motakoak nahiz testu motakoak, LDC (Linguistic Data Consortium) elkarteak (http://www.ldc.upenn.edu/) eta, Europan, ELRA (European Language
|
|
|
Hizkuntza hedatuetarako, askotariko datu baseak daude, publikoak zein pribatuak, komertzializatuak zein doakoak, eta horrek erraztu egiten du, hein
|
handi
batean, hizketarekin lotutako teknologiak garatzea.
|
|
|
" ezagutu" behar ditu, hau da, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du; baina, xehetasun horrez gain, haren funtzionamendua ez da hizkuntzaren mendekoa, eta, hein
|
handi
batean, erabiliko den ereduaren kalitatearen araberakoa da sortuko den ahots seinalea. Gaur egun erabiltzen diren sintesi ereduetan lortzen den kalitatea oso ona da; izan ere, seinale naturaletatik zuzenean jasotako ezaugarriak dituen elementu katea ematen zaio sistemari, eta, hala, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizterainoko kalitatea lor daiteke.
|
|
|
Administrazioen zeregina ezinbestekoa da hizketa teknologien sustapenean, batez ere hizkuntza komunitatea, gurean bezala, txikia denean. Beraiek baldintzatzen dute, hein
|
handi
batean, jarraituko diren ildo estrategikoak, eta beraiek sor ditzakete teknologia garatzeko baldintza egokiak. Horren adibide garbia dugu bitartean Alemaniako gobernuak Verbmobil proiektuaren bidez egindako apustua.
|
|
|
Azkenean, Frantziak, bere legeria propioa frantsesari osoki eman eta, nazioarteko testu batzuk izenpetzen eta berresten ditu, eragozgarriak ez direnak20 Bestela bere erreserba eskubidea baliarazten du edo, Europako Gutunarekin ikusi dugun bezala, testua ez du berresten. Hor argi eta garbi da oztopo
|
handi
bat badugula Ipar Euskal Herrian hizkuntza politika eraginkor bat indarrean jarteko, nahitaez.
|
|
|
Eremu geografikoari dagokionez (1 irudia), Bizkaiko ekialde erdian eta Gipuzkoako zati
|
handi
batean, 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben erdiak baino gehiagok gutxienez euskara4 dute lehen hizkuntza. Baina gune horren barruan ere portzentajeak behera egiten du nabarmen gunearen mugan dauden udalerrietan eta industria— zein hiri ardatz nagusietan:
|
|
|
tokian tokiko prentsa eta internet. Tokian tokiko aldizkariek irakurle euskaldun portzentaia
|
handi
bat dute; baita publizitatea ere. xXI. mendearekin batera, doaneko prentsak, egunkariak eta tokian tokiko aldizkariek tokian tokiko egunkariak sortu dituzte. Bestalde, Goiena.net bezalako komunikabideek sarearen aukerak aprobetxatzen saiatzen dira.
|
|
|
Planteamendu aldaketa sakona datza hemen, zalantzarik gabe. Izan ere errealitate linguistikoa aldatu eta elebitasuna orokortu nahi izatetik, errealitate linguistiko hori neurri
|
handi
batean aintzat hartu eta haren barruan jokatzeko erabakira igaro zen ETB. Alegia, bi hizkuntza komunitate daudela aintzat hartu eta bakoitzari hizkuntza batean zuzendu.
|
|
|
Aipatu ditugun aldaketa soziolinguistikoek hainbat inplikazio ditu ETBrentzat: a) Euskararen unibertsoan integratu beharreko populazio multzo
|
handi
bat dago, bereziki gazteen artean. Multzo honetako elebidunek gaitasun desorekatua dute bi hizkuntzetan.
|
|
|
Honek familia mistoetan ikusteko moduko programazioa eta hizkuntza irizpideak eskatzen ditu; hala nola gaztelerazko azpitituluak eta grafismoa, hizkuntza bien arteko zubi lana egingo duten aurkezpen taktikak, hitzez hitzezko ulermenean baino irudien ikusgarritasunean oinarritutako edukiak eta abarrak erabiliz. Horren aurrean, ezer ere ez da egin, adibidez, etxe mistoetako euskaldun eta ia euskaldunek erdaldun hutsekin batera euskarazko saioak ikusi ahal izan dezaten. c) Erdaldun elebakarrak populazioaren zati
|
handi
bat dira oraindik euskal jendartean. Baina horiek euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte.
|
|
|
Errealitate linguistikoa aldatu eta elebitasuna orokortu nahi izatetik, errealitate linguistiko hori neurri
|
handi
batean aintzat hartu eta haren barruan jokatzeko erabakira igaro zen ETB.
|
|
|
25 urte hauen gaineko balantzea egitea bezain garrantzitsua da momentu honetan beste horrenbeste urteetarako lan ildoak markatzea, berandu baino lehen. Teknologikoki, kontsumo aldetik eta funtzio soziaEuskararen unibertsoan integratu beharreko populazio multzo
|
handi
bat dago, bereziki gazteen artean.
|
|
|
Erdaldun elebakarrak populazioaren zati
|
handi
bat dira oraindik euskal jendartean. Baina horiek euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte. laren ikuspegitik aldatuz doan telebistagintzaren marko orokorrean, beharrezkoa da oinarri sendoak jartzea.
|
|
|
Horixe da, hain zuzen ere, beste datu interesgarri bat, bi arrazoirengatik: bata, benetako egoera eta indarren banaketa nolakoa den zinez ikus daitekeelako neurri
|
handi
batean, eta bestea, Interneti buruzko apustu eskasa eta beldurtia euskal erakundeen aldetik. Salbuespen batzuekin:
|
|
|
Jakin bagenekien, halaber, hedabideek berebiziko garrantzia dutela ‘komunikazioaren aroa’ deitu ohi duten honetan. Kontuan izan behar da soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 115 aisialdiko denbora gehiena hedabideak kontsumitzen ematen dutela herritar gehienek3; eta pentsa daiteke, halaber, hitz egiten, entzuten, edo irakurtzen ematen dugun denbora guztia neurtuko bagenu, zati
|
handi
bat hedabideak kontsumitzen ematen dugula. Azkenean, bizitzaren zati oso handia ematen dugu hedabideak ikusten, entzuten eta irakurtzen.
