|
2000
|
|
|
Euskaraz Mintza" euskara komunikazio hizkuntza bezala garatzeko programa da. Bere helburu nagusia hizkuntza egoera normalizatu batean etxeko edota lagunarteko giroak umeei eskainiko lizkiokeen hizkuntza erregistro
|
ez
formalak, hurbilak ematea da, beraien arteko komunikazioa euskaraz ahalbidetzeko.
|
|
|
Talde
|
ez
formala
|
|
|
talde
|
ez
formala
|
|
|
banakoa edotalde
|
ez
formala
|
|
|
Protagonistei gagozkielarik, euskaraz diharduten apur horiek, gehienbat, banakoak eta talde
|
ez
formaletako ordezkariak dira. Esan gura baita:
|
|
|
Protagonistei gagozkielarik, banakoak dira nafarrei euskaraz mintzo zaizkienak: talde
|
ez
formaletako ordezkariek, egitura formaletako bozeramaileek eta instituzioadministratiboetako arduradunek ez dute ia inoiz euskaraz hitz egiten Diario deNoticiasen.
|
|
|
talde
|
ez
formala
|
|
|
Egunkarian euskaraz diharduten pertsonaiak berak kontuan hartuta, beren izaeraribegiratzen diegularik, talde
|
ez
formaletako ordezkariak dira, batez ere. Egitura formaletako bozeramaileek eta erakunde administratiboetako ordezkariek talde ez formaletakoek baino askoz kopuru txikiagoan dihardute euskaraz Mundoren orrialdeetatik.
|
|
|
Egunkarian euskaraz diharduten pertsonaiak berak kontuan hartuta, beren izaeraribegiratzen diegularik, talde ez formaletako ordezkariak dira, batez ere. Egitura formaletako bozeramaileek eta erakunde administratiboetako ordezkariek talde
|
ez
formaletakoek baino askoz kopuru txikiagoan dihardute euskaraz Mundoren orrialdeetatik.
|
|
|
Honekin ez dut esan nahi gainerakoak informalak edo
|
ez
formalak direnik, aipagai dugun hauformalki araututako nortasuna dela baizik.
|
|
|
Madariaga) etabi frankista ezagun zeuden bertan (Miangolarra/ Gutierrez). Probintzi mailan erabakibehar zena (halakorik izan baldin bazen), segur aski Aita Probintzialak deliberatuzuen, kontsulta
|
ez
formalen ondoren.
|
|
2001
|
|
|
6) 2Hen jabekuntzaren eta erabileraren arteko loturaezberdinak: jabekuntza formala eta
|
ez
formala, alde batetik, eta erabilerapublikoa eta pribatua, bestetik, lotuz, adibidez.
|
|
|
Lehenengoari, lehen mailako ikaskuntza edo ikaskuntza goiztiarra deitzen dio, eta bigarrenari, bigarren mailako ikaskuntza edo ikaskuntza berantiarra. Ikaskuntza goiztiarra haurren kasuan gertatzen dena da, 1H modu zuzen eta
|
ez
formalean ikasten da, modu natural batean. Ikaskuntza berantiarrean, berriz, 2H modu formalean ikasten da, eta prozesua ez da naturala, kulturalabaizik.
|
|
|
homogeneoa/ heterogeneoa, hizkuntza edo talde ezberdinen arabera; 2) Sarearen dentsitatea, intentsitatea edo erabileraren frekuentzia; 3) Sarearen erabilera mota: publikoa/ pribatua, formala/
|
ez
formala, eta abar; eta 4) Sarearen erabilerarenhelburuak: kognitiboak, afektiboak, eta abar.
|
|
|
3) Ukipen egoeran dauden hizkuntzen edo kodeen rol sozialak, erabileraren araberahonela deskriba daitezkeenak: formala/
|
ez
formala, publiko/ pribatua, kultua/ popularra. Gainera, beste faktore bat ere erants daiteke:
|
|
2002
|
|
|
Bertsolaritzaren aurrekari historikoetatik hasiz, honako gai hauek aurki daitezke, besteak beste, bertan: bertso jarrietatik bat bateko bertsoetara, bertsolaritzaren izaera gaur egun, bertsolaritzaren kokapena euskararen munduan, taldeko jardun ludiko
|
ez
formala: bertso eskola, egungo bertsolaritzaren adierazmailak, bertsolaritzaren oreka eta desafioak, entzulearen esku hartzea, Bertsozale Elkarteari buruzko hausnarketa, eta bat bateko bertsoaren sorkuntza prozesua eta bertso mota hori osatzeko estrategia nagusia.
|
|
|
Zalantzarik ez egoera sozialak eragina du horretan baina, horrez gain, norberaren garapen linguistikoa ere hor da. Iruñerrian, adibidez, zaila da benetan irakaskuntzaren bidez euskalduntzen diren gaztetxoen erabilera
|
ez
formala lortzea, erraztasunez eroso komunikatzen ez direlako. Beraz, sarea bai, baina erraztasuna ere eragile garrantzitsua da.
|
|
|
Hizkuntzak ospea duen tokietan, erabilera gune formaletan ari da hazten: eskola, administrazioa... baina esparru
|
ez
formaletan gutxiago igotzen da, motelduta dago eta kasuren batzuetan behera egiten du. Esparru formaletan euskaraz aritzeko unean uneko konpromisoa behar duzu urtean behin errenta aitorpena egitean, esate baterako, baina harreman pertsonaletan eguneroko konpromisoa behar da, eta errazagoa da unean unekoa eguneroko hori baino.
