|
2000
|
|
|
Bi aurkezpen saio horien arteko urtebete horretan Nafarroako euskal letretan aipuak izan ditu Castillo Suarez altsasuar gazteak. Egile berrientzako Iruñeko udalaren saria lehendabizi, eta Ernestina de Chamburci deritzana irabazi ondoren, Mugarri estaliak liburuan argitara
|
eman
ditu bere olerkiak. Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi:
|
|
|
Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi: Hego Nafarroako ingurumen sozialaren barnetik sekula emakume batek idatziriko kreaziozko lehen euskal liburua
|
eman
digu 2000 urteak.
|
|
|
Lan honek ahanzturatik atera digu Gabriel de Biurrun Garmendiaren oroitzapena. Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean
|
eman
zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez. Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean zebiltzan intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos de la botica azterlanean.
|
|
|
(Lam Entralgo, Torrente Ballester, Antonio Tovar, Foxa, Cunqueiro, Eugenio d’Ors, Garda Serrano...), amets egin zuten Iruñea Atenas espainiar bihurtzearekin estatu kolpe beltzari gurutzada sainduaren izena
|
eman
ondotik. Haietako batzuek frankismotik urruntzen jakin zuten gero.
|
|
|
Horren ondotik historiaren kontuaz hots asaldatuak aditu ziren Madril aldetik. Oihartzun zabala
|
eman
zieten Historia Akademiaren esanei hemengo zenbait hedabidek. Euskal ikastoletan Espainiako historia era baldarrean irakasten omen da.
|
|
|
Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan bezala aurrez emaniko hipotesia egiaztatua gelditzen dena. Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak
|
eman
behar izan, bestelakoak badirela isilduz. Historiak erakusten dituen une eta gertaera eztabaidatuei garaileen komenentzien araberako bertsioa eman eta hori dogma bihurtu.
|
|
|
Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak eman behar izan, bestelakoak badirela isilduz. Historiak erakusten dituen une eta gertaera eztabaidatuei garaileen komenentzien araberako bertsioa
|
eman
eta hori dogma bihurtu. Badakizue, gauzak horrela dira, horrela izatea komeni bada.
|
|
|
Geronimo de Ustaritz Institutuak 2000ko azaroan antolaturiko Historia Biltzarrak XX. mende agortuari begirada
|
eman
dio. Ataletako bat kulturaren bilakaerari eskaini diote eta horren barrenean, Nafar Instituzioen Politika Kulturala aztertu dute.
|
|
|
Eta bide batez, 2000ko Nafarroako Jaialdiak aspaldian ez bezain koherenteak gertatu dira, aurrekontuetan motzago izan arren. Munduaren bazter bateko kulturaren adierazpideei aterpe eta agerlekua
|
eman
zaie. Balkanetako kulturetara hurbilpena proposatu dute.
|
|
|
Aldaketa handia
|
eman
da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk.
|
|
|
Amaitzea besterik ez zait geratzen: halako gazi gozotasun batez, baina egia esanda, nahikoa etsita gurasoek
|
eman
zigutena salbatzen jakinen ote dugun.j
|
|
|
Oso garrantzitsua da zirkulua osatzea lortzen delako: idazteari bidea
|
eman
, saritu, gehienetan antzezten ez diren sariketetara aurkezturiko sorkuntzazko lanei antzerkigintza profesionalean leku egin eta salmenta bermatu. Finantza erakundeek, erakunde publikoek eta besteek badute eredurik euskaraz sorturiko antzerkigintza sustatzeko.
|
|
|
Dibortzioa sumatzen da sortzaileen eta ikertzaileen artean. Egia da euskal literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri
|
eman
egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da. Beste askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi behar izan duen azalpen laburra eskaintzen da.
|
|
|
Euskarazko kultura berriak, bistan da, ezin euskararen aje horiei sendabelar hutsak
|
eman
; gaitza, zoritxarrez, aspaldikoagoa eta trinkoagoa da euskararen baitan. Erradiografiak beharrezko, eta terapia egokiak, are beharrezkoagoak.
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago
|
eman
hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki. Bigarren kultur ekitaldia bertsolaritzaren bidetik joan zen Zumaian, omenaldia ongi merezita zuen euskaltzale bati bertso aste osoa eskainiz, bazkaria barne.
|
|
|
Nire iritziz, aurreko adibideok franko ongi adierazten dituzte euskarazko kulturaren ezaugarri batzuk. Begiratu arina egiten badugu, nabarmena da gipuzkoarren
|
eman
eta ekarri oparoa, bertsolaritzaren pisua, eta Eusko Jaurlaritzaren sos banatzaile funtzioa, hiritar guztiongandik bildutako zergak laguntza deituraz gizarteratuz.
|
|
|
12 Klasikoak fundazioak, giza zientzietako autore nabarmenen pentsaera eta zientzi lanak euskaraz argitaratzeko xedeari jarraikiz, 1994.ean Unamunoren Del sentimiento tragico de la vida liburua
|
eman
zuen argitara Bizitzaren sentimendu tragikoaz izenburuarekin. Bestaldetik, Elkar editorialak 1996.ean autore beraren beste obra bat argitaratu zuen, Kristautasunaren agonia, alegia.
