|
2001
|
|
|
Mamia euskal mami garbi ez bada ere, euskal azal ederrez jantziak ager  tzen zaizkigu. Eta geroago berriz aipatu beharko dena,
|
gure aurrekoek
ez zuten, agi danean, begi-lauso handirik gaizkiari, estalirik zegoenean ere, antzemateko, ezta eragozpenik mingainean bere izena emateko.
|
|
2002
|
|
|
arotzak eta etxegileak» idazlana ahalegin horri esker plazaratzera heldu den laugarren liburua da. Argazki ederrez horniturik eskaintzen zaigu Anaje Narbaizaren lanaren emaitza, zuraren langintzarekin lotuta
|
gure aurrekoek
erabili izan ohi zituzten euskal hitz eta esapideen bilketa, zurgintzaren beherakadarekin batera jada galtzear genuen altxor preziatua. Juan Martin Elexpuru eta beste askoren laguntza izan omen du egileak, Bergara inguruan belaunaldiz belaunaldi metatzen joan den ezagutza-ondare ikaragarria jasotzeko orduan.
|
|
|
Zer komunikatzeko bide eta modu nagusi izan ditu gizakiak elkarri informazioa emateko? Zelan komunikatu dituzte
|
gure aurrekoek
esan edo adierazi beharrekoak. Aldatu ere, zelan aldatu dira giza komunikaziorako erremintak historiaren joan-etorrian?
|
|
2003
|
|
|
Hori ez da horrela gertatzen gu adimenez motzak izateagatik, ez horixe. Hori gertatzen da kulturari buruzkoikuskera hori
|
gure aurrekoek
eta, are gehiago, gaur egun, gure inguruan daudenek gugan eragin digutelako. Kultura gauza bihurturik dago eta, ondorioz, letren munduan apalki agertu zenetik (XVI. mendea), kultura hitzari ikuskera horretatik begiratu zaio lehenago gehiago erabiltzen zirente rminoekin batera —filosofia, humanitateak, artea edo zientzia, adibidez—, pentsamendu merkantilistaren eraginez, hain kaltetuak gertatu ez direnak.
|
|
2004
|
|
|
Garai bakoitzean sortzen den informazioa gure herria etengabe idazten ari den historia luzearen katebegiak baino ez dira, Historia zerbait idazten den unetik sortzen dela ikasi baitugu beti. Horregatik, bada garaia
|
gure aurrekoek
idatzita utzi zuten lanak biltzeko eta argitaratzeko. XX. mendearen hasieran hainbat etnologo eta euskaltzale herriz herri eta baserriz baserri ahozko tradizioak jasotzen ibili ziren.
|
|
|
Xingola jaioz geroztik etxean ezagutu izan dugun landare apaingarri horietako bat da, baita
|
gure aurrekoek
ere, erraz mantendu eta ugaritzen den horietakoa baita. Zurtoin edo enborrik gabe, lurretik bertatik, landarearen lepotik hosto estu luzexka erdi-makur mordo batek osatzen du landare hau.
|
|
2005
|
|
|
Uste dut
|
gure aurrekoek
gehiago ezagutuko zutela beharra guk baino, baina guk ere norbere bizia aurrera ateratzeko gai izatea zer den ikasi genuen. Orduan ez zen oraingo aukerarik, bederatzi anai-arreba ginen etxean, aitak harrobian egiten zuen lana, eta usaia zen gazterik lanean hastekoa.
|
|
2006
|
|
|
Bernardo Atxaga bai.Komikiak harengan izan duen eraginaz hitz egiten Iñaki Aldekoa kritikoari entzunnion lehen aldiz. Jakina,
|
gure aurrekoek
ere komiki asko irakurriko zituzten, bainaez zien eraginik batere sortu beren literatur lanetan.
|
|
|
Inoiz ikusi ez den bezalako ongi-etorria egin zioten. Hala esan izan dute
|
gure aurrekoek
. Aitzakia gutxiagorekin egindako dokumentalak botatzen dituzte telebistan.
|
|
2007
|
|
|
Hori ez da horrela gertatzen gu adimenez motzak garelako, ez horixe. Horigertatzen da kulturari buruzko ikuskera hori
|
gure aurrekoek
eta, are gehiago, gauregun, gure inguruan daudenek gugan eragin dutelako. Kultura gauza bihurturikdago eta, ondorioz, letren munduan apalki agertu zenetik (XVI. mendea), kulturahitzari ikuskera horretatik begiratu zaio lehenago gehiago erabiltzen ziren terminoekin batera, filosofia, humanitateak, artea edo zientzia, adibidez?, pentsamendu merkantilistaren eraginez kultura bera bezain kaltetuak gertatu ez direnak.
