|
2001
|
|
|
Bestalde, jaialdiarekin bultzada eman gura zaio Trebiñon gero eta nabarmenagoa den euskararen aldeko mugimenduari. Orain arte gune erdalduntzat eduki den arren, gero eta handiagoa da Trebiñoko konderrian
|
euskararenganako
kontzientzia. Horren adibide da, euskalduntzeko eta alfabetatzeko prest dagoen herritarren kopurua.
|
|
|
Dagoeneko, gainera, Argantzunetik zabaltzen ari da euskararen aldeko mugimendua. Trebiño herrian ere, eskualdeko bigarren herririk handienean,
|
euskararenganako
kontzientzia sortzen ari da. Denborarekin, baina, Arana, Argote, Añastro eta Trebiñoko beste herri guztietarantz zabaldu nahi dute euskara Araba Euskaraz en antolatzaileek.
|
|
|
Orokorrean, alkateak azaldu zuen moduan," begi onez eta laguntza handia emanez, hartzen ditu hemengo jendeak euskararen aldeko adierazpen eta dinamikak". Dena dela,
|
euskararenganako
sentimendu hori," naturaltasunez" agertzen dutela adirazi du Argantzuneko alkateak," barru barrutik eta euskararen etsaiek erakusten dituzten moduko kolonialismo haizeak erakutsi gabe. Euren osmosia erabiltzen baitute, egoera honi azalpena emateko aitzakia moduan".
|
|
|
oso zorrotza zen Mitxelena, agian gurea bezalako hizkuntza batek ezin duelako egin inguruko hizkuntzek aise eraman eta irents dezaketen hanka sartzerik. Garbi zeukan lan bat euskaraz egin izanak ez zuela ondorioa zuritzen, asmorik ederrenak?
|
euskararenganako
maitasunak, ez zuela emaitza edertzen:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, etorkizunari begira, adostasunaren hipotesia da onargarria den bakarra, hizkuntzaren etorkizunerako eta bere hiztunen etorkizunerako. Gutxiengoa garen aldetik, gure unibertso txikiko egunerokotasunean lan egin eta
|
euskararenganako
Nafarroako giza sektore guztien hurbilpena errazten ahal duen oro sustatu egin behar dugu. Duela zenbait urte," giza normalizazioaren" edo hiritarren" jarre ren normalizazioaren" garran tzia euskal hizkuntzaren aurrean aipatzen nuen; gaur egun ere, tamalez, ideia bera errepikatu behar dugu.
|
|
|
hautetsien mintzaldien ondotik, aitor dut, Henryren erdarazkoak inarrosi ninduela. Euskararen geroa marrazten zuen,
|
euskararenganako
funtsezko amodio errepikaezina, paleolitiko arotik zetorkigun hizkuntzak ikastola neolitikoaren aterpea baino gehiago merezi zuela, euskaldun zintzoarentzat" publiko" hitza naski disgustuaren ortzadarrean" emazte publikoaren" kontzeptuarekin ezkontzen zela preseski" publiko" bilakatzear zeuden ikastoletan zela euskara hilarazten eta etxean bezain, nehon ez hobeki, bl...
|
|
2003
|
|
|
Euskaldunen mundua militante mundua bihurtzeko arriskua dago, eta ni horren izu garri beldur naiz. Areago, pentsatzen dut euskarari buruzko planteiamendu erradikal batzuk
|
euskararenganako
errefuxaketa sor dezake; gutxienez, euskara ideia politikoetatik aparte gorde beharra dagoela esango nuke. Diodan hori Nafarroan frogatu egin da eta horrek sor lezake zenbait jende euskararen munduan integratu gabe geratzea113.
|
|
|
Ezusteko bitxi preziatu baten bidez, Nafarroako Diputazioak bere hizkuntza zaharraren aldeko adierazpen sentibera bidali zion Gipuzkoako Aldundiari, atsegin handiz txalotuz aurrerantzean maisuek euskara jakin behar zutelako erabakia. Jakingarria da benetan adierazpen luzean agertzenduen
|
euskararenganako
atxikimendua. " Seme onek beren gurasoen ondare kutunarekiko atxikimendu sakon eta amultsua" sentitzen zutela euskararen alde, zioten Nafarroako agintariek.