|
|
|
Unamunok eginiko hitzaldian bere herkideei, bere anfitrioiei, belarriondoko ederra
|
eman
zien; eta beren etxean bertan. Sabino Aranak esango zuen bezala:
|
|
|
Poema definitorio hartaz gain Harri eta Herri n mailua aipatzen duen bakarrean," Kantabriako itsasoa kolpeka jotzeko" darabil Arestik. Ez dezagun, beraz, poetak hitzari
|
eman
dion balioa makestu, mailuak goragoko zerbait adierazten du. Estetika obrerista baten aldekoa dirudien deklarazio honek badu barnean egia sakon bat.
|
|
|
" Zure begiak eneetan" edo" zure begietan eneak" dioenean transzendentzia bati ari zaio Artze, Espriuk —erreprotxe izpi batean, ene ustez—" betazalik gabeko begia" esaten zion berari... Artzek poema hau argitaratu zuen urte berean
|
eman
zuen ezagutzera Patziku Perurenak bere Emily liburua, eta hartan irudi berdina erabili zuen, bitxia da," zureetan eneak", hitanoz baina:
|
|
|
Maite zaitudala badiot min
|
eman
nahi dizut Iritsi garela dirudi hilkintza amaituko da
|
|
|
Min
|
eman
nahi dizut poema bateko trintxera estalgarritik Ezpaldutako arbolen etorbideak dauzkat, zeru bat
|
|
|
Eta nik min
|
eman
nahi dizut maite zaitudanean
|
|
|
1 XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumaren bigarren emanaldia aurkezteko Koldo Izagirrek
|
eman
zuen hitzaldia().
|
|
|
Horrela, olerkariek mende erdi eta gehiagoan ezin egin izan zutena burutu zuen Lizardik: " bezala"," iduri"," antzo"," hala" moduko alderagailuak eta gidoi parentesiak baliatuz, gure poesiaren garapena azkartzeko baitezpadako tresna
|
eman
zigun: analogia poetikoa.
|
|
|
Edonola ere, ez diot meritu fitsik kendu nahi Chillida lekuri. Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan,
|
eman
ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala.
|
|
|
Urteak pasa ahala, eta gertaera historikoak atzean utzi eta ahaztu egiten diren neurrian, orduan itzultzen da artearen benetako balioa lehen planora. Eta bitartean, gertaera historiko horiek ahaztu gabe daudenean, autorearen pentsamolde eta jokaerak pil pilean dauden bitartean, orduan artelan bati buruzko benetako balioa juzkatzea —edo artista jakin baten inguruko iritzi zehatza botatzea— gehiegi baldintzatzen da, nahikoa baita kritiko papera duenak artista jakin bat garaikide eta laguna izatea, askoren aurrean berak
|
eman
dezakeen iritziak balio guztia gal dezan.
|
|
|
Aurkezpenaren egunean Venezuelan
|
eman
zituen hilabeteetan liburu aurkezpenen batean egon izana frogatu bazuen, Venezuelako gizartera samurtasunez egindako hurbilketa den liburuan, herrialde honetako aro politiko berriaren testigantza zuzena ematen digu Pako Aristik. Testigantza ez da ordea hotz hotzean egindako analisi edo elkarrizketa sail hutsa, berak han bizi izandakoez erabat baitago liburua bustia (nire aleari ere hogeigarren orrialdetik aurrera hasi nintzen ron usaina hartzen).
|
|
|
liburuaren amaieran ohikoa den bibliografiaz aparte, autorearen diskografia jasotzea, alegia. Horrela,
|
eman
dezagun, Itxaro Bordaren poesiaren zale denak musikatuak izan diren bere poema guztien berri zehatza izango du. Akats bakar bezain saihestezina du bildumak:
|
|
|
Eta, gero, Gasteizko alkateak hiriko kioskoei
|
eman
dien agindua daukagu: ezin dela titipuntarik erakutsi aldizkari azaletan!
|
|
|
EGMren inkestaren arabera Estatuko populazioaren% 25,9k (8,9 milioi inguru) badu ordenadorea. Datu honek
|
eman
diezazkiguke, epe labur bati begira, Interneten hazkundearen aukerak.
|
|
|
Alderantziz, aztergai ditugun liberal hauek, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat, ezin baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera
|
eman
bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke. Halako portaera bat onartezina izango litzateke ikuspuntu liberal batetik, ez bailuke errespetatuko gizakien autodeterminazio ahalmena, nork bere aldetik bizimodu ona aukeratzeko duen gaitasuna, alegia.
|
|
|
Nazioarteko Harremanen ikuspegitik begiratuta balio handia
|
eman
behar zaio lehen Eusko Jaurlaritzaren sorrerari (1936an), hori izan zen-eta kanpo jardueraren urrats kualitatibo nagusia. Instituzio mailako jarduera bati ekin zitzaion, Jaurlaritzaren inguruan.
