|
2006
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste
|
eragin
handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
2007
|
|
|
Gure eginkizun nagusia helduen euskalduntze eta alfabetatzea da. Orotara, 64 euskaltegi homologatu ari gara lanean EAEn, baina gure
|
eragin
esparrua ehunka herri eta auzotara heltzen da. 1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak.
|
|
|
Gure eginkizun nagusia helduen euskalduntze eta alfabetatzea da. Orotara, 64 euskaltegi homologatu ari gara lanean EAEn, baina gure
|
eragin
esparrua ehunka herri eta auzotara heltzen da. 1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak.
|
|
|
Bestalde, berriki plazaratu kulturari buruzko inkesta batean Iparraldeko biztanleen% 20 euskara ikasteko prest agertzen da. ru hiztun pasibo zor zaizkiola HEAri. Emaitza mugatuak dudarik gabe, are gehiago denbora berean egoera soziolinguistikoak
|
eragin
duen hiztun galtzearekin konparatuz gero: 5900 jende erdaldun bilakatu eta beste 12200 euskaldun pasibo bilakatu.
|
|
|
Testuinguru gure ikasleak trebatzeko eta motibatzeko. Trebatzeko, ikasleak erabilera errealean jarduteko aukera izango duelako eta esanguraz hornitutako ikas prozesua burutzeko elementuak eskainiko dizkigulako; motibatzeko, ikasleen aurrerapausoek
|
eragin
zuzena izango dutelako plangintzaren aurrerabidean. Gainera, HABEren Helduen Euskalduntzerako Oinarrizko Kurrikulua, irakaskuntza mailan, metodologia komunikatibo eraginkorrean asmatu ahal izateko tresna egokia izan daiteke.
|
|
|
Zalantzarik gabe edozein mikro plangintzatan bezala gizarte osoan ere, ezer baino lehen euskalduntze prozesuari buruzko eztabaida zabaldu egin behar da. Plangintzen sozializazioa
|
eragin
litzateke eta horien aldeko kontzientzia piztu. Plangintzak garatu eta aurrera atera ahal izatea edozein enpresaren edota gizarte osoaren nagusitasunaren adierazle da zalantzarik gabe, baina horretarako gizarteak nolabaiteko ezagutza edo heziketa behar du.
|
|
|
Aurreko batean esan bezala, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran
|
eragin
zuzena izango genuke eta erabiltzaile guztiak euskaraz aritzera animatuta sentituko lirateke.
|
|
|
HABEren HEOKek arlo ezberdinetan
|
eragin
nahi du: " euskaltegien autonomian, zentro nahiz irakasleen programazioetan, ikasleen partaidetzan, mailaketan, metodologian, ebaluazioan..." Esan dezakegu, aplikazioan asmatuz gero, orain arteko egoerari iraulketa sakona emateko gutxieneko irizpide batzuk ematen zaizkigula, orain arteko euskalduntze alfabetatzearen eragina handitzeko eta bere eragin esparrua zabaltzeko.
|
|
|
Horretarako ikasleari inguru berriak eskaintzeaz gain, bere ingurua ere euskalduntzen ahalegindu behar gara eta, aldi berean, ikaslearengan euskara erabiltzeko motibazioa piztu. Euskaltegian euskara maila egokia ematen lagundu behar zaio ikasleari, baina aldi berean, bere ingurunean
|
eragin
behar da. Horretarako planifikazio orokorrago bat behar beharrezkoa izango da, ikaslea prozesu horretako protagonista bihurtuz eta euskaltegia bera inplikatuz, sustatzaile lana egin dezan.
|
|
|
Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskaraikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran
|
eragin
zuzena izango genuke.
|
|
|
Finean, EPK delakoa euskaltegi bakoitzak egin beharrean, kurrikuluaren aplikazioak arlo ezberdinetako plangintzen beharretara bideraHorretarako ikasleari inguru berriak eskaintzeaz gain, bere ingurua ere euskalduntzen ahalegindu behar gara eta, aldi berean, ikaslearengan euskara erabiltzeko motibazioa piztu. Euskaltegian euskara maila egokia ematen lagundu behar zaio ikasleari, baina aldi berean, bere ingurunean
|
eragin
behar da.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan
|
eragin
nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan eragin nahi dugu: motibazioan
|
eragin
nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez.
|
|
|
Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez. Eta, erabileran
|
eragin
nahi dugu elkar ezagutzen ez diren pertsonen artean modu naturalean sortuko ez liratekeen euskarazko sare berriak, lagun berriak... osatzeko aukerak sortuz.
|
|
|
Nola asmatu motibazioetan eragiten? Pertsonen aukera eta jokabidetan hizkuntza ohituren aldaketa
|
eragin
nahi dugu, baina nola egiten da hori. Daniel Golemanek" emoziozko adimenaren" 3 teoria bultzatu du.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan
|
eragin
nahi dugu: motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan.
|
|
|
Mintzapraktika egitasmoen bidez hiruretan eragin nahi dugu: motibazioan
|
eragin
nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez.
