|
2000
|
|
|
Ortziaren barrena sakontzerik
|
ezin
ukan dut zure begiak eneetan pausatu aurretik, zure begietan eneak murgildu ditudaino.
|
|
|
Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da,
|
ezin
du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena herri baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako lan bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta biek ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
Argi dago, beraz, datu hauek adierazten duten bezala, martxa ez dela erraza izango eta bidea harri koskorrez beteta dagoela. Dena den, kontuan hartzen badugu aspaldi honetan webgune batzuen jabegoagatik —Terra atariaren kasua adibidez— nolako dirutza ordaindu den eta, beste aldetik, nola igo diren beste batzuen akzioak —nahiz eta oraindik zorretan egon—,
|
ezin
dugu pentsatu etorkizuna guztientzako beltza izango denik. Akaso batzuk bide bazterrean geldituko dira denentzako tokirik egongo ez delako, baina ukaezina da etorkizuna hortik doala eta lehia basati honetatik bizirik ateratzen direnak egingo direla azokaren jabe.j
|
|
|
lehenengo eskakizun multzoaren arabera, taldeak, barne desakordioak sor ditzakeen eragin ezegonkortzaileetatik babestu behar dira (esate baterako, arbasoengandik jasotako ohiturak jadanik errespetatzen ez dituzten gizabanakoek erakusten duten heterodoxia). Bigarren eskakizun multzoaren arabera, beste aldetik, gutxiengo kulturalek, kanpotik datozen eraginetatik babestu ahal izateko zenbait neurri hartu behar dituzte (esate baterako, gutxiengo kulturalak hezkuntza sistema bere hizkuntzan
|
ezin
duenean garatu). Babes mota biek helburu bera daukatela dio Kymlickak, komunitate nazionalen egonkortasuna eta izaera defendatzea, hain zuzen ere.
|
|
|
Baina, liberalismoaren ikuspuntutik, lehenengo eskakizunak, barne murrizketak ezartzera bideratutakoak, alegia, onartezinak dira, dagoeneko ezaguna egiten zaigun argudio liberalean oinarrituta: barne murrizketok gizabanakoaren autodeterminazioa oztopatzen dute, gizabanakoek antzinako autoritateak eta praktikak kolokan jarri
|
ezin
dituztelako eta, beraz, beraien bizitza onaren ikuskera ezin berrikus daitekeelako. Itsu itsuan onartu behar dituzte, beraien zentzu kritikoa alboratuz eta zapalketari bidea zabalik utziz.
|
|
|
Gizaki jakin bat jokabide umiliagarriaren biktima zuzena ez bada ere, biktimekin identifikatzen ahal da, adibidez talde kultural bereko kideak direlako. Esate baterako, bere ikasketa guztiak hizkuntza gutxiagotuan burutu dituzten ikasleak unibertsitatera iristen direnean eta han
|
ezin
dutenean beraien hizkuntzan estudiatzen segitu (demagun legediak eskubide hori errekonozitzen duela), orduan ikasle horiek umiliaturik sentitzeko arrazoi sendoak dituzte. Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker.
|
|
|
Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker. Estatuak
|
ezin
du kasu horietan neutraltasunez jokatu. Esku hartu behar du gutxiengo kultural horien babesean.
|
|
|
Esku hartu behar du gutxiengo kultural horien babesean. Modu horretan baino
|
ezin
du lagundu estatuak gizarte dezente bat eraikitzen, bere instituzioak bertan bizi diren gizabanako guztien errespetua irizpide nagusitzat duen gizartea, alegia10.
|
|
|
Estatuak, bizimodu onei buruzko gizabanakoen ikuskera ezberdinen aurrean, neutrala izan behar duela defendatzeak ez du esan nahi, ordea, bere esparruan bizi diren hiritarren askatasun indibidual, segurtasun fisiko edota ongizateaz arduratu behar ez duenik. Alderantziz, aztergai ditugun liberal hauek, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat,
|
ezin
baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera eman bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke.
|
|
|
Alderantziz, aztergai ditugun liberal hauek, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat, ezin baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean
|
ezin
du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera eman bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke. Halako portaera bat onartezina izango litzateke ikuspuntu liberal batetik, ez bailuke errespetatuko gizakien autodeterminazio ahalmena, nork bere aldetik bizimodu ona aukeratzeko duen gaitasuna, alegia.
|
|
|
Konturatu zarete naturaren erreferentzia errepikatu egiten dela, nolabait ere, irakurri dizkizuedan poema zatietan: Berrizbeitiak haizearen fereka inbisiblea ikusten du fago, ezki, zumar, platanoetan; Aranbarrik errekaldetik itsasora ekarri du lizarra, edo itsasoa lizarraren bihotzera; zu eta ni hosto inutilen parekoak garela diosku, Prevert en oihartzunez; Urretabizkaiak
|
ezin
du jakin arbolak bizirik dauden ere, zu baten aiduru malenkoniatsuan dagoelarik...
|
|
|
Pagoa geldi dago bidearen ertzean
|
ezin
du konprenitu nire presa bidean bide gora noala...