|
|
|
aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko lehen urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak
|
eman
zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
2) Kanpo jardueraren bultzada eta garapen nabarmenak: 1910eko hamarkadaren bigarren erdian eta 1920ko hamarkadaren hasieran aurrerapauso handiak
|
eman
ziren kanpo jarduera mailan, Lehen Mundu Gerraren eta gerraren ondoko gertaeren eraginez. Buruzagi nazionalistak kanpora jotzeko beharraz jabetu ziren; horrek ahalegin teorikoak ekarri zituen berekin, eta ahalegin horiek zenbait ekimenetan islatu ziren.
|
|
|
Aipagarriena da nazioarteko onarpena lortzera bideratutako lehen urratsak
|
eman
zirela. Gogora dezagun, zentzu horretan, Nazionalitateen Biltzarraren III. bilkuran EAJk izan zuen esku hartzea (Lausana, 1916; honako eskaera hau egin zuen:
|
|
|
etenik egin gabe fasera pasatu zen, Gerra Zibileko urteetara alegia. Urte horietan —tesian zehazten ditudan zenbait gertaera direla medio— urrats oso garrantzitsua
|
eman
zuen kanpo politikak, hamarkada batzuk lehenago hasitako prozesua punturik goreneraino eraman baitzuen (8 eta 9 kapituluak," Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko jarduera(): I. Kanpo harreman instituzionalen finkapena" eta" II. Kanpo jardueraren oinarrizko tresnak.
|
|
|
fasean aurrerapauso nabarmenak
|
eman
zituen nazionalismoaren kanpo jarduerak, nazioarteko proiekzioari forma guztiz desberdin bat erantsi zitzaion eta: Eusko Jaurlaritzak gauzatutako politika.
|
|
|
Erabaki horren atzean justifikazio pertsonalak izan arren —Zaitegiren ama bakarrik bizi zen Arrasaten eta honi laguntzeko gogoa azaldu zuen idazleak—, egoera politikoaren aldaketa txiki batzuen inpresioa ere sor zitekeen, zabaltze eskas batena. Hori ikusirik, Zaitegik bultzada berri bat
|
eman
nahi izan zion bere proiektuari, berez irakurlego potentzial nagusia aurkitzen zen ingurura hurbilduz. Horretarako, behin Gipuzkoan, Euzko Gogoa Hego Euskal Herrian argitara zedin zenbait urrats eman zituen.
|
|
|
Hori ikusirik, Zaitegik bultzada berri bat eman nahi izan zion bere proiektuari, berez irakurlego potentzial nagusia aurkitzen zen ingurura hurbilduz. Horretarako, behin Gipuzkoan, Euzko Gogoa Hego Euskal Herrian argitara zedin zenbait urrats
|
eman
zituen. Dena dela, hasiera batean hori lortzeko aukerak bazirela pentsatu arren, oztopoak pilatzen hasi ziren harik eta Zaitegiren asmoa ezinezkoa bihurtu arte.
|
|
|
Antza denez, OPEn jasotzen ziren informazioak oso kontrastatuak izaten ziren, zurrumurruetatik zeharo kanpo, eta horrek ospe berezia
|
eman
zion. Modu batez bertan jasotzen ziren salaketak, gehienetan, errealitatean baieztatzen ziren.
|
|
|
Iparraldean, geroago Ameriketan gertatuko den bezala, fenomeno bitxi bat
|
eman
zen, alegia, ailegatzen ziren intelektualen lanak bertakoek egindakoekin nahastuko zirela, batzuetan bereizteko zaila izateraino. Historikoki hau ez zen gauza berria izan; esaterako, errealitate hau baieztatzeko, hor dugu Miguel de Unamunoren testigantza, 1925etik 1927ra Hendaian erbesteratuta egon zenean:
|
|
|
Une hartan, instituzio jaioberrien ekimenak zabaltzeko asmoz, prentsa organo baten beharra ikusten zen. Horrela onartzen zen lehenengo zenbakian, agur moduan argitara
|
eman
zen editorialean," Aqm estamos/ Nous voici":
|
|
|
Gai konkretua hartu duela kantagai, eta naturakoa izatea. Omenaldi eder bat, noski, hainbeste
|
eman
digun arbola xumeari. Eta sagarrondoaren azpian, siestan axolagabe edo arnas hartzeko gelditua Bonny dago, edo Clyde; alegia, gardenago:
|
|
|
1 XX. Mendeko Poesia Kaierak aurkezteko Koldo Izagirrek
|
eman
zuen hitzaldia().
|
|
|
Pago besoak, eguzki aterpe, oroiketari
|
eman
diote; joan mendeak gaztearoa il zuten. Biar... zer ote?
|
|
|
Jakin genuen, adibidez, Europako Parlamentuaren enkarguz txosten bat egin duela Galesko Aberystwyth unibertsitateko Mercator taldeak, Internetek eta teknologia berriek hizkuntza gutxiagotuen baitan izango duten eraginaren inguruan. Zantzu batzuk besterik ez zizkiguten
|
eman
txosten horren inguruan: dirudienez, itxita dago haren edukia.
|
|
|
idazten ari naizen liburu baterako erabili nahi nituen sarrera gisa Bob Dylanen kanta baten letrak. Zehaztasunez buruz gogoratzen ez nituenez, nire bilaketa prozesuak pausu ezberdinak
|
eman
behar zituen, orokorretik zehatzera: musika folk eta pop musika Bob Dylan kantak.
