|
2000
|
|
|
Autogorrotorako lehenbiziko urrats haiek zirela-eta, barka bekigu adibide gisara gure oroimenazbaliatzea: urte haietan mukizuak ginenon artean erraz gogoratzen den kontua da nola euskal abesti batikasteari ekitean, esaterako, beti egoten zen kaletarren bat edo beste (nahiz eta gurasoetako bat edo biakmintzatzaile biziki hobeak ziren
|
euskaraz
erdaraz baino), jo!, en vasco!, esanez protestatzen zuena.
|
|
2002
|
|
|
Askotan, zuzendaria erdalduna zelako gertatzen zen hori; baina beste askotan, ikertzaileakberak ere nahiko lan zuelako irakaskuntzan ezagutu ez zuen hizkuntzamenderatzen. Denborarekin, nagusiki euskaraz ikasi duen belaunaldi bat sortu da, zientziaz hitz egiteko
|
euskaraz
erdaraz baino errazago moldatzen dena, etabelaunaldi hori ikerketa taldeak, edo azpitaldeak, edo taldetxoak, osatzen joanahala, benetako euskarazko ikerketa sortu da.
|
|
|
Unibertsitateak, jakingo duzunez, proba hauetara aurkezten direnei azterketak egiteko epaimahai bereziak antolatzen ditu: lehenik epaimahai batekin hasi zen, eta gainerako epaimahai guztiak erdaldunak ziren; gero bi epaimahai, ondoko urtean hiru... eta azkenean epaimahai gehiago
|
euskaraz
erdaraz baino. Zoritxarrez, ikasle euskaldun hauen artean erdara da, zalantzarik gabe, entzuten den hizketa modu nagusia, unibertsitatera sartzeko egiten diren azterketa egunetan ikus, eta batez ere entzun, daitekeenez.
|
|
2007
|
|
|
neurketetako indizea 0,70etik gorakoa da (2001eko indizea zertxobait txikiagoa da). Euskaldunen dentsitatea %50 eta %75 bitartekoa denean, indizeak behera egiten du, baina, hala ere,
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago egiten dute. Euskaldunen dentsitatea %25 denean, euskaraz erdaraz baino gutxiago hitz egiten dute euskaldunek kalean.
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %50 eta %75 bitartekoa denean, indizeak behera egiten du, baina, hala ere, euskaraz erdaraz baino gehiago egiten dute. Euskaldunen dentsitatea %25 denean,
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago hitz egiten dute euskaldunek kalean. Eta, azkenik, dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten da euskaraz baino.
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino(
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino(
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
• Euskal elebidunak(
|
euskaraz
erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten
|
euskaraz
erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten dute
|
euskaraz
erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan.
|
|
2008
|
|
|
Gure datuen arabera, herritar elebidunek euskarazko hedabideekin ematen duten denbora halako bi baino gehiago ematen dute erdarazko hedabideekin. Joera hori alor guztiguztietan gertatzen da, baita elebidunen alorrik euskaldunenetan ere(
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen diren horietan).
|
|
|
• Telebista ikusterakoan euskararen lekua %53, 6ra igotzen da euskal elebidunak diren(
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto egiten duten) eta etxean euskaraz soilik mintzatzen diren eta Euskal Herriaren etorkizuna euskara hutsean nahiko luketen zarauztarren artean. Prentsa idatziaren kasuan, %51, 8koa da zarauztarren sail horretan euskarazko hedabideen erabilera tasa.
|
|
|
Gure datuen arabera, herritar elebidunek euskarazko hedabideekin ematen duten denbora halako bi baino gehiago ematen dute erdarazko hedabideekin. Joera hori alor guzti guztietan gertatzen da, baita elebidunen alorrik euskaldunenetan ere(
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen diren horietan).
|
|
|
Indize horren arabera, Euskal Herriko biztanleriaren %74, 9k erdara bat baino ez du erabiltzen; %9, 8k erdara euskara baino gehiago erabiltzen du; %5, 4k euskara eta erdara maila berean eta %9, 9k
|
euskara
erdara baino gehiago. Euskara bakarrik erabiltzen duenik ez dago momentu honetan, ez behintzat hamasei urte baino gehiagokoen artean, beti ere inkestaren arabera.