|
|
|
Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/ behar dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez. Eta, erabileran
|
eragin
nahi dugu elkar ezagutzen ez diren pertsonen artean modu naturalean sortuko ez liratekeen euskarazko sare berriak, lagun berriak... osatzeko aukerak sortuz.
|
|
|
Baina euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan gertatzen da, eskoladenboran. Euskararen status eta erabileran nola
|
eragin
ahal dugu geuretik?
|
|
|
Baina euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan gertatzen da, eskola denboran. Euskararen status eta erabileran nola
|
eragin
ahal dugu geuretik. Ez da galdera berria, eta erantzun batzuk egon dira dagoeneko.
|
|
|
Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera, zer nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola
|
eragin
nahi genukeen ere planteatu genuke.
|
|
|
Non
|
eragin
–Objektua definitu
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan
|
eragin
nahi badugu hau da lehenengo galdera, galdera kurrikularra nonbait: Zer da normalizazioa eta zer lortu nahi dugu?
|
|
|
Nondik
|
eragin
–
|
|
|
Nola
|
eragin
–
|
|
|
Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke. Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera, zer nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola
|
eragin
nahi genukeen ere planteatu genuke. HEOKek planteatzen duen" paradigma aldaketari" beste buelta bat, alegia.
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak
|
eragin
dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Eta datuen irakurketari ekin baino lehen ohar bat. Era honetako neurketen emaitzetatik, erabilpen lerro nagusiak atera behar dira eta errakuntza tartea aintzat harturik irakurri behar dira beti (aldagai askok
|
eragin
dezakete). Metodologia honen azalpenean esaten zen bezala," Neurketa hauen balio nagusia urtez urteko datuen konparaketatik dator; erabilpen maila edo norabideak markatzetik, beraz.
|
|
|
Eta, azkenik, Gipuzkoako euskaldunen indize orokorrak gora egin zuen. Hazkundea, kasu gehienetan, eskolan edo euskaltegian euskara ikasi dutenek
|
eragin
zuten, hau da, euskara bigarren hizkuntza dutenek. Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea.
|
|
|
Belaunaldi horren zati bat ausartago litzateke eta eskolan ikasi duen euskara eskolatik kanpo erabili lukeela, euskara nortasun eta ezberdintasun ikurtzat hartuz, gazteagoek nahikari hori ez luketelarik oraino? Haurren eta gazteen kale erabilerak ber norabidea hartuko balu, heldu eta adineko taldeen erabileraren etengabeko jaitsiera ohartuz, irakaskuntzaren
|
eragin
zuzena litzaketeela erratea errazago litzateke. Baina ez da argiki kasua.
|
|
|
Izan ere, 1993 eta 2006aren artean, galera %1, 9koa bada ipar Euskal Herrian, irabaztea% 0,8koa da Araban, %7, 2koa Gipuzkoan eta %1, 3koa Bizkaian. Euskararen ezagupen ofizialak eta osatu zein martxan jarritako hizkuntza politikek
|
eragin
zuzena dute ezberdintasun horietan.
|
|
|
...eta belaunaldi gazteak murritzagoak izanak eta kanpotik datorren biztanleriaren gorakadak, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak)
|
eragin
zuzena daukate, 5 euskararen ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak, batez ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
Azken urteotan lan mundua euskalduntzeko ahalegin bereziak egiten ari da hainbat eragile pribatu zein publiko eta zalantzarik gabe lan hori egin beharrezkoa da. Edonola, Euskara Elkarteen ikuspegitik azpimarratu beharrean gaude" etxegiroa, auzo ingurua eta bizi esparru amankomunak (gertuko Komunitatea)" euskalduntzeak
|
eragin
beharreko lehentasunezko esparrua izaten jarraitu behar duela. Erabilerarako guneak irabazi behar ditugu gazteentzat ezezik helduentzat ere, hurbileko zerbitzugintza euskaldunduz, merkataritza arloan, elkartegintzan, aisialdiko kultur, kirol, elkarguneak euskaldunduz, euskarazko sormena garatzeko eremu berriak irabaziz, laburbilduz helduen aisialdian (zentzurik zabalenean ulertuta) eraginez.
|
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa
|
eragin
digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere.
|
|
|
2006ko urrian egindako V. Kale Erabileraren Neurketako datuek irakurketa gazi gozoa
|
eragin
digute. Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere.
|
|
|
Iparraldeak neurketa egiten hasi zenetik, 1993tik, daraman beherazko joerak, ordea, irakurketa gazia
|
eragin
digu; eta arreta deitzeko modukoa iruditzen zaigu Bizkaiko kasua. Orain arte etengabeko gorazko joera mantendu duen herrialde horrek, erabilera datu hauen argira, azkeneko bost urte hauetan joera aldatu duela dirudi.
|
|
|
Galdea: Ingurune dinamiko honek zer
|
eragin
du euskal kulturgintzaren jarraipenean. Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea.