|
|
|
Itaun horretan bada bestelakorik, eta horri ere jaramon egin behar, erantzun nahikoa
|
eman
nahi izanez gero. Liburuak izan ohi dira bibliotekaren objektuak eta protagonistak.
|
|
|
Liburuak izan ohi dira bibliotekaren objektuak eta protagonistak. Idatzizko euskarri horiek, alabaina, ikus entzunezkoari
|
eman
diote txanda bibliotekagintzan. Elkarren osagarri direlakoan, gero eta zabalagoa da horretarako lerrakera, maizago azalarazten baita denon aurrean horretarako gogoa.
|
|
|
Ematekotan, seguru, Euskal Autonomia Erkidegoan
|
eman
lirateke lehendabiziko pausoak. Betiere, sakoneko loturak izanik Ipar zein Nafarroako errealitate horiekin, geroko batean ondo atonduta ibil gaitezen denok.
|
|
|
Horiekin batera, euskarazko modalitatean, izendatutako epaimahaiaren iritziz, bere zabalkunderako ekintzak merezi dituen idazlanari ere akzesita
|
eman
dakioke. Ildo horretan, saritutako lanak kanpoan zabaltzeko gainsariak sortu dira.
|
|
|
• Erkidegoko gainerako udal liburutegiei arauak
|
eman
.
|
|
|
Azkenik, Nafarroako Liburutegi Publikoetan lanean aritzen diren ehundik gora laguni informazioa
|
eman
zaie eta haiekin eztabaidatu da Liburutegi Publikoen Eredurako Diseinuaren xehetasunen gainean.
|
|
|
Komeni izanen litzateke, beste eremu batzuetarako ere baliagarria izan daitekeen adibide bat besterik ez emateko, lankidetza handiagoa izatea Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde eta liburutegiekin, euskarazko lanen ondare bibliografikoa babestu beharrari irtenbideak batera
|
eman
ahal izateko(...) arrazoizkoa da pentsatzea euskarazko ondare bibliografikoa askoz hobeki zain litekeela, Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan eta Iparraldean lege gordailua jasotzen duten liburutegiekin partzuergo bat eratuz gero. Edo bestela, partzuergorik ez balitz, itunen bidez, alderdi bakoitzaren betekizunak eta eskubideak zehaztuta.
|
|
|
Harez geroztik, Sarea handituz joan da egun dituen 84 liburutegiak bildu arte. Baina urte hauetan guztietan ez da aurrerapauso handirik
|
eman
Nafarroan Liburutegi Publikoak lege aldetik normalizatzeko. Halatan, 1967ko Araudi batek du indarra gaur egun ere; beste anakronismo batzuen artean, liburutegiko langileak emakumezkoak izateko gomendioa dakar, arazoak gerta daitezkeen kasu batzuetan izan ezik.
|
|
|
Informazio munduko profesionalak gaude alde batetik eta enpresa komertzialak bestetik. Erabaki gabe dago zeintzuk izango diren artxibo formatu egokiak, edo zein dokumentuei
|
eman
geniekeen lehentasuna. Horretaz gain, honek guztiak diru kantitate handiak eskatzen ditu.
|
|
|
Informazioaren eta komunikazioaren teknologien eskuragarritasunak ahalbidetzen du hau. Horrela, telekomunikazio sareek eta sistema informatikoek, testu, irudi eta soinuak kopuru handitan erabiltzeko aukera
|
eman
dute, eta ondorioz aktibitate hauek guztiek aberastasuna sortzea posible egiten dute, ohiko iturrien pare. Informazio bolumen hauen mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko.
|
|
|
Baina edonola ere, ilusio hori behin eta berriro nabaritzen da artearen inguruan gauza apalak egiten saiatzen direnen artean, eta nonbait urrutitik ikusten bada, Lizarrako museo txiki batean gertatzen da hori. Izatez arabarra baina bizitza erdia Nafarroan
|
eman
zuen Gustavo de Maeztu pintorearen izena daraman museoan.
|
|
|
Egutegi batek argia ikusi zuen 2000 urtea Legazpin jaio zela. Biek min
|
eman
diote herri samindu gureari. Filmak Yoy es du izenburua eta Helena Taberna zuzendari nafar eta hasberriak sinatua egin du salto pantailetara.
|
|
|
KORTAZAR, Jon Mikel Zarateren" Bizipenen bultzadaz". 9 zk. (1979), 140 Jesus Etxezarragaren" Olerki solteak". 10 zk. (1979), 119 B. Atxagaren" Etiopia". 10 zk. (1979), 123 Mikel Zarateren literarturgintza. 11 zk. (1979), 48 A. Urretabizkaiaren" Zergatik Panpox". 12 zk. (1979), 152 R. Saizarbitoriaren" Ehun metro". 13 zk. (1980), 142 Joxe Austin Arrietaren" Abuztuaren 15eko bazkalondoa". 14/ 15 zk. (1980), 196 Euskal lirika gortesauari buruzko oharrak. 16 zk. (1981), 76 Haranburu Altunaren" Gernika". 16 zk. (1981), 109 A. Lertxundiren" Aise
|
eman
zenidan eskua". 17/ 18 zk. (1981), 208 Jose Angel Irigarayren" Kondairaren ihauterian". 19/ 20 zk. (1981), 181 Joseba Sarrionaindiaren" Izuen gordelekuetan barrena". 23 zk. (1982), 133 XVIII. mendeko lirika herrikoia. 24 zk. (1982), 106 Gaurko narratiba eta euskal literatura. 25 zk. (1982), 86 Joan Mari Irigoien-en" Poliedroaren hostoak": zientziatik iraganiko mitoa.