|
|
|
Interesgarria litzateke bi iturrien arteko aldea jarrerengatik gertatzen den jakitea. Inkestaren arabera, EAEko biztanleriaren %12, 5ek
|
euskara
erdara baino gehiago erabiltzen du eta %6, 1ek euskara erdara bezainbeste. Iparraldean, aldiz, biztanleriaren %3, 6k adierazten du euskara erdara baino gehiago erabiltzen duela eta %6, 7k euskara erdara beste.
|
|
|
Inkestaren arabera, EAEko biztanleriaren %12, 5ek euskara erdara baino gehiago erabiltzen du eta %6, 1ek euskara erdara bezainbeste. Iparraldean, aldiz, biztanleriaren %3, 6k adierazten du
|
euskara
erdara baino gehiago erabiltzen duela eta %6, 7k euskara erdara beste. Nafarroan, aldiz, 3,2k adierazten du euskara erdara baino gehiago erabiltzen duela eta 2,4k bi hizkuntzak berdin erabiltzen dituela.
|
|
|
Iparraldean, aldiz, biztanleriaren %3, 6k adierazten du euskara erdara baino gehiago erabiltzen duela eta %6, 7k euskara erdara beste. Nafarroan, aldiz, 3,2k adierazten du
|
euskara
erdara baino gehiago erabiltzen duela eta 2,4k bi hizkuntzak berdin erabiltzen dituela.
|
|
2009
|
|
|
Nolanahi ere, baikor izan gintezke: alde batetik, badugu belaunaldi oso bat nahiago dituena Shin Chan eta Doraemon katu kosmikoa
|
euskaraz
erdaraz baino. Orain arte askok jotzen bazituzten ere euskal itzulpen eta bikoizketak behartu, kirrinkari eta zurruntzat, Shin Chanekin alderantziz gertatu da, salbuespenik gabe.
|
|
2010
|
|
|
Euskarak eta euskararen erabilerak atzean duen oinarria, euskarria... ez dira erdararenak bezain egonkorrak, edo, begirada herritik pixka bat altxatuz gero, erdarak dituen babesa eta bitartekoak handiagoak dira. Errazago egin dezake atzera
|
euskarak
erdarak baino.
|
|
2011
|
|
|
" Hitzak
|
euskeraz
erderaz baino gautxiago dako. Gauza gogorrak esateko euskaraz ez dago gauza haundirik...
|
|
|
" Hitzak
|
euskeraz
erderaz baino gautxiago dako. Gauza gogorrak esateko euskaraz ez dago gauza haundirik...
|
|
|
(85 or.). c) Nire ikasleek, bizpahiru kenduta, euskaraz baino espainolez hobeki dakite. Idazterakoan,
|
euskaraz
erdaraz baino huts gehiago egiten dituzte. Ingelesez ere ez dakite ongi. ondo espainolez dakite. euskaltzain bati entzun nion:
|
|
|
(...) Nire ikasleek, bizpahiru kenduta, euskaraz baino espainolez hobeki dakite. Idazterakoan,
|
euskaraz
erdaraz baino huts gehiago egiten dituzte. Ingelesez ere ez dakite ongi. ondo espainolez dakite". har dezagun orain, konparaziorako, eguren ikuskariaren 1867ko gipuzkoari buruzko deskribapena:
|
|
2012
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da
|
euskaraz
erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da
|
euskaraz
erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
—
|
Euskaraz
erdaraz baino gehiago= %75 euskaraz
|
|
|
—
|
Euskaraz
erdaraz baino gutxiago= %25 euskaraz
|
|
|
Euskara biziberritzeko herritar euskaldunak gero eta gehiago izatea ezinbestekobaldintza bada ere eta hazkunde horrek euskararen zerumuga zabaltzen badu ere, ezin da ahaztu gaur egungo haur eta gazte euskaldunen artean euskara L2 dutenakgehiengoa direla. L1 direnek ez bezala, horiek, oro har, gaitasunmugatuagoa dute
|
euskaraz
erdaraz baino, eta, muga horrek eraginda, horien zatibatek euskara baztertu eta erdaraz bizitzeko joera izaten du.