|
|
|
Kultura jakin bat, ostera, ez da bakarrik hizkuntzak edo erakunde juridikoak osotua, eta beste osagai batzuek ere euren eragina dute eraketa horretan. Esaterako, kirolek badute
|
eragin
hezur mamitzaile izaera ere. Horretara, bada, kultura jakin baten eta hizkuntza jakin baten isla ezberdina eskaintzen dute pilotak, sokatirak, estropadek, ahari topekek, txapelketek, txinga eroateak, aizkolari demek, gizon probek, idi probek, mando probek, barrenariek, fardo altxatzeak, korrikalariek eta bestek.
|
|
|
Honetan guztian, gogoan izan behar dugu gaur egungo bizimoduak
|
eragin
diola familiaren barruko transmisioari, ez bakarrik hizkuntzaren eretzean, ezperen kultura eta balioen ikuspegitik. Horretara, bada, garbi dago, norberak bakarrik erakuts dezakeela berak bakarrik dakiena.
|
|
|
Kultura bezalako kontzeptu zabala ez da erraza definitzen, nahiz eta gure eguneroko bizitzako parte den eta giza portaeretan hainbeste eragiten duen. Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura bat eta jendarte gehienek hainbat kultura ezberdinen
|
eragin
zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta azal daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait azaltzeko.
|
|
|
2 Gipuzkoak
|
eragin
du batez ere EAEko erabileraren hazkundea, Arabako zein Bizkaiko erabileraren bilakaera txikia izan baita edo eremu batzuetan kale erabileran, hain zuzenzifra bertsuetan iltzatuta dago.
|
|
|
Hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista bezala ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Baliteke Norbanako Dimentsioan agertzen diren bi aldagaietako batek, gutxienez,
|
eragin
zuzena izatea hizkuntza hori erabilia izan dadin ala ez. Ikus ditzagun, jarraian, kasu horietako batzuk.
|
|
2008
|
|
|
Alabaina, oso laster mugitzen den teknologia oso astiro aldatzen den hizkuntzan zer
|
eragin
izaten ari den aztertu nahi dugu hemen. Arestian aipatu dudan artikuluan nioen ikuspegi apokaliptikoa duen bati horrek dinosauroak suntsitu zituen meteoritoa ekarriko diola burura eta beste batzuek, berriz, uste izan dezaketela ahaleginduz gero arriskuari arrakastaz erantzun dakiokeela.
|
|
|
Arazo hauek guztiek
|
eragin
zuzena dute itzulpen automatikoaren emaitza kaxkarretan, RBMT motako sistemetan batez ere. Egindako itzulpenetan oinarritutako sistemetan arazo horietako batzuk saihets daitezke, unitate luzeak harrapatzeko duten gaitasunari esker, baina inguruko informazioa nahikoa ez denean arazoak ez dira ebazten.
|
|
|
Transferentzian gertaturi esleitutako itzulpena ez da zuzena:
|
eragin
. Sorkuntzan primer ordinalari ez dio ordinalen forma jartzen.
|
|
|
Sistemak kontrolatzen du hutsegiteen kopurua, eta, horren arabera, ikasle bakoitzari egokitu egingo dio ariketa kopurua zailtasun maila bakoitza gainditu ahal izateko. Bukaeran, ordu arte egindako lanaren eta bidean izandako zailtasunen balorazioa egingo dute ikasleak eta irakasleak, eta balorazio horren arabera, zuzenketa arauak finkatuko dituzte eta lanerako konpromiso berria hitzartuko dute hurrengo kontratu didaktikoaren bidez. Prozedura horiek martxan jartzeak
|
eragin
zuzena izango du lehen aipatutako konpetentzien garapenean.
|
|
|
E. Baxok eta bere biografia hobeto ulertzeko denak dira lagungarriak, berekin izandako esperientziek eraginda idatzi baitira, denak goxoak egia esan. Horiek, alabaina, aipa daitezkeen guztien etsenplu gisa bakarrik har daitezke, izan ere, ez dute osatzen Baxokek euskalgintzan sortu eta elikatu duen sare sozialaren
|
eragin
zabal eta aberatsa.
|
|
|
Erramun Baxokek historia horretan parte hartu, aitzindarietatik bat izanez (ikus bere biografia), eta hori buruz asko idatzi du. Beraz lerroalde hau labur izanen da12 2006ko" Eremu urriko hizkuntzak Europa Batuan" artikuluan, adibidez, Erramunek historia hori laburtzen du eta erakusten du Europako erakundeen hizkuntzei buruzko ideologiak zer
|
eragin
zuen eta duen Ipar Euskal Herriko euskalgintzan eta bai ere Frantziako botere publikoetan.
|
|
|
2006ko" Eremu urriko hizkuntzak Europa Batuan" artikuluan Erramun Baxokek erakusten du, testu europarrak zerrendatuz, Europako erakundeen hizkuntzei buruzko ideologiak zer
|
eragin
ukan zuen Frantzian eta nola, 1999an, Frantziak, izenpetua izanik ere, Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna berretsi ez zuen Konstituzio Kontseiluaren hizkuntza legeriaren irakurketa hertsiarengatik.
