|
2000
|
|
|
Zioak ez ziren ezagutzen, baina aipaturiko hiru horietatik edozein izan zitekeen. Nolanahi ere, ez zen hura izan istripuaren ondoren
|
erabili
nuen estreinako buruhaustea. Estreinakoa, agure adiskideaz arduratzea izan nuen; huraxe, hilotz aurkitu nuena bi ilara harantzago, irribarre idor bat zuela aho zilarrezkoan.
|
|
|
beti bera eta beti desberdina. Hainbat hipotesi
|
erabili
nituen, arrazoibidezkoak, neurrikoak, izen mikatz bat ekarri zutenak ondorio gisa: konplota.
|
|
|
Ez, jakina:
|
erabili
zuen tonu guztiz zinikoak ez zuen zalantzabiderik uzten: esaten ari zitzaidan:
|
|
|
Ez gustura eta ez nahi  ta, dagoeneko antzemango zenuen bezala. Nola ekarriak izan ginen, zer jukutria eta azpijoko
|
erabili
zituzten, aspaldian utzi nituen esanda. Bere kabuz, diruaren akuiluz, etorriko zenik ere izango zen apika; ez naiz ni horien artean zenbatzekoa, Jainkoak ongi daki hori edo jakingo luke, aspaldian hila ez balitz; era berean, dagoeneko ohartuta egongo da irakurlea Oinazeak orduak luze ditu programa ez zela programa arrunt bat; zerbait izatez gerotan, gehiago zela epai bat, non gonbidatuak eta irakurleak jakin behar luke gonbidatu hitz horri zein zentzu eman ez baitzuen defentsarako aukerarik txikiena ere, nire aurretik joan ziren gizagaixo guztien paraderoak ezinago argi erakusten duen moduan.
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. Eta ikusi aditza
|
erabili
dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera,... Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
...zidan Luisek aspirina bat eta kondoi bat eman zizkiola ni benefiziatzeko; baina haren harropuzkeriaz aspertua, Mesa Verdeko kanpinean afaltzen ari ginela, Luisek coca cola bat edaten ari zela ikusirik, ezkutuka berari bota zion, berez, ni ble ble jarri behar ninduen aspirina Mesa Verdeko hartan ez al nuen bada Estherrekin ipurtargiak biltzen harrapatu..., eta, zera, kondoia, geroko jostaldi batean
|
erabili
genuen.
|
|
|
Ez dakit zenbat denboran egon garen lurrean etzanda, baina altxatu bezain laster zer gertatu den ikustera gindoazela, edozer izanik ere, azkenean larrialdietako telefonoa
|
erabili
genuela pentsatu dut. Eta zer gertatu den ikusteko puska bat atzera egin dugunean, Karmelo eta beste gizon bat Tom lurretik altxatzen ikusi digutu.
|
|
|
Badakizu, bizkartzainon aspaldiko partez, gaur ez du" luxuzko ertzain" adierazpidea
|
erabili
lehen araua sistemaz sistematikoa ez izatea da; horrexegatik etorri naiz zureganaino, aurrikuspen guztiak hautsiz, zuri ustekabe bat ematera. Egia esan, Karmelok ere bereak eta asto beltxarenak esan dizkit.
|
|
|
" Denon bizi  tza aski mediokrea dun", esaten zidan orokorki Teresak," horrexegatik ez dinagu ahantzi behar, tarteka, txinparta ba  tzuk piztea". Baina gero, zehatzago, txispatu ginen batean moz  kor mozkor eginda amaitu genuen azken afarian, aitortu zidan nire bizi  tzari urtetik urtera monotonoagoa irizten ziola (erabat ulertzen ez dudan arren, oso esanahi ona izan behar ez duen" patetiko" hi  tza ere
|
erabili
zuen), eta agian, banaketaren oinazea gorabehera, aukera ezin hobea zela norabidez aldatzeko eta txinparta desberdinak pizteko (dena aitortu behar badut, Teresak ez zuen sekula Dabid oso gogoko izan). Eta, egia esa  tera, orain neure baitan dardara inarrosle bat sumatzen dut, metrokoa baino askoz bortitzagoa, azpi azpian nuen desioa zuhaitzetako sustraiak bezala kanporatu nahian dabilena.
|
|
|
Atzo ez bezala, mugimendu doi bat antzeman arren, goizaldeko laurak eta erdietan Grand Canyoneko errepidea kasik hutsik ageri zen. Abiapuntura heldu, eta, furgonetatik irten garenean, Danek atzoko hitz berdintsuak
|
erabili
ditu gu agurtzeko. Txarrenaren esperoan, honela amaitu du:
|
|
|
Detektibe honek ezin ba dena ondo egin. Lasaiago sentituko nintzateke zurekin posta elektronikoa
|
erabili
ahal izango banu; horretara pasarte osoak idatziko nizkizuke eta zuk hobeto ulertuko zenuke zer esan gura dizudan. Eseki aurretik, Dabid, uste dut jakin egin behar duzula gaur Tom ez dela gainerako taldekideekin joan eta gelan geratu dela.