|
|
|
Euskarazko hiru hedabideok Euskal Herrian gehien zabaltzen diren euskarri bereko beste hedabideekin alderatuta, informazio bera bi hedabidetan agertzen denean,
|
euskarazkoek
erdarazkoek baino hobeto lantzen dutela egiaztatu da. Izan ere, albiste agentzia guzti guztiek erdara hutsez jarduten dutenez, euskarazko albisteek erdarazkoen nazio ikuskera bera zabaltzeko arriskua dute.
|
|
|
Azken kasu horretan, badirudi azken urteotan egonkortzen ari dela euskararen erabilera. Inkestaren emaitzetan agertu ez arren, oso interesgarria litzateke
|
euskara
erdara baino gehiago erabiltzen dutenen bilakaera ere ezagutzea.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, aurreko laukian ikusten denez, adierazitako erabilera behatutako erabilera baino dezente altuagoa da. Gure laukian, gainera, inkestaren datuetan euskara erdara beste edo gehiago erabiltzen dutenen kopurua kontuan hartu dugu,
|
euskara
erdara baino gutxiago erabiltzen dutenen kopurua kontatu gabe. Azken horiek kontuan harturik, are handiagoa da inkestaren eta kale neurketaren arteko aldea.
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoan, euskararen erabilera aitortua jasotzen da. Inkestatuek adierazitakoaren arabera, biztanleriaren %70, 8k ez du sekula euskararik erabiltzen, %5ek euskara oso gutxi erabiltzen du, %8, 1ek
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago egiten du, %6, 2k euskaraz erdaraz beste eta %9, 9k euskaraz erdaraz baino gehiago. Ez dago, beraz, 16 urte baino gehiagoko biztanlerik euskaraz baino egiten ez duenik, edo ez da kontuan hartu aukeren artean.
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoan, euskararen erabilera aitortua jasotzen da. Inkestatuek adierazitakoaren arabera, biztanleriaren %70, 8k ez du sekula euskararik erabiltzen, %5ek euskara oso gutxi erabiltzen du, %8, 1ek euskaraz erdaraz baino gutxiago egiten du, %6, 2k euskaraz erdaraz beste eta %9, 9k
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago. Ez dago, beraz, 16 urte baino gehiagoko biztanlerik euskaraz baino egiten ez duenik, edo ez da kontuan hartu aukeren artean.
|
|
|
Alde handiak daude herrialdeen arabera, eta, espero zitekeenez, gaitasun kopuru handiena duten eremuetan erabiltzen da gehien euskara. Kontuan hartzen bada biztanleriaren %27 euskalduna dela (euskaraz dakiela) inkestaren arabera, horren herena baino pixka bat gehiagok erabiltzen du
|
euskara
erdara baino gehiago; ez da datu hain txarra, bereziki kontuan hartuta %16, 1ek erabiltzen duela euskara erdara baino gehiago edota euskara erdara beste. Hemen ez ditugu elebidun hartzaileen erabilerak kontuan hartu, baina seguruenik erabilera mugatu bat egiten du talde horrek ere.
|
|
|
Alde handiak daude herrialdeen arabera, eta, espero zitekeenez, gaitasun kopuru handiena duten eremuetan erabiltzen da gehien euskara. Kontuan hartzen bada biztanleriaren %27 euskalduna dela (euskaraz dakiela) inkestaren arabera, horren herena baino pixka bat gehiagok erabiltzen du euskara erdara baino gehiago; ez da datu hain txarra, bereziki kontuan hartuta %16, 1ek erabiltzen duela
|
euskara
erdara baino gehiago edota euskara erdara beste. Hemen ez ditugu elebidun hartzaileen erabilerak kontuan hartu, baina seguruenik erabilera mugatu bat egiten du talde horrek ere.
|
|
|
Hain zuzen ere, euskara erdara bezainbat edo gehiago baliatzen dutenak %20 dira EAEn, %9, 6 Ipar Euskal Herrian eta %5, 5 Nafarroa Garaian. Horrez gain,
|
euskara
erdara baino gutxiago erabiltzen dutenak %8, 9 dira EAEn, %8, 9 Iparraldean eta %4, 6 Nafarroan. Azken 20 urteetako bilakaera jorratuz gero, euskararen erabilerak gora egin du EAEn, bere horretan jarraitzen du Nafarroan eta behera egin du Ipar Euskal Herrian.