|
|
|
Kantsazio pozoia baitarama zainean izanaren miztoak sartuta egonean bizitza neke ahulen pentsaketa luzean
|
ezin
du konprenitu nire presa bidean
|
|
|
Bihotza ihartu zaio gogoeta luzean gogoa zaio ihartu pentsamendu lanean. Nire anaia delarik ezaren ilunean
|
ezin
du konprenitu nire presa bidean
|
|
|
Beraz, lan honi jarraipena ematea luke. Halere, gai honetan ere
|
ezin
ditugu ahaztu goian jadanik aipaturiko aldaketak. Alde batetik, ez zait iruditzen osotasuna edo exhaustibitatearen helburua errealista denik.
|
|
|
Dokumentu elektronikoak baditu berezitasunak paperezkoarekin konparatuz gero. Erabiltzaileak
|
ezin
du dokumentua zuzenean kontsultatu, interfaze elektroniko baten beharra dauka, hau da, makina baten beharra dauka dokumentua irakurri ahal izateko. Lehen aipaturiko elementuak (edukia, estruktura eta kontestua) modu ezberdinean eskuratzen dira.
|
|
|
Antza denez,
|
ezin
dugu polizia, terrorista, hiltzaile, eskubitar, diktadore izan. Gerrillaria bai baina militarra ez.
|
|
|
Ikuskizunaren mundu gurea txikia dela tamainaz badakigu baina
|
ezin
dugu onartu zikoitza izan dadila. Aurkitu ditugu bideak Euskal ikuskizunaren magia areagotzeko.
|
|
|
Ba tirabirak izan ziren, ez argitaratzeko gomendioak, kexu eta malkoak. Lastima, III. milurtekoa hastear den honetan badirudi euskarak nazi baten hizkuntza maitatua
|
ezin
duela izan. Badirudi euskaltzale guztiek abertzaleak, ezkertiarrak eta internazionalistak behar dutela izan.
|
|
2001
|
|
|
Izan ere, zer nolako federalismoaz mintzatuko zaizkigu nongura autodeterminatzeko eskubidearen aurka eta Euskal Autonomia Erkidegoak —aspaldion Euskal Herriaz mintzatzea bekatua omen, Francoren garaian Euzkadiz egitea bezala—
|
ezin
duela eskumen handiagorik izan hortik aho beroz eta erdi mehatxuka esaten diguten horiek. PSE EEk horrelako buruzagiak errotik aldatu eta beren afiliatuen baitan bestelako mezuak ereiten ez dituen artean, jai dugu.
|
|
|
Horrenbestez, zehaztu ezinezko ikusgai bat zela errango nuke. Holako sorkuntza lanak euskal kulturaren esparrua eraberritzeko, aberasteko edota garatzeko onurazkoak direla
|
ezin
dut uka, baina, nire iritziz, Herria Ohoretan bezalako obra bat herritar gehiengoaren sentierari egokituagoa da. Badaukat susmoa abertzale edo euskaltzale zenbait elitismo mota batean gustura dabiltzala eta sorkuntza lan" xumeagoak" —honek ez du erran nahi, haatik, asmatzeko eta obratzeko errazagoak direnik— bazter uzten dituztela.
|
|
|
Bestalde, erdi hustuta gelditu diren Eastmain eta Opinaca ibaien inguruko jendeak ere guztiz kaltetuta gelditu dira,
|
ezin
baitute ohiko arrantza eta ehizarekin segitu.
|
|
|
Balorapen hori, alabaina, zeharo ulerg arria da helduen munduan eta gizarteko sektore gehienetan —ba ita aitzindari eta erakargarrienetan ere— gaztetxoekegunerozein (zeintzuk) hizkuntza ikusten duten kontuanha rtzen badugu. Gauzak horrela, argi dago euskarak
|
ezin
duela erabateko erakargarritasunik izan, eta hiztun berriakeuskaran biltzeko arazoa euskarak eta erdarek gizartean dituzten ospe eta distira ezberdinetan datzala (estatu s a); ez erabiltzen den euskararen kalitatean (co rpusa).
|
|
|
Gaur egungo munduaren konplexutasuna fisika atomikoa ren sinpletasunetik sortzen da, lege baten eskutik, oinarrizko lege bakar batetik, Coulomb en legetik hain zuzenere; beharbada Pauli-ren bateraezintasunaren printzipioa gehitu genuke (elektroiek
|
ezin
dutela den denabe rdin eduki dioen printzipioa). Baina, argi dagoena zera da:
|
|
|
Baina, argi dagoena zera da: atomo asko dagoenean, hots, 1023 atomo (materiaren 1cm3 ko atomo kopuruaren neurria), hots, bilioika bilioi atomo; bilioika bilioi atomok, atomo bakar batek egin
|
ezin
dituen gauza asko egin ditzakete. Hau da, propietateberrien emergentzia sortzen da materiaren oinarrizko osagarrien arteko elkarrekintzen bidez, hain zuzen ere.