|
|
|
KORTAZAR, Jon Mikel Zarateren" Bizipenen bultzadaz". 9 zk. (1979), 140 Jesus Etxezarragaren" Olerki solteak". 10 zk. (1979), 119 B. Atxagaren" Etiopia". 10 zk. (1979), 123 A. Urretabizkaiaren" Zergatik Panpox". 12 zk. (1979), 152 R. Saizarbitoriaren" Ehun metro". 13 zk. (1980), 142 Joxe Austin Arrietaren" Abuztuaren 15eko bazkalondoa". 14/ 15 zk. Haranburu Altunaren" Gernika". 16 zk. (1981), 109 A. Lertxundiren" Aise
|
eman
zenidan eskua". 17/ 18 zk. (1981), 208 Jose Angel Irigarayren" Kondairaren ihauterian". 19/ 20 zk. (1981), 181 Joseba Sarrionaindiaren" Izuen gordelekuetan barrena". 23 zk. (1982), 133 Joan Mari Irigoien-en" Poliedroaren hostoak": zientziatik iraganiko mitoa.
|
|
2001
|
|
|
Inguruan dutenarekin integratu ez baizik, hurbil duten hori gutxietsi, ukatu eta horrekiko kontrastean bilatzen dute nabarmenagotzea. Horrela, Ziudadelaren harresiekin lehian ariko balitz bezala, bizkar handiko horma gizenak eraikitzen ari dira Auditorioarenean; Oteizaren Museoan, umaldi luzearen ondotik Altzuzan mendi magalari atera zaion konkor kubikoa azalgorriturik agertu zaigu halako batean, lotsaturik bezala, barne hutsaren esperimentazio prozesuaren biltoki izan behar duenari halako antolaketa boluminosoa
|
eman
diotelako. Barneko ikuspegia izanen da egiazki balioko duena, baina oraingoz, kanpokoa paradoxa handia da (eta paradoxa, inkoherentziaren bestizen adiskidekorra izaten da batzuetan).
|
|
|
P roposamena egiten du gero identitate nazionalen gatazkatik ateratzeko, sekularizaziora jo behar genukeela dio, akonfesionalitatera. Erlijioarekin edo sexualitatearekin
|
eman
den modu berean, Administrazio Publikoek ez dezatela izaera nazionalari doakionez aukera jakinik egin. Zintzotasunez eta eszeptizismoz eginiko proposamena da, jaramonik eginen ez diotela aurrez emanik.
|
|
|
Historia liburuen funtzioa asmaturiko elezaharrak egiazkoak balira bezala kontatzea baldin bada, zalantzarik ez da kreaziozko literatura egiazki gertaturikoari gezurrarenitxura emateko ahalegina izan ohi dela. Gezurrari egiaren eitea
|
eman
nahi diote historialariek, egiari asmazioarenitxura idazle sortzaileek. Uste dut Pablo Antoñanari entzuna dela, eta ez balitz ere, berdin balio lezake itzulinguru gisa, iragan urtean Nafarroako erdal letretan bizar handiko bi figurak beste koxka bat hazi direla esaten hasteko.
|
|
|
Lehen erraldoi sendo ziren, orain sendoago, bai errekonozimendu sozialean, bai produkzio literarioan. Vianako Printzearen kultur saria eraman du Miguel Sanchez Ostizek, bi liburu argitara
|
eman
eta hitzaurrea egin dio Pablo Antoñanaren bati. Antoñanak, Toño Muroren doktoretza tesiaren aztergai izan ondoren, donostiarren gorazarrea hartu eta bere idazkiren bat euskaraturik argitaratua ikusteaz gainera, ematen eta argitaratzen jarraitzen du, motzean, kondentsaturik gizakien ibileraz kupidaturik, hitz eta esapideak banan banan neurturik esanahian eta erritmoan. Guztiz bestela jokatzen du Sanchez Ostizek, isilik egotera behartu balute bezala, eta bat batean enbarazua kendurikgo rdea izan duen guztia oldarka, aho beteko jarioan eman nahi balu bezala.
|
|
|
Vianako Printzearen kultur saria eraman du Miguel Sanchez Ostizek, bi liburu argitara eman eta hitzaurrea egin dio Pablo Antoñanaren bati. ...hartu eta bere idazkiren bat euskaraturik argitaratua ikusteaz gainera, ematen eta argitaratzen jarraitzen du, motzean, kondentsaturik gizakien ibileraz kupidaturik, hitz eta esapideak banan banan neurturik esanahian eta erritmoan. Guztiz bestela jokatzen du Sanchez Ostizek, isilik egotera behartu balute bezala, eta bat batean enbarazua kendurikgo rdea izan duen guztia oldarka, aho beteko jarioan
|
eman
nahi balu bezala. Arras desberdin.