|
|
|
Toki horietan ez dugu behar bezala asmatu, edo behintzat ez da ikusten. Erabilera
|
ez
formalean ere ez dugu behar bezala asmatu, eta hor egiten da bizitza gehiena. Eskolak euskaraz dakiten pertsonak ematen dizkigu baina ez euskal hiztunak, alegia, euskaraz mintzo direnak, eta gainera eskolari ezin diogu hori eskatu.
|
|
|
I. M. DE LUNA. Esparru formalean indar handia jarri da eta agian ez zaio behar besteko garrantzia eman esparru
|
ez
formalari: lan munduko harremanei, familiari, lagun arteko harremanei...
|
|
|
Orain ikusten ari gara nola datozen lan mundura duela hamabost urte prozesu batean sartu ziren gazteak. Orduan eremu formalari eman zitzaion garrantzia eta orain ikusten da eremu
|
ez
formalak duena, batez ere gazteengan; hau da, hiztun osoak lortu behar ditugula, eta ez bakarrik irakaskuntzarako hiztunak. Duela hamabost urte hasi zirenak ez zuten gaur egun izan dezakegun perspektiba hori eta gerora begira hobeto aritzeko aukera izango dugu:
|
|
|
Bigarrenik, unibertsitateetatik akademiko euskaldunen zirkulu intelektualakera daitezke. Eszenatoki instituzional desberdinetatik abiatuta bada ere, irakasleriaeuskaldunaren artean zirkulu intelektual akademikoak eratzeko orduan, uztardurainstituzional eta
|
ez
formalak egokitzeko aukerak ematen ditu unibertsitate sistemak. Arlo akademikoan,, ikastetxe edo elkargo ikustezinak?, komunikazio sareakedota milieux intelektualak, interesgune eta egitura anitzen inguruan taxu daitezke: diziplina espezializatu edo diziplinarteko argitalpenen inguruan, institutu eta lankidetza hitzarmenen bitartez, ikerkuntza programa, foro, biltzar eta mintegien bidez; hau da, bai bizitza akademikoak berez bideratzen dituen gertakariak, eta bai sordaitezkeen eta horrez gero sortuta dauden elkarteak profitatuz7, euskal intelektualitate akademikoaren trinkotze prozesua egon dauden baliabide sinbolikoak biltzeko lehen pauso bihurtzen da.
|
|
|
71 Hurbilpen moduko metodo
|
ez
formala, akatsak egiten dituena, baina gehienetan ondo dabilena.
|
|
2003
|
|
|
Bietarik da: elkarte formalak eta
|
ez
formalak ari izan dira lanean horretan oso herri bizia da Zestoa. Eskolak zenbait ekimen bideratu ditu.
|
|
|
Zalantzak ditut eskolak, hezkuntzafo rmaleko erakunde gisa, egoera hori irauli ote dezakeen. Garbiago ikusten dut, ordea, hezkuntza
|
ez
formaleko erakundeek, eta horien artean kokatu behar dira hain zuzenere helduen euskalduntze alfabetatzekoak, duten ahalmena hizkuntzazko erabilera informaleko eremuak lantzeko eta hezkuntza formalak iristerik ez duen tokietara iristeko. Ho rtaz, baldin eskolak bere emaitzarik hoberena euskarazko gaitasunaren alorrean ematen badu, helduen (eta gazteen) euskalduntze alfabatetatze erakundeek bere onenaerabileraren sustapenean eman lukete.
|
|
2004
|
|
|
Hirugarren mundua hondoratu egin da azken hamarkadetan, batik bat Reagan eta ondoren Bush aitak zorrotz aplikatu zituzten errezeta liberalen ondorioz eta horiek kontrolatzen dituzten nazioarteko erakundeen laguntzarekin. Azkenean, milioika gizakik bizi ahal izateko antolatu behar izan duten ekonomia
|
ez
formal hori guztia hiriguneetan biltzen da: lan txikiak, lan beltza, besteren hondakinak, trapitxeoa...
|
|
|
Beraz, aisialdia lagunartea eta etxea; arlo
|
ez
formalean dago egin eta eragin beharra, eskolaren osagarri baita eta hori gehienetan borondatezko eremu pribatua denez, konbentzimendurik ez badago, bere zailtasuna du. Baina, bere urgentzia eta garrantzia duenez, heldu beharra dago, etorkizunean oraingo ikasleak euskaldun oso, erabiltzaile eta transmisore izan daitezen, bestela, orain arteko moduan, belaunaldia joan eta belaunaldia etorri beti hasten gaudenaren sentimendua edukiko dugu eta hori zeharo aldapa gogorra egingo zaigu.
|
|
|
Euskararentzat hil edo biziko erabilera esparruak zein diren erabakitzeko unean, funts funtsean, bi ikuspegi daude gure artean. Alde batetik, hizkuntza funtzio
|
ez
formalen aldeko jarrera azaltzen dutenak dauzkagu: hauek, eskuarki, hiztunaren bertatik bertako bizi giroa osatzen duten ahozko komunikazio sareak euskaraz atxikitzearen aldeko hautu garbia egiten dute.