|
|
|
4 Herritarren zati
|
handi
batek ez du batere ohiturarik euskarazko hedabideak ikusteko eta irakurtzeko
|
|
|
Badago, beraz, herritarren sail
|
handi
bat euskal hedabideak ikusteko eta irakurtzeko inolako ohiturarik ez duena. Eta badago, halaber, beste mutur bat euskarazko hedabideak oso maiz ikusten eta irakurtzen dituena.
|
|
|
eskualde hizkuntza horiek Hexagonoaren mugetatik at jarraipena eta aldaera estandarrak izatea erabakigarria izan daitekeela haien biziraupenerako eta etorkizunerako. ...direnekin —esaterako, alemana eta nederlandera— eta mugaren bi aldeetan eremu urriko hizkuntza edo hizkuntza minoritario direnekin —esaterako, euskara eta katalana— Azken bi hizkuntza horiek, autonomia estatutuak direlaeta, koofizialak dira gaztelaniarekin batera, mugako alde bateko lurralde batzuetan, baina, hala ere, aldaera arautuen bidez kodetu eta hedatzen dira, eta, hein
|
handi
batean, oso estandarizatuta daude gaur egun. Estandarraren leku hori hizkuntza beharraren adierazpenarekin lotu behar da. Hizkuntza beharra are nabarmenago adieraziko da, baldin eta aldaera estandar eskuragarri eta eraginkorra badago —edo erabiltzeko minimo bat— Hori da eremu urriko hizkuntzaren eta hizkuntza beharraren arteko loturari heltzeko giltzarrietako bat:
|
|
|
Biztanleriaren zati
|
handi
batentzat ohiko bihurtu da gaztelania izatea komunikazio hizkuntza, bereziki metropoli barruti handietan, eta horrek nolabaiteko" normaltasun izaera" ematen dio men egiteko ohiturari; gainera, lagundu egin du oro har euskaraz hitz egiteko jokabideak euskal nazionalista izatearen konnotazioa har dezan.
|
|
|
Horrek garbi adierazten du, edozein elebitasun baldintzatatik urrun, disHizkuntza batean mintzo denak hizkuntza hori utzi du, sistematikoki, erantzun gisa ulertezintasuna, axolagabetasuna, edo bazterketa (nabarmenagoa edo ezkutukoagoa) jasotzen baditu. kriminazio egoeran bizi garela, eta" herri eta hizkuntza batekoa izateari irmo eusten dietenak apartheidera eramaten direla beren lurraldean bertan, beren hizkuntzan hitz egin ahal izateko baimen eskuzabala emanez" (Adell 2003). Biztanleriaren zati
|
handi
batentzat ohiko bihurtu da gaztelania izatea komunikazio hizkuntza, bereziki metropoli barruti handietan, eta horrek nolabaiteko" normaltasun izaera" ematen dio men egiteko ohiturari; gainera, lagundu egin du oro har euskaraz hitz egiteko jokabideak euskal nazionalista izatearen konnotazioa har dezan.
|
|
2009
|
|
|
Horixe izango da, hain zuzen ere, IV. Plangintzaldiaren helburua: euskara ere lan hizkuntza normala bilakatzea; esan nahi baita, bihar etziko planen xedea ez da izango euskararen presentzia bermatzea, zeren hori, itzulpenaren makulua erabilita bada ere, dagoeneko ziurtatuta dago neurri
|
handi
batean; hurrengo plangintzaldiko helmuga izango da Administrazioan bi hizkuntzen erabileran berdintasunerantz pauso eraginkorrak ematea. Administrazio honek zabaldu egin behar du bi hizkuntza ofizialak erabiltzearen aukera, betiere urratsez urrats eta eragile guztien adostasunaz.
|
|
|
IV. Plangintzaldiaren helburua: euskara ere lan hizkuntza normala bilakatzea; esan nahi baita, bihar etziko planen xedea ez da izango euskararen presentzia bermatzea, zeren hori, itzulpenaren makulua erabilita bada ere, dagoeneko ziurtatuta dago neurri
|
handi
batean; hurrengo plangintzaldiko helmuga izango da Administrazioan bi hizkuntzen erabileran berdintasunerantz pauso eraginkorrak ematea.
|
|
|
Oso lagungarri izan zitzaion Kutxari ziurtagiri hau normalizazio prozesuaren une jakin batean, non barne dinamikak bultzada behar zuen eta Jaurlaritzaren aldetik ez zetorkion babesik. Eragin on horren ondoan, ordea, aipatu behar da Bai euskarari ziurtagiriak duen ahulezia metodologikoa, behintzat Kutxa bezalako enpresa
|
handi
baten kasuan. Hizkuntzen kudeaketari egiten zaion neurketa oso arina da eta ez du inongo ondoriorik, ekonomikoetatik aparte.
|
|
|
Ez dut horrelakorik gomendatzen. Parte hartzen badugu, hizkuntza globala izatea edo ez izatea ez du erabakitzen tamainak, edo familia
|
handi
batekoa izateak edo familia oso isolatu batekoa izateak.
|
|
|
Globalizazioan, azkenerako denok daramagu bizi erritmo bera, denok liburu bera irakurri eta musika bera entzuten dugu. Lehen txikia zena, orain merkatu
|
handi
bat da. Hizkuntza bat denona dela onartu denez, hortik eleaniztasunera salto egiten da.
|
|
|
Euskal hiztun herriak, ordea, biziko bada, iraultza behar du, inoiz baino zailagoa den zerbait, baina aldi berean inoiz baino premiazkoagoa, aldaketa sakona, gure zibilizazioaren sustraietarainokoa, orotarikoa. Euskal herria biziko bada, hein
|
handi
batean, botere ekonomikoa, politikoa eta kulturala berreskuratu behar du, bestela ezin baitu bere burua erregulatu, bere ibilbidearen nolabaiteko kontrola izan, bere burua babestu eta defendatu, eta, beraz, ezin baitu kemenik gabe aurrera egin. Iraultza horretarako ez dugu eredurik, ez dakigu baketsua edo bortitza izango den, iraultzaren subjektuak nor izan daitezkeen, zein estrategiari jarraitu zaion, mundua iraultzeko oinarri ideologikoak zein diren.