|
|
|
2006ko" Eremu urriko hizkuntzak Europa Batuan" artikuluan Erramun Baxokek erakusten du, testu europarrak zerrendatuz, Europako erakundeen hizkuntzei buruzko ideologiak zer
|
eragin
ukan zuen Frantzian eta nola.
|
|
|
Laburbilduz, beraz, esan dezakegu maila desberdineko hizkuntzagaitasuna duten bikoteen artean, bikotekidearen hizkuntza gaitasunak
|
eragin
zuzena izateaz gain, gaitasun maila handiagoa aita ala ama izateak garrantzi handia duela. Transmisioaren ehunekoak handiagoak dira, hizkuntza hobeto hitz egiten duena ama denean, eta alde hori bereziki deigarria da hizkuntzaren aldetik bikotekideen arteko aldea handiagoa denean, hau da, batak ondo hitz egin eta besteak batere hitz egiten ez duenean.
|
|
|
Bigarren zuzenketa dekretuak zehazten duen enpresen tamainaren arabera ezarri den mugari buruzkoa da. Enpresen tamaina irizpideak ez du eskubidea bermatzeko unean muga izan behar, dekretuak enpresa guztiei, merkataritzakoei barne,
|
eragin
lieke. Egokitzeko zailtasun handiagoak dituztenek laguntza gehiago jaso behar dute eta epe handiagoa eskaini behar zaie dagozkien helburuetara iristeko.
|
|
|
Eskualdetako gobernuek edota gobernu nazionalek hartzen dituzten hizkuntza plangintzek ere
|
eragin
diezaiekete hizkuntza komunitateen babes instituzionalari. Gobernuek" hizkuntzen estatusaren plangintza" deiturikoa erabil dezakete lehian dauden hizkuntzen erabilerari buruzko legeak egiteko, esaterako, nola erabili behar diren hezkuntzan, administrazio publikoan, osasun zerbitzuetan, komunikabideetan eta lanean (Kaplan eta Baldauf, 1997).
|
|
|
Bestalde, babes instituzionalaren faktoreetan gora egin duten hizkuntza komunitateek estatu eleaniztunen barruan estatus sozial handia lor dezakete
|
eragin
gutxiago duten beste talde batzuekin alderatuta. Estatus aldagaiak lotuta daude hizkuntza komunitate batek estatuaren barruan duen gizarte— eta historia estatusarekin (adibidez, fundatzaileak), kulturalki eta ekonomikoki bizirik dagoen komunitate dinamiko gisa egun duen estatusarekin, eta bere hizkuntzak eta kulturak lekuan bertan, nazioan eta nazioartean duen prestigioarekin.
|
|
|
Buruzagitza horrek babes instituzional handiagoa (esaterako, osasunzerbitzuetan, komunikabideetan) sortzea ekar lezake, eta horrek, aldi berean, komunitatearen parte hartzea bultzatuko luke. Hurbiltasun sozialaren osagaiak (hau da," etxe familia auzo komunitate" loturak) eta kontrol instituzionalaren osagaiak bi norabidetako elkarren dependentzia izate horrek taldearen identitate kolektiboa kaltetu ere kalte dezake, eta sinergia handiagoa
|
eragin
dezake ekintza kolektiboan.
|
|
|
...tetik bestera transmititzeko eta identitatea garatzeko oinarria da. nitatearen garapen instituzionalarekin zerikusia duten komunitate arkitektoek eta gizarte zibileko buruzagiek eragina izan dezakete gobernuko erabaki hartzaileengan, eta haiek gutxiengodun taldearen gobernamenduegitura hobetzea eta gobernuak gutxiengoaren hizkuntzari babes instituzionala emateko baliabide ekonomiko gehiago jartzea
|
eragin
dezakete (Cardinal eta Hudson, 2001; Forgues, 2007). Continuum ideologikoaren azterketaren barruan adierazi den moduan, pluralismoaren ideologiako hizkuntza politikak dituzten estatuetan, gutxiengoaren taldeko buruzagiek errazago konbentzi ditzakete gobernuko erabaki hartzaileak beren taldeari babes instituzional handiagoa emateko (3 irudia).
|
|
|
Adibidez, komunitateko kideak beren erakundeengandik fisikoki hurbil bizi direnean, eta komunitate bizitzan parte hartze aktiboa dutenean, errazago justifika dezakete gobernu programak eta —zerbitzuak behar dituztela. Aldi berean, taldeko kideek estatuaren babes aktiboa eta hizkuntza eskubideak baldin badituzte, gizartean legitimitatea dutela nabarituko dute, eta pertzepzio horrek, identitate kolektiboan
|
eragin
dezake. Adibidez, taldearen hizkuntza paisaia linguistikoan ikus daitekeenean, hizkuntzagutxiengoek era positiboagoan ikusi ohi izaten dute beren talde bizindarra (Landry eta Bourhis, 1997).