|
|
|
Beste alde batetik, berriz, aurreko planteamenduan ageri diren arrazoi azalpenak gutxietsi gabe, erabilera eremu formaleko hizkuntzaren eginkizun komunikatiboak ere besteak bezain funtsezkoak direlako iritziari eusten diotenak daude. Ez dute uste, alegia, jarduera komunikatibo
|
ez
formaletako erabilera maila behar bezala berma daitekeenik, alde eta aldi berean, funtzio formaletako erabilera maila kementsu erroturik eta hedaturik ez baldin badago.
|
|
|
hain zuzen ere, erabilera eremu batzuk oroz gainetik lehenestekoa eta besteak bazter uztekoa irizpide arruntegia dela gaineratu nahi nuke. Hizkuntza baten etorkizuna soil soilik erabilera eremu
|
ez
formaletan oinarritu nahi izatea, batez ere egungo gizarte molde modernoan, ez dirudi oso arrazoi sakona denik. Besterik da, noski, garai bateko gizarte egitura tradizionaletan, non hizkuntzen erabilera esparruak, orain ez bezala, aski bakartuak eta bakanduak zeuden.
|
|
|
Horretan omen datza, alegia, berreskurapenaren gakoa. Hautu horren aldeko arrazoiak adituta, badirudi, beste inon baino areago erabilera esparru
|
ez
formalak direla gaitz nagusien giltzarri. Mitxelenak ere gauza bera aitortu zuen orduko hartan.
|
|
|
Gatozen, ordea, hizkuntza funtzioen zorioneko dikotomiara: hots, hizketajardunaren esparru
|
ez
formalak erabilera formalen aurrez aurre jartzeko gure arteko zenbaitek erakusten duen grina ezin gordezko horretara. Hizkuntzaren erabilera sozialak gaurko egungo gizarte sisteman behinolako banaketaren mugarririk ez baldin badu, zertara datoz dikotomiaren aldeko aldarriak?
|
|
|
Eusko Jaurlaritzari egin dakiokeen kritika horretan bat etorrita ere, eta ez daukat nik noski politika hori zilegitzeko asmorik eta gogorik, ez dut ikusten oso argi dikotomiaren zer hori zertara datorren. Edota, eremu formaletan egin den inbertsio ahalegintxoa egin gabe, euskarak beti bereak izan dituen esparru
|
ez
formal horietara begira jardun behar ote zen bada erabat eta osoki. Dirudienez,, horrenbeste euskal industria?
|
|
|
Erabilera sozial murritzeko mintzaira dela medio, etengabeko zilegitasun auzia planteatzen zaio euskaraz bizi nahi duen hiztunari. Estatus nazional eta sozialaren aterperik ezak, hainbat eta hainbat funtzio formaletan eta
|
ez
formaletan, euskaldunaren babes gabezia larria salatzen du eguneroko komunikazio jardunean.353
|
|
|
Hor ez dago bakarka jarduteko aukerarik: funtzio
|
ez
formalen jardunak komunikazio kode formalaren osagaiak bere egiten ditu eskuarki; eta alderantziz ere, antzeko gauza gertatzen da gaur egun. Ez dago berezko mugarri garbirik hor, ahozko eta idatzizko kultura elkarrekin etengabeko trukean dabiltzanez. Mugarri horiek lausotzen eta are desagertzen ari dira ezarian ezarian.
|
|
|
Hots, familiaren baitako hizkuntza harremanen zer nolakoak aletzen. Hizketa modu
|
ez
formalaren eremu zabalean, dudarik gabe, sendiaren esparruko hizkuntza politika ez da bigarren mailako auzia izango euskararen normaltze ildoan. Hor ahozko komunikazioan gailentzen den mintzairak egundoko eragina izango du bertako kideen hizkuntza gaitasunean.
|
|
|
Erabileraren gako nagusi bat hiztunaren gaitasun komunikatiboan baldin badago, zera arakatu genuke puntu honetan: gaitasun hori lorgarria ote da familia gisako esparru
|
ez
formal batean huts hutsik, gainerako esparru formalekin dituen harreman dialektikoak kontuan hartu gabe. Badago beste modu bat galdera berbera egiteko:
|
|
|
Eskola curriculumaren alderdi nagusiak bitan bana bagenitza, alde batetik ikasliburuetan jasoa dagoen esanahiaren eta ikuspegiaren zer nolakoa geneukake, eta beste aldetik, berriz, modu
|
ez
formalean hezurmamitzen den balio eskala: hots, irakasleriaren irizpide, uste eta nahimena.
|
|
|
Honenbestez, curriculumaren maila
|
ez
formalaz ere zer edo zer esan genuke.460 Irakasle eta andereñoen soslai ideologikoak eragin zuzen zuzena izan ohi du hezkuntzaren dimentsio nazional honetan. Auzi hori dela-eta, frankismoaren garaietako militantzia jarrera hura zer neurritan agortu ote zaigu hezkuntza eredu nazionalen arteko borroka ideologikoan?
|
|
|
Gaurko semantizistena eta estrukturalistena. ostera, zientzia errealarcn deskribapena egitea da, eta ez haren justifikazioa edo Jegitimazioa?. Baina, aurreratu dugunez, tradizio biek azpimarratzen dute teoria zientifikoaren egituraren argitze lana, egun egiturahori era ez axiomatikoan edo axiomatiko
|
ez
formalean gauzatzen bada ere.