|
|
|
6 Bestalde, inork ez dezala bere burua engainatu pentsatuz AHT gaiak garraiatzeko tresna bat izango dela, eta are gutxiago sasi tren horrek garraiobide kutsagarriagoak ordeztuko duenik, zeren eta, batetik, AHT ez da inoiz pentsatu —ez baita egokia— gaiak garraiatzeko, eta bestetik, azpiegitura
|
handi
batek ere ez baitu beste bat ordezten. Kapitalismoaren barne logika beti gehitzea da, gero eta gehiago, etengabeko metaketa behar duenez.
|
|
|
Kanpoko produktuak sartzen ditu, baina baliabide teknologikoekin batera, lurraldeeta denbora mugarik gabeko eskualde birtualak sustatzen ditu, eta beraz, ahaltsua da herrien lurraldeeta denbora mugak ezabatzen, baita herritarren arteko sareak desegiten ere. Izan ere, kultura hori hein
|
handi
batean distantzia fisikoa eta denborazkoa ezabatzen dituen teknologiez baliatzen da. Horrela, kultura nazionalek lehiatu behar dute kultura globalarekin, are gehiago, etxean bertan lehiatu behar dute hilzorian dauden beste kultura batzuekin, globalizazioak etorkin mugimendu eskergak eragiten dituenez gero.
|
|
|
Aitzinako garaietatik ez hasteko, gogora dezagun orain dela gutxi zer gertatu den. XIX. mendearen erdialdean, lehenengo hedapen kapitalista handiak eragindako prozesu mundializatzailearen ondorioz, euskal kultura tradizionala neurri
|
handi
batean asimilatua izan zen, eta euskarak atzerakada handia jasan zuen. Gero, Frankismoak harrapaketa sozio-ekonomiko eta kulturala inposatu zuen.
|
|
|
Ildo horretan, adibide esanguratsua da BAT Soziolinguistika Aldizkaria, euskararen egoera soziolinguistiko sinkronikoa, diakronikoa, erlatiboa edo konparatiboa ezagutzeko gaur eguneko derrigorrezko erreferentzia izatea lortu baitu. Eta erreferentzialtasun hori, neurri
|
handi
batean, parte hartze zabal eta anitza erdiesteari zor zaio. Horrela bada, aldizkariaren ibilbidean izan duzun eragiteagatik, zure 80 urtebetetzea ospatuz, zure ibilbide luze eta aberatsaren aurrean gure aitortza eskaintzera gatozkizu.
|
|
|
euskaldun elebakarrak bukatu dira, Euskal Herri osoan euskaldun elebidunak nahiko sakabanatuta daude. Neurri
|
handi
batean, Euskal Herriak eta hizkuntzak ukipen egoerako menpekoaren lekua betetzen dute; alderantziz, ukipen egoerako dominatzailearen lekua hartzen dute Espainiak eta Frantziak, herri eta hizkuntzekin.
|
|
|
hemen %28, EAEn% 24 eta Nafarroan %10 Beraz badugu hor hizkuntza altxor aberatsa, zaindu behar litekeena. Eta egia erran haurtzaroan ukan euskarak jarraitzen du hein
|
handi
batean. Halere euskararen ondorengoratzean bi akats nagusi agertzen dira.
|
|
|
Halere legeak herri hizkuntzei toki bat ematen die eremu publikoan, irakaskuntzan, hedabideetan, garapen iraunkorrean eta administrazioan ere, frantsesa ororen hizkuntza dagoen neurrian. Ahalmen horiek betidanik baliatu ditugu diru laguntza publikoak ardiesteko eta orain Euskararen erakunde publikoak urrats
|
handi
bat egin du aitzina, hitzarmenak izenpetuz Hezkuntza Ministeritzarekin, Eusko Jaurlaritzarekin, Prefetarekin ere elebitasuna udaletxeetan sartzeko. Eta gerokoak gero, Seaskaren onarpena, administrazio langileen formakuntza, Inseerekilako lankidetza eta beste.
|
|
|
Orain badakigu tsunami hori metodologia problema bat zela. Bainan orduan argumentu
|
handi
bat izan zen hizkuntza antolaketaren alde.
|
|
|
Erantzuna nortasun kolektiboan bilatu behar da. Eta hain zuzen nortasunaz galde egiten delarik, gehiengo
|
handi
batek bere burua euskalduntzat dauka: euskara dakitenek eta herrian sortuak direnek, bai eta ere elebidun hartzaileek eta hiritar askok, erdaldun batzuk ere.
|
|
|
Erantzuna nortasun kolektiboan bilatu behar da. Eta hain zuzen nortasunaz galde egiten delarik, gehiengo
|
handi
batek bere burua euskalduntzat dauka: euskara dakitenek eta herrian sortuak direnek, bai eta ere elebidun hartzaileek eta hiritar askok, erdaldun batzuk ere.
|
|
|
Atzera begiratuta, belaunaldien arteko transmisioa, garai batean galtzekotan izan bazen ere, ez da inoiz erabat eten Donostian. Era berean, euskararen historia hurbila, neurri
|
handi
batean, Donostiari loturik dago.
|
|
|
Sailburuordetzarentzat Bikoteen artean hizkuntza ohituren aldaketa ikerketa lana egin zuen. den aldetik— norbere bizitzaren zati
|
handi
bat hartzen du. Horrela, harreman horretan hizkuntza aldatzeak norbere bizitzaren parte garrantzitsu bat aldatzea suposatzen du.