|
|
|
A rgi dagoena hauxe da, iraganean bezala orain ere aurresan gabeko eta aurresan ezinezko sorpresak izango ditugula. XIX. mende amaieran nork imajina zezakeen denbora gutxira Eisntein ek honakoa proposatuko zuela, hots, ezerk
|
ezin
duela argia baino abiadura handiagoz bidaiatu. Edo berehala aurkituko zela unibertsoa zabaltzen ari dela?
|
|
|
Hurrengo mendeetan mota honetako hainbatso rp resa egongo da. Inork
|
ezin
du aurresan sorpresa horiek zeintzuk izango diren eta nora eramango gaituzten.
|
|
|
Alabaina, XX. mendearen hasieran ideia berri eta aurresangaitzak plazaratu ziren, gaur eguneko zientziaren oinarriak finkatuz, eta ordutik hona gauzaturiko aurkikuntzen nahiz berrikuntzen kopurua paregabea izan da. Era beretsuan, datorkiguna zer den
|
ezin
dugu aurresan, baina datozen mendeetan zientziaren garapenak eskainiko dizkigun aurrerapenak XX. mendekoak baino handiagoak izanen direla baieztatzera ausar gaitezke.
|
|
|
Hala ere, egun inork ez daki, erabaki bat hartzekoprozesuan, neuronen (nerbio zelulak) jokaera zein den. Ho rrek erantzunik gabe jarraitzen duen bitartean,
|
ezin
dugu esan garunaren funtzionamendua ulertzen dugunik. Izan ere, horrek esan nahi du eskizofrenia bezalako gaixotasun psikiatriko larrietan, garuna gaizki dabilenean, ezin dugula azaldu garunean zer gertatzen den edo normalitatearekiko bereizketa egin.
|
|
|
Ho rrek erantzunik gabe jarraitzen duen bitartean, ezin dugu esan garunaren funtzionamendua ulertzen dugunik. Izan ere, horrek esan nahi du eskizofrenia bezalako gaixotasun psikiatriko larrietan, garuna gaizki dabilenean,
|
ezin
dugula azaldu garunean zer gertatzen den edo normalitatearekiko bereizketa egin.
|
|
|
Horrelakoetan, eredu klimatikoaren bereizmena 50 km ingurukoa izaten da. Baina, eredu klimatikoek, aurresankortasuna hurrengo egunetarako izan beharrean etorkizun urrunagorako bada,
|
ezin
dute uneko giroa aurresan; bakarrik, adibidez, hilabetearen batez bestekoak tenperaturan, aire banaketan, ekaitzen bideetan, eta halaber urte sasoiaren zikloa eta klimaren muturreko gertakizunen probabilitatea. Honen guztiaren bereizmena 200 km ingurukoa da.
|
|
|
Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau—
|
ezin
dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra. Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela.
|
|
|
Baina, bestalde, asko dira, batere kezka arrastorik gabe, egunerokoan euskara alde batera uzten duten euskaldunak, euskara maite izan eta puntualki horren alde zerbait egiteko prest egon arren. Boluntarismo hutsarekin, baina,
|
ezin
dute erabilera bermatu; soilik horretarako derrigortuak (lanerako premia, adibidez) sentitzen badute bihurtuko dira sentimendu eta atxikimendu horiek erabilera; osterantzean, errealitate erdaldun orojaleak asmo zintzo horiek laster irentsiko ditu.
|
|
|
Halako gehiegikeriak egiten dituen aginte bati, Hezkuntza Sailari, ez al zaizkio ahalmenak murriztu behar? Mitoa historia gisa eta entelekia geografia gisa ulertzen dituen aginte batek
|
ezin
du edukien %53 erabaki.
|
|
|
Arrazak ez du integrazio modurik eskaintzen: ezaugarriok fabrikatik dauzkazu ala ez; ez dauzkanak
|
ezin
ditu eskuratu, eta kitto. Hizkuntza, aldiz, nork beregana dezakeen zerbait da, ez jakitetik jakitera pasa daiteke.
|
|
|
Ez da hori txarrena:
|
ezin
dugu hori erremediatu diskriminazioa sortu gabe, eta hori antidemokratikoa da. Hizkuntz politikak legitimitaterik ez badu, euskararen egoerak ez du erremediorik.
|
|
|
Euskal hezkuntza
|
ezin
dute aipatu batzuek ezpadatestuingu ru politiko ideologikoan. Euskal hezkuntza publikoaren, eta areago ikastolaren, egitekoa ez da nonbait balioak transmititzea, baizik eta doktrinatzea, haurra politikoki eta ideologikoki" baldintzatzea".
|
|
|
Horretatik aparte, ez dugu ahaztu behar euskararengalera ez dela azkenengo diktaduraren ondorioa, ezpada duela 500 urte hasitako prozesua, eta gutxi aurreratu badugu ere, erdaldunak hasi direla sumatzen lehenago zeukaten erabateko botere eta kontrola orain ez daukatela. Dagoeneko
|
ezin
dutela, lehenago bezala, euskaldun jendea hain erraz iraindu eta mespretxatu, eta beharbada beraien boterea inoiz edo behin zalantzatan jarriko dela.