|
|
2005
|
|
|
dira. Baina edozein erakundetan langileen artean talde
|
ez
formalak osatzen dira, pertsona batzuk elkarrenartean besteekin baino hobeto moldatzen direlako. Talde horietako kideek era askotako informazioa erabiltzen dute eta batzuetan erakundearentzat oso garrantzitsua da.
|
|
|
Talde horietako kideek era askotako informazioa erabiltzen dute eta batzuetan erakundearentzat oso garrantzitsua da. Komunikazio kanal formaletan arazoak badaude, askotan, informazioabide
|
ez
formaletik bideratzen da.
|
|
|
Zuzendariaaskotan ez da ohartzen lankideen artean gertatzen denaz, komunikazioarazoengatik eta informazioa guztia ez zaiolako iristen. Zuzendaria, ikastetxearen egoeraz informaturik egoteko, elkarrizketa
|
ez
formalez, zurrumurruez eta irakasle lagunen iritziez baliatzen da.
|
|
|
2 Terrorismo delituetan espetxealdia betearazteko eredu berria ez da zerutik erortzen, zigor zuzenbidearen eta, areago, gizarte kontrolaren kultur sistema formal zein
|
ez
formal osoaren funtsezko iraultza baten barruan kokatu behar da eta. Eta iraultzaz ari gara, izan ere azkeneko bi mendeetan izan diren zuzenbide penaleko printzipio nagusi asko lehenengo aldiz zeharo eta oso azkar aldatzen, eta alboratzen?
|
|
2006
|
|
|
Erronka erabilerarena delako. Karikaturizatuz esango nuke, oso ondo dagoela eta behar beharrezkoa dugula fisika nuklearrari buruzko tesi doktorala euskaraz izatea, baina ez dut inongo zalantzarik kontu hori bideratua dagoela eta erabileraren erronka askoz handiagoa dugula esparru
|
ez
formaletan. Berealdiko garrantzia du hor lan munduak.
|
|
|
Gurasoek gizarte laguntzarako sareformal eta
|
ez
formal handiakdituzte.
|
|
|
...lia lankidetza ona (ezkontideen elkarrenganako laguntza eta etxeko lanen zeinhaurraren zaintzarekin zerikusia duten lanen banaketa zuzena), gizarte babesa (laguntza zerbitzu formalak ospitaleek edo elkarteek antolatutako mintegiak, ezgaitasun berberak dituzten haurren gurasoekin hitz egiteko eta esperientziaktrukatzeko aukera, instituzioen diru-laguntzak, eta lagunen eta senideen egunerokolaguntza
|
ez
formala), emozioen adierazpena (pentsamenduak eta sentimenduakkomunikatzeko gai izatea familian zein familiatik kanpo) eta denbora libreaatseden hartzeko eta zaletasunetarako. Alde horretatik, eta diagnostikoa aditzeraematen zaien unetik, ezgaitasunari modu egokian aurre egin ahal izateko estrategiak garatzeko faktore erabakigarrietako bat ezgaitasunari buruzko informazioegokia izatea da:
|
|
|
Hala ere, nahita edo halabeharrez ezarri diren klausulen frogatzea errazteko, alderdiek errespetatu behar baitituzte klausula horiek?, idatzizko forma izango du. Hala, izaera
|
ez
formala duen kontratu bat izango dugu, eta, kontratu hori baliagarria, akatsik gabea eta eraginkorra izateko, kontratuan parte hartzen dutenen onespena da, onespen hori emateko modua edozein delarik ere.
|
|
|
3 Hemen ikus daiteke politikari buruzko eztabaida teorikoan, nazioari buruzko eztabaidak eta autodeterminazioari buruzko eztabaidak barne, termino politikoak ezin direla termino instrumental hutsetara erreduzitu. Ikusi dugun bezala, arazo zenbait saihesteko, instrumentalismo leuna erabilgarria izan arren, termino politikoek esanahi
|
ez
formal bat eduki behar dute (berdin balio du honek demokrazia edo nazio terminoentzat). Horregatik, testuan zehar esentzialismoa salatzen dugunean beste aukeren eta interesen baztertzailea den esentzialismoaz ari gara.
|
|
2007
|
|
|
Gune askea eta ekintzaren izaera
|
ez
formala azpimarratu nahi izan dugu eta horren harira hona ekarri nahi dugu Pello Jauregi2 ikerlariak" Gazteak eta euskara Lasarte Orian II" ikerketan plazaratu zuen hausnarketa: " Gure irudikoz, euskarazko erabilerak ez du aurrerapen nabarmenik ezagutuko, baldin eta gizarte multzo handiek, eskolaz gain, ez badute euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean, dela talde hori familia den, dela sare horizontaleko talderen bat den.
|
|
|
euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare
|
ez
formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea,... azken batean euskaraz bizitzeko aukerak ugaritzea.
|
|
|
euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare
|
ez
formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea.
|
|
|
Horretarako euskaraz jakitea eskas geratzen da, gazteek euskaraz eroso, seguru, ongi ikusi behar dute euren burua eta hori eskolako hizkuntza esperientzia gainditzen duen esperientzia komunikatibo zabalago batean baino ez dute eskuratuko. Iruñerriko haurren artean euskararen erabilerak izan dituen tasa hutsalak dira haurrek erabilera
|
ez
formal horretan dituzten gabezien salagarri.