|
|
2004
|
|
|
–Ingelesa sartzen duzunean zure mundu intelektualean, ingelesa lingua franca bihurtzen zaizu zientziaren eta nazioarteko kulturan ibiltzeko. Eta horren eraginez
|
euskararenganako
beste harreman bat hartzen duzu: euskara bihurtzen duzu zure hizkuntza intimoa, ingelesarekin ateratzen duzulako zure produktu intelektuala.
|
|
2005
|
|
|
Lehenik eta behin, gaztelania hiztun gehiago egoteak gaztelaniara lerratzen ditu euskaldunak. Bestetik, pilotari guztiek ez dute
|
euskararenganako
atxikimendu bera, euskaldun petoak izanagatik ere. Kontua aspaldikoa da, Euzkitzek dioenez:
|
|
|
Hor ikus litezke oraindik ere, ehun urte pasa arren, zenbait auzik bere horretan darraitela. Joera politikoak direla eta," sozialismoak liberalismoaren ustezko unibertsaltasuna jasoko zuen eta, bidenabar,
|
euskararenganako
axolagabekeriaren zama". Nazionalistez hauxe dio:
|
|
2008
|
|
|
Ukaezina da literaturak hasiera hasieratik izan duela baloreak eta ideiak transmititzeko helburua. Euskal Herrian ere ugariak dira, esaterako, euskal literaturaren historian euskaltzaletasunak edo
|
euskararenganako
maitasunak bultzaturik idatzitako lanak. Baina badira gure merkatuan ere ideia aurrerakoien transmisioa zaintzen eta bultzatzen omen duten argitaletxeak, beren testuetan estereotipo sexistak oharkabean islatzen dituztenak.
|
|
|
Hedabideen esparruan, telebistan edo irratian, zentzurik ez du euskalduna bakarrik euskaraz jartzea euskaldunarentzat eta, aldiz, erdaldunentzat erdaraz. Erdaldunak ere entzun du euskara, bestela, nola pentsatzen dugu piztea harengan
|
euskararenganako
apetitua eta interesa?
|
|
|
Azkuek, gerrosteko Euskaltzaindiarentzat urtero nekez lortzen zituen6.000 pezeta subentzio publikotan, eta Herasek kopuru hori baino berrogeitahamar aldiz handiagoa aipatzen zion. Azkuek kopuruaren gehiegizkoa aipatuarren erantzunean, ez zuen aukera galdu nahi izan estatu frankistak
|
euskararenganako
jazarpena bigundu zezan eta delako Institutu horren bidez euskalikerketa unibertsitarioak bultzatzeko:
|
|
2009
|
|
|
Louis Dassance proposatzen du Arestik, Iparraldekoa: . Louis Dassance jauna gure buruzagitzat hartzen baldin badugu, Euskaltzaindia
|
euskararenganako
amodioz eta lanez hornituriko bizitza luze eta frutakor batez ohoratuko da?.
|
|
|
Bada alderik, sabindar zorrotzenek baliatzen zuten estilotik hona? Hizkuntza lau eta errazean nekazarientzako irakurgaiak eskainita
|
euskararenganako
zaletasuna piztea zen, beraz, helburu nagusia. Ezin ahantzi, hala ere, kazeta horren beste zenbait ardatz garrantzitsu, hala nola herrietan eta euskaldun komunitatean fedeari eta kristautasunari eustea edota nekazaritzaz eta orokorrean irakurleen bizimoduaz ardura adieraztea.
|
|
|
Kontua da eragin politikoez eta egonezin psikologikoez gainera, bizi izan nituela arrazoi kultural eta estetikoak ere euskaraz idazteko erabakia hartzerakoan, eta, garai hartatik geratu zaizkidan oroitzapenen arabera, motibazio artistikoek berebiziko indarra izan zuten nire
|
euskararenganako
erabakian: euskal munduaren bizi berritze kultural gartsu baten erdian erabaki nuen euskaraz idatzi behar nuela.