|
|
|
Bala batek giza gorputzean zelako txikizioa eragin dezakeen ikusteko, ez dago hori baino froga hoberik. Orain badakigu marka horretako pistola batek, sei bat metrotik tiro eginez gero, hori bezalako zulo bat sortuko lukeela zure gorputzean (ongi oroitzen naiz" zure" hitza
|
erabili
zuela, edo" lizukeela" bestela). Eta harrigarriena zera da:
|
|
|
Hemen, Europan bezala, izango da zure erantzungailuko mezuak etxetik kanpora entzuteko aparailurik, ezta Popo? Haren ezizena
|
erabili
dut, nahitara, nire helburua errazago lortuko nuelakoan.
|
|
2001
|
|
|
Hala behar du, gainera. Armak behar beharrezkoa denean soilik
|
erabili
behar dira. Honatx condottiere on baten aurreneko legea.
|
|
|
...ko egiaz  koa, batik bat halako Konde odol edalerik ez zelako inoiz existitu; ez, behintzat, gizakiok errealitate hitzaz ulertzen dugun zer zehatz eta neurgarriaren arloan; hala, bada, T. ko sarraskia azaltzeko orduan, zientzialari horiek, fabulak eta sorginkeriak alde batera utzita, nahiago dute, azken emaitza zuhurretara iritsi bitartean behintzat," izurrite" bezalako hitz neutro bat
|
erabili
, batez ere erasotik libratu ziren herritar bakanak oraindik gehiago ez izutzeko asmo lasaigarri eta, aldi berean, osasunezkoarekin.
|
|
|
Orduan, arimak ez ezik, lotsak, tristurak, pozak eta mota guztietako grinak ere estal  tzeko
|
erabili
zituzten arropak.
|
|
|
Arin bat aukeratu, zilarrezkoa edo plastikozkoa, bardin deutsa; erdiko atzamarrean estutu barik ondo sartzen dana. Erabili eta
|
erabili
, harik eta bera barik baino errazago josten dozula konturatu arte.
|
|
|
Ametsak izatea ondo dago, baina, ametse  tan bizi izatea, ez. Neurriak hartu behar dozuzanean,
|
erabili
zinta metrikoa. Alde bieta  tik  zenbatuta dago eta punta banatan amaiera metalikoa dauka, behar ez danean batzeko.
|
|
|
Alde bieta  tik  zenbatuta dago eta punta banatan amaiera metalikoa dauka, behar ez danean batzeko. Oihalak, marra luzeak edo tolesturak neurtu behar dozuzanean, egurrezko erregela bat
|
erabili
zeinke bere ordez.
|
|
|
Ondo zorroztuta eduki eta etxeko beharretarako beste batzuk
|
erabili
.
|
|
|
Nigaz ezkontzen bazara... jarraitu eban, jostorratz hauxe izango da
|
erabili
dozun erremintarik astunena.
|
|
|
Jantziak hegalean edo barrenean eukiten dabe, ba, oihal zati bat bere gain batuta, ba horrexeri deitzen jako tolestura. Ezkutuan joaten da, beti, apaingarri moduan
|
erabili
nahi ez bada, behinik behin.
|
|
|
Normalean, alde erantzira josten da. Apaingarri moduan
|
erabili
nahi denean, ordea, alde onera.
|
|
|
Normalean, bueloa emoteko erabiltzen da. Amamaren soineko baltza, neuk bere
|
erabili
nebana... Ez zara akordetan?
|
|
|
Aurrean lau toles eta atzean beste hainbeste. Amamak osabagaz umedun egoala
|
erabili
eban.
|
|
|
Ez dizu kalterik egingo. Zuek, Â gazteok, ez dezue titare askorik
|
erabili
zuen denboran  eta...
|
|
|
Ez... Beste gauza batzuk
|
erabili
behar izan ditugu guk. Garai bakoitzak bere bizi patroia eskatzen du.
|
|
|
Itxidurei dagokienez, era askotakoak saltzen dituzte eta kontu! Plastikozkoak, egurrezkoak, metalezkoak, kristalezkoak, hezurrezkoak, forratuak edo nakarrezkoak..., gauza guztiekin gertatzen den bezala, aldian aldikoa
|
erabili
; beti ere, gerrikoarekin ondo doana. Oihal txatal txiki batean egin ditzakezu saioak.
|
|
|
Aita bezain sorbalda zabala ateratzen bazara, ez sorbaldakorik
|
erabili
, ezta deskuidatuta ere, halako robot itxura agertu nahi ez baduzu, behintzat. Papar hegal estuak eta apaingarri bertikalak izaten dira, halakoetan, egokienak.
|
|
|
Beste gauza bat: ez
|
erabili
gerrikorik, eta ez jarri beste kolore bateko oihalik gerrian. Hitz batean:
|
|
|
Ez estutu. Mahuka nabarmenik ez
|
erabili
. Estuegirik ere ez.