|
|
2009
|
|
|
Zaharra berria da, zaharrena modernoena da. Berriro aurkitu dugu
|
gure aurrekoek
, edo guk geuk, botatakoa. Eta berreskuratu egiten ditugu; ez bakarrik iraganaren nostalgiagatik, baizik eta objektu biziak direlako, eta, geure buruaren, zibilizazioaren eta kulturaren zati direlako.
|
|
|
Nik eta nire sasoikoek bagenekien, gutxi gorabehera, zer egingo genuen edo zer egin gura genuen bizitzan. Ez geneukan asko pentsatu beharrik, urteetan eta urteetan
|
gure aurrekoek
markatuta baitzetorkigun bidea. Bai, baziren kordel solteak, jakina; ni, ulertzen da, gehienei buruz ari naiz.
|
|
|
|
gure aurrekoek
ezin zuten imajinatu belarraren ertzetik
|
|
2010
|
|
|
Gure arbasoek emandakoari gero bat emateko sena daukagu naturaz, baina emango duguna ez da jaso genuena izango: 8ko handian kantatuko dugu
|
gure aurrekoek
bezala, baina ez haiek kantatzen zutena. Fluxu bat da kultura, aldakorra.
|
|
|
Urbeltzek," gaur egungo euskaldunok bezala dantzatu nahi dugu" esan zuenean, berehala erantsi baitzuen beste hau: " Baina horretarako
|
gure aurrekoek
nola dantzatzen zuten jakin behar dugu".
|
|
|
tradizioa errotik ezagutzea eta hizkuntzari ahalik eta zehaztasun handiena ematea, zer ere baita asmoa eta haren araberako tresnak baliatzea. Susmoa daukat gaur egun estandarizatutako hizkuntz ereduak sobera mugatzen dituela gure aukerak, sobera traba eta beldur barreiatzen dituela hizkuntza baliatzen dugun guztion artean eta, nolabait, gehiegi egiten diogula muzin
|
gure aurrekoek
menderen mende eraiki duten literatur tradizio eta ondare prosodikoari. Aski da behako bat ematea gure idazle klasikoen lanari ohartzeko hiru ardatzen inguruan eraikitzen zutela beren estiloa:
|
|
|
Eta Gerra Zibilari buruz ezer gutxi mintzatzen zen; gogorregiak izan ziren orduko samin, atsekabe eta sufrimenduak, eta aurretik esan bezala, nahiago zuten horietaz ez hitz egin. Gaur, giroa erabat aldatu da, baina
|
gure aurrekoek
, basoko haritzaren antzeko sendotasunez hazi eta hezi ondoren, bizitzako ekaitz gogorrenei ere nola aurpegi eman erakutsi ziguten, beren hitz eta egitez.
|
|
|
Ez ote litzateke hau egitasmo on bat izango, adimenez, borondatez, gizalegez, beti jokatu nahi izanez gero? Ez al da hau izan, historian zehar, sarritan,
|
gure aurrekoek
asmatu zuten bizimodua?
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza zapaldu bati Estatuen ofizialtasunak erabilera eta izateko eskubidea bera ere ukatzen dizkionean, normala izaten da herriko haur prestuak amaren ohore maiseatuari lehengo distira itzultzen saiatzea, lan horretan ahal duten guztia eta esku-ezagueretan dituzten bideak oro erabiliz. Horrela jokatu zuten
|
gure aurrekoek
ere: Oihenartek, Larramendik, Astarloak, Xahok, Campionek, Azkuek, Arana-Goirik... eta, zein bere mendearen kume, euskaren etorki biblikoa, tubalismoa, asmapen filosofikoa, indoeuroparren aurrekoa, iberiarra etab. proposatu zuten.
|
|
|
Baina ez zuen dirurik ekarri. Horregatik bota nahi zuten
|
gure aurrekoek
, zarama bezala?. Txillardegi,. Ainutarrak suntsitu?, Argia, 994 alea.
|
|
|
Gu beste kasta batekoak gaituk eta, lehentxoago edo gerotxoago, gure kasta betiko galduko duk. Hain zuzen,
|
gure aurrekoek
ziotean espainolak hona etorri aurretik gauza harrigarriak apukatzen zirela. Batean oinaztu ikaragarriak agertzen ei zituan zeru goian, hurrengoan etxeak airean eroaten zituen haize zakarra sortzen ei zuan, geroago ibai eta aintziratako ura irakin arte berotu eta bertako arrainak kiskaltzen ei zituan, ustekabean suteak piztu eta herri osoak erretzen ei zituan...