|
|
|
Eremu gero eta anitzagoa (ia euskaldunena eta etxe mistoena) gaztelerazko kanalarentzat geratu da, gaztelera baita batzuek zein besteek partekatzen duten hizkuntza. tura sendo bat edukitzea. Horretarako, helburu estrategikoetan sintonian dauden
|
eragin
estratoak planifikatu beharra dago, kanalez kanal eta xede talde guztiei zuzenduak.
|
|
|
Teknologiak ahalbidetu eta merkatu etekinaren legeak beharrezkoa duen produktu oparotasunean, kanal, programa eta edukien biderketara ohitu egin da telebista. Panorama honetan, zailagoa egiten da,
|
eragin
sozial ukaezina duen medioaren gaineko hausnarketa eta aginte publikoan daudenen erantzukizunaz eztabaidatzea.
|
|
|
Hipotesi hori frogatzeko, egia esan, bi azterketa ildo landu ahal izango lirateke: batetik, eremu jakin bat hartu eta urtez urte audientzien bilakaera zein izan den aztertu litzateke, eta euskal hedabide berriak plazaratu izan direnean euskarazko kontsumoan horrek zer aldaketa
|
eragin
dituen neurtu litzateke. Bestetik, eta helburu beraren atzetik, euskal hedabide berriak sortu izan diren guneetako eta horrelakorik sortu izan ez den tokietako herritarren ohiturak alderatu ahal izango lirateke.
|
|
|
Hizkuntza eskakizunak banaka ezarriko dira, hain zuzen, langile bakoitzak organigraman non kokatzen den eta administratuarekin zein harreman dituen kontuan hartuz. Horrela, baloratuko da langile horrek zein
|
eragin
duen administratuak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubide gauzatzerakoan.
|
|
|
Udalerriaren egoera soziolinguistikoarengatik gaitza balitz unitate oso bat elebidun izendatzea, hizkuntza eskakizunak banaka ezarriko dira, hain zuzen, langile bakoitzak organigraman non kokatzen den eta administratuarekin zein harreman dituen kontuan hartuz. Horrela, baloratuko da langile horrek zein
|
eragin
duen administratuak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubide gauzatzerakoan.
|
|
|
Funtzionamendu zibernetikoaren ideiak berak etengabeko ziklo baten irudia iradoki badezake ere, eredua mugikorra eta dinamikoa da berekin dakarrelako gizarte inguruneak egokitu eta erreakzionatu beharra. Hori dela-eta, tentagarria da ereduaren alderdi deskribatzailetik eragiteko ahalmenera aldatzea; gainera, eztabaida egon daiteke, ea eredua bi erabilera horietara egokitzea onartu behar den ala ez, bigarren erabilerak lehenean ezinbestean
|
eragin
behar izan gabe. ziazio bidezko oreka lortze aldera jarduten duen kudeaketa dagoela adieraz dezake zirkulu funtzionalak. Sistema desorekatu daiteke, eta mantentze jarduerara mugatu, hizkuntza bakar bat erabiltzera, eta hizkuntza horrentzako eskaintza eta eskaria negoziatu beharrik gabe agertuko lirateke.
|
|
|
Gaur egun, nazioarteko hitzarmen hori erakunde horretako 47 herrialde kideetako 23tan3 aplikatzen ari dira. ...rantziako Konstituzio Kontseilua horren beldur agertu zen, 1999an4 testu hori berrestearen aurka egin zuenean—, baizik eta hizkuntzak5 Kasu honetan, L. J. Calvetek gaiari buruz duen iritziak argudio argi bezain onartuen bidez egiten dio kontra duela zenbait hamarkadatik garaturiko joerari; hau da, nazioarteko politikako eta zuzenbideko arrazoiak direla-eta hizkuntzak hiztunen aurretik jartzea
|
eragin
duen joerari. L. J. Calveten esanetan, hizkuntzak desagertzeko zorian dauden espezieak balira bezala babesteko joera badago, politiko linguistikoki zuzena deritzon diskurtso baten bitartez (Calvet 2000).
|
|
|
Gizarte ingurune baten eta hizkuntzaren gizarte funtzioak eskaintzean hizkuntza bat bestearen gainetik sustatzen duen hizkuntza sistema baten artean sinbiosi bilakaera badago, beti dago galdetzerik zein den joera hori izateko arrazoia; bai gizarte ingurunean eta haren bilakaera ez arautuan, edo gizartearen ildoetan, politika, ideologiaeta ekonomiaaldaketak
|
eragin
ditzaketen pertsona horien zuzenbidezko edo egitezko hautaketetan. Hala ere, hemen konstatazio gisa balio duenak ez du azalpen eta justifikazio baliorik.
|
|
|
Funtzionamendu zibernetikoaren ideiak berak etengabeko ziklo baten irudia iradoki badezake ere, eredua mugikorra eta dinamikoa da berekin dakarrelako gizarte inguruneak egokitu eta erreakzionatu beharra. Hori dela-eta, tentagarria da ereduaren alderdi deskribatzailetik eragiteko ahalmenera aldatzea; gainera, eztabaida egon daiteke, ea eredua bi erabilera horietara egokitzea onartu behar den ala ez, bigarren erabilerak lehenean ezinbestean
|
eragin
behar izan gabe. Eztabaida horretan," azalpeneko" adjektiboa erabiltzen du L. V. Aracilek hasierako eskema kalifikatzeko.