|
|
|
Metro eta hirurogeita hamabostetik gora neurtzen baduzu, ahaztu marra bertikalak. Gerriko zabalak
|
erabili
haien ordez.
|
|
|
Txiki samarra gelditu zarela esaten badizute, hau da, ez bazara ohiko metro eta hirurogeira iristen,
|
erabili
oihal marra bertikalak. Ahal dela, ez erabili estanpatuak.
|
|
|
Txiki samarra gelditu zarela esaten badizute, hau da, ez bazara ohiko metro eta hirurogeira iristen, erabili oihal marra bertikalak. Ahal dela, ez
|
erabili
estanpatuak. Gerrirainoko jaka motxak ere ondo geldituko zaizkizu.
|
|
|
Bular handiak badituzu, mokorrak markatu. Ez traje esturik
|
erabili
, ezta papar farfaila eta izurrik ere. Pikodun hiruki itxurako eskoteek ondo emango dizute.
|
|
|
Hartara, baliteke, behin edo behin, hasierara eta bukaerara iristea. Eta, hala ez balitz ere, dena pilatuta edukiz gero, errazago
|
erabili
ahal izango dugu behar dugunean.
|
|
|
nuan eta nuen. Hura, Goierrikoa, Bizkaiko nebanen ahaide hurbila; hau Beterrikoa (Donostia Hernani aldekoa, hobeto), Nafarroa Lapurdietakoa berbera, Lardizabal goierriarrak ere, hobe ustez,
|
erabili
zuena. Gero, nun izkribuz agertzen hasi zenean, Orixe ez zen azkena izan4 Besteek, nuin eta horren kideek, gerra gutxi eman dute hemen, nik dakidanez behintzat.
|
|
|
ez dugu gure ametsean erdararen oihartzuna baizik entzuten euskal hitzetan. Jakintza liburuak egin dituztenek erdarazkoak itzuliaz eta antolatuaz egin dituzte, erdara
|
erabili
baitute gehienbat haiek ere gure antzera beren ikastaldietan eta erdaraz mintzatzen baitira hitzez nahiz izkribuz beren baitarik zerbait sortu edo aurkitu dutenean beren lankideei jakinarazteko.
|
|
|
osatzen dituzte beren hitz eskolatuak. Horrelaxe, artzain edo ikazkin euskaldun bati azaltzen badizkiogu teologiaren edo fisikaren ezkutu sakonak, jabetuko da gure hitzen mamiaz; ez, ordea, erdaldun ezjakin bat, erdaraz sail horietan
|
erabili
ohi diren hitzak badarabiltzagu.
|
|
|
Raul [Guerra] Garridok, Kintanak eta bestek
|
erabili
zuten eztabaidan4, diodanaren antzeko zerbait hartu zuten ontzat: escritor vasco ez da euskal idazleren ordaina, ezta hau ere harena.
|
|
|
Halaz guztiz, nolabait adierazi behar dugu gaztelaniaz (edo erdaraz erabat) euskal idazleen berezitasuna. Eta euskérico onartzen ez badugu gaztelaniari dagozkion arrazoiengatik, orduan, duela hogei urte esan nuen bezala, vascongado eta literatura vascongada
|
erabili
behar genituzke, jatortasunari begira, hori izan baita inguruko erromantzeetan, eta ez gaztelaniaz bakarrik, gure hizkuntzak eraman duen izenondokoa. Hori onartu nahi ez badugu, eta beldur naiz, garen bezain kontentagaitzak garelarik ez dugula onartuko, ez zaizkigu esaera aski astunak eta traketsak baizik gelditzen:
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan
|
erabili
zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu behar ditugun euskaraz ez dakiten, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
Euskarak bere tamaina hori dela medio ez du gehiegizko hedadurarik izan, ez lurrez ez hiztunez eta ez literatura obrez ere. ...t (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du biderik izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak
|
erabili
behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ euskara ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela. Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira beste hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Nire ustez lehen esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek; lehen esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki, euskara
|
erabili
den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta hizkuntza hori erabili zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia.
|
|
|
Nire ustez lehen esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek; lehen esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki, euskara erabili den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta hizkuntza hori
|
erabili
zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia. Baina ez da hori bakarrik.
|
|
|
Badirudi gainera iratxo madarikaturen batek okertzen zituela âezin zuzentzen esanâ gure pausoak hitz eta esaera jatorren ordezko bila genbiltzanean. ...ez zitzaigulako, antzinako hitz galdu bat" ederturik" âzegoen zegoenean ezin utziâ dagonilla  sortu genuen3; eztakit hau zer dukan eta antzeko barrabaskeriak idazten hasiak gara (ez ote digu oraintsu gramatikari ezagun batek erakutsi izan bedi, izan bitez hitanoz nola esan behar diren?)," Logika" k horrela eska  tzen duelako; horrexegatik beragatik, dautso, daust
|
erabili
behar omen dira Bizkaian, deutso, deust zokoratuaz," orainaldiak a behar duelako". Batasunera bidean, gutxietsi dituzte Bizkaian Euskal Herri osoko ditu (z) eta bere kideak," giputzak direlako".