|
|
|
Orain, guk orain 40 urte?" guk" esatean esan nahi dut nire belaunaldiak?,
|
gure aurrekoek
eta 60ko hamarkadako eta 70eko hamarkadako jendeek zuten eta genuen egarri eta anbizio intelektuala eta mundua ulertu nahia eta pentsaera batean egituratu nahia, munduarekiko gure ikuspegia eta ikusteko manera... Hori uste dut desagertu dela.
|
|
|
Egia esan, alperrikako zerizkidak eta ez ain ongarri euretzat ere,
|
gure aurrekoek
geiegi arroturik duten euskera-joera kontu oietan naastea. Etekingarririk baiño kalte geiago sortzen ditek gai oek; onetxek ere urruntzen dizkik gure aurrekoak elkarrengandik.
|
|
2012
|
|
|
, halaxe esaten zuten
|
gure aurrekoek
.
|
|
|
– . Edale huna, kapaxarduna?, zioten
|
gure aurrekoek
. Egiazko lirikarako joera ez dator ez jakitetik ez hizkuntza landutik.
|
|
|
Errezil, Bidegoian, Albiztur, Hernialde eta Alkizatik pasatuko dira ibiltariak. Izan ere, ibilaldi honen helburua da parte hartzaile guztiei herri hauek bidez-bide eta basoz-baso,
|
gure aurrekoek
oinez igarotzen zituzten antzera, erakustea eta ezagutaraztea.
|
|
2013
|
|
|
Horrela erakarriko dugu jendea marko juridiko, ekonomiko, instituzional eta politiko berriaren aldera, Euskal Estaturako bidean. Eta bitartean,
|
gure aurrekoek
utzi ziguten aldarria hots egingo dugu: Gora Euskadi Askatuta!
|
|
|
Ezertan hasi aurretik ezinbesteko orekatzea eman beharko da, eta memoria ariketa hori izango da alde bietako partaideak euren buruak galdekatzera, jokabide makurrak izan dituztela onartzera, eta euren gudari ohiak hainbeste ez idolatratzera eramango dituena. Hori da baketzea,
|
gure aurrekoek
egin dutenaz harro gaudela esan ahal izatea, euren kuraia eta kemena onartzea, baina martiri izatea bokazio bihurtu eta idealizazioan erori gabe.
|
|
|
Carlos Slim munduko gizonik aberatsenak egunean 10 -11 lanorduak egitearen proposamena egin digu oraintsu, baina ez bost eguneko lanorduetan, baizik eta asteko hiru egunetan. Honek zera ekarri dit gogora, aintzina baten Europako zibilizazio zaharrenean, euskararen jatorriak aztertuz eta bere erro sakonetan murgilduz, halaxeko egituraketaren bat izango zutela
|
gure aurrekoek
. Kristaurreko belaunaldi zaharrean, bizipenerako eta gorputzaren elikapenerako, astelehenetik asteazkenerainoko hiru egun lan produktibo, eta barruak asetzeko edota arima eta adimenaren bizipozerako beste hiru.
|
|
|
" Jolas antzean edo mendian behera azkarrena izan guran-edo hasi zen ohitura, zehatz ez dakit. Baina
|
gure aurrekoek
ere egiten zuten". Abasolok aditzera eman duenez, duela 50 -60 urte ere egiten zen; On Simon apaizaren garaian, esaterako, auzoko mutikoak haren sotana gainean jarri eta denak batera jaisten ziren".
|
|
2014
|
|
|
Euskararen kalitatea hobetu eta erabilera sustatzeko, nahitaezkoa dugu ereduaeta bidea erakutsiko diguten adibideak eta lanabesak izatea. Beharrezko erremintenartean euskarazko corpusak daude, ahal dela libreak eta denon esku izango direnak, eta
|
gure aurrekoek
erabilitako euskara zein den erakutsiko digutenak. Euskarakesparru berrietara zabaldu nahi badu datozen urteotan, behar-beharrezkoa dugujakitea orain arteko euskaldunek nola erabili izan duten gure hizkuntza.
|
|
|
Jendeak ez zion irratiari kasurik egin, maleta handiak, orgak, poltsa puztuak bizikleten gainean. Maleta irekiak agertzen ziren lantzean behin bide bazterretan, gu heltzen ginenerako guztiz hustuak ia beti,
|
gure aurrekoek
husten zituzten. Behin gure aurreko batzuek abandonatu zuten maleta bat:
|
|
2015
|
|
|
Ondo dago horrelakoetan marra erabiltzea, baina hobe gainerakoetan saihestea. Egin dezagun kontu Sabino Aranaren aldakuntzak iritsi arte, marra oso gutxi erabili dela euskaran, eta
|
gure aurrekoek
ez bazuten zalantza eta nahasbiderik izan, hain ugariak eta hain larriak ez diren seinale. Gogora dezagun, bestalde, Sabino Aranak apostrofoak eta marrak indartu zituenean horrek ekarri zuen nahaspila eta anabasa.