|
|
|
Heziketa euskaraz jaso arren, adierazkortasuna gehienetan erdaratik datorkie. Haurrek, eta are gehiago erregistro informalaren eredurik ez duten guneetan, hizkera
|
ez
formalaren sormenerako esparru zabalago eta askeagoak behar dituzte.
|
|
|
Hizkera formala oso neurri zorrotzekin irakatsi eta ebaluatu behar den bezala, hizkera
|
ez
formalaren sormenerako askoz ere esparru zabalago eta askeagoak behar dira. Aisialdia erabilera sustatzeko tresna eraginkorra da, kuadrillategi moduko egitasmoen datuek hori diote.
|
|
|
Hori dela eta, Espainiak kasu horietan Nazioarteko Zigor Gortearen eskumena onartu du, horrek dakarren guztiarekin. Izan ere, horri buruz sakon hitz egiteko lekua ez den arren, autore batzuek adierazi dute Nazioarteko Zigor Gorteko Estatutuaren artikulu batzuk ez direla erraz sartzen Espainiako Konstituzioko manu batzuetan eta, beraz, indarrean jarriko balira «konstituzio mutazio» antzeko zerbait eragingo luketela, hau da, Konstituzioaren aldaketa
|
ez
formala.
|
|
|
Hori dela eta, oinarrizko legegintzaren alderdi garrantzitsua ez da lege lerruneko arauen bidez ematen dela, baizik eta autonomia erkidego guztietarako «oinarrizkoa» dena arautzen duela, eta gero autonomia erkidego horiek garatu ahal dutela. Hau da, irizpide materiala aplikatzen da (edukiak oinarrizkoa izan behar du), eta
|
ez
formala (nahitaez ez da lege bat izan behar).
|
|
|
Arta ematen du, XIX. mendearen buru aldera, Herrien Psikologia berriro eredu biologikora itzuli dela. Baina orain modelo biologikoa oinargina da,
|
ez
formala soil, eta gutxiago Herder-entzat bezala makulu bat bakarrik: historia, hots, giza izpiritua organismo bat da, bere garapide biologiko modukoa daukana.
|
|
|
EITBn komunikazioari buruz hitz egiten dugunean, goitik beherakokomunikazioaz edo komunikazio horizontalaz hitz egiten dugu. Nire ustez, betidago goitik beherako komunikazio bat, formala edo
|
ez
formala. Gure helburua, une honetan, gaur egun EITBn komunikazio hori nola gauzatzen den jakitea da.Beti dago komunikazioa, komunikazioaren inguruan ezer egiten ez bada ere, komunikazioaz inor arduratzen ez bada ere.
|
|
2008
|
|
|
Durangaldean ikasteko aukerak ere zabalduko dituzte: eskaintza formala (formazio arautua),
|
ez
formala (lanerako ikaskuntza eta osagarria) eta informala (prestakuntzarako ekintza puntualak: foroak, berbaldiak…).
|
|
|
Elkarteak ikastaro zenbait antolatzen zituen, eta egin nituen. Askorik ez nuen ikasi, nik aurretik ere banekielako zeinu hizkuntzan komunikatzen, baina itzulpena landu nuen, diferentea da-eta eduki formalak eta
|
ez
formalak itzultzea, adibidez.
|
|
|
" Lagunarteko hizkerarekin jolasean" deiturikoa hizkuntza
|
ez
formala erabiltzeko programa moduko bat da. Ligatzea, adar jotzea eta haserretzea bezalako gaiak hartu eta esamoldeak lantzen dituzte gaztetxoekin.
|
|
|
E. Lagoma. Hezkuntza
|
ez
formalean, udalekutan. Defizitarioak dira diru aldetik, baina jasotzen dituzten balorazioak bai haur eta bai gurasoen aldetik oso onak dira, eta potentzial handia dugu.
|
|
|
Gazteekin bakarrik erabiltzen dute, euren kide jotzen dituztenekin, eta, gehienetan, egoera
|
ez
formaletan eta ia ahozkoetan.
|
|
|
Jokabide horren zergatikoak azaldu nahi ditugunean, frankotan zera esan izan dugu: eskolak ez duela ahozko gaitasunik lantzen, ez duela ahozko erregistro
|
ez
formalik ontzen, eta gero ikasleak ez direla gauza ahozko diskurtsoaren osagai horiek baliatzeko. Arrazoiaren parte bat izanda ere, ez zait iruditzen azalpen hori aski denik gure gazte jendearen hizkuntza praxia behar bezala argitzeko.
|
|
|
Hauen arduragabekeria ez baita nolanahikoa. Hala, etxeko eta eguneroko erabilera esparru
|
ez
formaletan euskaraz bizi diren bitartean, ez dute sentitzen inolako kontraesanik hizkuntzaz eta ideologiaz nazio zapaltzaileen erreferentzia guneetan biziagatik. Badirudi gauzarik normalena dela kioskora joan eta Vocento taldeko egunkariak erostea.