|
|
|
Ikertutako bikoteetan, beren bizitzako alderdi garrantzitsu hori aldatzeko arrazoi" garrantzitsu" ak egon dira tartean, kideetako batentzat edo bientzat garrantzia handikoak zirenak: nahi
|
handi
bat, behar bat," horrela jarraitu ezin" bat, aipatutakoen konbinaketa bat... Bikote bakoitzean arrazoi hauen konbinaketa ezberdina izan da, baina oro har aldaketa egitea ez da bolada bateko kapritxoa edo anekdota izan.
|
|
|
Hain zuzen, aldaketa prozesuak bolada batean intentsitate handiz bizitu izana da aztertutako bikote askok aipatzen duten beste puntu bat, eta gure ustez" zaintza" ren puntuarekin lotuta egon daiteke. Aztertutako bikote askoren aipuetan ikusten da bolada batean beren egunerokoaren" energia" zati
|
handi
bat aldaketa prozesu honi dedikatu diotela. Eta bolada batez gaia" lehentasun" tzat hartze hau ere prozesuaren gakoetako bat bezala ageri zaigu.
|
|
|
Aldaketa prozesuak bolada batean intentsitate handiz bizitu izana da aztertutako bikote askok aipatzen duten beste puntu bat, bolada batean beren egunerokoaren" energia" zati
|
handi
bat aldaketaprozesu honi dedikatu diote.
|
|
|
Instituzionalizatutako euskara planaren ahalmentzea bultzatu nahi da. Orain arte Emun Kooperatiba elkartearen esku egon da planaren inplementazioa neurri
|
handi
batean baina arian arian enpresako karguen esku utzi nahi da euskara plana. Kanpo aholkularitzaren makulua, pausu aurreratuagoei begira jarri nahi da eta planaren eguneroko kudeaketa enpresako ohiko zereginen artean kokatu.
|
|
2010
|
|
|
Oraingoan hizkuntzaren alorrean planteatzen ari gara, baina esperientzia edo egoera jakin bat —nozitzea edo gozatzea izan liteke— urkoarekiko zubiak eraikitzen ditu, bestearenganako bidea erraztu egiten du. Leitzan erdalduna izatea bizipen bat da; bizipen
|
handi
bat, esanen nuke, eguneroko bizitzako bizipen txiki eta errepikatuez osatua. " Horri ere niri gertatzen zaidana gertatzen zaio" moduko pentsamendu erdi ageriko bat egon liteke erdaldunen elkarrenganako erakarpenaren atzean.
|
|
|
Leitzan haur eta gazte asko neurri
|
handi
batean euskaraz bizi dira. Ohetik altxatzen direnetik berriz oheratzen diren arte, eguneko ordu horietan, euskaraz aritzen dira gehienbat:
|
|
|
Horren aurrean, ezin ukatu lotura horiek hizkuntzarentzat erabat suntsigarriak gerta ez daitezen sortu diren bitartekoak eta defentsa mekanismo praktiko nahiz psikologikoak ere inoiz baino indartsuagoak direla. Borroka eta lehia bat dago hor, baina gako nagusiak eta arrakastaren giltzak ez daude, neurri
|
handi
batean behintzat, herri euskaldunetan, beste nonbait kokatuta dauden zenbait botere guneetan baizik, boterea oso era zabalean ulertuta.
|
|
|
• Euskara gehiago erabiliko luketenetatik (%42) euskara gehiago erabiltzeko ardura eurena dela %16k onartzen du. Dena den, eguneroko zereginetan eta aisialdian besteei egozten diegu euskara ez erabiltzearen errua neurri
|
handi
batean. (5.2 atala, 62 or.).
|
|
|
Horregatik uste dugu gazteengan eragitea estrategikoa izan litekeela datozen urteetan jakitetik egitera jauzi egiteko. Dena den, ez dezagun ahaztu, badagoela gazte kopuru
|
handi
bat euskara gutxi, erdizka edo ez dakiena (etorkinen seme alabak barne) eta horiengana gerturatzea oso oso garrantzitsua izango dela normalizazio bide horretan.
|
|
|
Hitz batez esateko, ereduaren krisi
|
handi
bat sufritzen ari dira komunikabide tradizionalak: identitatearen krisia.
|
|
|
Hitz batez esateko, ereduaren krisi
|
handi
bat sufritzen ari dira komunikabide tradizionalak: identitatearen krisia.
|
|
|
Horrela, lehen sozializatzen ziren zenbait ardura, orain norbanakoarengan jartzen dira... Neurri
|
handi
batean, estimulazioak hertsadura ordezkatzen du, erakargarritasunak betebeharra ordezkatzen du, sare sozialak eta publizitateak zaintza ordezkatzen du, eta nahi edo behar berriek erregulazio normatiboa ordezkatzen du". Hori bera gertatzen da hizkuntza sozializazioarekin ere, pertsonaren erabakiak gero eta libreagoak eginez, eta euskararen alde egitea aukerakoagoa eginez.
|
|
|
1. " Lehengo diskurtsoak hitz egiten diren lurraldeen arabera sailkatu ditu hizkuntzak... Izan ere, herrialdeak edo lurraldetasunak hizkuntza bera eta bere oinarriak definitzen ditu, neurri
|
handi
batean. Alde horretatik, hizkuntzak handiak edo txikiak, boteretsuak edo ahulak izaten dira, baldin eta dagozkien lurraldeek ezaugarri horiek baldin badituzte".
|
|
|
Eragin horiek positiboak dira, adibidez, elebiduntasunak errazten duelako 3H ikastea, edozein dela ere hizkuntzen arteko distantziak, edo kognizioan, edo soziokulturalki, eta abar. Hori guztia, neurri
|
handi
batean, euskal ikerketetan ondo islatu dira metodologia kualitatiboak eta kuantitatiboak erabiliz.