|
|
2010
|
|
|
Hautu argia bezain zaila du PSE k: PSC ren ildoa jarraituz, Espainiari lotua nahi duen euskal nazio politikoa osatu eta horretarako euskara lehenetsi, edo, bestela, alderdi popularraren patuarekin bat eginez,
|
euskararenganako
beto jarrerari eutsi, Jaurlaritza berriak hartutako azken erabakietan islatzen den moduan. Baskismoak bere oinarri españolistarengandik urrundu dezake PSE, baina beto jarrera hori aldatu ezean, ibilbide oso laburreko zentralitatea izango du herri honetan.
|
|
2011
|
|
|
Duela 60 urtetik gora ospatzen da gaurko eguna, Eusko Ikaskuntzaren ekimenez;
|
euskararenganako
maitasuna piztea, eta aldi berean hizkuntza goraipatzea eta hedatzea izan ziren sortzaileen helburuak.
|
|
2012
|
|
|
Gazte elebidun gehienak eskolak edo euskaltegiak euskaldundu ditu, baina inguru erdaldunean bizi dira. Orduan, erdarara jotzen dute;
|
euskararenganako
atxikimendua ere, apalagoa dute. Gazteen erdiek aitortu dute hobeto moldatzen direla erdaraz.
|
|
|
Ondorioz, ikusmolde honek
|
euskararenganako
hurbilketa garbizale orobaztertzen du. Kanpora begirako artikulazioak (euskaltasuna= euskara+...) etabarnean identitate guztiek duten «erresistentzia unibertsalak»21 haren osotasungarbia oztopatzen dute.
|
|
|
Arduratzen nauena
|
euskararenganako
atxikimendua da, nork berea ez estimatzea. AIKORen, 118 zenbakian topau dot:
|
|
|
Irudimena aparretan jarri zaio artxibozainari, harik eta gogoa belztu zaion arte. Oteizarekin eta
|
euskararenganako
arretarik erakusten ez duten Euskal Herriko beste hainbat artistarekin gogoratu da: ez dute euskararenganako arretarik, baina beren lanek euskaraz hitz egiten omen dute.
|
|
|
Oteizarekin eta euskararenganako arretarik erakusten ez duten Euskal Herriko beste hainbat artistarekin gogoratu da: ez dute
|
euskararenganako
arretarik, baina beren lanek euskaraz hitz egiten omen dute.
|
|
2013
|
|
|
Eta hor jasotzen ziren hori posible egin dutenen testigantzak: ikastolako lehen ikasleak, gurasoak, irakasleak, baita oraingoak ere, nola eskola publikoan eskaintzen duten eredua bakarrik, nola besteren gainetik aldatu den
|
euskararenganako
herritarren jarrera. Datu bat egin zitzaidan kuriosoa:
|
|
|
Euskararen alde emandako bizitza oso batek merezi duke gurearreta. Izan ere,
|
euskararenganako
maitasun sutsuak gaixoarazi zuenUriarte jatorra. Hamaikatxo pena, pairamen eta atsekabe eragin zizkion maitasun horrek, baina berak zintzo jarraitu zuen aurrera, indarrak Zarautzeko komentuan ahitu zitzaizkion arte.
|
|
|
Eremu hartan, Elizaren eragina biziki handia zen, eta horri esker
|
euskararenganako
atxikimendua sakona zen, nahiz eta horrek ez zuen jarrera abertzalerik sortu. Joseba Intxaustirenarabera, III. Errepublika garaian, elizgizon eta emazteen jokabidea funtsezkoa izan zen euskararen biziraupenean, haiek produzitu eta kontsumitu baitzuten, anitz, euskarazko kultura.