|
|
|
Eta eginkizun ditugun gauza horien artean, tokian tokiko aldaerak, aldaera jasoak, erabilera eremu
|
ez
formalean euskararen erabilera indartzeari begira baliatu beharreko erregistroak eta abarrak hezkuntza munduan bideratu ahal izateko marko bat eraikitzea dago. Izan ere, eskola zein ikastoletan askotariko erregistroak baliatzeko moduko erabilera eremuak daude, beraz, horiek kontuan, erabilera formaletan ez ezik erabilera ezformaletarako ere erregistro desberdinak sustatzeko, baliatzeko aukerak egon litezke.
|
|
|
Hartara, hizkuntza normalkuntza euskararentzat hiztunak mantentzera eta gehitzera zein erabilera eremuak irabaztera bideratutako prozesu sozialtzat definituko genuke. Horren kariaz, alderdi
|
ez
formal zein formaletan, ahozko zein idatzizko elkarrekintzetan, hizkuntza komunitatearen barne erlazioetan euskara ohiko hizkuntza bihurtuz edo mantenduz.
|
|
|
bestelako aldaerak kontuan hartu beharra eta komunikazio egoeraren araberako euskara egokia erakustea eta erabiltzea hain zuzen. Horrexetara datoz, bada, txosten honetan jorratu nahi ditugun gaiak; batetik, bestelako aldaerak kontuan hartu behar direla, eta, bestetik, zertarako eta komunikazio egoeraren araberako erregistro egokia gauzatzeko, batez ere erregistro
|
ez
formala lantzeko.
|
|
|
Aipu horri zerbait gehiago eransteko moduan gaude, ebaluazio lanetan izandako eskarmentuari esker, hau da, ahozko harremanetan eta idatzietan, erregistro formalen eta
|
ez
formalen alderdien formak nahasian ematen dira3 Baina jarrai dezagun aurrera arazoa deskribatzen Euskararen kalitateaz txostenak jaso dituen iritzien ildotik:
|
|
|
Baina umeak eskolaratu orduko badirudi etxeko euskarari garrantzia kentzen diogula eta haren gainetik jartzen dugu eskolan ikasitakoa. Horren ondorioz, guraso euskaldun euskalkidunek sarri askotan amore ematen dute etxean sartzen den eredu horren aurrean eta ez dute ez adorerik, ez konfiantzarik, umeak eskolatik dakarren eredu formal horri eurena, seguruenez eskolatik kanpoko erabilera
|
ez
formaletan erabiltzeko egokiagoa dena, kontrajartzeko edo euskaraz txarto esandakoa zuzentzeko.
|
|
|
jasoa, neutroa, kolokiala, familiarra, behe maila. Sailkatze horretan familian, lagun artean eta, oro har, erregistro
|
ez
formaletan erabili beharreko hizkuntza erregistroa gutxietsi egin dugu, artean euskarak betetzen ez zituen funtzioetara hedatu nahian. Eta hara, orain non dugun gabezia, hain zuzen behe maila izenaz bataiatu ditugun erregistro horietan.
|
|
|
Hortik aurrerantzean, batari zein besteari, eredu familiar batetik eredu estandar eta jasoago baterako urratsak egin dira. Horrez gainera, eskolan hizkuntzaren erabilera noiz den formala eta noiz
|
ez
formala zehaztu behar da eta horren araberako trataera eman.
|
|
|
Gorago aipatu denez, erregistro bakarra besterik ez darabilte gazte askok eta gabezia horretatik datozke, besteak beste, euskararen kalitate eskasa eta egoera eta esparru
|
ez
formaletan erdaraz aritzea. Egoera hori irauli nahian, lehenik eta behin, bi kontzeptu horiek zer diren ondo ulertzea ezinbestekotzat jotzen dugu eta, bigarren pauso batean, egoera eta esparru ez formaletan erabili beharreko erregistro hutsunea nola bete proposatu nahi dugu, ezer berririk asmatu beharrik ez dagoela azpimarratuz eta dagoeneko erregistro ez formal hori ondo garatuta duen hizkera eredua kontuan hartuz Ikastolako erabilera esparruetan, betiere bakoitzaren ingurune soziolinguistikoaren arabera.
|
|
|
Gorago aipatu denez, erregistro bakarra besterik ez darabilte gazte askok eta gabezia horretatik datozke, besteak beste, euskararen kalitate eskasa eta egoera eta esparru ez formaletan erdaraz aritzea. Egoera hori irauli nahian, lehenik eta behin, bi kontzeptu horiek zer diren ondo ulertzea ezinbestekotzat jotzen dugu eta, bigarren pauso batean, egoera eta esparru
|
ez
formaletan erabili beharreko erregistro hutsunea nola bete proposatu nahi dugu, ezer berririk asmatu beharrik ez dagoela azpimarratuz eta dagoeneko erregistro ez formal hori ondo garatuta duen hizkera eredua kontuan hartuz Ikastolako erabilera esparruetan, betiere bakoitzaren ingurune soziolinguistikoaren arabera.
|
|
|
Gorago aipatu denez, erregistro bakarra besterik ez darabilte gazte askok eta gabezia horretatik datozke, besteak beste, euskararen kalitate eskasa eta egoera eta esparru ez formaletan erdaraz aritzea. Egoera hori irauli nahian, lehenik eta behin, bi kontzeptu horiek zer diren ondo ulertzea ezinbestekotzat jotzen dugu eta, bigarren pauso batean, egoera eta esparru ez formaletan erabili beharreko erregistro hutsunea nola bete proposatu nahi dugu, ezer berririk asmatu beharrik ez dagoela azpimarratuz eta dagoeneko erregistro
|
ez
formal hori ondo garatuta duen hizkera eredua kontuan hartuz Ikastolako erabilera esparruetan, betiere bakoitzaren ingurune soziolinguistikoaren arabera.