|
|
|
Eskariek (gizartearen hizkuntza funtzioek), ekonomiaeta gizarte eraginkortasunaren aldetik benetako beharren eramaile ez direla kenduta, input gisa jarduten dute, eta haien kudeaketa homeostasiaren doikuntzaren menpe dago. Azken horren moldagarritasunik ezak input horien masa handitzea
|
eragin
dezake, eta input horiek atean blokeatuta geldituko lirateke, gero diluitzeko, beste input batzuetara transferitzeko edo forzatzeko.
|
|
|
1 taulan, jokabide baten etorkizuneko probabilitatean
|
eragin
dezaketen mota guztietako aldagaiak ikus ditzakegu.
|
|
|
denbora kontuan izanik, aurretiazko eta ondoriozko estimuluak; jatorria kontuan izanik, berriz, kanpoeta barneestimuluak" Aurretiazko estimulazioak kasu bakoitzean berari lotuta dagoen erantzunerako funtzionatzen du, berarekin harremana daukan beste estimulu baten seinale, iragarle edo adierazpen moduan" (Segura, 1991). Jokabide jakin bat
|
eragin
dezaketen estimulu baldintzatuak dira.
|
|
|
Jokabide hori duena agian ez da jabetuko hori mendeko jokabidea dela, eta adeitasunaren adierazletzat hartzen du. Hala ere, guretzat mendetasun jokabidea da (sistematikoki amore ematea eta gure hizkuntza erabiltzeari uko egitea beste hizkuntza bat agertzen den unean), adierazpenezko jokabidea ez hartzea, eta asegabetasuna, autoestimuaren murrizpena eta gizakiari sortzen dion babesgabetasunarekin lotutako beste ondorio batzuk
|
eragin
ditzake (Weems eta Silverman, 2006). Horregatik deritzogun euskal hiztunen ongizatea eta gogobetetzea areago ditzakeela beste era bateko jokabidea izateko baliabideez jabetzeak
|
|
2009
|
|
|
Dena den, aldi berean bi hizkuntza dauden Erkidegoetan, berezkotasun printzipioak ezin du ofizialtasun bikoitzaren printzipioa ezabatu. Nolabaiteko modulazioak
|
eragin
ditzake, baina orokorrean da hizkuntza bakarraren printzipioa aplikatu, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan burututako edozein jarduerak erabateko balio eta eragin juridikoa izango baitu. Beraz, hizkuntzen erabilerari dagokionean, Administrazio Publikoek bermatu behar dutena da herritarrek hautatutako hizkuntza ofiziala erabiliko dela ad extra edo kanpo harremanetan, Erkidegoaren berezkoa izan ala ez; ezberdina da lan harremanetan —edota Administrazioaren ad intra edo barne harremanetan—, jarduera hauetan Erkidegoan berezkoa dena soilik erabil daiteke eta hori guztiz onargarria litzateke, beti ere noski, lege babesa badago eta Administrazioaren zerbitzura dauden langileak hizkuntzaren ikuspuntutik trebatuta badaude.
|
|
|
printzipio hori inplizituki sartuta ote dagoen. Erantzunak baiezkoa dirudi, izan ere oso urruti joan gabe, tipifikatzeko borondate itxirik ez dagoela ikus baitaiteke Konstituzioko 14 artikuluan beste baldintza edo zirkunstantzia pertsonal edo sozialak aipatzen direnean, zeintzuk logikoki hizkuntzari lotuta egon daitezkeen Konstituzioko 10.2 artikuluaren
|
eragin
zuzena dela-eta. Aipatu artikuluak, jakina denez, funtsezko eskubideei buruzko arauak alor horretan eman diren eta Espainiak berretsi dituen nazioarteko akordioen arabera interpretatuko direla dio.
|
|
|
Bai lortu ere. Lehenbizikoak izan ginen domeinu kultural bat lortzen, herrialdeko 98 erakunderekin babesarekin, eta inpresioa
|
eragin
zuten 68.000 sinadura egiaztaturekin.
|
|
|
Gaur egun hizkuntza ekosistema berri bat dugu eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez dago hiztun kopuruaren baitan ez eta gobernuen
|
eragin
politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean: ingelesa hizkuntza komun gisaeta garai globalean tresna erabilgarri izan nahi duten hizkuntzak daude.
|
|
|
Eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez dago hiztun kopuruaren baitan ez eta gobernuen
|
eragin
politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean.
|
|
|
Ibilbide luzetxoa egin du dagoeneko, proba epe jakina tarteko. Hainbat aldaketa, xume eta ez hain xume,
|
eragin
zaizkio bidean. Proposamen metodologiko hori nazioarteko aditu handi batzuei pasatu zaie tartean, azter dezaten eta iritzia eman.