|
|
2013
|
|
|
• Erabileran, %30ek(
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago, berdin edo gutxiago) erosten dute euskara eta %70ek ez dute erosten.
|
|
|
2011ko datuen arabera, Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko 714.136 elebidun daude, biztanleen% 27, 1991n baino ia bost puntu gehiago (orduan kopurua% 22,3koa zen), 185.600 elebidun gehiago (HPS, 2012). Elebidunen kopurua handiagoa da gazte eta haurren artean (Euskararen Datu Basea, d.g.). Bestalde, hogei euskal herritarretik hiru(% 15,7) moldatzen dira
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto edo erdaraz bezain ondo (HPS, 2008). Hogeitik hiru.
|
|
|
Bigarren kasuan, jarrera ekintzekin lotzen da; gizarte baten hizkuntza batekiko jarrerak gizarte horren portaerak aztertu ondoren eratorpenak eginez aztertzen da. Muturreko adibide bat ematearren,
|
euskaraz
erdaraz baino gaitasun hobea duten bi pertsona elkartzean ikertzaileak erdaraz aritzen direla ikusten badu, euskararekiko jarrera ezkorra dutela erator/ ondoriozta dezake. Bistan denez, bi auziak oso lotuta egon badaitezke ere, aski ezberdinak dira; baina soziolinguistikaren literaturan biak topatzen dira.
|
|
2014
|
|
|
Lapurdi, Zuberoa eta Baxe Nafarroan, zein Nafarroako zenbait tokitan,
|
euskaraz
erdaraz baino aise hobeki mintzo direnak dira euskararen aurkaririk sutsuenak.
|
|
2015
|
|
|
EAEko irabaziak ere, dena den, erlatibizatu egiten ditu: ?(...) [EAEn] euskararen ezagutza asko hedatu den arren,
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago motako erabilerak puntu batez baino ez du egin gorantz, eta euskaraz gaztelaniaz hainbat tankerakoak bi puntuz. Bestela esanda, duela hamarkada batzuetako gizartean nagusiki bi hiztun multzo ia elebakarrak (euskararena eta erdararena) eta bereiztuak egotetik, multzo handi ia bakar bat osatzera igarotzen ari da(...) Euskal eta erdal hiztunak gizartean gero eta nahasiagoak daude, horren ondorioz euskararen eta erdararen txandakako erabilera areagotuz.?
|
|
|
Behin hori esanda, datuok xehekiago aztertzen ditu: . Aurreko bi erabilera maila horiek batuz gero[
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago+ euskaraz erdaraz hainbat] euskarak gizartean duen presentzia ia osoaren neurria izango dugu, aipagai ditugun hiru urte horietarako [1991, 1996 eta 2001; datuak ere hurrenkera horretan ematen ditu]: %15, 7, %20, 4 eta %18, 7, EAEn; %6, %7, 2 eta %6, 1, Nafarroan; eta %15, 4, %15 eta %10, 1, Iparraldean.
|
|
2016
|
|
|
Hala, erabileraren mailaketari begira, inkesta soziolinguistikoan Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak (HPSk) erabilitako eredua hartzen du erreferentzia gisa. Horren arabera, E4 mailan daude
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago egiten dutenak, eta, beste ertzean, E0 mailan daude beti erdaraz egiten dutenak. Tartean daude E3 (euskaraz erdaraz beste), E2 (euskaraz erdaraz baino gutxiago) eta E1 (oso gutxi euskaraz).
|
|
|
Horren arabera, E4 mailan daude euskaraz erdaraz baino gehiago egiten dutenak, eta, beste ertzean, E0 mailan daude beti erdaraz egiten dutenak. Tartean daude E3 (euskaraz erdaraz beste), E2(
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago) eta E1 (oso gutxi euskaraz). HPSk, bost horiekin batera, beste kategoria bat ere badarabil, ET(" Erabilera Trinkoa") kategoria, honela definitzen dena:
|
|
|
Bereziki E2koei dagokienez, zalantza sortzen digu hain bigarren mailan uzteak. Izan ere, populazioaren zati handi bat kokatzen da"
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago" edo" euskaraz oso gutxi" aritzen direnen artean, eta, beren jardunean euskara bigarren mailakoa delako, badirudi ahaztu egiten zaigula elebidunak direla izatez. Esku artean ditugun datuen arabera, EAEn 132.833 biztanle dira E2koak (%22) eta 43.596 E1ekoak (%7); eta Nafarroan 20.037 E2koak (%32) eta 8.614 E1ekoak (%14).