|
|
|
Orain arte esandako guztien artean, gabezia nabarmen bat azpimarratu dugu behin eta berriz, erregistro
|
ez
formala landu beharra hain zuzen. Erregistro ez formal hori gehienbat ahozko kodean gauzatzen da, eta hain zuzen ahozko komunikazioak pisu handia hartu du, besteak beste, Curriculum diseinu guztietan.
|
|
|
Orain arte esandako guztien artean, gabezia nabarmen bat azpimarratu dugu behin eta berriz, erregistro ez formala landu beharra hain zuzen. Erregistro
|
ez
formal hori gehienbat ahozko kodean gauzatzen da, eta hain zuzen ahozko komunikazioak pisu handia hartu du, besteak beste, Curriculum diseinu guztietan.
|
|
|
Armentia ikastolakoek hizkuntza estandarra darabilte ikasleen aurrean, irakasle bakoitzak jatorriaren arabera har dezakeen ñabardurekin. Langileen arteko harremanak neurri handi batean estandarrean gauzatzen dira, baina bada joera ere norberaren aldaera erabiltzeko egoera
|
ez
formaletan.
|
|
|
Ikastolen zenbait adibide osatze aldera, Julian Maia irakasleak Gernikan, Beran eta Lesakan eginiko galdeketaren emaitzen berri emango dizuegu, ez hainbeste zein hizkuntz hautu egin duten jakiteko, baizik jarduera akademikoan eta
|
ez
formalean nola jarduten duten ikusteko:
|
|
|
Hala, ikasleen adina eta inguruko gizartearen euskalduntasun gradua kontuan hartuz, erabaki dugu Ikastolaren lehen etapetan zein hizkuntz eredu lehenetsiko dugun. Hau da, lehenengo etapetan ahozko erregistro
|
ez
formal/ familiar bat eskaini behar diegu ikasleei Ikastolaren jarduera guztietan (kurrikularrean eta ez kurrikularrean), hautatzen den hizkuntz eredua edozein dela ere. Etapetan gora egin ahala, erregistro ezformal/ familiarra bakarrik erabiliko dugu Ikastolako jarduera eta eremu ezformaletan, geroxeago zehaztuko denez esku hartze eremuen berri ematen dugunean.
|
|
|
/ Erregistro familiarra erabiliko da, beti ere ahozko kodean. Hortik aurrerako etapetan erregistro familiarra dagokion ahozko esparru
|
ez
formalean erabiliko da.
|
|
|
(1) Esparru
|
ez
formala da, ludikoa, afektiboa eta, beraz, eredu familiarra erabiltzeko modukoa.
|
|
|
(2) Ziklo honetan 3 etapa ditugu. Irakurketa idazketari ekin ahala,
|
ez
formaletik formalera, ahozkotik idatzira igarotzen hasiko
|
|
|
Gainera, kontuan hartu behar dugu lehenengo urte horietan ahozko kodea dela nagusi, umeek ez dakitela ez idazten, ez irakurtzen eta, beraz, eredu hori
|
ez
formala denez, ez dugu inolako eragozpenik ikusten eredu familiar batetik abiatzeko. Idazketa eta irakurketa lantzen hasten denean, ondo bereizi da ahozko kodean eta kode idatzian nola jokatzen den.
|
|
|
6.5 Euskararen eremu formalak eta
|
ez
formalak Ikastolan
|
|
|
Demagun irakasleak ataza bat jarri duela gelan, talde txikitan burutzeko eta gero azalpenak emateko jendaurrean; ikasleek ataza edo arazo horri irtenbide bat emateko euren artean nahitaez hitz egin, eztabaidatu edo ados jarri dute; geroxeago ahoz bateratu diren iritzi horiek paperera eraman dituzte, eta azkenik, jendaurrean, gainerako ikaskideen eta irakaslearen aurrean azaldu dute lan taldean erabaki dutena. Taldean burutu beharreko lan hori, hizkera eredu
|
ez
formal batean egitea da zentzuzkoena, geroxeago paperean jartzean kodez aldatuko dira eta, azkenik, euren erabakiak aurkezteko garaian, berriz, hizkera eredu formal bat erabili beharreko egoera batean geundeke, izan ere, ahoz esateko prestatutako testu idatzia da, kode mistokoa hain zuzen.
|
|
|
Beraz, arlo kurrikularrean hainbat egoera, ataza eta jarduera, osorik ez bada ere, zati batean hizkuntzaren erabilera
|
ez
formalari dagokio. Egoera horiei etekina ateratzea litzateke kontua, ikasleak noiz egin hizkuntzaren erabilera formala eta noiz ez formala jabetu daitezen.
|
|
|
Beraz, arlo kurrikularrean hainbat egoera, ataza eta jarduera, osorik ez bada ere, zati batean hizkuntzaren erabilera ez formalari dagokio. Egoera horiei etekina ateratzea litzateke kontua, ikasleak noiz egin hizkuntzaren erabilera formala eta noiz
|
ez
formala jabetu daitezen.