|
|
|
Wellmanen azterketa hauek beste autore batzuek jo duten gaia arakatzen dute: komunikabide elektronikoek kultura zein nortasunaren eta espazioaren artean
|
eragin
duten deslotura. Kultura eta espazioaren arteko desloturari buruz, Joshua Meyrowitz izan zen placeless cultures terminoa proposatu zuena, kultura telebistaren bidez hedatzen zen neurrian jadanik kultur komunitatea espazio fisikoaz haratago zabaltzen den eremu baten gainean eraiki zitekeela ohartaraziz (Meyrowitz 1985).
|
|
|
Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan
|
eragin
zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza. Horrek ahuldu egiten du estatua, ez bere mendeko herritarren aurrean (alde horretatik oso sendo jarraitzen du), baina bai talde nortasun emaile gisa.
|
|
|
Izan ere, kulturak zein estatu nazioak errotik ari dira aldatzen. Kulturen kasuan, haien arteko elkartrukea eta mestizaia gero eta handiagoak dira, batetik; testuinguru soziohistorikotik at eta modu industrialean ekoitzitako kultur produktuen
|
eragin
gero eta handiagoa pairatzen dute, bestetik. Honek guztionek kulturen homogenizaziorako joerak sortzen ditu.
|
|
|
espazio politiko, ekonomiko zein komunikatibo nazionalaren mugak, ikur nazional ugari (txanpona adibidez), eta beste zenbait. Bestalde, lehenago estatua herritarren ahaide nagusi gisa agertzen zen jendearen aurrean, gure bizimoduan
|
eragin
zuzena zuten erabakiak hartzen zituen erakunde gisa; horrek indartu egiten zuen nazio nortasuna eratzeko zuen ahalmena. Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan eragin zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza.
|
|
|
Bestalde, lehenago estatua herritarren ahaide nagusi gisa agertzen zen jendearen aurrean, gure bizimoduan eragin zuzena zuten erabakiak hartzen zituen erakunde gisa; horrek indartu egiten zuen nazio nortasuna eratzeko zuen ahalmena. Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan
|
eragin
zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza. Horrek ahuldu egiten du estatua, ez bere mendeko herritarren aurrean (alde horretatik oso sendo jarraitzen du), baina bai talde nortasun emaile gisa.
|
|
|
Hazten ari den hirigintza sakabanatuaren fenomenoaren aldean, patetikoak dira euskara sustatzeko gobernueta udal planak. Ildo beretik, ez da alferreko lana izango gogoeta egitea gure herri eta hirietatik kanpo ugaritzen ari diren olgetako eta merkataritzako azalera handiek, hala nola MegaParkek, Arteak, Urbilek, Txingudik, Gorbeiak eta Olaberriako Carrefourrek
|
eragin
dituzten hizkuntza ondorioei buruz, edo AHTk eta halako azpiegitura handiek bizi estiloan, eta, horrenbestez, kulturan eta hizkuntzan eragingo dituzten inpaktuei buruz.
|
|
|
Carrefourrek
|
eragin
dituzten hizkuntzaondorioei buruz, edo AHTk eta halako azpiegitura handiek biziestiloan, eta, horrenbestez, kulturan eta hizkuntzan eragingo dituzten inpaktuei buruz. politikaren ardatza izango dela aldarrikatzen denean. Horixe da, hain justu, globalizazio neoliberalaren estrategia ezagun bat:
|
|
|
Zuk esandakoen artean nik ezagutzen ditudanak, gogoeta ugari
|
eragin
dute nigan sarri, baita gaur egun ere. Egia esan, merezi du zure ibilbide luze eta argitalpen kopuru handiaren biltze lana egitea, azterketa orokor eta sakon bat burutzeko.
|
|
|
Dilts en ereduak aukera ematen du hausnartzeko aldaketez, ikaskuntzaz eta komunikazioaz, eta lagungarri gerta daiteke jakiteko non
|
eragin
behar den, lortu nahi den aldaketa erdiesteko. duen ulertzen badu aldatuko da, zentzua bilatzen badio, ez guk edo irakasle batek esaten diolako... Ikuspegi honetatik, sakonagoa eta anbiziotsuagoa da esku hartze modua.
|
|
|
— Zertan
|
eragin
behar da, arrakasta lortzeko?
|
|
|
Gure eginkizunean laguntzeko, Programazio Neurolinguistikoaren arloko aditua den Robert Dilts en (Dilts, 2003) pentsamenduaren maila logikoari eutsi genion. Dilts en ereduak aukera ematen du hausnartzeko aldaketez, ikaskuntzaz eta komunikazioaz, eta lagungarri gerta daiteke jakiteko non
|
eragin
behar den, lortu nahi den aldaketa erdiesteko.
|
|
|
Dilts en ereduaren arabera, ez da nahikoa lortu nahi diren jokabidealdaketak definitzea. Goragoko maila neurologikoetan ere
|
eragin
beharra dago: gaitasunetan eta, batez ere, usteetan.