|
|
|
borondatezko giza rte elebiduna. Etekinak begi bistan daude (paradoxikoki, politikagintzan gertuago zegoen HB eta bere lelo autistalu rralde bat, hizkuntza bat
|
ezin
zuten bere gana tu).
|
|
|
Gero,
|
ezin
dugu euskalgintza beti abiapuntuetan jarri, plangintzak etengabe burutzen, aurrekoarena agortueta ebaluatu gabe. Gaur egun, Eusko Jaurlaritzaren Euska ra Biziberritzeko Plan Nagusia ezinbesteko erreferentzi puntua dela uste dut indarrak biltzeko, irizpideak finkatzeko, inda rguneak sendotzeko, ahuleziak konpontzeko, betiko okerretan ez jausteko eta elkarlana bideratzeko eta indartzeko.
|
|
|
Hizkuntzak
|
ezin
du oinarri abstraktua besterik izan. Hizkuntzak agerian egon behar du, gizartean toki bermatua izan, prestigioa eduki.
|
|
|
3. Euskalgintzak, giro honetan, argi izan behar duen lehen gauza da atzerapauso bakar bat ere
|
ezin
duela onartu. Euskal Herria euskalduntzeko egindakoa bidea, urteetan garatu den ekimena eta abian jarri ditugun gizarte erakunde bat bakarra ere atzean uzteko ez gaude.
|
|
|
Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina berek espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk euskarari eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek berek aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea
|
ezin
dute inondik ere jasan. Horretarako, aldian aldian egin izan duten bezala, diskurtso bat apailatzen saiatuko dira:
|
|
|
Erdi hiritar asko Rio de Janeiro, Bonn, Londres edo Madrileko karriketan paseatzen dira eta ez hiritarren piloarekin topatzen dira maiz. Inork
|
ezin
ditu bereizi arrazaz, kolorez edo arropaz. Inperioko erdihiritarrak anitz dira eta edonon daude.
|
|
2002
|
|
|
Gutxi irakurtzeak ondorioak dakartza, lehenik eta behin irakaskuntzan. Irakasleek askotan
|
ezin
dute testurik egokiena gomendatu (inposatu) azken hamabost urtean arg itaratu diren liburu guztietatik dozena erdia baino ez dutelako irakurri (Durangon urtero plazaratzen den best sellera salbu). OraindikZe rgatik panpox etaHamase igarrenean aidanezira ku rrarazi egiten diete ikasleei (idazleen amorrurako, hauek ikusten baitute geroko lanak ez direla lehenak bezainbestemugitzen, hobeak izan arren), eta ez dakite berenikasleen kezkak islatzen dituzten liburu askotxo egon badagoela salgai, eta horietariko batzuk onak direla gainera.
|
|
|
Daukagunari erreparatuta ere,
|
ezin
dugu ahaztu irakasle multzo hori ia ia gauetik goizera inprobisatu dela.
|
|
|
ia hogeita bost mila ikasle ditu euskarazko komunitate unibertsitarioak. Halandaze, iritsita ei gaude euskarazko unibertsitate bat sortzeko masa kritikoraino, eta horrek nola halako euforiaekarri du plazara, neuk behintzat ederretsi
|
ezin
dudana. Izatez, momentu honetan ikasleen aldetik dator nire kezka nagusia, eta, areago, egoera nahiko ezkorrean nauka.
|
|
|
Dagoen zatiketa administratiboa ere
|
ezin
dugu ahaztu —EAE, Nafarroa, Iparraldea—, ezta lurralde desberdinetan dauden errealitate politiko, sozial eta indar korrelazio desberdinak ere; prozesu honetan kontuan hartu beharrekoak direnak eta sistema unibertsitario euskaldun honen garapen desberdin batera daramatenak.
|
|
|
• Euskarak sekulako arazoak izan ditu eta izaten ari da. Gaur da eguna oraindik ikasle askok
|
ezin
dutela beraien ikasketak euskaraz burutu (ez naiz sartuko zergatietan baino hori errealitate bat da).
|
|
|
Egoera hau ikusita ziur aski erantzuna berehala aterako zaigu: gure gizarteak eskatu eta exijitzen duenari erantzuteko ezinbestekotzat jotzen dugu Euskal Unibertsitate berri bat sortzea, lehendik daudenak
|
ezin
ditugulako kontsideratu eskaera horiek erantzuten dituztenik edo aukera ematen dituztenik horretarako.
|
|
|
hau izan daiteke batzuentzako arazo nagusietakoa, baina hemen ere antolatu nahi dugun Unibertsitateak jarriko ditu mugak. Egun
|
ezin
dugu pentsatu edo diseinatu eredu zaharkituetan oinarritutako Unibertsitatea; gure ustez, Unibertsitate horren ezaugarri nagusietako bat malgutasunak behar du izan, eta hori antolaketa txiki batekin egin daiteke (egingarriagoa dela esango genuke). Badakigu gero eta ikasle gutxiago daudela, baina ditugun datuen arabera nahikoak dira egin daitekeen proie ktura ko.
