|
2004
|
|
|
Berdin da euskara batua zein Araotz auzoko aldaera hautatzea. Gazteleraz aritzen diren komunikabideen pareko indarra
|
euskarazkoek
izanda, bata zein bestea normal eta natural bilakatuko litzateke berehalako batean. Arazoa askoz ere larriagoa da.
|
|
2008
|
|
|
Aztertu ditugun hamar egunkarien artean ere, euskarazko biek bigarren eta hirugarren tokia dute, Diario Vascoren atzetik, Hitzak bigarrena eta Berriak hirugarrena. Orokorrean, eta batez beste, bada, erdarazko hedabideek baino harrera hobea dute
|
euskarazkoek
Zarautzen.
|
|
|
Egia erran, nik haurtzaroan irakurri nuenean ez nuen holakorik susmatu, baina idazki hori doi bat barnatzen baldin badugu gure heldu begiekin, akats horiek guziak salatuak direla argi eta garbi ohartuko gara. Eta, gainera ikusiko ere, gaurkoari begira, antzekotasun anitz kausi daitekeela. Euskal literaturan ez bada haurrei buruz argitaratu kondaira eta ipuin eskasik, uste dut erdal hizkuntzetako obrek ere badutela beren interesa eta beren lekua,
|
euskarazkoek
erdarazkoetan behar luketen bera funtsean, eta gisa horretan" le Roman de Renard" ipuin bildumaren euskaraz plazaratzeak irakur gura bultza lezakeela, euskal literatura ahultzeko partez aberastuz, euskarazkoak erdarazkoa egin lezaken bezala, funtsean! Erdi aroko idazkiak izangatik, Gorrailen ibilerak ez dira istorio serio eta tristeak, irri eta trufa jokoek anitz leku hartzen dute. Egitate edo elkarrizketetan fartsa, ironia, trufa, engainuak ugari dira, baita ere egoera eta jarreretan borroka, erailtze, kolpe eta truka bitxiak zehazki deskribatuak.
|
|
2009
|
|
|
" Ondoko hizkuntzak 100 telebista baldin baditu, zergatik ez beste horrenbeste euskarak? Ondoko hizkuntzak dituen idatzizko hedabideek kiosko bat osorik bete badezakete, zergatik ez beste horrenbeste
|
euskarazkoek
ere?", esan ohi du zenbaitek boluntarismoz blai batzuetan, edo aitortuak dituen hizkuntza eskubideak egiazki baliatu ezinak sortarazitako amorruaren ondorioz beste batzuetan. Ildo horretatik Fishmanek lehenago aipatu dugun elkarrizketa horretan esandakoa da honakoa (Fishman, Erizeren elkarrizketa, 1999):
|
|
|
Ikerketek diotenez, gainera, gero eta ordu gehiagoz ikusten omen da telebista. Hizkuntza bakarreko kateek bistan da jarraituko dutela, eta
|
euskarazkoek
ere hor behar dute izan; baina, kate berrien artean, gero eta kate eleaniztun gehiago dator, eta ikus entzuleak telebista produktua berak aukeraturiko hizkuntzan ikusteko aukera izango du. Garapen teknologikoak aginduko du, baina ez dirudi atrebentzia handiegia denik esatea etorkizunean, azpititulu eta itzultzaile automatikoen sistemak direla medio, neurri handi batean, erabat ez bada ere, bukatutzat emango direla kate elebakarrak.
|
|
2011
|
|
|
Nazioartekoan ere antzeko egoera dugu. Badirudi
|
euskarazkoek
merkatu lokalak dituztela eremu natural. Eta handik abiatuz, estatu merkatuetara zabaltzeko aukera izan dezaketela (Ikusi edo Kukuxumuxuren kasuak, esate baterako).
|
|
2012
|
|
|
Euskarazko hiru hedabideok Euskal Herrian gehien zabaltzen diren euskarri bereko beste hedabideekin alderatuta, informazio bera bi hedabidetan agertzen denean,
|
euskarazkoek
erdarazkoek baino hobeto lantzen dutela egiaztatu da. Izan ere, albiste agentzia guzti guztiek erdara hutsez jarduten dutenez, euskarazko albisteek erdarazkoen nazio ikuskera bera zabaltzeko arriskua dute.