|
|
|
" Egia da, bai, dirudienez, atzizki bat gaizki ebakiaz eta adituaz sortu zela hitz hori. Guztiaz ere, bada zerbait, Azkuek Aita Iraizozek eta beste zenbaitek
|
erabili
dutenez gero eta horiek direla bide literatur euskaran sartuxea dagoenez gero".
|
|
|
" Noraezekoa zen ia nik lehendabiziko dudan hizkuntza, haurretan bakarra izan ondoren, gogoko izatea. Ez da, beraz, harritzeko
|
erabili
badut eta oraindik ere erabiltzen, ozen nahiz motel, ahoz eta lumaz: horrexegatik beragatik guztiz pozgarri zait orain Unibertsitatean, irakasbide gisa erabili ahal izatea".
|
|
|
Ez da, beraz, harritzeko erabili badut eta oraindik ere erabiltzen, ozen nahiz motel, ahoz eta lumaz: horrexegatik beragatik guztiz pozgarri zait orain Unibertsitatean, irakasbide gisa
|
erabili
ahal izatea".
|
|
|
hitzaldiak, artikuluak, berripaper laburrak... Idatzi ziren urteak ere desberdinak dira, gainera? 1951koa da zaharrena; 1987koa, berriena?, eta ez ditu gure ediziorako
|
erabili
dugun batasun jantziak erabat berdindu. Berdintze guztiak ez dira on noraezean, eta berdintasunak gorabehera, badago bilduma guztian zehar asmoz eta idaztankeraz halako batasun ukaezin bat.
|
|
|
Historiari, eta historiak eskuetan jarri zionari, zor ziona dago jokoan Mitxelenarentzat. Horregatik, bilduma honi izenburua jarri behar zitzaiola eta, buruan
|
erabili
genuen izenburuetako bat Euskal lokarria izan zen. Guztiz barneraturik baitu, bere portaera guztia markatzeraino, kate-begi bat dela, ez gehiago; baina ezta gutxiago ere.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko euskararen egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe urte luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta euskararen aurkako irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa
|
erabili
nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure hizkuntz arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra:
|
|
|
Gogoan dut euskaraz ez dakiten euskal herritarren hizkuntza harresia aipatu niola, besteak beste. Halaber, esan nion osasungarri litzatekeela, erdal hiztunen herritartasunarentzat bezala euskal hiztunon bertakotasunarentzat ere (euskara inoren aurka
|
erabili
baino, euskara geure buruen alde baliatu nahi dugun euskal hiztunontzat, alegia), euskal komunitate osoak gure arazo, kezken eta nahien berri izatea. Horretarako, euskal lanak âtartean eta nabarmen, Mitxelenarenarenak berarenakâ Â ezagutaraztea guztiz beharrezkotzat jotzen nuela erantsi nion.
|
|
|
Mitxelena guztiz bat letorke âbere testuetan guztiz bat datorâ maiz
|
erabili
izan dudan Heinrich Böll en esaldi batekin: " Bizilegezko herri batean hizkuntza bizilegezko bat bilatzen saiatzea da nire eginkizuna".
|
|
|
Hitz bi esan nahi nituzke honetaz, Unibertsitateari buruz behin eta berriro eragile gisa agertu naizenez gero. Ez beza inork, mesedez, harrokeriatzat har
|
erabili
dudan hitza. Euskaraz dakienak ongi daki zerbaiti eragiten ari dena zerbait nahasten ari dela.
|
|
|
Egia da, agian, ez direla euskaldun zahar eta betikoak bezain jatorki mintzatuko. Okerrenean ere, ordea, ukitu dituzte, eta ederki ukitu ere, euskaldun zaharrok,
|
erabili
ez ezik, aipatu ere ez genituen hamaika premiazko gai.
|
|
|
1976ko azkenetaraino lortu dena, nahi adina ez izanik ere, gutxiestekoa ere ez da. Euskaltzaindia, urte luzeetan isilik egon ondoan, goi mailako ikerlanak egin arren ez zen ia erabakirik hartu?, zentzuzko erabaki apal batez hasi zen; beronek dioenez," euskal hitza" aspaldidanik euskaldunek
|
erabili
duten eta darabilten hitza da, datorren lekutik datorrela36: bestela esan, quod semper, quod ubique, quod ab omnibus.
|
|
|
30 Batzuek monopolioaren politika
|
erabili
zutelako ez ezik, baita besteek parte ez har  tzeko eginahalak egin zituztelako ere. " Eusko Ikaskuntza" ren lehen biltzarrean, Doktor Madinabeitia ezik, sozialismoaren hutsuneari buruzkoak, ikus ASJU V (1971), 61 or. eta hur.