|
|
|
Egileak saiakera egin du E4ra ekartzeko kale neurketaren datuak, suposatuz euskaraz entzundako elkarrizketak"
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago" moldeari dagozkiola. Baina, parekatze edo sinplifikatze hori argitu beharrekoa da.
|
|
|
Bi kontzeptu oso desberdin dira. Bata, E4 kategoria, norbere ohiturari dagokio, eta inkestatuak ohiko jardunean
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago egiten duela aitortzen du. Bestea, kale neurketa, momentuko jardun puntualen behaketan oinarritzen da.
|
|
|
E4 kategoria, norbere ohiturari dagokio, eta inkestatuak ohiko jardunean
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago egiten duela aitortzen du. Bestea, kaleneurketa, momentuko jardun puntualen behaketan oinarritzen da. derdi komunak (eta desberdintasunak) detektatzea oso komenigarria da.
|
|
|
Maiztasun mailaketari dagokionez, egoera soziolinguistikoa bultzatuta euskarazko mailen eta erdarazko mailen artean desoreka bat dago: E0" beti erdaraz da" baina E4"
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago" da. Desoreka hori ikusita zenbaitek ikerketan desoreka bat dagoela esango du agian.
|
|
|
«Erabilera erdigunean jarri ezean, ez dugu lortuko euskal elebidunen kopuruak gora egitea».
|
Euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen direnei esaten diete euskal elebidun. «Planteamendua egokitu genuke:
|
|
|
–
|
Euskaraz
erdaraz baino gehiagoegiten du 262.251herritarrek(% 9,9k).
|
|
|
–
|
Euskaraz
erdaraz baino gehiagoegiten du euskaldunen% 36,8k (262.752).
|
|
2017
|
|
|
— Hondarribiko 16 urte edo gehiagoko euskaldunek, batez beste, eta denbora esparru eta jardun mota guztiak kontuan hartuta,
|
euskara
erdara baino denbora gutxiagoz erabiltzen dute: zehatzmehatz %45, 6 (eta erdara %54, 4). beraz, ikerketa honetan egindako hipotesi nagusia baieztatu egiten da:
|
|
|
7 Inkesta Soziolinguistikoak bere neurketetan euskararen erabileraren tipologia hauek erabiltzen ditu: beti erdaraz, oso gutxi euskaraz,
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago, euskaraz erdaraz beste, euskaraz erdaraz baino gehiago(" beti euskaraz" tipologia ez dago). eta erabilera trinkoa kalkulatzeko honela egiten du: etxea, lagunak eta eremu formaleko erabilerak hartu, eta horietan" euskaraz erdaraz beste" eta" euskaraz erdaraz baino gehiago" erantzuten dutenak batu. beraz, erabilera trinkoa honela definitzen da:
|
|
|
7 Inkesta Soziolinguistikoak bere neurketetan euskararen erabileraren tipologia hauek erabiltzen ditu: beti erdaraz, oso gutxi euskaraz, euskaraz erdaraz baino gutxiago, euskaraz erdaraz beste,
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago(" beti euskaraz" tipologia ez dago). eta erabilera trinkoa kalkulatzeko honela egiten du: etxea, lagunak eta eremu formaleko erabilerak hartu, eta horietan" euskaraz erdaraz beste" eta" euskaraz erdaraz baino gehiago" erantzuten dutenak batu. beraz, erabilera trinkoa honela definitzen da:
|
|
|
beti erdaraz, oso gutxi euskaraz, euskaraz erdaraz baino gutxiago, euskaraz erdaraz beste, euskaraz erdaraz baino gehiago(" beti euskaraz" tipologia ez dago). eta erabilera trinkoa kalkulatzeko honela egiten du: etxea, lagunak eta eremu formaleko erabilerak hartu, eta horietan" euskaraz erdaraz beste" eta"
|
euskaraz
erdaraz baino gehiago" erantzuten dutenak batu. beraz, erabilera trinkoa honela definitzen da: euskaraz erdaraz beste edo gehiago egiten dutenak.