|
|
|
Ipuinok ez ziren nolanahikoak, Ibarrola psikologoak adimen emozionala lantzeko sortu eta bideratutakoak baizik. Ipuin hauek baliatuz eta bakoitzaren ondorengo galderak erabiliz, seme alabekin elkarrizketak
|
eragin
nahi ziren zenbait emoziori buruz (haserrea, tristura...). Hurrengo saioetan, tarte garrantzitsua eskaintzen zitzaien familia bakoitzean ipuin kontaketaren nondik norakoak azaltzeari.
|
|
|
Udalean eta herrian euskaraz (2008). 20 urteko ibilbidea egin du euskararen garapenean, eta esan dezakegu plan integrala eta koherentea lortu duela, hau da, udal barrura zein kanpora begira egin duela lana eta planak era berean
|
eragin
diola erakunde barruko zein herriko hizkuntza normalkuntzari. Kasu honetan ere hainbat alderdi azpimarratu ahal dira:
|
|
|
Gauza askoren erantzukizuna norbanakoarengan uzten den garai hauetan (esate baterako zerga iruzurraren aurrean parte ematea eskatzen digute), auzo lanerako erabili nahi dugu guk lidergotza. Jakinik ere, euskararen sarbidea lan munduan eragozten duten faktore sozio estruktural boteretsuak badaudela, EraLanera bildu garenon
|
eragin
esparruan hizkuntza erantzukizuna partekatzeko prozesu bat bideratu nahiko genuke. Esan genezake nolabait euskararen normalizazio prozesuaren plano mikroan ari garela, oso lan kualitatiboan.
|
|
|
Jakinik ere, euskararen sarbidea lan munduan eragozten duten faktore sozio estruktural boteretsuak badaudela, EraLanera bildu garenon
|
eragin
esparruan hizkuntza erantzukizuna partekatzeko prozesu bat bideratu nahiko genuke. Esan genezake nolabait euskararen normalizazio prozesuaren plano mikroan ari garela, oso lan kualitatiboan.
|
|
|
• Egoera sozioekonomikoak: krisiak edo lan bolumen gehiegizkoak zelan
|
eragin
dezaketen, zein den egoerarik onena.
|
|
|
Plan gehienak gauzatzeko garaian, ordea, errealitate jakin batekin egiten dugu topo: helburua lortzeko (aldatzea eta hobetzea), planarekin zerikusia duten pertsonengan zuzenean
|
eragin
beharrarekin, eta, are zehatzago, pertsonen jarreretan eragin beharrarekin.
|
|
|
Plan gehienak gauzatzeko garaian, ordea, errealitate jakin batekin egiten dugu topo: helburua lortzeko (aldatzea eta hobetzea), planarekin zerikusia duten pertsonengan zuzenean eragin beharrarekin, eta, are zehatzago, pertsonen jarreretan
|
eragin
beharrarekin.
|
|
|
Plan gehienak gauzatzeko garaian, ordea, errealitate jakin batekin egiten dugu topo: helburua lortzeko (aldatzea eta hobetzea), planarekin zerikusia duten pertsonengan zuzenean
|
eragin
beharrarekin, eta, are zehatzago, pertsonen jarreretan eragin beharrarekin.
|
|
|
Plan gehienak gauzatzeko garaian, ordea, errealitate jakin batekin egiten dugu topo: helburua lortzeko (aldatzea eta hobetzea), planarekin zerikusia duten pertsonengan zuzenean eragin beharrarekin, eta, are zehatzago, pertsonen jarreretan
|
eragin
beharrarekin.
|
|
2010
|
|
|
Horren oinarri teoriko sendotik hasitako lanak badu jarraipen aplikatu egokia ere, informazioren bilketarako inkesta erabiliz; lanabes horren diseinuan ez da hutsetik abiatzen, baizik eta beste egoera eta beste lekuetan erabiliak izan diren materialak baliatuz. Lan horren guztiaren emaitzak eta ondorioak guztiz balekoak dira hizkuntza aldaketa erakunderen batetan
|
eragin
nahi duen ororentzat. Areago, susmoa dugu esfortzu horren balioa lan honetan ez dela agortuko, bide beretik aurrera egin nahi izango duen orok makulu ezin egokiagoa aurki dezakeelako Barrenetxearen izerdiari esker eskuratutako idazlan honetan.
|
|
|
Eta hori da euskalgintzatik egin izan ditugun diagnostikoetan kontuan izan ez duguna. Jarrerak aldekoak direnez, ez dugu horietan gehiegi
|
eragin
beharrik ikusi. Erabilerari begiratu diogu gehiago, eta horra begiratzean ohartu gara euskaraz gaindiezinezko zailtasunik gabe egin litekeen zenbait egoeratan leitzarrek erdaraz egiten dutela.
|
|
|
Ziur asko hausnarketa hau
|
eragin
duen errealitatearen indarra, erdaraz ongi ez jakite horren indarra, ez da hainbesterainokoa, oraingoz behintzat. Burbuila ez baita hain burbuila.
|