|
|
|
Sinboloen mailan batzuetan, ekonomiarenean bestetan, erabilpen publikoarekin zerikusia duen guztiarekinportaera errespeturik gabeko horren adibide asko
|
eman
dizkigute. Bat emateko, Nafar Gobernuak ikastaro unibertsitario deituriko batzuk inprobisatu zituen, ez oin ez buru, saski berean Hemingway eta Egiptoko faraoiak nahasiz, edo plangintza hidrologikoa, inmigrazioa edo gastronomia.
|
|
|
zelan pentsa daiteke beraiek kontrolatuko zutela PNVa eta alderdi horrek ordezkatzen duena? Zelan
|
eman
daiteke ontzat PPk eta PSOEk Gasteizko legebiltzarrean jotako erronka. Zeren esan behar da ez zirela gutxi izan, ez eta gutxitan, bide horretatik ez joateko esan zietenak, modu batez edo bestez, lagunarteko elkarrizketetan zein hedabide publikoetan.
|
|
|
UEUren urtea ere izan da eta ez soilik Nafarroako kultur politika genozidaren beste biktima bat izan delako, baizik eta Eibarko Markeskoa jauregian zabaldu duen Ikastetxe Nagusiak lehen ez zuen sendotasuna
|
eman
diolako. Ez da soilik izan azpiegitura kontua, ikuspegieta egitura aldaketak ere ekarri ditu.
|
|
|
Horren isla, neurri handiz, orain arte Euskal Herrian PSOE eta PPren feudo izandako guneetan argi ikus dezakegu (Ibaizabalen ezkerraldean, Gasteizen, Ermuan, Irunen...), hots, autoktonoak urri ziren eskualdeetan. Hortaz, maiatzaren 13ko hauteskundeetan" hain segur" ez genituen herritar horiek ustekabeko sorpresa
|
eman
ziezaguketen.
|
|
|
Bai eta
|
eman
ere, baina gehienok espero ez genuen moduan. ETAren politika eroaz eta Herri Batasuneko buruzagi politikoen jarraikeria itsuaz asperturik, EAJ EA koalizioari beren botoa ematea erabaki zuten abertzale ezkertiar ugarien pisua inola ere gutxietsi gabe, ene irudiko, hauteskundeak abertzaletasunaren alde desbideratu zutenak, neurri handiz, etorkinak izan ziren, azken 20 urteotako autonomialdian haien integrazio prozesua askok uste eta gura duten baino aurrerago joan dela erakutsiz.
|
|
|
Bigarren edo hirugarren belaunaldiko integrazio honek lehen ustekabea
|
eman
digu. Euskaldunontzat pozgarria, baina erdaltzaleentzat kezkagarria erabat.
|
|
|
Azken batean, sokatik tiraka, helburua Eusko Jaurlaritza bera da, terroristekin zerikusia omen duten kultur eragile horiei dirulaguntzak
|
eman
izanagatik.
|
|
|
Oraingoz maila apala duten talde berriak ere sortzen ari dira, hainbat urtetan talde profesional berberak aritu eta gero. Lehorteari amaiera
|
eman
diote sortu berriak diren Dar Dar eta Kanpingags taldeak. Hainbat aktore, bide komertzialetik jo gabe, eta, beharbada, arrakasta baino nahiago dutenak beren apustu pertsonal eta gustuei jaramon egin, formatu txikiko lanak muntatzen hasi dira.
|
|
|
Kritiken artean, euskaraz aritzea ez dadila izan aitzakia hutsa dirulaguntzak jasotzeko eta amaiera
|
eman
dakiola talde askok antzezlan bat prestatzerakoan izaten duten irizpideari: antzezlana espainieraz muntatu (hiru bat hilabete) eta gero, hilabete eskasean haren euskarazko ordaina egitea (maiz samar estreinatu dira euskarazko bertsioak pase oso bakar bat egin ondoren).
|
|
|
Indarkeria politikoaren erromantizismoa entzun dute etxean (gurasoek grisen aurretik korrika aritzen zireneko hura) eta kalean ikusten duten bortizkeria politikoa ez da, dagoeneko, batere erromantikoa. Beste nonbait esan dut" belaunaldi mutantea" sortu dugula, sortzaile berriei idealez mintzatu zaielako, aurrekoen ilusioaz blaituriko diskurtsoa jaso dutelako, baina ez zaielako eredu argirik
|
eman
, ezta ilusionatzeko egoerarik eskaini ere.
|
|
|
Bigarren ondorioa da euskal kulturgintza nolabait lasaitu egin dela ikustean Eusko Jaurlaritzan ez zela egongo Partido Popular alderdia agintean. Etxean jokatzeko parada
|
eman
zaie sortzaileei eta, agian, zertxobait ahuldu da egileek urteetan erakundeekiko izan duten umezurtz sentsazioa. Jakina, amildegiaren beste alboan dagoen kulturgintza, umezurtzago dago orain aurreko garaietan baino, eta bortitzago joko du kultura zentralaren magalera.