|
|
|
Bizi gara-esan du Andres Urrutiak-
|
gure aurrekoek
, bitarteko urriekin, ezin ulertuzko jarrerak gainditu ondoren, honaino ekarri gaituztelako. Indarberriturik gatoz etxean, eskolan, euskaltegietan euskara jaso edo ikasi dutenei esker, haiei... gazteei, idazleei, kazetariei, irakasleei, sortzaileei, langileei, herri-erakundeei, hots, guztiei zor diegu honaino etorri izana.
|
|
|
Bide batzuk ireki ditu eta orain talde-lanean guztioi dagokigu sasiak garbitu eta bide zabalago eta erosoagoak egitea. Izan ere,"
|
gure aurrekoek
honaino ekarri dute gurdia eta orain gure txanda da", Malores Etxeberriaren berbetan esanda. Eta hala da.
|
|
|
Erabateko suntsiketa saihesteko,
|
gure aurrekoek
hormak eraiki zituzten eta gero barruan sartu ziren.
|
|
2016
|
|
|
–Guk Euskal Herriaren arazoa garbiago ikusten dugu
|
gure aurrekoek
baino(?) gure aurrekoek, ia danek, Leizaola, gandik hasi eta beheraino, oso oso oso eskas jokatu dute?. Martin Ugalderi zuzendutako gutun-zati hau deigarria egin zaio Pako Suduperi.
|
|
|
–Guk Euskal Herriaren arazoa garbiago ikusten dugu gure aurrekoek baino(?)
|
gure aurrekoek
, ia danek, Leizaola, gandik hasi eta beheraino, oso oso oso eskas jokatu dute?. Martin Ugalderi zuzendutako gutun-zati hau deigarria egin zaio Pako Suduperi.
|
|
|
abertzale gutxi dago, eta karlista eta neo-karlista asko. Guk Euskal Herriaren arazoa garbiago ikusten dugu
|
gure aurrekoek
baino. Bidezkoa da, arrazoin da hala izan dedin.
|
|
|
Nik hau, agerian eta lagunartean, beti aitortu dut. Baina euskerari buruz,
|
gure aurrekoek
, ia danek, Leizaola, gandik hasi eta beheraino, oso oso oso eskas jokatu dute. Ez dute antzeman Euskal Herriaren problema sustraiean.
|
|
|
Guk Euskal Herriaren arazoa garbiago ikusten dugu
|
gure aurrekoek
baino. Bidezkoa da, arrazoin da hala izan dedin.
|
|
|
Nik hau, agerian eta lagunartean, beti aitortu dut. Baina euskerari buruz,
|
gure aurrekoek
, ia danek, Leizaola, gandik hasi eta beheraino, oso oso oso eskas jokatu dute.
|
|
|
Duela hamar urte,
|
gure aurrekoek
horrela tratatu zuten.
|
|
|
Honat lehen aldiz etorri zirenean, euren burraso edo aiton-amonekin etorri ziren eta familia erreferentzia da haientzat. Euskaldunentzat, biltokia da, iraganari oraina eta geroa ematen entseatzen dena,
|
gure aurrekoek
markatutako bide eguneratuari jarraiki. Gardnervillen geratzen den euskal ostatu bakarra bada ere, bizibizi eta osasuntsu segitzen du, arrakastatsu.
|
|
2017
|
|
|
Lehena ez nuen nik ezagutu,
|
gure aurrekoek
bai, eta oso bizia zuten oraino gazte ginenean: Estatu Espainolean 1936ko hauteskundeak.
|
|
|
Hortaz, sobran daude deskribatu ditugun jarrera horiek. Kontrara,
|
gure aurrekoek
egindako lana ezagutu beharra dago, alde batetik, eta, bestetik, ikerketa berriak bultzatu behar ditugu aldi berean.? (Galé, 2007, 165)
|
|
|
Toponimoak
|
gure aurrekoek
aspaldi jarritako leku-izenak dira eta izen horiek egun erabiltzen ditugun moduan jaso ditugu, belaunaldiz belaunaldiko transmisio katean. Eta transmisio horri oso garrantzitsu deritzot, ezen azken ehun urtean gutxienik egun erabiltzen ditugun moduan burutu direla toponimoak ziurta badezakegu (duela ehun urte baino lehenagoko testigantzak ditugu herri gehienetan), zergatik pentsatu beharko genuke aurretik ere ez dela horrela gertatu?