|
|
|
Ate leihoak zabaldu, baino noraino? Ez dakit puntu hau behar bezala aztertua izan denik, baina badirudi, arras oker ez banabil, erabiltzen ziren erdaratikakoak hartu zituela bere obran; ez zuela gehiagorik
|
erabili
ez besteri erabilarazi. Mailak hobeki finkatu behar genituzke, nik uste, orduko usadioetan ere.
|
|
|
ikus bertiztu, betiraunde, bidutzi, enura (apenas entzun zezakeen Azkuek Lekunberrin), eta. Orduko idazleek, halaz guztiz, kontuz
|
erabili
zituzten hitz asmaberriak, sortzailearen oinatzetan, pozoitsu izan zitezkeelakoan, dirudienez, harraldi larriegietan.
|
|
|
Besterik geratu da eta lehentxeago eta gehixeago. Neronek, esate baterako, oguzi irakurria dut" (ahoz) ebaki" adierazteko; hain aspaldiko ez diren Euskaltzaindiaren agirietan ikus daiteke elkarte hori hango edo hemengo Ekauta Jauregian batu zela (ez genuen artean Jaurerririk, Olabideren itzulpenetan izan ezik); bertitza eta bertiztu Artetxe zenak
|
erabili
bide zituen azkenekoz, eta premia gorrian gaudenean galdutzat utzi behar.
|
|
|
Lehenbizi lehenbizitik nabari zen, gazteagoen artean, susmo kontentagaitz baten arraiza eta hori, duda mudakotzat jo bazitekeen hasieran, gero eta argiago eta zaratatsuago. Lehen ez ziren arazoak ongi aztertu eta erabaki; behar ez zen bideko jokaera
|
erabili
zuten. Nik, egia esan, begi zorrotzak izan ditut hutsak ikusteko (batez ere, huts horiek geure buruarenak, neronenak barne, direnean), baiezkoan erantzun ohi nuen, ez beti, baina bai gehienetan.
|
|
|
Han beharrik gabe
|
erabili
nuen izena erabiltzeko ez dut eragozpenik, ez baitut uste deitura hori zenbaitek pentsatu duen bezain berria denik. Bistan da, dena den, castellano esateko gaztelau erabiltzen zuen euskal jendeak ez zukeela Gipuzkoano bere horretan utziko, Xenpelarrek eta usa zezaten.
|
|
|
Ez du horrek esan nahi horiek euskaraz
|
erabili
behar ez direnik. Baina bi gauza dira, eta arras bereziak, jakintza irakastea eta jakintza aurreraraztea, edo aurrerarazi nahian ibiltzea, gizon ikasi askojakina eta bilatzailea zeharo ezberdinak diren antzera.
|
|
|
U. jaunaren azken hitzak ipiniko ditut orain: " Lekuonak, berriz, deikia edo bokatibua nola
|
erabili
bear dugun aditzera ematen digu, oso ta gozo. Bi idazlanok pozarren irakurri ditugu.
|
|
|
Kutsu hori ezinbestean hartu nuenean, gainera, Trubetzkoi, Jakobson eta Martinetengandik hartu nuen, ez Barthes, Lacan, Foucault eta horien gisakoengandik. Lévi Strauss, bai,
|
erabili
izan dut noizbehinka, besterik zelakoan. Dena den, Larresorok baino gogokoago dut eta izan dut Chomsky.
|
|
|
Gure ustez, ordea, egiazko garbitasuna eta ez alegiazkoa sakonago zegoen (Chomsky argitara baino lehenago ari ginen), jatortasunaren osinean ezkutatua. Hitzei dagokienez, beraz, garbia da jatorra dena, euskaldunek (literatur mailaz ari ginen batik bat)
|
erabili
dutena nondik ere nahikoa den. Lehen oinarri hau, erabiltzeak bihurtzen duela hitza euskal hitz eta ez etorkiak, Euskaltzaindiak aditzera eman zuen, ez zalapartarik gabe, Bilboko biltzarrean, Arantzazukoaren ondorengoan.
|
|
|
Angel Irigarayren izena besterik ez dut aipatuko; hau, oraindik taxuz eta iturburu egokiez horretan ari baita. Axola dute, eta ez dira agian gure artean behar adina
|
erabili
, Fernando Gonzà ¡ lez Ollék Nafarroako hizkuntzez burutu dituen lanak" La lengua occitana en Navarra", Revista de dialectologÃa y tradiciones populares 25 (1969), 285, eta" El romance navarro", Revista de filologÃa española 53 (1970), 45 Ezin puntu guztietan berarekin ados egon (cf. Homenaje a don José Esteban Uranga, Pamplona 1971, 201 or.):
|
|
|
Ez naiz laburzki baizik mintzatuko azkenaldian
|
erabili
eta erabilarazi nahi izan zuen euskara moldeaz. Ez da gehienetan zorionekoa izaten euskal idazle eta euskalariaren arteko ezkontza, bata bestearen kaltean ari baitira beti.