|
|
|
Ikastolek ekarpen garrantzitsua egin diote euskal hezkuntza sistemari, baina egindako prozesuaz guztiok ikasi behar dugu: alde onak aprobetxatu, bai, baina
|
ezin
ditugu akats berdinak errepikatu.
|
|
|
Asentamendu horiek herrialde garatu bati dagozkion erosotasun guztiak dituzte. Aitzitik, eskualde horietan bizi direnpalestinarrek ez dute inolako estatu mailako zerbitzurik,
|
ezin
dute jarduera ekonomiko arruntik egin eta, jakina, ez dute botoa emateko eskubiderik4 Emaitza argi dago: miseria eta sumindura injustiziaren aurrean.
|
|
|
Beraz,
|
ezin
dugu hitz egin zibilizazioen arteko gatazkaz, baizik eta eredu totalitario baten inposaketak sortzen dituen eragin eta erreakzioez. Ezin dugu pentsatu kultura biren arteko gatazka (Islama vs Mendebalde anglofonoa) baliabide aztertzaile bakarra denik, kultura anitz eta ezberdinen osotasuna zehazten delako bi kontzeptu nagusi sinplifikatzaile horietan.
|
|
2003
|
|
|
Baina mezua ere ausarta izan da: aurreko liburu guztiak sartu nahi izan dituela honen barruan, hemendik aurrera
|
ezin
duela bide beretik jo, Bernardo Atxaga bera bukatu ote den, Joseba Irazuren garaia hasten ote den aurrerantzean... Aurkezpena ere ez da txikia izan.
|
|
|
Era horretakoak dira Europako mahai gainean ditugun benetako galderak: herriak
|
ezin
duenean bere kultura eta autogobernua garatu kokatua dagoen Estatuak edo Estatuek eragozten diotelako, nola deitzen zaio horri. Zer jarrera hartu behar dute nazioarteko erakundeek?
|
|
|
Europari dagokionean, Europako identitatea lortu nahi izatea litzateke estatuen formula berdintzailea dekretu bidez errepikatu nahi izatea, non menpekoek —ez bailirateke herritarrak izanen—
|
ezin
baitute ia deus ere erabaki eta are gutxiago esku hartu. Kulturaren aldetik, oso etorkizun etsigarria ekartzen digu gogora, egoera orwelldarra, zeren eta estatu baten lurralde barneko nortasun galtzea handia izan bada, hogei aldiz lurralde handiagoan, are handiagoa izanen da.
|
|
|
Euskal Herrian, gero, meditazio globalago batean, he rrien bizitzaz oro har historian eta naturan meditatuko digu, esan bezala. Hugok, beti literato gisa bai —hori
|
ezin
zuen erantzi eta Parisen utzi—, baina interes turistiko soilez bidaiatzen zuen, distraitzeko, lana ahaztu nahita. Arg italpenean pentsatuz behin —aurren berritan— zerbait idatzi badu, aldizkari baterako, editorearekin egindako hitzarmenagatik izan da(" Fragment d’un Voyage aux Alpes"), eta asmoa azkenean gaizki atera zaio gainera.
|
|
|
Lan eskerga egin da sektorean irakasleriaren prestakuntzaren arloan eta material didaktikoen sorkuntzan, administrazioen aldetik aparteko laguntzarik jaso ez badute ere. Azterketa hau
|
ezin
dugu bukatu azken bost urte hauetan Espainiar Estatuaren aldetik pairatu behar izan dugun jazarpen gupidagabea aipatu gabe. Horren ondorioak gaur egun nabarmenak dira eta sektorearen parte handi bat baldintzatu egiten dute.
|
|
|
Kalitatezko zerbitzua eskainiko dugula esango dugu EH osoan herritar heldu guztiei euskara ongi, baldintza eta bitarteko duinekin eta azkar ikasteko eskubidea bermatzeko gauza garenean. Bestalde, lan baldintzen hobekuntza
|
ezin
dugu oinarritu orain arteko kontresanean: lan baldintzak hobetzeko matrikula igo behar dugunez ikasleak galduko ditugu, beraz, ikasleak ez galtzeko lan baldintza kaxkarretanaritzera zigorturik egongo gara.
|
|
|
Bestaldetik, euskaldundu eta alfabetatu beharreko lagun multzoa nabarmen murrizten ari da, euskaldunagoak baitatozkigu belaunaldi berriak. Kontuak horrela, alorraren murrizketa baino
|
ezin
dugu espero. Arazoak larrituz etorriko dira gainera.
|
|
|
Arreta handiz entzun zuen AEK eta helduen euskalduntze alfabetatzearen egoeraren berri eta behin postrera iritsi ginenean, honela esan zidan: " Oso ongi ikusten dut egiten duzuen lan guztia, baina kontuan hartu heroismoak
|
ezin
duela betiko iraun". 1999tik dut esaldi hori bueltaka.