|
|
|
Dena den, informazio bera zabaltzean, euskarazko hiru hedabideak erdarazkoak baino gardenagoak direla egiaztatu dugu. Hortaz, informazioaren jatorri argiagoa eta albiste iturri identifikatu gehiago azaltzen dituzte
|
euskarazkoek
. Izan ere, ez dago bi adierazleotan nagusitzen den erdarazko hedabide bakarra.
|
|
|
Alde horretatik, Diario de Navarrak Berriak baino informazioaren jatorri argiagoa plazaratu arren, Berriak hark baino informazio iturri identifikatu gehiago azaltzen ditu. Alderantziz, Cadena Serrek eta Diario de Noticias de Álavak
|
euskarazkoek
baino informazio iturri identifikatu gehiagorekin informatu arren, ez dute albistearen jatorria euskarazkoek bezain argi azaltzen. Gainerakoei euskarazkoak nagusitu zaizkie.
|
|
|
Alde horretatik, Diario de Navarrak Berriak baino informazioaren jatorri argiagoa plazaratu arren, Berriak hark baino informazio iturri identifikatu gehiago azaltzen ditu. Alderantziz, Cadena Serrek eta Diario de Noticias de Álavak euskarazkoek baino informazio iturri identifikatu gehiagorekin informatu arren, ez dute albistearen jatorria
|
euskarazkoek
bezain argi azaltzen. Gainerakoei euskarazkoak nagusitu zaizkie.
|
|
|
Erdarazko hedabideek landutako albisteen alderaketa horretan, euskarazko berrien bikaintasuna alderatu dugu: informazio bera bi hedabidetan agertzen denean,
|
euskarazkoek
edo erdarazkoek hobeto lantzen duten zehaztu nahi izan dugu. Izan ere, albiste agentzia guzti guztiek erdara hutsez jarduten dutenez, euskarazko albisteek erdarazkoen nazio ikuskera bera zabaltzen dute.
|
|
|
Dena den, informazio bera zabaltzean, euskarazko hiru hedabideak erdarazkoak baino gardenagoak direla egiaztatu dugu. Hortaz, informazioaren jatorri argiagoa eta albiste iturri identifikatu gehiago azaltzen dituzte
|
euskarazkoek
. Izan ere, ez dago bi adierazleotan nagusitzen den erdarazko hedabide bakarra.
|
|
|
Alde horretatik, Diario de Navarrak Berriak baino informazioaren jatorri argiagoa plazaratu arren, Berriak hark baino informazio iturri identifikatu gehiago azaltzen ditu. Alderantziz, Cadena Serrek eta Diario de Noticias de Alavak
|
euskarazkoek
baino informazio iturri identifikatu gehiagorekin informatu arren, ez dute albistearen jatorria euskarazkoek bezain argi azaltzen. Gainerakoei euskarazkoak nagusitu zaizkie.
|
|
|
Alde horretatik, Diario de Navarrak Berriak baino informazioaren jatorri argiagoa plazaratu arren, Berriak hark baino informazio iturri identifikatu gehiago azaltzen ditu. Alderantziz, Cadena Serrek eta Diario de Noticias de Alavak euskarazkoek baino informazio iturri identifikatu gehiagorekin informatu arren, ez dute albistearen jatorria
|
euskarazkoek
bezain argi azaltzen. Gainerakoei euskarazkoak nagusitu zaizkie.
|
|
2014
|
|
|
Gauzak horrela, herenegun, ETB2ko gaueko Teleberri k notizia bihurtu zuen lehenago Lamarcak gazteleraz esandakoa. Badirudi EITB n, gaztelerazko adierazpenek
|
euskarazkoek
baino garrantzi handiagoa dutela oraindik ere. Etxe barruan ere, balorazio handiagoa jasotzen dutela gazteleraz jarduten duten irratiko lankideek, euskarazkoek baino.