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: ...atikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako hizkuntza minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri
|
handi
batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako, hizkuntza biziberritze prozesuetako... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...darra areagotzearen ikuspegitik, euskaraz dakitenen kopurua haztea, benetan hiztun direnen erkidegoa sendotzen eta trinkotzen ez badugu, hiztunen euskararekiko lotura naturala sendotzen ez badugu. eta horren ondoan, aipamen bat behar beharrezkoa dugun elebitasun pasiboaren gainean. eaeko 30 adin tarteko herritarren %42 erdaldun elebakarra da. ameskeria hutsa da uste izatea horiek, edo horien parte
|
handi
bat, euskaraz han eta hemen normaltasunez jarduteko neurrian euskaldunduko direla. hori ameskeria den bezala litzateke, ordea, utzikeria galanta horiek guztiak erdaldun elebakar izatera kondenatzea. gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
hizkuntzaren erabilerari eta, beraz, sasoiari begira, herritarraren hizkuntzarekiko atxikimendu librea eta hiztunaren leialtasuna dira, ororen gainetik faktore erabakigarrienak, elikatu bai, baina arautu, inola ere arautu ezin litezkeen faktoreak, hain zuzen ere. partida honetan, euskararekiko atxikimendua indartzea da hizkuntza pluraltasunaren balioan sinesten dugunoi bete betean dagokigun jokaldia. eta herritarren atxikimendua diogunean, herritar guztiena aipatu nahi dugu: elebidunena ez ezik baita gaur elebakar direnena ere, hauen erantzukizuna ere bada-eta, euskararen eta elkarbizitzaren dema. partida honetan, azken batean, hizkuntzen elkarbizitza dagoelako jokoan, hau da, elkarbizitza sozialaren zati
|
handi
bat, eta elkarbizitza horretan denok gara partaide, elebidunak bezala elebakarrak.z
|
|
|
1993an François Mitterand lehendakari sozialista eta edourd balladur lehen ministro eskuindarra zirelarik, François bayrou hezkuntza nazionalaren ministroak Seaskarekin, ipar euskal herriko ikastolen federakuntza, solasak beregain hartu zituen. 1994ko uztailean akordio bat lortu zuten. hitzarmenak, ikastolen legeztapena berreisten ez bazuen ere, normalizaziorako urrats
|
handi
bat egiten zuen hogeita bost urteren buruan. Murgiltze eredua ez zuen aitortzen, baina hezkuntza nazionalak ematen zituen diru lagunzak ikastolei beste eskolei bezala emanen dizkiotela, irakasleen soladatak ordaintuko dituela irakasle tituluak eskuratu ondoan onartzen zuen. baina urtero Seaskak negoziatu zuen zenbat lanpostu sortuko diren. halere lehen aldikoz ikastolak eskolak gisa batez ezagutu ziren.
|
|
|
(2) helduen euskalduntzeari dagokionez, nafarroako gobernuak ez du esparru estrategikotzat jo: ez du helduak euskalduntzeko plan berezirik egin, ez izan litezkeen eskaera guztiei erantzuteko bitartekorik jarri, ez eta motibazio kanpainarik antolatu ere. azken 20 urteotan ikasle kopurua eta ikasteko erritmoa apaldu dira eta, neurri
|
handi
batean, helduen euskalduntzea euskal hiztun berriak sortzeko indarra galduz joan da (aleman 2010). euskara kualitatiboki oso gizarte esparru jakinetan da hizkuntza ohikoa eta bertze esparru anitzetan ia ez du tokirik. adibidez, hezkuntza da euskara ohiko samarra den esparruetako bat, baina horretan ere ez homogeneoki. Maila akademikoetan gora egin ahala euskararen eskaintza txikiagoa izaten da. alde horretatik, esparru horretan unibertsitatea da euskarak estrategikoki ziurtatua lukeen arloa. unibertsitatea irakaskuntzaren ibilbidearen azken maila da, euskara hezkuntzan sartze prozesuari zentzu eta dimentsio pragmatiko osoa ematen dion goi urratsa. gurean nafarroako unibertsitate publikoak du horretan zeregin handia. nup 1987an sortu zen eta harrezkero euskararen estatusaren eztabaida publikoan protagonismo berezia izan du. nafarroako euskaldunoi prestakuntza aukera berberak ematea eta, oro har, elebitasun soziala begi onez ikusten ez dutenek nupen euskaraz ikasi ahal izateari mugak jarri nahi izan dizkiote, nahiz eta nupeko ikasleen artean gero eta euskaldun gehiago izan. azken urteotan egoerak hobera egin du hala euskarazko eskaintza akademikoan nola irakasle euskaldunen kopuruan. gerora begira, euskararako estrategikoak izanda ere horietatik at geratzeko arriskua duten esparruak merezi du aipatzea:
|
|
|
Maila akademikoetan gora egin ahala euskararen eskaintza txikiagoa izaten da. alde horretatik, esparru horretan unibertsitatea da euskarak estrategikoki ziurtatua lukeen arloa. unibertsitatea irakaskuntzaren ibilbidearen azken maila da, euskara hezkuntzan sartze prozesuari zentzu eta dimentsio pragmatiko osoa ematen dion goi urratsa. gurean nafarroako unibertsitate publikoak du horretan zeregin handia. nup 1987an sortu zen eta harrezkero euskararen estatusaren eztabaida publikoan protagonismo berezia izan du. nafarroako euskaldunoi prestakuntza aukera berberak ematea eta, oro har, elebitasun soziala begi onez ikusten ez dutenek nupen euskaraz ikasi ahal izateari mugak jarri nahi izan dizkiote, nahiz eta nupeko ikasleen artean gero eta euskaldun gehiago izan. azken urteotan egoerak hobera egin du hala euskarazko eskaintza akademikoan nola irakasle euskaldunen kopuruan. gerora begira, euskararako estrategikoak izanda ere horietatik at geratzeko arriskua duten esparruak merezi du aipatzea: ...okia izan dezan; eta bietan da nabarmena nafarroako gobernuaren ekimen positiborik eza. hedabideei dagokienez, azken bi hamarkadetan herri ekimenak sortutako irrati eta aldizkariak ugaldu dira nafarroa osoan, Mendialdean batik bat. euskarazko telebistak ere sortu dira6 baina Foru komunitate osorako euskarazko hedabide azpiegitura publikorik ez dago eta eaeko eitb kate publikoek betetzen dute, hein
|
handi
batean, hutsune hori. azken urteotan kate pribatuak berretu dira baina batek ere ez du nafarroako ikus entzunezko kontseiluak ezarritako euskarazko kuota betetzen. bertzalde, 2010ean gertatu den itzaltze analogikoaz geroztik, nafarroan ezin da etb lurreko telebista digitalaren bidez hartu eta lehenagoko molde analogikoan segitzen da etb1 eta etb2 ikusten, noiz artio argi ez dagoela (etb3, haur ga... teknologia berriak eta hedabideak, bertzeak bertze.