|
|
|
Poblet en, Katalunian omen dago hilobiratua Carlos, eta haren gorpua omen zenari ere hartu zizkioten DNA aztarnak —detailetxo txiki bat kontuan hartu gabe: Carlosen hilobian gutxienez hiru pertsona ezberdinen hezurrak agertu baitziren, eta inork
|
ezin
zuen ziurtatu hiru haietako bat Carlos bera ote zen, Blancaren semea. Kontuak kontu, azterketak ez zuen emaitzarik izan, nahiz etazalapa rta handia sortu, eta ez genuen jakin Blancarengorpua ote zen Gaztelan agertutakoa, eta Pobleten geneukan printzearen inguruko mitoa ere zertxobait desegin zen.
|
|
|
Munduko Gizarte Foroaren existentzia bera gertaka ri politiko bat da. Inork
|
ezin
du ez ikusiarena egin. Alderdipolitiko askok bidaltzen dituzte kideak eta buruzagiak ekitaldi horretara, nahiz eta ezin duten prozesuan ofizialkipa rte hartu.
|
|
|
Inork ezin du ez ikusiarena egin. Alderdipolitiko askok bidaltzen dituzte kideak eta buruzagiak ekitaldi horretara, nahiz eta
|
ezin
duten prozesuan ofizialkipa rte hartu. 2002an, Foroaren eta alderdi politikoen artekoerlazioen auzia asko eztabaidatu zen.
|
|
|
Bi ekintza esparruen premia ikusi zen, baina onartuz bakoitzak berezko funtzioak dituela eta ezin direla nahasi. Batetik, mugimenduek eta GKEek
|
ezin
dute utzi alderdipolitikoen helburuek instrumentaliza ditzaten, eta, bestetik, alderdiek ezin dute utzi GKEek eta zenbait gizarte mugimenduk gizartea despolitizatzen lagundu dezaten. Elkarrenganako aintzatespena da soluzio posible bakarra.
|
|
|
Bi ekintza esparruen premia ikusi zen, baina onartuz bakoitzak berezko funtzioak dituela eta ezin direla nahasi. Batetik, mugimenduek eta GKEek ezin dute utzi alderdipolitikoen helburuek instrumentaliza ditzaten, eta, bestetik, alderdiek
|
ezin
dute utzi GKEek eta zenbait gizarte mugimenduk gizartea despolitizatzen lagundu dezaten. Elkarrenganako aintzatespena da soluzio posible bakarra.
|
|
|
Aldi berean, buruzagi sindikalek ere normalean gaizki erantzuten dute bestelako erakunderen batek langileen eskubideak defendatzeari ekiten dionean, zeregin hori sindikatuena eta ez beste inorena dela aldarrikatuz —batik bat erakunde arrotz horrek ordezkapenik ez duenean— Egia esan, eskubideen defentsa ezin da inoren monopolio bihurtu. Antolatu, ordezkatu, negoziatu eta hitzarmenak sinatzeko zereginak baino
|
ezin
ditu sindikatuak" bere gana tu". Mobilizazio prozesuak berak ere ez dira esklusiboak, gosearen eta miseriaren aurka Betinhok abiatutako kanpainak erakusten duen bezala. Kanpaina horrek milioika lagun mobilizatu zituen Brasilen.
|
|
|
Hauxe da lehen ahulezia: MGFk, bere zabaltasunari eusteko —horixe baita bere sendotasunaren adierazleetako bat—,
|
ezin
du ebazpen edo ekimen politikorik proposatu. Biga rren ahulezia:
|
|
|
Biek izango dute beharbada, arrazoia. Baina
|
ezin
dut utzi kontatu gabe inaugurazio egunean bertan izandako batek museoaren zuzendariari entzun omen ziona. Oteizaren borondatea gora eta Oteizaren borondatea behera, Rosales jaunak halako batean esan omen zuen, Oteiza ordurako hilik zegoenez, hemendik aurrera kritikoek ezin izango dutela Oteizaren borondatea erabilieu ren jarrera defendatzerakoan.
|
|
|
(...) eguneroko gizarte bizitzaren joan etorri arruntak ere
|
ezin
dituztela beren kabuz eta beren etnohizkuntza hutsez osorik bideratu. (...) Eta hori zergatik?
|
|
|
Hasteko, argi utzi behar da euskararen erabileraz
|
ezin
dugula hitz egin, euskararen erabilerez baizik, hizkuntza baten erabilera bakarra ez delako. Hau bi zentzutan gertatzen da:
|
|
|
Nafarroako Gobernuak euskararen hizkuntza akademia rekin itun bereizia sinatzea erabaki zuen," dirua zertan gastatu behar zen
|
ezin
genuelako erabaki". Nuria Iturriagagoitia gobernuko eledunak egin zuen aitorpena.
|
|
|
Edozein gerratan azken garaipenak balio du, eta euskararen aurkako gatazkak ez direnez amaitu,
|
ezin
dugu orduko zauriak berriztatzen denbora galdu, aurrera begiratzeko ezpada.
|
|
|
3. Euskararen aurkako indarrek badute estrategia, eta haiek duten bezalaxe, euskararen aldeko indarrek ere izan lukete. Baina
|
ezin
dugu pentsatu estrategia horretan miraririk edo gauza harrigarririk edo ustekabekorik asmatuko dugunik. Ez dut uste, behintzat.