|
|
|
Hots, ez zitzaion ongi iruditzen euskara zekien batek frantsesez idatz zezan. Baina
|
euskararenganako
atxikimenduak bazuen beste motibaziorik, Blaise Adémaren artikulu batean garbi ageri zen bezala. Hiriart Urruti hil zenean, hark euskararengan zuen atxikimendua goraipatu zuen:
|
|
|
Urte haietariko bat 1917a zen. Kazetaritzarako interesak euskarri gisa prentsa hautatzea eragin zuen, eta
|
euskararenganako
interesak, hizkuntza ikertzea. Lan hura aitzinatu arau, hizkuntza formak aztertzeaz gain, edukien azterketa ere interesgarria izan zitekeela argi gelditu zen, eta hurrengo ikerketa bati begira, euskarri haien edukia eta mezua ikertzeko ideia mamitu zen.
|
|
|
Zure bizitzaren 30 urte luze eskaini dizkiozu euskararen irakaskuntzari. Nik uste dut txikitatik oso sartua nuela
|
euskararenganako
maitasuna. Zortea izan nuen, aitak oso garbi azaltzen zigulako euskaldunok zapalduak geundela gure hizkuntzagatik eta euskarari ez zitzaiola ematen hizkuntza guztiek duten balioa, hizkuntzak behar duen balioa, azken batean.
|
|
|
Sagrario Aleman. Bai. Nik uste dut txikitatik oso sartua nuela
|
euskararenganako
maitasuna eta konturatua nolabaiteko esanen genuke euskara zapaldua zegoela neurri handi batean edo euskaldunok zapalduak geundela gure hizkuntzagatik eta euskarari ez zitzaiola ematen hizkuntza guztiek duten balioa, hizkuntzak behar duen balioa, azken batean. Alde batetik esan dezaket suertea izan nuela, gure aitak oso garbi zuelako eta hori oso garbi azaltzen zigulako.
|
|
|
Egun berean,. Euskal Orria, n, Uribitarte' tar Ibonek, euskaldun askoren
|
euskararenganako
nagikeria salatu eta gero, animatu egiten ditu euskaltzale guzti guztiak erakusketara joan daitezen. Izan ere, Uribitartek dioenez, bertara azaltzen denak irakurgai ederdun idazti txukunak, baita olerkidun idatzi begikuak aurkituko ditu.
|
|
2015
|
|
|
Erantzukizun handia daukate horretan; euskara zuzena zabaldu behar dute, eta hutsak saihestu, huts horiek herritarren ahotik errepikatzen baitira, gero, oharkabean. Errotik bizi eta maite zuen euskara Emile Larrek, eta barnetik ateratzen zitzaion kezka zintzoak bultzatzen zuen euskara zuzenaren alde aritzera.Halaber,
|
euskararenganako
grina izan zuen gidari, Herria astekariko zuzendari izan zenean, ia berrogei urtez. Piarres Lafittek astekariaren zuzendaritza hartzea proposatu zionean, duda handiak izan zituen, eta ezezko erantzuna eman zuen.
|
|
|
Adibide bi horiek argiro erakusten dute agintariek
|
euskararenganako
zuten jarrera: kultura egitasmo xumeenei ere ez zieten eman babesa.
|
|
|
ez zieten euskaraz egin baina bai transmititu zieten
|
euskararenganako
nahi bat, maitasun
|
|
|
Hamabost urteko gaztea genuen Andolin, Kepa Mallearen klaseetara hurreratu zenean; eta, berak zioenez,
|
euskararenganako
maitasuna kutsatu ez ezik, injektatu ere egin zion munitibartarrak. Euskaltzaindiaren egoitza nagusian gaudenez, Andolinek bere sarrera hitzaldian, Malleagaz batera, beren beregi aipaturiko Juan Jose Zearreta irakaslea ere gomutatu beharra daukagu; baita Amorotoko Juan eta Milagros, eta Ondarroako Ixidor eta Olga irakasle anonimo parebakoak ere, aparteko samurtasunez aipatu zituen-eta Andolinek Santurtziko ospakizunean.
|
|
|
Erakargarritasunak eta bere lehengusu guztiek gure begia lausotzeko gandua sortzen dute, gaztelaniaren erakargarritasunaren mitoa apurtzen ez duguno dena izanen da
|
euskararenganako
maitasuna, urratsak eta milaka kilometro kantari, sekula ez behar izana, sekula ez ogia: folklore linguistikoa.