|
|
|
Badakigu, egia, hizkuntzaren muga oro inguratzaileak mundu osoarenak direla (izan daitezkeen mundu guztienak, nolabait esan); hiz  kuntza bera du, halere, bere soilean, dagokion eta egotzi zaion lanbide bakarra, gainerako guztia (zenbaiten ustez bederen) delako zorioneko inmanentziaren hesitik ihes ibiltzea bailitzateke. Filologiak, berriz, testua (ahozkoa nahiz izkribuzkoa) du eremu eta, testua landuko baldin bada, hori bere araztasunean argitaratzeko eta ulertarazteko edonolako tresnak
|
erabili
ditu. Nagusi da, beraz, eginkizunez, hizkuntzalaritzaren aldean eta ni behintzat, horrexegatik beragatik, ez naiz sekula ausartu, oraintsu arte, sail horretako gaiak lardaskatzen, esku trebeagoren premian zirelakoan.
|
|
|
Zenbaitek esan dezake eta zenbaitek esango du euskal idazle kaxkarra izan genuela andoaindarra, euskara ia isil gordean baizik
|
erabili
ez zuena,  testu zaharrei Telletxeak gehitu dizkienak aintzakotzat hartzen baditugu ere. Erdaraz idatzi zuen gehienbat, guztiok dakigunez, eta ausarki bezain ederki, gaztelaniaz batez ere2 Alde horretarik idazle bezala zor zitzaion zorra, egia esan, ez zaio oraindik aitortu, baina hori beharbada  askok Barojari ukatu dionaren pareko arrazoiengatik gertatu da:
|
|
|
Erdaraz idatzi zuen gehienbat, guztiok dakigunez, eta ausarki bezain ederki, gaztelaniaz batez ere2 Alde horretarik idazle bezala zor zitzaion zorra, egia esan, ez zaio oraindik aitortu, baina hori beharbada  askok Barojari ukatu dionaren pareko arrazoiengatik gertatu da: erdara itsus  ki, tankera gaiztoan
|
erabili
omen zutelako. On da gu ere erdaraz mintzatzea, ahoz eta izkribuz; beheko mailatik goraxeago ezin igo gaitezkeelakoan, halaz guztiz.
|
|
|
7 Erizkizundi Hirukoitzaz ari da, hots, Euskaltzaindiak Azkueren gidaritzapean, 1921etik aurrera, Euskal Herrian zehar dialektologi inkesta egiteko
|
erabili
zuen galdetegiaren izena. Gorde diren ondorioen bilduma Ana Mª Echaidek prestatu zuen eta Euskaltzaindiak argitaratu (Iker, Bilbo 1984) (B.
|
|
|
–Zer deritzezue gure artean gehienbat
|
erabili
izan diren gaiei?
|
|
|
–Eta nola
|
erabili
behar liratekeela uste duzue gai horiek?
|
|
|
Aldi txarrean jaio gara gure neurriaren betea agertzeko: mendera ezin genitzakeen gertariek
|
erabili
gaituzte maiz aski orbela bezala nora ez genekiela. Nolanahi ere, eta aspaldidanik naiz iritzi horretakoa, Paradisu galduaren mina daukagu  hezur muinetaraino sartua eta beldur naiz ez ote garen beti ibiliko gaur biharretako munduan tanquam aduenae et peregrini, herriminak uzkurturik dauzkan arrotz eta kanpotarren gisan.
|
|
|
Gehiegitan, izan ere, ibili izan gara elkarren berri ez genekiela eta jakin ere nahi ez genuela, ez oraingoek lehengoen, ez alde batekoek bestekoen. Zaharrak, batik bat, ez genituen aldi batean gure artean nahi, ortografia moldakaitza
|
erabili
zutelako, mordoiloegi idazten zutelako eta aipatuko ez ditudan beste mila arrazoi eta aitzakia bide zirelako. Hondarraren hondarrean, ordea, beste zerbaitengatik agian:
|
|
|
Pentsatzekoa dirudi beraz ez ote daitekeen beste horrenbeste hizkun  tza baten egoerarekin gerta. Batez ere, orain arte, luzaroan gainera,
|
erabili
diren sendabideek ondore onik izan ez dutenez gero.
|
|
|
Irakurle argiak ikusiko ere du eskularru leunez tratatu ditudala maiz aski, suturik ez nengoenean, zenbait pertsona eta zenbait pentsabide. Orain, Â urteak joan eta urteak etorri, besterekin
|
erabili
lirateke eskularruok. Dakienak daki âeta ez dakienak ez dakike azterketa nekagarrien buruan baizikâ nolako giro negargarria genuen nagusi zenbait" Euskaltzaleen biltzar" zirelakotan.