|
|
|
224. Gurean gutxi dira
|
euskaraz
erdaraz baino aiseago mintzatzen direnak: gutxi dira eta badirudi gero eta gutxiago izango direla?.
|
|
|
Euskal elebiduna
|
euskaraz
erdaraz baino erosoago sentitzen da, ahozko jardunean gutxienez. Alderantziz gertatzen da, berriz, erdal elebidunen praktika linguistikoan:
|
|
|
Alderantziz gertatzen da, berriz, erdal elebidunen praktika linguistikoan: pentsamenduaren ezpalik sakonenak eta finenak erdaraz ateratzen ditu hiztun eredu horrek353 Euskal elebidunaren pentsamendua
|
euskaraz
erdaraz baino modu zehatz eta biribilagoan aletu eta komunikatzen da354; erdal hiztunaren metabolismo linguistikoan, berriz, alderantziz gertatzen da.
|
|
|
nekez izan liteke leiala euskararekiko, euskararen estatus soziopolitikoari darion balio sozial hutsala dela medio. Hala ere, orain dela hamarkada batzuk arte
|
euskaraz
erdaraz baino gaitasun komunikatibo askoz hobea zeukaten euskaldun zahar petoen berezko leialtasun irmoa hein batean ezin da ukatu. Gaur egun ez du funtzionatzen euskalduntasun etnikoak, ez dauka behar adineko kontzientzia eta koherentzia praktikorik, baina garai batean euskal identitate etniko horren atxikimendua nahikoa izan zitekeen erabilera bermatzeko36.
|
|
2018
|
|
|
Etxetik euskara jaso eta ikasketa guztiak, oinarrizkoetatik unibertsitatekoetaraino, euskara hutsean egin dituen gaztea,
|
euskaraz
erdaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen den gaztea ere, hartu berri duten enpresan gatazka piztaile ez izateagatik gaztelaniaren uztarripean jarriko da, euskararen aldeko borondaterik handiena izanda ere. Gazte euskaldun horri ezin diogu eskatu borroka horretan sar dadin.
|
|
|
Etxetik euskara jaso eta ikasketa guztiak, oinarrizkoetatik unibertsitatekoetaraino, euskara hutsean egin dituen gaztea,
|
euskaraz
erdaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen den gaztea ere, hartu berri duten enpresan gatazka piztaile ez izateagatik gaztelaniaren uztarripean jarriko da, euskararen aldeko borondaterik handiena izanda ere. Gazte euskaldun horri ezin diogu eskatu borroka horretan sar dadin.
|
|
2019
|
|
|
• herritarren gehiengo nabarmena (%60tik gora, esate baterako) euskal elebiduna edo eleaniztuna izatea:
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatuko direnak.
|
|
|
lehen aldiz gure historian ez dago euskaldun elebakarrik, lehen aldiz dugu elkarren artean komunikatu ahal izateko euskara batu bat, lehen aldiz haurrek eta gazteek, helduek eta zaharrek baino euskara maila hobea dute eta gehiago hitz egiten dute; lehen aldiz gure historian, eta Europako hizkuntza gutxituen historian, seguruenik? gazte euskaldunen artean gehienak jatorriz erdaldunak dira, euskaldunon multzo handi bat hobeto moldatzen da erabilera formaletan informaletan baino, eta hobeto idazten du hitz egin baino, eta, aitzitik, lehen aldiz gure historian, unibertsitatetik pasa eta gero, hala alor formalean nola informalean
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatzen den gazte multzo esanguratsu bat dugu, eta euskalkirik ez duen euskaldun asko, etab., etab. Ez Europan eta ez munduan, ez dira asko biziberritze prozesu bati ekin eta 50 urteko epean halako aldaketak bizi izan dituzten komunitateak. Azter ditzagun nagusienak banan banan.
|
|
|
Pertsona eleanitzez osaturiko Euskal Herria ezagutuko dute hurrengo belaunaldiek ere. Baina elebitasun perfekturik ez dagoenez, euskararen unibertsalizazioarekin batera, euskararen biziraupenak,, euskal elebidunen?, hau da,
|
euskaraz
erdaraz baino hobeto moldatuko diren hiztunen masa egokia du. Patxi Saezek, berezko hiztunak?