|
|
|
Gehiegizko luxua izango litzateke: euskal kulturaren egoera erabat larriak
|
ezin
du horrelakorik ametitu. Ea, bada, korrika ibiltzeak sortu digun egarria norbaitek asetzen duen.
|
|
|
Itzulpen politika jatorrik ez dagoelako? Ingurukoekin
|
ezin
duelako lehiatu, esate baterako, garaiz merkaturatzen. Arazoak arazo, arrazoiak arrazoi, kontua da literatura gutxi itzultzen dela.
|
|
|
Azken hogeita hamar urteotako ibilbide soziolinguistikoan hainbat hizkuntz asmo zapuztuta gelditu dira, gure eskarmentu falta zela medio, susmatu
|
ezin
genituen zailtasunek oztopatuta.
|
|
2004
|
|
|
Hainbat familia, zehatz esanda, baina niri gazteak interesatzen zaizkit orain. Zorigaitzeko alardea ren kariaz, jende askok
|
ezin
du bere herrian lasai ibili. Bertakoak dira denak.
|
|
|
Ezin dute kale nagusian ohi bezala, haiekbezala paseatu;
|
ezin
dute betiko koadrilarekin betiko itzulia egin; ezin dute ohiko dendetara lehengo konfiantzarekin joan. Ez zaie debekatu, noski, ez dago pankartarik edo agindu idatzirik, baina begiradak, esamesak, oihuren bat edo beste nahikoak izan dira.
|
|
|
Ezin dute kale nagusian ohi bezala, haiekbezala paseatu; ezin dute betiko koadrilarekin betiko itzulia egin;
|
ezin
dute ohiko dendetara lehengo konfiantzarekin joan. Ez zaie debekatu, noski, ez dago pankartarik edo agindu idatzirik, baina begiradak, esamesak, oihuren bat edo beste nahikoak izan dira.
|
|
|
Gazte inkonfomista talde bat zuen erabiltzaile. Bizimodu alternatiboen hazirik
|
ezin
du eraman inongo autoritatek. Gaztetxea desegin beharrean zeuden.
|
|
|
2 Bakarka egin
|
ezin
duguna, elkarrekin egitera. Jauzi egitekotan egin dezagun urrutiago, esaten dute askok.
|
|
|
Baina bada zerbait, bere gisara, Euskal Erkidegoko Kultura Sailak egin
|
ezin
duena. Euskal Kulturaren Plana planteatu behar dugunak euskal kulturan dihardugun elkarteak gara, euskararen lurraldeetan, euskararen lurral deen administrazioetan; Euskal Herrian dihardugun elkarteak, bazkunak, kooperatibak, enpresak, hiritarrak.
|
|
|
Guk
|
ezin
dugu pentsamendu unibertsaleko metodo eta sistemak moda legez asumitzen dituen kritika mota proposatu, gure errealitate estuaren baldintza objektiboak aintzat hartzen ez dituelako. Gure hizkuntza minorizaturik dagoelarik, herri independentziarik ez dugularik, ezin dugu etnozentrismoan errefuxiatu, baina kritika unibertsitarioaren epigono papera hartu ere ez.
|
|
|
Guk ezin dugu pentsamendu unibertsaleko metodo eta sistemak moda legez asumitzen dituen kritika mota proposatu, gure errealitate estuaren baldintza objektiboak aintzat hartzen ez dituelako. Gure hizkuntza minorizaturik dagoelarik, herri independentziarik ez dugularik,
|
ezin
dugu etnozentrismoan errefuxiatu, baina kritika unibertsitarioaren epigono papera hartu ere ez.
|
|
|
Gizabanako batek futbolera jokatu nahi badu baloi bat har dezake ariketak egiteko edo baloiari ostikoka jarduteko pareta renaurka, baina laster aspertuko da, eta talde batean jokatu nahiko du, taldearen barne soilik bihur daiteke benetan futbolari. Talde batek, ordea, bere kabuz
|
ezin
du inolaz ere futbolean egin, beste talde bat behar du. Bestearekin aurrez aurre izatean soilik bihur daiteke taldea benetako futbol taldea eta lagun bakoitza benetako futbol jokalaria.
|
|
|
Heinrich Heineren arabera tragediaren ondoren fartsa dator eta beraz Jainkoarekin akabatu ondoren Kanten zerbitzaria, Lampe, negarrez hasi zen eta Kant errukitu zen: Lampe gaixoak Jainkoa behar du, Jainkorik gabe
|
ezin
du zoriontsu izan. Horrela, arrazoimen teorikoak apurtu duena, praktikoak berreza rtzen du.
|
|
|
Horrek despotismoa ekartzen du berekin, autonomiaren printzipioa apurtzen baitu. " Herriakberez erabaki
|
ezin
duena, oraindik gutxiago erabaki dezake monarkak herriagatik". Estatuak egin behar duen bakarra bere kide ororen eskubideak zorroztasun handienarekin defendatzea da.
|
|
|
Erlijioaz idatzi
|
ezin
zuenez politikaz idazteari ekin zion. 1795ean Betirako bakea liburua izugarrizko arrakasta izan zen.