|
|
|
Iñaki Cabasesek deitoratu zuen haren galtzea" pertsonaia ilustrea, eta irekia alor eta kultura politiko eta sozial guztietara, egokitu zaizkion ardura postu guztietan utzi baitu gizon onest, artatsu eta zabalaren lorratz barna". Eta Patxi Zabaletak gogora ekarri zituen haren aldarte humanoa, lanerako ahalmena eta
|
euskararenganako
amodioa. Zeukan" gizon bihoztoi, zintzo eta onest, arduratsua eta irekia iritzi ezberdinetara", nahiz" politikan naifa, non traizioak egin baitzizkioten".
|
|
2016
|
|
|
3 Gurasoek eman ezin izan zigutena seme alabei eman nahia. Batzuetan, bikoteen gurasoek ez zieten euskaraz egin baina bai transmititu zieten
|
euskararenganako
nahi bat, maitasun bat. Horrelakoetan aipatzen den motibo bat honela labur genezake:
|
|
|
Olabideren
|
euskararenganako
grina Campionen gramatikak irazeki bide zion, eta harrezkero horixe izan zen bere bizi lema. Angel Goenagak Gasteizen 1959.ean argitara eman zuen Olabideren nekrologikoan euskara ikasteko kurritu bidearekin loturik dagoen honako pasadizo hauxe eskaini zigun:
|
|
2017
|
|
|
batzuk abertzaleak izan dira (EAJ), besteren batzuk kulturalistak à la Caro Baroja, beste batzuk regionalista sanoak. Batasunaren aldeko borrokan, Villasante batek inoiz ez du lotu euskara independentziarekin, ezta beste inolako tesi politikorekin ere (instituzioek zor duten
|
euskararenganako
begirunea eta laguntza itxaroteko ez bada). Haren antzera, Juan San Martinen berebiziko ahalegina euskararen defentsan eta sustapenean, neutraltasun politiko apropos bilaturiko batean bezala mugitu da.
|
|
|
Daniel Lizarraldek erakutsi digun
|
euskararenganako
atxikimendu hori berori aurkitu dugu Argentinako beste euskal herritar batengan, alegia, daborduko bizpahiru biderrez ahotan hartu dugun Florentzio Basalduaren kasuan.
|
|
2018
|
|
|
Gerra hasi bezain pronto, Kaputxinoen etxea erre zutenean, Estatuko hainbat herritan bizi izan zen, eta ondoren Nafarroara itzuli zen. Gaztetatik eduki zuen
|
euskararenganako
zaletasuna, eta ahal bezain pronto hasi zen euskara ikasten. Apakia goitizena erabiltzen zuelarik, euskara irakasteko foiletoak idatzi zituen, baina ez ziren argitaratu:
|
|
|
Bost urte pasatu behar izan ziren eskaera berraztertu eta onar zedin. Miguel Echaniz Sagues zinegotziak egin zuen proposamena mugarri izan zen
|
euskararenganako
Iruñeko Udalaren jarduerarako:
|
|
|
Hala izanik, herriko jendeak errotik barneratua zuen administrazioa erdara binomioa. Ez da harritzekoa beraz, Nafarroako Diputazioak euskararen alde eginiko edozein jarduerak berebiziko garrantzia edukitzea; jendeari,
|
euskararenganako
balorazioan ezohikoa zen harreman" ofiziala" antzematean, bihurritu egiten zitzaion euskarekiko zuen espazio sinbolikoa.
|
|
|
Diputazioko dokumentazioa aztertzean,
|
euskararenganako
konpromiso xumean aldaketa antzeman daiteke bilera horretatik aurrera. Ordura arte, Diputazioak euskararen berreskuratzerako urrats kualitatiboak eginak zituen, xumeak baziren ere, baina hortik aurrera, arauen zirriborroak prestatzen eta Ministerioarekin bilerak edukitzen saiakera batzuk egin baziren ere, ez dugu aurkituko euskararen defentsarako gauzatze praktikorik.