|
|
|
1 atalean aipatu bezala, kale neurketek eta inkesta soziolinguistikoek Mendialdeko gazte horien euskararen erabilera positiboki nabarmendu dute, gazte anitzek adinkideekiko harremanak euskaraz eratu baitituzte. euskal gazteen hizkuntza erabilerari eragiten dioten faktoreen gaineko ikerketa batek (Soziolinguistika klusterra et al. 2009) iradoki duenez, faktore horien arteko elkarreragina konplexua bada ere (maila indibidualean, mikrosozialean eta makrosozialean), agerikoa da haurtzaroko hizkuntza bizipenek eta ohiturek, elebidunen hizkuntza gaitasun erlatiboak eta hizkuntzaren pertzepzioek, bertzeak bertze, duten garrantzia. Faktore horiek guztiak, hein
|
handi
batean, txikitako hizkuntza sozializazioari lotuta daude. alde horretatik, Mendialde euskalduneko gazteek izan dituzte euskarazko sozializaziorako baldintzarik hoberenak eta, antza, horri esker dira egun euskal hiztun aktiboagoak. hizkuntza egoera pribilegiatua da gazte haiena. pribilegiatua diot nafar euskaldun gehienak ez baitira halako giro euskaldunean bizi. baina egoera on hori ahul bezain h... Mendialdeko herri koskorrak edozein aldaketa demografikoren eraginbera dira eta euskarak gizarte harremanetan bere lekua sendotu behar du. kezkak ere kilikatzen nau:
|
|
|
Nafarroako euskaldunen ehunekoaren bilakaera 1986etik 2001 bitarteko zentsuerroldetan eta 2001eko zentsuko 15 urte behekoen artean, eremuka berreskuratze orokor hori gora-behera, nafarroako gobernuak 2003an eta 2008an egindako inkesta soziolinguistikoek (2004, 2009) kezka emateko moduko datu batzuk eman dituzte. ...bitarteko gazteak hartuta, 2003an eremu euskalduneko %86, 4 zen euskalduna eta 2008an aldiz, %78, 3 Eremu mistoan ere gazteen multzoa euskaldunagoa zen 2003an 2008an baino. ez dakigu datu horiek etorkinen etorrera handia soilik ote duten arrazoi. dena dela, hurrengo inkestek belaunaldi gazteen euskalduntze bilakaera argitu ligukete. ez dezakegu ahantz hizkuntza baten egoera demolinguistikoa, hein
|
handi
batean, administrazio publikoek hizkuntza hori babesteko hartutako erabakiei lotuta dagoela. euskararen kasuan lotura hori aski argi dago. euskal autonomia erkidegoko hazkundearen eta ipar euskal herriko galeraren erdibidean, nafarroakoa egoera ez aitzin ez gibel dugu4, hizkuntza txikia egongaitz eta ahul dagoela salatzen duena. euskararen ezagutzaren emendatzean ikusi dugun bilakaera positiboa e... 2 taulak erakusten du nafarroako euskararen erabilera orokor apala (%6, 6) hamazazpi urteotan ia ez dela mugitu. gauzak horrela, erratea dago nafarrek, batez bertze, kalean egiten dituzten solasen %93, 4 erdaraz izaten direla.
|
|
|
inazio.marko@ehu.es euskal herrian gaur egun bada lan alorreko organizazio eta enpresa multzo handi bat, euskara beren eguneroko lanean, irudian eta sistematikan integratzeko bidea egiten ari dena, horretarako prozesu planifikatuak erabiliz. bide honi ekin zioten aurreneko erakundeak 1990eko hamarkadaren hasieran abiatu ziren, zenbait enpresatako arduradun eta langileen ekimenez, eusko Jaurlaritzaren laguntza instituzionalarekin, aholkularitzen laguntza teknikoarekin eta gizarte mugimendu eta sindikatuen bultzadarekin. haiei jarraiki, gero eta gehiago izan dira geroztik bide horri ekin dioten erakundeak. urte guzti hauetan asko aurreratu da erakundeetan hizkuntzaren aldaketarako interbentzio programen diseinuen eta metodologien alorrean. erreferente teknikoak sortu dira, plangintzaren metodologiak sakondu dira, formazioa antolatu da eta materialak argitaratu dira. baina oraindik ugari dira antzematen diren hutsuneak eta gehiago sakondu beharreko aspektuak: filosofikoak, metodologikoak, teknikoak, gizakien eremukoak... bada, bereziki eta lan honen egilearen ustez, erakunde mailan normalkuntza prozesu bati ekiten zaion unean antzematen den hutsune
|
handi
bat: plangintzaren prozesu teknikorako garatu diren eredu metodolosoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain gikoez eta zertifikazioetarako garatu diren ebaluazio sistemez harago, normalkuntzarako eraldaketaren gertaera bere konplexutasun osoan enfokatzeko eta kudeatzeko pertsonekin, ezagutzarekin, kulturarekin edota antzekoekin zerikusia duten beste hainbat aspektu kontuan hartu eta barnebilduko lituzkeen erreferentziazko eredu global baten premia antzematen da. doktorego tesirako ikerketa lan honek antzemandako hutsune horri erantzuteko urrats berri bat eman eta ekarpena egin nahi izan du. kezka eta interes horietatik abiatuta, ikerlanaren lehen xedea kontuan hartu beharreko aspektu horiek zehazki zeintzuk diren identifikatzea izan da. eta horrek, ikerlanaren norabidea egituratu duen abiapuntuzko galdera gakoa finkatzea ekarri du:
|
|
|
EHUko irakaslea eta Soziolinguistika Klusterreko kidea helbide elektronikoa: inazio.marko@ehu.es euskal herrian gaur egun bada lan alorreko organizazio eta enpresa multzo
|
handi