|
|
|
Oro har, aditu guztiak bat datoz ahozko hizkerek protagonismo handiagoa behar dutela esatean. Hala, ahozko hizkuntzaren erabilera
|
ez
formala denean, malguago jokatzea proposatzen dugu (fonetismoak eta laburtzapenak onartuz). Kode idatzian, berriz, euskalkiaren eta herriko ezaugarriak onarturik ere, ahoz gertatzen diren fonetismoak ezarian ezarian baztertzera jo behar da.
|
|
|
Leku askotan zalantzan ibiliko gara erregistro bakoitzean bultzatu beharreko ereduak hautatzerakoan. Ikastola bakoitzeko partaideek, irakasleek hausnartu dute gai horren inguruan, bai eta erabaki ere zein eredu erabiliko dugun esparru
|
ez
formalean, eta zein formalean. Eta batean eta bestean, nolako ahoskera eskainiko dugun eredu gisa (arduragabea, estandarra, zaindua?.).
|
|
|
Euskalki berezirik ez duten eremuetan edo aspaldi galdua duten eremuetan, alferrik hasiko gara euskalki erreferentzial baten bila inguruotan. Hala ere, Koldo Zuazoren proposamena oso egokia izan liteke, esparru formaleko eta
|
ez
formaleko hizkerak bereizteko:
|
|
|
Hemengo hau marko bat da, orientabideak, proposamen irekia, baina ez da derrigorrean bete beharreko araua. Beraz, ikastola bakoitzak zehaztu eta erabaki luke egoera
|
ez
formal eta formalean zer nolako hizkera moldea erabili, beti ere profesional guztien arteko gutxieneko adostasun eta koherentzia ziurtatuz.
|
|
|
6.5 Euskararen eremu formalak eta
|
ez
formalak Ikastolan... 59
|
|
|
Dominikar Errepublikako gizartean, emakumeek estrategia produktiboen bidez, etxera dirua eramaten dute. Hala ere, haien lanaren balioa ez da onartzen lan merkatu formalean edo
|
ez
formalean, ez sozialki ezta ekonomikoki ere. Marokon saritzen den papera etxekoandrearena, amarena edota emaztearena da, eta rol hori bertan behera uztea edo jaramonik ez egitea, zigortuta dago.
|
|
|
Gazteen artean balio solidarioak sustatzeko," Gazteak ekinean" programak 13 eta 30 urte bitarteko biztanleei zuzendutako hainbat lan ardatz ditu. Talde horiek ikaskuntza
|
ez
formalean inplikatzea da helburua, beste kultura eta gizarte batzuetako gazteekin harremanak izateak dituen abantailak modu naturalean aurkitzeko modua.
|
|
|
Denbora horretan, bereizkeriarik ezaren, Europako politika eta ekintza guztietan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren printzipioa txertatzearen eta eleaniztasunaren inguruko ekintzak lantzen dira, “haien hizkuntza aniztasuna aprobetxatuko duen eta herritarrak hizkuntzak ikas ditzaten bultzatzeko”. “Programa hizkuntza programa ez bada ere, ikaskuntza
|
ez
formaleko programa bat da, gazteei hizkuntza eta kultura desberdinekin ohitzeko aukera ematen diena”, esan dute sustatzaileek. Proiektuari dagokionez, talde bakoitzak antolatu eta protagonista izan behar du.
|
|
|
Ikasle hori ez bada gai eragiketa horiek eguneroko bizitzako testuinguru erreal batean aplikatzeko, ez du lortuko prestakuntza arlo horren ikaskuntzaren oinarrizko gaitasunetako bat garatzea, eta, beraz, ez ditu ikasgaiaren helburuak lortuko. Izan ere, hemendik aurrera, bai ikasketa arlo edo irakasgai bakoitzaren helburuak, bai ebaluazio irizpideak, ikastetxearen antolaketa, familien parte hartzea… Espainiako gazteen hezkuntzari eragiten dioten alderdi formal eta
|
ez
formal guztiak Hezkuntzaren Lege Organikoak Oinarrizko Gaitasunak deitzen diona lortzera bideratuta daude. Lehen eta Bigarren Hezkuntzako curriculuma gaitasun horien arabera diseinatu da.
|
|
|
Elkartze sistema berri hori 2009an hasiko da eta urtean 16 milioi euroko aurrekontu zuzkidura izango du. Lankidetza sare bat sortu nahi du, eskola hezkuntzaz gain eskolaz kanpoko hezkuntza
|
ez
formalak ere parte hartuko duena. Europako eskualde eta udalerrien artean esperientziak eta praktika onak trukatzea sustatuko du Comenius Regiok.
|
|
|
Gainera, “Erdi Mailako LHra 200.000 ikasle berri erakartzea eta hezkuntzaren bikaintasunean aurrera egitea proposatzen dugu erreferentziazko zentro nazionalak sortuz” esan zuen Hezkuntzako Estatu idazkariak. Bestalde, esperientzia profesionalaren eta hezkuntza
|
ez
formalaren bidez eskuratutako gaitasunak ebaluatu eta egiaztatzeko Errege Dekretuak aukera emango du lehenengo fasean 80.000 langilek LHko ziklo bat osatzeko behar den kualifikazioa eta orientazioa lortzeko.
|