|
|
|
Pastoralen kontutik, denbora gutxi egon banaiz erebata ren zein bestearen prestakuntzetan, nabari iruditu zait pettar erdaldunduan kokatua den Sohutan euskal giro nabarmen handiagoa bazegoela Basaburuko Iruri eta Zalgizen baino. Gauza hauek zailak dira azaltzeko, baina menturako naiz erraiteratXibe roko Makia pastorala
|
eman
dutenen artean askoz ere euskal sentipen sendoagoa antzeman dudala Etxahun Iru ri pastorala antzeztu dutenen artean baino.
|
|
|
Arrokiagako semeak Zuberoan oso bakan den lan handia burutu du, kantuen hitzak eta aireak berak onduta. Ez dakit sobera nola azaldu baina uste dut Jean Bordaxar batek egindako lana ez dugula merezi zukeen bezala balioetsi, ez diogula behar adina garrantzi
|
eman
.
|
|
|
Guztiaren beharra dago, Ma talazbezalako obra bat sortzea, baita herrietan euskal kantuaren inguruko gaualdiak antolatzeaere. Batak ez du eragozten bestea izatea, baina lan asko dela badakit eta aukerak egiterat behartuta gaudela ere. Zuberoan euskal kulturaren osotasun eta bizitasun premia horiek kontuan hartuko dituen erakunde bat eskas dagoela nabari da; eta espero dut, 2002ko kultur balantzeaz aipamentxo bat egitea Jakin ek galdegiten badit behintzat, egitura honen sorreraren berri
|
eman
ahal izango dudala.°
|
|
|
Hargatik, herriko hautetsien ahotik ez zen salaketa bakar bat ere aditu eta ia ia errango nuke pozik egon zirela, beraiek egiterat ausartuko ez zirena —euskarazko herri izenak kentzea— pustruska batzuek egin izanaz. Atsekabea pairatu arren, abertzale euskaltzaleek ez zuten amore
|
eman
eta frantsesera hutsez zeuden seinaleak euskarazko izenekin tapatzen hasi ziren, paperak gainetik erantsita. Ekimen hau ere ez zen kaltegarria, papera kentzea besterik ez baitzen pankarta ohiko plantan berrezartzeko.
|
|
|
Gaur egun, berriz, zuberoako udalak biltzen dituen Xibe roaHerri Elkarteak eskaturik, euskarazko izenen esaera eta idazkera egokientzako laguntza eskatu didate eta pozik
|
eman
diet baietza. Hogei urtez egin du bide urak, baina konbentzituta nago gogor egileak, sasi tindatzaileak ez balira izan, oraindik ere, Zuberoako eta oro har Ipar Euskal Herriko bide, karrika eta plazak erdara hutsez izango liratekeela.
|
|
|
Bistan da Europak bere fruituak ekarriko dizkigula 2002 urtean. Bego, haatik, aurtengoa, bide luze bezain malkar horretan aurki
|
eman
dugun urratsa renseinale eta lekuko.
|
|
|
Euskara ren gerokoa, bizitasunetik ekarri behar. Horretarako, tokian tokiko eta lekuan lekuko hartu behar, eta horri lehentasuna
|
eman
, horrek euskararen etorkizuna ekarriko digulakoan. Ezin, beraz, bitartekorik gauzatu, euskalki osoarena soberan bailegoke, euskara batu horren bidegintzan.
|
|
|
Gure atsegabean, Jainkoak igorri dauku mediku bat zahartzeak zuhurtziaz bethe duena (ez dira arno guziak zahartzearekin ontzen) Petain-ek
|
eman
dauku, gorputzez azkurri, ogia arimen altchagarri, egia(...). Gure nagusiaren elheak girichtino elheak othe dira?
|
|
|
Lehenik esan, gorago aipatu mariskalaren omenezko liburuaren berri
|
eman
zuela:
|
|
|
Marc Legassek eta Piarres Larzabalek garai honetan izan zuten bihurrialdiaz Piarres Larzabalek berak ez du ezer asko argitzen, baina Marc Legassek eta Xarritonek ere
|
eman
dituzte argibideak11 1942ko Larzabalek ez zuen gupidarik euskal abertzale ez agertzeko, ez baitzuen bere burua halakotzat. Aintzina ko Larzabal, eta Enbata ko Larzabal, nahiz Anai Artea koa ez dira bat, nahiz eta, gisa denez, hainbat aldetarik gizon bakarra egon aldi historiko banatan.
|
|
|
7 Zinez eskertzen diot Piarres Xarriton jaunari
|
eman
didan laguntza eskuzabala artikulu hau burutzeko.
|
|
|
batzuek ez dute salbamendurik amesten Alemanen baithan baizik. Burua berotua ari dira karkulan, eta burutik pasatuak oro Ebanjelio saindutzat
|
eman
nahi dauzkute. Heien ideiak ez baditutzu onhartzen, traidore bat zira edo inuchent bat.
|
|
|
Bainan gauza bat badakit: behar dugula ororen aintzinean eskualdun gelditu, eta ez dugula nehoren aintzinean amor
|
eman
behar(...). Komunizmoa, zozialismoa eta holako asmo tzar zer-nahi badabila munduan, eta gure elhek ez dituzte geldi araziko.