bat, euskara beren eguneroko lanean, irudian eta sistematikan integratzeko bidea egiten ari dena, horretarako prozesu planifikatuak erabiliz. bide honi ekin zioten aurreneko erakundeak 1990eko hamarkadaren hasieran abiatu ziren, zenbait enpresatako arduradun eta langileen ekimenez, eusko Jaurlaritzaren laguntza instituzionalarekin, aholkularitzen laguntza teknikoarekin eta gizarte mugimendu eta s... filosofikoak, metodologikoak, teknikoak, gizakien eremukoak... bada, bereziki eta lan honen egilearen ustez, erakunde mailan normalkuntza prozesu bati ekiten zaion unean antzematen den hutsune handi bat:
|
|
|
2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: ...ta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde horietan bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera, hizkuntza gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein
|
handi
batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
|
Modu berean, sen onak esaten digu ezin dela hizkuntza politika bera aplikatu gehiengoa elebiduna den eremu batean eta berreskurapen prozesua hasiberria den beste batean. baina honetan datza gure arazo handia: ...n behar da europako kontseiluaren menpeko adituen batzordearen hurrengo txostena. azken txostenean, 2008koan, ez zen oso toki onean uzten espainiako estatuak euskararen normalizazioprozesuan zuen jarrera. izan ere, txostenak zituen gaikako zazpi ataletatik soilik irakaskuntzari zegokionean egiten ziren nagusiki iruzkin positiboak, batez ere lehen eta bigarren hezkuntzari zegokienez; hau da, neurri
|
handi
batean autonomia erkidegoko gobernuaren menpe dagoen arloan. egiaztapen triste hori alde batera utzita, txostenean bertan ere estatuko hizkuntza lege bat onartzearen alde egiten zen, europako beste hainbat estatuk onartu duten bezala, bertan hitz egiten diren hizkuntza guztien berariazko aitortza xehatua egiteko eta erabiltzaileek dituzten
|
|
|
...urkoa den gizarteko izan nahi badugu, nazioarteko hizkuntza indartsuenetako beste bat ere geureganatu genuke. eleaniztasuna izango genuke beraz helburu. gutxienez bertako bi hizkuntzak eta hauek ez ezik, atzerriko besteren bat ezagutzeko borondatea izan behar dugu. zalantzarik gabe, bi hizkuntzen parekidetzea lortzerakoan, elebakar direnek dute zer egin nekezena. elebidun izatera iristeak ahalegin
|
handi
bat eskatuko dio, beste hizkuntza ikastea, baina ahalegina ez da hauena bakarrik, guztiena baizik. guztiok elebidun izatea, arlo guztietan, etxean, lanean, aisian, bi hizkuntzak maila berdinean erabili ahal izatea esan nahi du eta honetan guztiok dugu zer egina. gaur egun, hizkuntzari begira, gure herriak duen erronka: gizarte eleanitza eraikitzea da.
|
|
|
Gehien erabiltzen diren idazkiak galizieraz idazten dira administrazio ia guztietan; eta administrazioan kopurua zertxobait jaisten bada ere, tokian tokiko eta erkidegoko administrazioko langileen artean galegoa omen da mintzatzeko hizkuntza erabiliena ere. adibide bikaina da enpresa askorekin gertatutakoa: ...rioak eta erregistratzaileak topatzea oraindik orain oso zaila baita galiziako hiri askotan. galizian hamarkadan ezarri zen hizkuntza politikak izugarrizko kontraesanak islatzen ditu. horrela, nonbait aurrera egiten denean, beste nonbait atzera egiten da, hurrengo urtean txikitu egiten da aurreko urtean hobetutakoa, eta joera ziklikoa da gainera; aurrera egiten den urrats bakoitza gizartearen zati
|
handi
batek urteetan egin duen lanaren emaitza da; atzera behartzen gaituen urrats bakoitzak, berriz, hilabete pare bateko zalaparta komunikabideetan eta legezko neurri atzerakoiak baino ez ditu eragiten; hala gertatu zaigu azken bi urteotan, hain zuzen ere ppk galizian berriz gobernua osatu zuenetik. lege babesle guztiak, diru-laguntza guztiak, dekretu guztiak edo gizarte zibileko alderdi oso dinamiko...
|
|
|
Gehien erabiltzen diren idazkiak galizieraz idazten dira administrazio ia guztietan; eta administrazioan kopurua zertxobait jaisten bada ere, tokian tokiko eta erkidegoko administrazioko langileen artean galegoa omen da mintzatzeko hizkuntza erabiliena ere. adibide bikaina da enpresa askorekin gertatutakoa: ...u azken bi urteotan, hain zuzen ere ppk galizian berriz gobernua osatu zuenetik. lege babesle guztiak, diru-laguntza guztiak, dekretu guztiak edo gizarte zibileko alderdi oso dinamiko batek eragindako aurrerapen partzial guztiak kontuan hartuta ere, galizieraren osasun soziala ez da ona, eta une honetan egoera larrian dago. baina hor ere kontraesana sortzen da; izan ere, galiziako gizartearen zati
|
handi
baten jarrera aldatu egin da eta, urteak lo eman ondoren, esnatu egin da egungo gobernuak erabaki izan dituen eta erabakitzen dituen politika atzerakoien aurka.
|
|
|
Musikaren eremuan, aipatzekoa da hainbat estilotako (rock," rock bravú", folk, zelta, etab.) talde berri asko sortu direla; baina, beste musika mota eta estilo batzuetan (jazz, pop, rap, klasikoa, etab.), oso gutxi dira galizieraz egindako musika ekoizpenak. galizian galizieraz egindako musikaren produkzio etxe/ banatzaile
|
handi
baten falta sumatzen da; baita babes handiagoa ere erakundeen eta komunikabideen aldetik, gehienak atzerriko ekoizpenak egiten ari baitira buru belarri, galizierazko ekoizpenak nahita baztertuz.