|
|
|
Badirudi EITB n, gaztelerazko adierazpenek euskarazkoek baino garrantzi handiagoa dutela oraindik ere. Etxe barruan ere, balorazio handiagoa jasotzen dutela gazteleraz jarduten duten irratiko lankideek,
|
euskarazkoek
baino. Abaurrea, komodina.
|
|
2015
|
|
|
132 Euskarazko komunikabideez ere mintzo zen Kontseilua bere diagnostikoan, gisa honetan mintzo ere: . Inguruko hizkuntzetan argitaratutakoekin alderatuz gero,
|
euskarazkoek
lortu duten merkatu kuota ez da nahikoa, eta, gainera, etorkizunean baliabide ekonomiko urriak dituzten komunikabideentzat iragartzen diren espektatibak kezkagarriak dira oso.. Ikus horretaz guztiaz gehiago in Euskaldunon Egunkaria, XII, berriz, zera zioen egunkari horrek berak:
|
|
|
Hego Euskal Herriko kate nagusien artean euskarazko nazio mailako irratiak dira euren publiko potentzialaren baitan entzule kuotarik altuenak lortzen dituztenak, datu absolutuetan entzule kopururik handienak dituzten erdarazko irratien aurretik ere. Telebistaren eta prentsaren esparruetan, berriz,
|
euskarazkoek
euren balizko erabiltzaileen artean duten arrakasta aski mugatuagoa da. (Salces, 2016:
|
|
|
Gazte hauek erdarazkoetara jotzeak berriz ere behartzen gaitu hizkuntza bateko komunikabideek eskaintza anitza izateak duen garrantzia soslaia guztietako erabiltzaileek kontsumi ditzaten. (...)
|
euskarazkoek
(bereziki) fikzioan huts egiten dutela antzematen du hainbatek. (Salces, 2016:
|
|
|
gauez, ikus entzunezko edukiak gehien kontsumitzen diren momentuan, gazteek fikzioa eta entretenimendua gura dute, eta arlo horietan urria da euskarazko eskaintza. Arlo horiek garatzeko, gainera, diru asko behar da, eta hor
|
euskarazkoek
desabantaila handia daukate telebista kate handiekiko; Astigarragak (2011) eginiko ikerketan, berbarako, ageri da batez beste EITBk Espainiako kate handiek baino sei bider aurrekontu txikiagoa daukala fikziozko telesailak ekoizteko.
|
|
2016
|
|
|
Interesgarria da ikustea azken urteetan bilakaera izaten ari dela herriko liburutegian euskaraz eta gazteleraz egiten diren maileguetan: filmetan, askoz gutxiago dira oraindik euskaraz hartzen direnak, baina sei puntu egin du gora kopuruak azken bost urtean; liburuetan, dezente jauzi handiagoa izan dute
|
euskarazkoek
, eta bost urtean %37tik %50era pasa dira.
|
|
|
Interesgarria da ikustea azken urteetan bilakaera izaten ari dela herriko liburutegian euskaraz eta gazteleraz egiten diren maileguetan: filmetan, askoz gutxiago dira oraindik euskaraz hartzen direnak, baina sei puntu egin du gora kopuruak azken bost urtean; liburuetan, dezente jauzi handiagoa izan dute
|
euskarazkoek
, eta bost urtean %37tik %50era pasa dira.
|
|
|
Bai, euskal kantagintzago alorra handizki aberastu du Manex Pagolak, kantuez gain ikusgarriak ere muntaturik, halanola askok oraindik gogoan ditugun Zazpiribai, Ortziken, Kanta Bi... Euskal kantuari eman dio indar Manexek, sar hitzan Xipri Arbelbidek kondatzen duen bezala, hau haatik dolutzen dela euskal kantuari ez zaiola aski bozaltxagailurik idekitzen, halanola euskal irratietan adibidez erdal kantuek
|
euskarazkoek
baino toki gehiago dutela haren arabera. Bainan ez gaiten lotsa, sinets dezagun euskal kantuak iraunen duela.