|
|
|
Orduko hartan esan zenuen Akademiak ez badu euskararen alde lan egiten, herri eta gizartearen alde, sobera dela.Hizkuntza baten esparruan Akademia izatea aukera bat da, beti betetzen ez dena. Euskararen kasuan halakoxea aukeratu zuten
|
gure aurrekoek
, XIX. mendetik hona, eta asko kostatako prozesu baten ondorioz sortu zen, 1919 urtean. Ordurik hona, lanean ari da etengabe Euskal Herri osoan, aldi latz eta gozoagoetan.
|
|
|
Baina hor ditugu gure begira, zain. Eta ez dago zertan txonbo egin etimologiaren ozeano prozelosoan, Florentzio Basalduak legez, igarri ahal izateko gosekil adjektibo hori goseak hil dela, hau da, miseria gorria —porca miserialexiko bihurtu zutela
|
gure aurrekoek
: lexikalizatu egin zuten modurik grafikoenean.
|
|
2018
|
|
|
Mugimenduak gauza anitz egin ditu, deus ez da hutsetik sortzen. Gauden tokian gaude
|
gure aurrekoek
ere lan egin dutelako. Hori ezagutzea inportantea da.
|
|
|
Gure lurrak, paretek eta labarrek asko eskaintzen digute, paleontologia aldetik aberastasun handia dute. Beraz, Koben Egunen helburua da historia azaltzea eta
|
gure aurrekoek
egindako guztia gogora ekartzea.
|
|
2019
|
|
|
Onela euskaltz [a] in zahar eta berriak elkarturik
|
gure aurrekoek
zabalduriko bidetik joan al izango gera; ta jarraituko diogu aiek egindako lanari. Ez zan errez beti erakusbide ta lan aiek zeintzuek izan ziran jakitea.
|
|
|
larre, baso mugarrotu, txaradi, garomen, sagasti, soro... Horrexegatik parke naturala esan beharrean Parke Kulturala esan beharko genieke
|
gure aurrekoek
sortu, zaindu eta egokitu dituzten paisaia horiei. Horrexegatik paisaia bera da klima aldaketaren erakusle nagusia.
|
|
|
Behar-beharrezko eginkizuna da, ordea, ahuldutako hiztun-herriak indarberritzeko formulazio globalik, eta horren baitako lehentasun-irizpide praktiko eta fidagarririk5, eskuratuko badugu. hori da gaurko egoera, gure ustez, eta hortik abiatu behar da. kontua ez da ordea, honetan ere, erabat beltz, itsu eta antzu. arnasguneen kontzeptu-multzoari buruzko ezagutza teorikoa eta oinarri enpirikoak aski murritzak eta bazter-girokoak izanik ere, ez da egia halakorik ez dagoenik. gai hori argitzeko lagungarri diren saioak hutsaren hurrengo direnik ere ez: ez oinarri teorikoaren aldetik dira gutxiesteko, eta ez aplikazio-ahalmenez iren,
|
gure aurrekoek
(kanpoan eta etxean) egindako hainbat saio intelektual. Bada, izan ere, arnasguneen gai honi aparteko garrantzia aitortu izan dion aditurik:
|
|
|
Ikas dezatela ingelesa ondo-ondo, euskaraz paleto hutsak – ‘mamau’ esatea ere badago – diratekeen arren.Bada, ez. Erle joan-nahiak ez ezti ez abaraska zekiten
|
gure aurrekoek
eta gure Amerikak hemen dagozena ere bazekiten, jakin. Batzuk hara eta harago joan izan ziren eta azkenean tanta bat itsasoan.
|
|
|
Horregatik diot nondik gatozen jakitea ezinbestekoa dela. Beharrezkoa da atzera begiratzea, eta ikustea
|
gure aurrekoek
zenbat lan egin duten gu hemen eta honela bizi gaitezen. Gogora dezagun ez direla urte asko igaro emakumeak lehen aldiz botoa eman zuenetik.
|
|
|
San Juan, san Juan, sorginak eta zapoak erreta soloan, oihu zegiten saltoarekin batera Goierriko herri batzuetan. Laborea garbi nahi baitzen, eta sorginkeria askotxo ikusten zuten bazterretan
|
gure aurrekoek
. Gabiria aldean gaztainari estimazio handia izaki, beste txoko askotan bezalaxe, eta hala abestuko zuten suaren aldamenetik:
|
|
|
Kandelario eguna! Iragarpenak entseatzeko egun aproposa, eguraldiarentzako mugarri kategorikotzat hartu zuten
|
gure aurrekoek
. Dozenatik gora esakune eta atsotitz baietz topa, egun dontsu honek bere bizkar erantsitakoak.