|
|
|
Hemen Kopernikoren lehen pentsamenduekin bezala gertatzen da: izarren armada osoa ikuslearen inguruan jiraka zebilela suposatuz zeruko higiduren azalpenean aurrera egin
|
ezin
zuenez gero, orduan saiatu zuen ea ez litzatekeen hobe izango ikuslea jirarazi eta izarrak geldirik utziko balitu.
|
|
|
Zalantza handiak zeuden horri buruz eta horrek aurrera begiratzeko aukera ematen dio Kanti. Newtonek berak
|
ezin
zuen argitu (hypotheses non fingo), nahiz eta batzuetan Jainkoa bera aipatzen duen argibide gisara. Kantek nahiago du erantzuna zientzian bertan aurkitzea, Boscovitsch en fisika dinamista jarraituz.
|
|
|
Herria kazetak 1956an Manex Erdozaintziren" Euskal kultura baten behar gorria" artikulua argitaratu zuenean, luze gabe agerkariaren zuzendaria zen Piarres Lafitterenerantzuna agertu zen(" Ostogia jaunari", He rria, 1956). ...Manexen idazkiak gazte" suhar eta kartsu hetarik" zela erakusten zuela zioen, eta banan banan erantzun zien" Ostogia" jaunaren ohar guziei, esanez, ez zezala pentsa horretan zihardutenek ez zutela kulturaren axolarik, oso zaila zela hain irakurle gutxi eta eskolatu gabeko herri batean liburuak egitea eta saltzea, edota euskara hutsezko agerkariak kaleratzea, erdara ere, beraz,
|
ezin
zutela osoki baztertu.
|
|
|
Gogoratzen naiz, beste batean ere, zentsurari amore emateko kantu bati izena aldatu behar izan geniola, eta hitz lerrokada oso bat bere horretan kendu behar izan genuela era nabarmenean. Kontua zen kantua grabatuta genuela ordurako, eta
|
ezin
genuela besterik egin. Zentsura pasatzeko, beraz, disko barrenean sartzen genituen hitzen orria beltzez tintatu eta besterik gabe aurrera egin genuen.
|
|
|
Non dago handicapa hemen, dena den? Tradizio biek, filosofikoak eta politikoak,
|
ezin
dutela elkarrekin aurrera egin. Filosofoak edo Filosofia Txikia egiten du, hau da, metaforak garatu, edo pentsamendu politikoan murgil tzen da.
|
|
|
Gaur egun hiztegi filosofikoek ez dute baliozko tokirik gure mendebaldeko gizartean, bai aldiz literaturaren hiztegiek. Goian aipatu legez,
|
ezin
dugu jarraitu kultuak izan nahian zientziaren emaitzak albo batera utzita. Snowek 1959an Bi kulturak eta ikusmolde berri bat testu ospetsuan esan bazuen ere, badirudi ahaztu egiten dugula behin eta berriro.
|
|
|
Hau da, filoso fiaren izaera filosofia zientifikoarena da, ez besterik. Be re lehenengo liburu nagusian (Der logische Aufbau der Welt [Mundua ren eraikuntza logikoa]) zioen bezala, egilea ez da liburu honen oinarrizko jarrera eta gogoeta ildoaren jabea, hauek zientzi giroaren zati baitira, gizabanako bakar batek
|
ezin
duena ez sortu ezta hartu ere. Hemen erakutsitako gogoetak laguntzaile gogotsu eta harkorren lanetik elikatzen da.
|
|
|
Gaur egun aipaturiko hurbiltasun hori postestrukt uralisten artean —postnietzschearrak, postmodernoak, neopragmatistak, filosofian modan dago etiketa arranditsuakjartzea— ikusten da ongi. Literaturarekiko hurbiltasuna eta,
|
ezin
dugu ahaztu, zientziaren espiritu berarekin jard uten duen filosofiarekiko mesprezua. Deleuzek fabulazioen erabilpena filosofian oso begi onez ikusten zuela azpimarratu zuen, edo Derridak erretorika eta argudiaketa ren arteko mugak ex pro fessoezabatu oraindik (Derrida 1987).
|
|
|
Galbahezainen kopuru urriak garbi adierazten zuen gainera iragazki hark zer ikusi handiagoa zuela izurtasunarekin ziurtasunarekin baino. Ura bere bidean halere baheak
|
ezin
baitu hura gelditu.
|
|
|
Bigarrenik, seinalea, hasiera batean, bere emisioari dagokion berezko eremuan txertatzen dugu, hiriburuetako seinaleak salbu, horiek lurralde osoan txertatzea merkeagoa baitzaigu eremu horretara mugatzea baino. Seinale lokal bat eremu zabalago batera pasatzeko aukerari dagokionez, ikuspuntu komertzial batetik Euskaltelentzako interes argi baten ondorio baino
|
ezin
du izan, dela kanalak gure bezeroentzako interes jakin bat duelako, dela kanal hori prest dagoelako Euskaltelek bere gain hartzen dituen banaketa kostu garestiak ordaintzeko.
|