|
|
|
Ez da inondik ere aditza euskalkien arteko bereizkuntzarik larriena. Bere eskualdekoa dakien euskaldunak aurki idoroko du besteren aditzaren giltza, bestela esan, bata beste bihurtzeko
|
erabili
behar diren itxuraldatze erregela errazak. Beste zerbaitetan egingo du behaztopa usuenik:
|
|
|
Aristotelesen, Kanten eta besteren kategorien beharrean gara; hor aipa  tzen direnen premian, ez erdaraz eta ez euskaraz, ni, behintzat, ez. Ez nintzateke hemen hitz kontutan sartuko, Kintanak" soziologia", dagoen  bezala inguraturik eta biribildurik,
|
erabili
izan ez balu11.
|
|
|
Aurkezpen premia gehiago izaki honek gure artean beste hark baino. Platonen egoera agertzen digu bertan politikari, mistikari eta izateari buruz, berak
|
erabili
ohi duen euskara labur, trinko eta landuan. Ezkutukorik salatu gabe, esan dezakegu frantses izpiritu arin jakintsuz eta baserritar zentzu zorrotzez oratua dirudiela beti bere solasak.
|
|
|
Berdin gertatu da etxekoei, adiskideei, nagusi zerbitzariei, eta gainerakoei idazterakoan. Usuago Â
|
erabili
da han euskara zeregin horretan, aise usuago, hemen baino. Nire adineko jendeak eta zaharragoak, zaharragorik gelditzen baldin bada, ongi dakite hori horrela dela.
|
|
|
Hiribarrenek (81 or.) laudorioz bete zuen Xahok
|
erabili
ohi zuen frantsesa: egia da, eranskin bezala, salbabidera itzultzea nahi zukeela, baina hori ez zen, Hiribarrenentzat bederen, gaitza desiratzea:
|
|
|
Huts larri horretaz, ibili banenbilen eta euskara
|
erabili
banerabilen ere, ez nintzen sekula ohartu Lafonen liburua hogeita hamarren bat urte nituelarik irakurri nuen arte. Egingo nuke, gainera, euskaldunik gehienak, lehengoak eta oraingoak, ez direla behin ere kontura.
|
|
|
Nonbait idatzi zuen Garatek (eta buruz aldatzen dut mamia, hitzak oker daudelarik, alegia) barreiari agertzen dela euskal aditza: honek eskaintzen zion aditz pilo mardula ez zuela bizi osoan pertsona batekin bakarrarekin baizik (arrebarekin, noski)
|
erabili
. Nik ez dut arrebarik izan, eta adizki horiek erabiltzeko  paradarik ere ez.
|
|
|
Bere iritzien sostengutzat eta irakurleen argibidetzat dakartzan habeak, behar bezain sendoak eta oraingoak ez izateaz gainera, badirudi saiheska hautatu eta
|
erabili
dituela25 Zenbait euskaltzale sutsuren iritziak bildu  ditu, baina Eleizalderenik ez, oker ez banabil, bestek asko den adina eta  gehiago barreiatu dituelakoan edo. Eredu bila, errazago jotzen du Alemaniara, Italiara, Juan de Valdés eta Menéndez Pidalen Gaztelara, Kataluniara baino.
|
|
|
" Pro domo" n zenbait lerro kendu ditut. Garate jauna eta ni mokoka ari gara aspaldian, baina, Lingua e stilen aurki agertuko den artikulu batean aitortzen dudanez, maiz
|
erabili
behar izan ditut haren lanak, batez ere Humboldt eta Humboldten garaikoen berri jakiteko (K.M.O.).
|
|
|
Zatikatze honek, berriz, ez gaitu harritu behar, bera denez hizkuntzaren berezko lege eta joera. Gogora dezagun ere ez dela egundaino izan bestetan jardun jakinetarako
|
erabili
ohi den hizkuntza komun edo delako hori. Ez dugu, bestela esan, hizkuntza baturik ezagutu, berezko lurraldearen mugak gainditzen zituzten koinaà batzuk izan diren arren âeta beharbada gehiegiâ, oraingo zenbaitek ahaztuxea badu ere.
|
|
|
John Steinbeck ek (eta gero, zinemaratzean, E. Kazan-ek) lasai lasai Â
|
erabili
zuen East of Eden titulua, protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari zelako: hango literaturan bestetan ere aurkitu izan dut aipamen baino imintzio areago izanik bidenabar ahotan hartzen den esaldi hori (aski dut harat, harantz, eskuaz keinu egin, han dagoen zertaz ari naizen jakin dezazun).
|
|
|
Zenbaitek badakite, Chaucer irakurri ez badute ere, nor zen Bath eko andrea; beste zenbaitek badute Camachoren ezteien aditzea. Baten batek, azkenik, igarriko dio adierazi nahi duzunari Maisu Juanek ostatuan kontu larregia kitatzeko
|
erabili
zuen burubideaz.