|
|
|
III. mendearen azkenetan, Oska inguru eta Zaragoza aldean, pentsa genezake orduko euskara lasai eta zabal entzunik eta mintzaturik biziko zela gure Bizente gizaseme prestu hau, bere gotzain Valerio hitz-motela ordezkatzeko gauza izan zena, tartamutu edo hitz-totel omen zuten go  tzaina-eta. Nolanahi, santu honi ere, neguaren bihotzetik begiak bota zizkioten
|
gure aurrekoek
, ermita eta elizetako aldare dezente omen dira gure herrietan harenak. Atsotitz eta esaera zahar batzuk ere bai, egokitu dizkiote gure aurrekoek.
|
|
|
Nolanahi, santu honi ere, neguaren bihotzetik begiak bota zizkioten gure aurrekoek, ermita eta elizetako aldare dezente omen dira gure herrietan harenak. Atsotitz eta esaera zahar batzuk ere bai, egokitu dizkiote
|
gure aurrekoek
.
|
|
|
Hegoa fidakaitz gerta ohi baita gehienetan. Etortzen bada, koska nabarmenegiak ekartzen baititu opari, eta aspaldi erakutsi ziguten
|
gure aurrekoek
, ez fiatzeko, eskarmentuzko leziotan erakutsi ere.
|
|
|
argitu orduko ilunduko. Beraz, bazekiten
|
gure aurrekoek
inguru honetan izan ohi dela laburrentxoena, arratsetik behinik behin...
|
|
|
Lehenago agertzen dira orain, normalean. Horregatik enara bat edo beste dabilenean,
|
gure aurrekoek
ondotxo zekiten, uda urruti zebilela. Honela zioten:
|
|
|
Kontuz gero, moztu! Baina, zer zioten
|
gure aurrekoek
–Ikusagun Euskalerriaren Yakintzan:
|
|
|
Ez dakit hobea izango zen, baina askozaz baketsuagoa bai,
|
gure aurrekoek
, kale faltan, baserri inguruko soro, belaze, ordeka xabal, pendizetako txaradi, zuhaitz gaxte eta berriei, azienda eta artaldeei, arkumeei eta besteri erreparatuz kontuak ateratzen zituztenekoa... askozaz baketsuagoa, nik uste. Orduan, gariaren jiroak eta arto eta arbienak, urteko birajea ia-ia betean harrapatzen zuten.
|
|
|
Gauza jakina da, txantxangorria edur egunetan, gose delako, moxorrorik ezin topatuz, etxe barrura sartzen dela, eta hori nobedade ona ekarriko duen seinale hartu izan da beti baserrian. Hala zioten
|
gure aurrekoek
: Txantxangorria norberaren eskumaldera badator, barri ona dakar; ezkerreko aldera badator, ostera, nobedade txarra.
|
|
|
Astearteak hortxe baitu, auskalo nondik, bere maldiziotxo elegai  tzekoa, ostiralaren pareko, zeinetan zenbait lantxo egitea debekatzen zioten beren buruari baserritar eta artzain sineskeria-zaleenek. Martitzena ta barikua egun txarrak dira lan barri bat hasteko, gomendio hau ez zizuten berehalakoan ahaztuko
|
gure aurrekoek
. Begira Lapurdin Azkuek bildutako hau:
|
|
|
Ona atzeneko nere sentipena Oyartzungo eliza zaarrean;
|
gure aurrekoek
, Jaizkibel arriaz, jasoa, antza ederrean. Beste eliza dago biotzetakoa:
|
|
|
Herriko ‘idazkariek’ ere, Libro de las Cuentas en, Bacaiqua (1749), Bacaicua (1809).-Bakaiku, izena sortu zuen hizkuntzan. Euskaraz, Bakaikun, Bakaikura, Bakaikuko..., eta bakaiku-ar, diogu eta hala esango zuten ere, noiztik ez dakigula,
|
gure aurrekoek
.
|
|
|
Bestalde, muga ondoan Iturmendikoa den Ibaiagakoerrekak, bere itxurazko barne kontraesanarekin — ibai eta erreka, biak batera izenaren baitan—,
|
gure aurrekoek
zeukaten ikusmoldea erakutsiko liguke, agian. Ibai ur edo ur-emari liteke eta erreka, ubide.
|
|
|
Zer lanak egin behar izan zituzten
|
gure aurrekoek
, beti ere auzolanean, hainbeste kilometro lubaki —dermio eta basoen arteko mugak, herrien artekoak—, aitzur hutsez, eraikitzen.
|
|
|
Etxe honen mugak oroitzeak ere merezi du (NAH, 16283/ 1, 2 sorta): " afronta con las casas de Urrutiaz, Juanzar y la regata que pasa por ella", nahiz guri gezurra iduri gaur,
|
gure aurrekoek
halaxe ezagutu izan baitute, etxe sarrerako zubi eta guzi.