|
|
|
Haur gehienek frantses eskolan eta frantses hutsez ikasten badute, zergatik igorriko dute beren haurra ikastolara edo gela elebidun batera? Euskaraz ikastea orokorra ez den bitartean edo frantses hutsez ikastea marginala ez den bitartean, Frantziatik datozenek ez dute arrazoirik izanen
|
euskararenganako
urratsaren egiteko, ez badute bederen Euskal Herriarenganako interes, ezagutza, kontzientzia eta ideologia politiko sakonik.
|
|
|
Gipuzkoan ezagutu zutelako elkar, biak han ari zirenean lanean, eta han ohartu zirelako euskarak zer nolako indarra duen; orain Lapurdin bizi dira, ikusten dutelako Euskal Herria dela, Gipuzkoa bezala (eta Gipuzkoaren ondoan dela), eta beren haurrek euskara jakitea normal iruditzen zaielako. Donostiatik Baionarako eremuak egiazko euskal eurohiri gisa funtzionatuko balu, Euskal Herrira lanera datozen frantsesak Gipuzkoara ere joanen balira lanera eta gipuzkoarrak Lapurdira, loturak eta harremanak izanen balira Nafarroa Garai, Lapurdi eta Gipuzkoako lantegien artean, euskarari buruzko begirada aldatuko lukete eta, orduan bai, aiseago eginen lukete
|
euskararenganako
urratsa.
|
|
2019
|
|
|
Horren seinale da Arrasaten euskararen babes eta sustapenarenaldeko elkarteek daukaten eskarmentua. Horiek adierazten dutenez,
|
euskararenganako
pertzepzioaaldatu da: askorentzat nortasunaren zutabe nagusia izaten jarraitzen duen arren, hainbatentzat agendapublikotik desagertu da eta hizkuntzaren ezagutzan gora egin den bezala, erabilera lausotu egin da.
|
|
2020
|
|
|
Haien bizimoduak ez du errazten
|
euskararenganako
hurbilketa hori. Afektibitatearen aldetik gu hurbiltzen bagara haiengana, haiek hurbilduko dira baina horretarako harreman bat behar da lehendabizi.
|
|
|
Aurrekoa baino lodiagoa zen, itzuli bitartean ikertu bainuen gehiago gerrako gertakari haren ingurumariak. Honako txio bakarra heldu zitzaidan; euskal idazleren bati
|
euskararenganako
mespretxugarria begitandu zitzaion bi bertsioen arteko laurogei orrialdetako alde hori. Gauzak horrela, euskal idazleen sindikatutik egotzi nuen neure burua eta handik aitzina...
|
|
2022
|
|
|
Euskararekiko atxikimendua eta identitatea adierazten duten itemetan adostasun handiena lortu duena euskara gehiago edo hobeto jakiteko nahia izan da,
|
euskararenganako
gustua oso hurbil delarik; horien atzetik, euskal komunitatearekiko atxikipena dator.
|
|
|
Jarraian ageri den grafikoan euskararekiko atxikimendua eta identitatea adierazten duten itemetan jasotako erantzunak erakusten dira. Adostasun handiena lortu duena euskara gehiago edo hobeto jakiteko nahia izan da(% 70,4),
|
euskararenganako
gustua oso hurbil delarik(% 69,7); horien atzetik, euskal komunitatearekiko atxikipena dator(% 59,5), hirurak galdekatutakoen erditik gorakoaren aldeko erantzunekin.
|
|
|
Euskarak norbere nortasuna eratzeko funtsezko ezaugarria ote den gehiengoa ezezko aldera lerratzen da, eta euskarak erabiltzen duen pertsona bakar eta berezi egiten ote duen, gehiengoa kontra agertzen da. Hortaz,
|
euskararenganako
atxikimendua modu orokorrean hartuta emaitza positiboa den arren, orokortasunetik norbanakora jauzi eginez gero, ez du hainbeste atxikimendu identitatea eratzeko elementu bereizgarri gisa. Marka ororentzat da garrantzitsu eta desiragarria nortasun indibiduala mamitzeko baliabidea izatea.
|