|
|
|
Urkixok
|
erabili
zuen puntua ere erabili dut azkenik, nahi eta nahi ez. Bestela esan, eusko ikaskuntzaren zati den euskal ikaskuntzaz mintzatu dut, agindutako mugetan, gramatika, hiztegi eta euskarari dagozkion gainerakoez:
|
|
|
Urkixok erabili zuen puntua ere
|
erabili
dut azkenik, nahi eta nahi ez. Bestela esan, eusko ikaskuntzaren zati den euskal ikaskuntzaz mintzatu dut, agindutako mugetan, gramatika, hiztegi eta euskarari dagozkion gainerakoez:
|
|
|
hemengo delako halabeharrez eta, batez ere, hemengotar izan nahi duelako, jakinaren gainean. Euskal artisten lerroan ipini du bere burua, tradizio baten barrutian beraz, ez hemen ikasi dituelako dakizkienak, ez hemengo lurraren lurrina darien gaiak
|
erabili
dituelako, ezta ere atzerriari (non dugu Txillida atzerritar eta arrotz?) entzungor egin nahi diolako. Gure artean ikasi duena besterik da:
|
|
|
a) zenbait (gazte edo) ari dira gure artean inon sor daitezkeen barrabaskeriak idazten; b) zenbait horiek euskaraz idazten dituzte barrabaskeriak; c) munduaren azken fina hurbil ez badago, izango dira gazteagoren batzuk oraingoen ondorengo; d) gazteago horiek, beharbada eta Jaunak nahi badu, hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak; e) gazteago horiek euskaraz jakingo dute, gurasoenak irakurtzeko lain, behintzat. Ergo, f) gazteago horiek gorroto izango dituzte gurasoak (hori gaitz erdi litzateke) eta, bidenabar, gorroto izango dute gurasoek
|
erabili
duten hizkuntza.
|
|
|
Hizkuntza lantzean daukagun atzerapenaren froga zuzena Iztueta da, bera baita, XIX. mende aurreratuxean, erlijioaz ez diren gaiez hitz lauz ari den lehen laikoa24 Gehi diezaiogun honi, Joan Antonio Mogel eta frai Bartolomeren gisako idazleak gaztelania hutsez ari izan zirela, dakigun heinean, Â beren eskutitz, ohar eta eztabaidetan, halako ohitura oraintsu arte iristen delarik. Ez da ere ahaztu behar Luis Eleizaldek, beste askoren antzera, ez zuela euskara
|
erabili
Landibar, bere nobela bakarra, idatzi zuenean. Jendea politikaz bereganatu nahiak bultzatu zuen horretara dudarik gabe25, ezin ukatuzko arrazoia, baina tartean bazegoen ere sendo tinkaturiko usadioaren zama.
|
|
|
Araberako izenak eman zizkioten eman ere," Teoria Hipodermikoa" edo" Balaren Teoria". Estatu Batuetan
|
erabili
ziren oinarri teorikoetatik urrun, antzeko ideia baten inguruan mugitu ziren ondoren Europako Teoria Kritikoa landu zuten pentsalari batzuk (T.W. Adorno, H. Horkheimer eta H. Marcuse).
|
|
|
Esan dezagun, ordea, kazetarien artean abiarazi zen prozesu itxaropentsu haren higadurak zer ikusi handia izan zuela ezker sozialak oro har bizi izan zuen higadurarekin. PSOE Gobernura iritsi zenean, gizarte mugimenduek hats egin eta atzerakada geldiezinari eutsiko ziotela zirudien arren, PSOE alderdiak ez zuen bere boterea eta bere legitimazioa
|
erabili
mugimendu haiek berrindartzeko baizik eta lurperatu eta, haien ordez, instituzioetatik bultzatuko zen aldaketa zioen gezur handia hedatzeko.
|
|
|
Batzuetan, kazetariek eta hedabideek(" ikerketa" dioen etiketa horretaz baliaturik), bitarteko lanak bete dituzte halako botere ekonomikok edo politikok sorturiko dokumentu, albiste edo zurrumurruen iragazte prozesuetan (ohikoa izan da hau" terrorismoaren aurkako gerra psikologikoan"). Beste askotan, pertsonen intimitatearen aurrean errespetu izpirik erakutsi gabe jardun izan dute kazetariek, istorio guztiz larriak asmatzeraino ere iritsirik, horretarako
|
erabili
zen kazetaritza estiloa ikerketa kazetaritza serioaren estiloa bazen ere.
|
|
|
Miguel Angel Blancoren hilketaren aurkako gizarte mobilizazioa ezin da, beraz, hedabideen pertsuasiozko ekimenaren emaitza soiltzat hartu; haren interpretazioak ezinbestez eskatzen du erreferentzia egitea jendeak indarkeria giro hartan zuzenean bizi izan zuen esperientziari," oinazearen sozializazioa" zekarren estrategiari erantzunez zabaldu zen arbuioari, hilketaren kontestu eta ezaugarriei berei eta sistema politikoak jokaturiko paperari. Baina kontestu hartan, eta harekin loturik, 1997ko uztaila eta ondoko hilabeteak izan ziren salbuespen egoerako kazetaritza molde muturrekoenaren erakusgarria, enfrentamendu politikorako arma gisa
|
erabili
baitzen kazetaritza.
|