|
|
2020
|
|
|
Norbere herrian norbere hizkuntzaren ukazioa jasan dugunak. Eta guk baino are gehiago, zer esanik ez,
|
gure aurrekoek
.
|
|
|
Gurasoek esaten ziguten ikasteko, formakuntzari esker lortuko genuela-eta bizimodu itxurazkoa. Horretarako, gaztelania genuen bitarteko, ez euskara, eta
|
gure aurrekoek
ez zuten zalantzan jartzen; beraiek ez zuten eskolatzeko kasik aukerarik izan, ez gaztelaniaz eta are gutxiago euskaraz. Gazteagoek euskara eta ingelesa ere badituzte kultur bide, baina gaztelaniarekin batean, eta ikus-entzunezkoetan jarraitzen du gaztelaniak nagusi izaten haien kasuan ere, gehienbat.
|
|
|
Garai batean, janari berezien prestaketak, familia osoak mahai bueltan biltzeak, elizkizunak, gabon kantak, etxean jaiotza ipintzeak eta beste ohitura gutxi batzuk ziren egun horietako ospakizunen adierazle nagusiak. Baina gauzak asko aldatu dira azken hamarkadetan, eta Azkoitian ere, ondo sustraitutako usadioak sendo mantendu diren arren, neurri gabeko kontsumismoak eta horrnekin zuzenean lotutako Gabon ohitura berriek goitik behera aldatu dute
|
gure aurrekoek
bizi izan zuten Gabon ospakizunen kutsua.
|
|
|
Iruditzen zaigu giza eboluzioaren garairik gorena bizi dugula egun, urteak aurrera joan ahala guztian hobetzen joan garela, baina ez da horrela. Internetarekin, sare sozialekin, telefonoarekin...
|
gure aurrekoek
sekula pentsatu gabeko zereginak egitera iritsi gara.
|
|
|
Nola legitimatu hortik sortzen den ezagutza? Nola egin dute hori guztia
|
gure aurrekoek
–Aizpuruk modu honetara laburtzen du 56ko belaunaldiaren jarduna:
|
|
|
Ez nator bat horrekin. Joera handiegia dugu gaurko gazteak interneten garaiko alderik ilunenekin lotzeko, baina ez al zuten
|
gure aurrekoek
, gure gurasoek edota aitona-amonek, gauza bera esan gutaz. Iraultzarako edo, behintzat, errebeldiarako beharra berezkoa da pertsonengan, garaiak garai.
|
|
|
Hautatu gaituzte ez
|
gure aurrekoek
ez Europak inoiz onartu ez duten porrota kudeatzeko.
|
|
|
Hitzeman nahi dugu gure finantzak onbideratuko ditugula eta
|
gure aurrekoek
lortu ezin zituzten erreformak egingo ditugula.
|
|
2021
|
|
|
Espektatibak handiak ziren… Haiek sekulako proiektuak jarri zituzten martxan, eta gu ginen justu hortaz aprobetxatu behar zen belaunaldia, haiek iritsi ez ziren toki batera iritsiko zena. Baina iritsi da gure belaunaldia, eta gure lan baldintzak oso prekarioak dira, bizi zein bizitoki aldetik ez dakigu non egongo garen hemendik hamar urtera… Gauzak aldatzeko ere dena sortua dagoen mundu batera iritsi gara, eta sentsazioa daukagu
|
gure aurrekoek
planak egin zituztela guretzat, gure aurrekoek esan dutela zer izan behar dugun, baina guk ez dugula aukerarik izan hitz egiteko bizitzen ari garenari buruz. Izenburua hortik dator.
|
|
|
Espektatibak handiak ziren… Haiek sekulako proiektuak jarri zituzten martxan, eta gu ginen justu hortaz aprobetxatu behar zen belaunaldia, haiek iritsi ez ziren toki batera iritsiko zena. Baina iritsi da gure belaunaldia, eta gure lan baldintzak oso prekarioak dira, bizi zein bizitoki aldetik ez dakigu non egongo garen hemendik hamar urtera… Gauzak aldatzeko ere dena sortua dagoen mundu batera iritsi gara, eta sentsazioa daukagu gure aurrekoek planak egin zituztela guretzat,
|
gure aurrekoek
esan dutela zer izan behar dugun, baina guk ez dugula aukerarik izan hitz egiteko bizitzen ari garenari buruz. Izenburua hortik dator.
|
|
|
Guk, gure etxean, iazko apirilean, pentsatu genuen egoerak aurrean eramango gintuela. Gero lana etorri zen, nola edo hala egoerari aurre egitea, eta
|
gure aurrekoek
horrelako zuloak gainditu zituztela datorkizu burura. Abendurako, ez zen hain-hain txarra urtea.