|
|
|
La conversión de la Magdalena liburua ez da, besterik pentsarazi dezakeen arren, Santa Madalenaren bizitzaren kontakizuna edo biografia mota bat. ebanjelioetako Madalena hura, kristau jaieretan halako garrantzi historikoa izan zuena (fededunen artean, eta arte ederretan) 43, aitzakia
|
handi
bat besterik ez da aszetikaren bideak eta moldeak erakusteko, beti ere dena kultura eta azalpen erlijioso aberatsez emanda. idazlearen hitzetan esateko, bizitzako hiru une kontrajarri dira deskribatu nahi duen historiaren ardatz: " los tres estados que tuvo de pecadora, i de penitente, i de gracia". kristau orori eta emakumeari bereziki aurkeztu nahi zaion ereduzko bidea erakutsi nahi du Malon etxaidek liburu honen bidez. garaiko literatura espiritualak emakumezkoak ere baditu protagonista; berei ere zerbait esan nahi zaielako eta, idazle bezala, luma paregabe bat agertu zelako behintzat (teresa avilakoa). hainbat tokitan esanda utzi zuen bezala, maite du eta premiazkoa ikusten du idazkera edertasunez janztea, testu argi eta erakargarriak
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena hura (1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da hura eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera, haren hilondokoan bestek bere izenez argitara emandakorik39 hemen 1588an argitara emandako liburura mugatuko naiz40 zer du bere bizialdian argitaratutako Malon en liburu bakar honek? emakume kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri
|
handi
batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri hartu behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
2011
|
|
|
Egokitze horretan komunikatzeko erabiltzen duen hizkuntzaren inguruko bizipenak ere berriak izango ditu. Beraz, garrantzitsua izango da testuinguru horretan aztertzea gazteen euskararen erabileraren gaia ere, alde batetik, gazte nerabeak bere inguru eta ingurukoekin izango dituen harremanek baldintzatuko baitute, neurri
|
handi
batean, erabilera hori. Bestaldetik, harreman berriotarako aukeratuko duen hizkuntza ordura arte baino era kontziente eta arrazionalagoan egingo duelako gazteak.
|
|
|
Hau da, erabiltzearen poderioz (imitazioz hasten dena) lortuko du hizkuntza bereganatzea eta bere behar komunikatiboak asetzeko adinako nahikotasuna lortzen duenean motibatua sentituko da hizkuntza hori erabiltzeko. Honela bada, prozesu naturalaren bidez jasotako hizkuntza nortasunari lotuta geratuko zaio, neurri
|
handi
batean lehen mailako sozializazioaren ezaugarririk nabarmenena afektibitatea baita. Afektuzko harremanen bidez ikasiko du hizkuntza eta osagai afektiboak atxikiko dizkio hizkuntza horri.
|
|
|
Gauzak dauden moduan, ez kanpaina instituzionalik, ez euskaltegirik, ez bestelakorik, ez da iritsiko Madonnaren mailara. Star system delakoaren izen
|
handi
batek euskaraz egingo balu kantu bat, horietako hit parade bat, akaso orduan bai, orduan modan jarriko litzateke euskara nerabeen eta gazteen artean, hainbeste Ukan eta hainbeste Kilometroak–en beharrik batere gabe. Aitor dezagun egia:
|
|
|
Edo bestela, euskararentzako berriak diren horiena bezain bizitua da? Horien guztien eremu hurbila, harreman sarea, familia, lana... euskalduna da neurri
|
handi
batean, baina hiria erdalduntzat dute. Horren gako batzuk aztertzeko, jo dezagun elkarrizketatutako bi bizkaieradunek (Andoni —6 urte Bilbon— eta Maitane —6 urte Bilbon—) azaldutako eta gaur egun gainditurik duten praktika bat aztertzera.
|
|
|
Helburua ez da gatazka bila ibiltzea, ez zuzendaritza, ez langile erdaldun ez eta beste eragile batzuekin talkan, baina ezta besterik gabe ekiditea ere. Normalizazioa, euskaldunek autokudeatu beharrekoa da, eta horrela, euskara planek ere, arrakastatsuak izango badira, hein
|
handi
batean, euskaldunek kudeatuak izatea eskatzen dute.
|
|
|
Bat 79 Diglosiaren inguruan zin zinez pozgarria da euskaltzaindiarentzat, Soziolinguistika klusterrarekin batera, BAT aldizkariaren zenbaki monografiko honetan parte hartzea, bi biak baitira, neurri
|
handi
batean, euskararen egungo egoerari buruzko kezka eta arrangura dutenak.
|
|
|
Berandu zen, izan ere, halako
|
handi
baterako. Berandu zen, alde batetik, munduko hiztun herri, ele anitzeko gizarte eta kontinente atal osoen hizkuntza egoera ikuspegi soziolinguistiko koherentez deskribatzeko lehen baino ondotxoz tresneria kontzeptual mugatuagoaz uzten zuelako hudson en proposamen horrek. hala uzten zituen, gurea bezalako hiztun herriez gainera, Amerikako hainbat etnia indigenen mundua, Asiako hego ekialdea edota ozeaniako hainbat gune, ginea Berri adibidez. hango hainbat egoera, europarron ikuspegi nagusitik aski diferente, ezin analiza ditzake hizkuntza soziologiak Ferguson-en eredu hutsaz. ezin ditzake eta, de facto, ez ditu analizatu.
|
|
|
Astia eta jolasa, denbora librea eta kirola antolatzeko eta aplikatzeko moldea ere kontuan har liteke, euskarari bere leku normala segurtatuz aparteko indar neurri larririk gabe. garrantzi handia du neurri horiek indarrean izatea: herritar askoren esna denboraren zati
|
handi
bat eginkizun horietan xahutzen da egungo egunean.
|