|
|
|
Piarres Larzabal eta Mixel Labegeriek ere ez dute aurretik aipatu ez dugunik adierazi Aintzina n. Hark" Euskaldun gazteen biltzarreko egunean Uztaritzen
|
eman
predikua" n aditzera ematen zuen apez euskaldun gisa:
|
|
|
(...) Jesu Kristoren denboran ere, ez zen arameano mintzaira biziki hedatua. Bainan, halere, mintzaira hortan
|
eman
ditu Jesusek bere erakaspenak(...). Jesusek bere gisa utzi zituen greka eta latina, memento hetan gehienik hedatuak ziren mintzairak(...).
|
|
|
IBAN ZALDUA aur egungo Euskal Herrian kritika egitea kasik ezinezkoa dela iruditzen zait. Ez dakit inoiz posible izan den, baina polemika eta erreakzio batzuek (nik edo beste zenbaitek egindako kritiken aurkakoek, alegia) zer pentsatu
|
eman
didate. Artikulu honetan euskal kultur produktuen kritikaren zailtasunez jardungo naiz, beraz (kritikaz hitz egiten dudanean kritika positiboez eta negatiboez ari naizelarik, noski).
|
|
|
sinetsita nago emaitzak aberatsagoak eta dinamikoagoak izango liratekeela, oro har, eta euskal kulturari erakargarriago, seduzigarriago izaten lagunduko liokeela horrek —biziraupenerako eta garapenerako aukerak biderkatuz, bide batez— (Halere, egia da kulturano rmal etahandibat izateak ez dituela gauzak berez konpontzen: gogora dezagun Juan Goytisolok Espainiako prentsa arloko literatur kritikari buruz argitara
|
eman
zituen hitz gogorrak, El Pas, I, eta, orobat, ondorengo polemika guztia). Gainera, azken hamabost edo hogei urteetan zehar euskal kulturan gertatutako aldaketek, eta ekoizpenaren hazkundeak berak, horretarako tartea lagatzen dutela uste dut (hutsuneak eta arriskuak asko direla ahaztu gabe, jakina).
|
|
|
Esan bezala, hazten ari den kultur inguru honetan, zeinetan argitalpen kopurua eta irakurlego hipotetikoa gora egiten ari baitira (eta merkatu lehiak garrantzi hazkorrabaitu), kritika serio eta eraginkorren gero eta premia larriagoa dugula uste dut. Ez dirudi duela hamar bat urte JosebaSa rrionaindiak aldarrikatzen zuen" kritika konplizeak" fru itu gehiegi
|
eman
duenik: aipatu bezala, gure artean" onespenezkoa" da oraindik nagusi, mirespenezko akritikoa ez denean (edo aipatzen den lanaren laburpen soil eta zozoa).
|
|
|
Esan behar nuena antzemangarri egitearren, gauzak exajeratzeko eta puzteko baimena
|
eman
diot neure buruari. Sinetsita nago kritikari onek gauzak sinplifikatu dituztela, gauza horiek argi uzteko helburuarekin; maiz, erabaki irmoak hartu dituztela nahi zutena komunikatzeko, eta exajeratu dutela ulergarri eta garden izateko.
|
|
|
Oso adierazgarria da 1995eko urrian, Quebecen independentziarako erreferendumaren bezperetan, cree ek, inuit ek eta innu ek antolatu zituzten erreferendumen emaitzak. Ea herri bezala Kanadatik separatu eta Quebec independente berri batean sartuak izatea onartuko luketen galdetuta, cree en %96k ezetz esan zuten, eta inuit en %95ek eta innu en %90ek ere ezezko botoa
|
eman
zuten (ibid.; Niezen 1998: 130).
|
|
|
Artikulu honetarako, garrantzi berezia du 1912ko hedatzeak, orduan eskuratu baitzituen Quebecek cree en eta inuit en lurrak, The Quebec Boundaries Extension Act [Quebecen mugen zabaltzearen legea] izeneko legearen bidez. Lur horiek Kanadako iparralde gehiena hartzen zuen" Rupert’s Land" izeneko eremu zabalean integratuta zeuden. 1912 urtean, eremu hori zatitua izan zen eta Quebec, Ontario, Manitoba eta Ipar Mendebaldeko Lurraldea probintziei puska bana
|
eman
zitzaien. Harrez geroztik, creeenJames badiako lurra —batasun geografiko, sozial eta linguistiko handikoa— bitan zatituta gelditu zen:
|
|
|
Ontariotik Quebecera iparraldetik igaro ginen, Kirkland Lake (Ontario) eta Rouyn Noranda (Quebec) lotzen dituen errepidetik. Quebecera sartu eta lehen inpresio batean atentzioa
|
eman
ziguna Cree herriaren eta hizkuntzaren tratamenduan inolako aldaketarik ez sumatzea izan zen. Esate baterako, bide seinaleak frantses hutsean zeuden, edo, gehienez ere, frantsesez eta cree hizkuntzaz zenbait tokitan; irrati guztiak frantses hutsez;" Tourisme Quebec" erakundearen argitalpenetan betiko era estereotip atuan agertzen ziren cree ak:
|