|
|
|
Orain, gaur egun ere, globalizazioan murgilduta gaudelarik buru-belarri, euskararen aldarrikapenaren aldeko gogoak, euskararen ezagutzaren etengabeko aldarrikapenak eta euskararen erabileraren xedeak, esaldi hark zioen bezala, «zahar berri» esamoldeari heltzen diote ilusioz. Eman diezaiegun gure ondorengoei
|
gure aurrekoek
eskueran utzi ziguten altxor preziatuena, zeina baita euskararekiko atxikimendua eta konpromiso solidarioa, hots, euskararen ezagutza eta erabilpena. Erabilpena, horra hor benetako hitz klabeenetan klabeenetakoa.
|
|
|
Beste martxoaren 8an kalera atera gara gure aldarrikapenekin, asko baitira, nahiz eta
|
gure aurrekoek
borroka hasi zuten, eta urteak igaro arren, ez da aurrerapen handirik ikusten genero desberdineko pertsonen arteko berdintasunean. Gizonek emakumeenganako ekintza bortitz berberak egiten jarraitzen dute, eraso zantzu argiak ikusten direnean ezagutzen ditugu, hilketan amaitzen diren horietako asko publikoak dira, eta gizartearen zati handi batek jakin egiten du.
|
|
2022
|
|
|
beste soinu batzuk, beste jokera batzuk... Zorionez, inoiz ez da arriskuan egon
|
gure aurrekoek
egindakoa, grabatuta geratu delako. Ostera, haien garaia naturalagoa zen.
|
|
|
Aktibismoan aritzen direnen artean badago kezka aitortza egiteko aurretik egondakoei. Jakin behar dugu nondik gatozen, eta zer lan eta aldarrikapen egin dituzten
|
gure aurrekoek
. Albinak sentiberatasun hori duela sumatu dugu, kontu hori zaintzen duelako.
|
|
|
Zazpi neska gazte dira, nondik datozen ahaztu gabe, eta ertzetan baztertuak izan direnak erdigunera ekarriz, nahi dutena egiten dute, inongo aurreiritzi eta lotsarik gabe. Ilargi berriak abestian nortzuk diren, nondik datozen eta zer dakarten azaltzen digute; Kontu zaharrak-en
|
gure aurrekoek
kontatzeko gordeta dituztenak azpimarratu nahi izan dute; Hamen-en koplaz kopla, amorrutik, emakumeek beren burua maitatzea den bekatuaz aritu dira; eta Biluzik tangoan, munduko dantzarik sentsualenean, erotismoz beteriko hitzak sartu dituzte «bi gorputz daude lehertzear, bagoaz azaletik haragira». XXI. mendekua-k ere mezu benetan indartsua dauka, emakumeen ahalduntze eta zaintzearen ingurukoa «kolektiboa ez den ahalduntzea ez delako ahalduntzea» aldarrikatuz, guztia aldakak mugiarazteko doinuetan.
|
|
|
Hori ezinbestekoa izan da gaur egungo mailara ailegatzeko: beste soinu batzuk, beste jokera batzuk… Zorionez, inoiz ez da arriskuan egon
|
gure aurrekoek
egindakoa, grabatuta geratu delako. Ostera, haien garaia naturalagoa zen.
|
|
|
Ezin, ordea, beren lexikoa eta sintaxia trebatu Estatuaren garro luzeek bereganatutako terreno zibiletan. Falta zitzaiena zen mundu administratibo propioa, baina izan balute,
|
gure aurrekoek
ere egokituko zuten euskara, ez ziren gu baino baldarragoak.
|
|
|
|
gure aurrekoek
utzitako hortzak
|
|
2023
|
|
|
Horregatik, keto dieta gure osasun kardiobaskularrerako okerrenetako bat da, Asociación Americana del Corazón (AHA) elkarteak ezarritako sailkapenaren arabera. Dieta paleolitikoa eta osasun kardiobaskularra Dieta paleolitikoa, hau da, historiaurrean
|
gure aurrekoek
jaten zuten bezala jatea —zerealak, lekaleak eta esnekiak saihestuz—, zerrendaren amaieran dago. Imagen:
|
|
|
Lehiakorrak izaten jarraitu nahi badugu, ez da nahikoa aldaketetara egokitzea; aurrea hartu behar diegu. Halaxe egin zuten
|
gure aurrekoek
, eta haien eginahalari esker bihurtu da Euskadi erreferentzia-lurralde mundu zabalean, bizi-kalitateari dagokionez (14 postuan dago).
|
|
|
Eskola Publikoaren aldeko mezua izango da. Gure seme-alabek gaur egun jaso dezaketen heskuntza eredua jasotzeko
|
gure aurrekoek
egindako lana goraipatuko dugu.
|