|
|
2020
|
|
|
Espainiaren mendeetako menderakuntzaren eta azken bi mendeetako inposizio bortitzaren eta mila debekuen ondoriozko gutxiagotasun konplexuaren eta gaztelaniaz egiteari eder iriztearen eta kolonizatuaren mila morrontza behiala Xabier Letek kantatzen zuen bezala, hots, gure ahultasun ugariak. Zenbat euskaldunek nahiago dute egun euskal administrazioarekin harremanak euskara hutsez izatea?, zenbat funtzionariok idazten ditu errazago txostenak euskaraz edo euskaraz gaztelaniaz bezain erraz?, zenbat politikarik egiten du bere lan politikoa errazago
|
euskaraz
erdaraz baino?
|
|
|
Alde nabaria dago niretzat behintzat. Askoz errazago moldatzen naiz
|
euskaraz
erdaraz baino. Arlo teorikoa euskaraz landuta, zati praktikoan nire kasuan adibidez, irakasleak erdaraz hitz egiten zuen nirekin.
|
|
2022
|
|
|
«Gauza bat da euskaraz jakitea, eta beste bat euskaraz hitz egiteko zer gaitasun daukagun». Iñaki Iurrebaso soziologoaren planteamenduan oinarrituta, euskaraz hitz egiteko duten erraztasun mailaren arabera banatu zituen herritarrak, eta azaldu zuen euskaraz ulertzeko gai direnen zenbatekoa nabarmen hazi dela —15 puntu—, baina, aldiz,
|
euskaraz
erdaraz baino errazago moldatzen den populazioa bere horretan mantendu dela 25 urtetan.
|
|
|
Galdera bere erroan eta harroan, agianda zentzugabea; edo, bestela esan, statu quo injustu baten indargarri da, edo euskarak eta feminismoak hainbesteko lanik ez dutela merezi pentsatzen dela, are gutxiago biak batera. Trena iritsiko bada, trenbidea eraiki behar dela esan genuen Emir Kusturicaren Bizitza mirakulua da filmean bezala, eta iritsiko zela abagunea eta iritsiko zela belaunaldia pentsamendu feminista
|
euskaraz
erdaretan baino aiseago irakurriko zuena. Eta iritsi da edo iritsarazi da.
|
|
2023
|
|
|
4" Norberak euskaraz eta erdaraz hitz egiteko duen erraztasuna.
|
Euskaraz
erdaraz baino errazago hitz egiten dutenek erdaraz errazago mintzo direnek baino askoz ere gehiago egiten dute euskaraz" (Eusko Jaurlaritza, 1995: 121).
|
|
|
Horregatik,
|
euskaraz
erdaraz baino hobeki moldatzen den hiztun elebidunak ere lehen hitza gaztelaniaz edo frantsesez egiteko joera izan dezake, baldin badaki mintzakidearen euskarazko maila ez dela ona.
|
|
|
Halere, bi bloke nagusi bereizi dituzte barruan. Euskaraz erdaraz beste edo gehiago egiten dutenak, eta
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago egiten dutenak. Lehen blokeak apurka apurka gora egin du azken hamar urteetan, adin tarte eta gune soziolinguistiko guztietan.
|
|
|
beti erdaraz ari direnak %78, 5 dira.
|
Euskaraz
erdaraz baino gehiago mintzo direnak %1, 1 dira, eta bi hizkuntzak hein berean erabiltzen dituztenak %6.
|
|
|
Bi bloke banatu dituzte inkestaren aurkezpenean: euskaraz erdara beste edo gehiago mintzo direnak eta
|
euskara
erdara baino gutxiago erabiltzen dutenak. Duela hamar urte hein bereak ziren biak %9 inguruan.
|
|
|
Horrez gain, erabilerari dagokionez, %14, 5 dira euskaraz erdaraz bezainbeste edo gehiago egiten dutenak; portzentaje hori bost puntu hazi da 30 urtean, 1991 urtean lehen Inkesta Soziolinguistikoa argitaratu zenetik. Kontrara, beti erdaraz egiten dutenak %67, 5 dira; %6, 5 euskaraz oso gutxitan egiten dutenak, eta %11, 4
|
euskaraz
erdaraz baino gutxiago egiten dutenak.
|