|
|
2017
|
|
|
Zergatik harritzen gaitu hainbeste ortuellarrek edo tafallarrek euskaraz jakiteak? Hori baino esperpentikoagoa da herri euskaldunetan bizi diren euskaldun zaharrek gaztelaniazko zenbait egunkari erostea eskela gehiago dituztelako
|
euskarazkoek
baino. Ez da Ortuella euskaraz bizitzeko herririk errazena izango, baina muxikarrek, bilbotarrek, tolosarrek, hendaiarrek edo gasteiztarrek ere ahalegina egin behar dugu euskaraz bizitzeko.
|
|
2018
|
|
|
Eta joera bera errepikatzen denez EAEko hiru Aldundien publizitate banaketetan, aldea are handiagoa da. Beraz, hedabide guztiek jasotzen dute diru publikoa, baina
|
euskarazkoek
ia dena azken zentimoraino justifikatu beharraz gain," subentzionatuak izatearen zama" faltsua gainetik kendu behar dute. Aldiz, gaztelaniazko hedabideek orotara diru publiko gehiago jasotzeaz gain, boteretik gertuen dauden komunikabide hauen bideragarritasun ekonomikoaren sostengu nagusia dira instituzioak, eta horrek boterearekiko bezerokeria harremana ekar diezaieke.
|
|
2020
|
|
|
Baina asko aldatu dira hizkuntzak deskribatzeko gramatikariek eskura izan dituzten moldeak eta kategoriak. Begiratu azkar bat emango diegu XVII. mendetik honako gramatikei ohartzeko garaian garaiko gramatiken ezaugarriak dituztela
|
euskarazkoek
ere.
|
|
2021
|
|
|
Euskaraz ikusgarriak ez direla baitezpada behar den bezala garatuak zioten. Ipar Euskal Herrian ere frantses gertakariak gehiago proposatuak direla,
|
euskarazkoek
ere hedatuak izan behar litzatekelarik. Hortarako borondate politikoa erakutsi behar dela gehitzen zuten, haur batzuk euskara eskoletan eta zenbaitzuk etxetan entzunez bakarrik ez dela onugarria, ikusgarri baten euskaraz segitzeak beste eremu bat emanez, aberatsa baizik ez dela.
|
|
|
Hekimenen zuzendari Igor Astibiari arrazoi hori ez zaio balekoa iruditzen gainerako euskarazko hedabide «ia guztiak» COVID laguntzarik gabe uzteko: «Esaten du sistema oso bat dagoela eta
|
euskarazkoek
badugula gure deialdia. Hori egia da, eta azken urteetan aurrerapausoak eman dira bide horretan, baina hau aparteko laguntza bat da».
|
|
2023
|
|
|
Beraz, hedabide guztiek jasotzen dute diru publikoa, baina
|
euskarazkoek
, dena azken zentimoraino justifikatu beharraz gain," subentzionatuak izatearen zama" faltsua jartzen saiatzen dira sektore euskarafoboak. Aldiz, gaztelaniazko hedabideek orotara diru publiko askoz gehiago jasotzeaz gain, boteretik gertuen dauden komunikabide hauen bideragarritasun ekonomikoaren sostengu nagusia dira instituzioak, eta horrek boterearekiko bezerokeria harremanak dakartza, behin baino gehiagotan erakutsi dutenez.
|
|
|
Epaileak ez daude ados euskaraz funtzionatu ahal izatearekin, eta, are, ezta euskara lehenesteko neurriekin ere —pentsa, telefonoa euskaraz hartzeko irizpidearekin ere ez— Oker ulertutako elebitasuna dago oinarrian: euskarak gaztelaniaren makulua behar duela baliozko izateko, baina gaztelaniak euskararena, ez; gaztelaniazko agiriek erabateko balioa dutela, baina
|
euskarazkoek
gaztelaniazko bertsioa behar dutela. Finean, gaztelania hizkuntza beregaina dela, baina euskara, ez.
|
|
|
Iaz, %18ko ikusle kuota lortu zuen Araba, Bizkai eta Gipuzkoan; euskaldunen artean, %23, 8koa. Askotan aipatu izan da ETB2ko albistegiek ordutegi hobeak dituztela
|
euskarazkoek
baino: eguerdikoa 14:00etan da ETB1en, eta 15:00etan ETB2n; eta gauekoa, 20:00etan da ETB1en, eta 21:00etan ETB2n.
|