|
2000
|
|
|
Urte luzetan errepikatutako
|
egoerak
bizi ditugu ETAren azken atentatuarekin: bonba auto bat Madrilen eta Pedro Antonio Blanco, Espainiako Armadako teniente koronela hilda.
|
|
|
Holako
|
egoerak
ez dira bakarrik gurean izango, ezta. Kontuan hartuta, gutxienez hiru estatutan aleman estandarra dela hizkuntz ofiziala, han ere gertatuko dira antzerakoak.
|
|
|
Bai, transmisio kulturari begira batez ere. Ahanzturaren kontu honetan nonnahi aurki ditzakezu alarmak pizteko moduko
|
egoerak
, eta ez naiz orain dela laurogei urte gertatutako ez dakit zeri buruz ari... Kultur komunitate garen neurrian, behartuta gaude azaltzera nola heldu garen gauden egoerara, mitoen eta oskurantismoaren aurreko jarrera bat, eta ez inoren aurrean ezer justifikatu beharrik dagoelako, oraina hobeto ulertzeko baizik.
|
|
|
Hazkunde demografikoak, halaber, 1512ko eskaerak tikiagotu zituen. Honela, XIV. mendean zergen
|
egoerak
hondamendia handitu zuen eta XVI. mendean hobekuntza ekarri zuen.
|
|
|
650 saltoki, lokal eta bulegok dute azterketa lan honetan. 1997an euskararen erabilpena bultzatzeko programa abiarazi zenetik, hobera egin du
|
egoerak
.
|
|
|
Eta egungo giroan, horrek botoak eskuratzea esan gura du. Ezin esan
|
egoerak
txarto aprobetxatzen dituztenik.
|
|
|
Suteek eta lasterketek Ku kus klan ekarri zidaten gogora. Estatu Batuetan bakarrik ez dira jazotzen horrelako
|
egoerak
. Han, El Ejidon, herri xume batean, etorkinek mingarriena jasan dute gorrotoaren olatuetan murgilduta.
|
|
|
Zaldi Hazkuntzako Sustapen Elkarteak zuen lasterketen ardura. 1907an Corpako Markesa zuzendaritzako batzordekide izendatu zutenetik
|
egoerak
onera egin zuen.
|
|
|
Nik argi daukat miresten nuela bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen nuela eta bizi zuen
|
egoerak
ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk ikusten ez badugu ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino.
|
|
|
Bera ni baino mila aldiz idazle hobea delako eta, gainera, errealitate hori oso ondo ezagutzen duelako. Hori islatzerakoan, ez du ahalegin mental handirik egin behar hara joateko,
|
egoerak
asmatzeko, polizia sekretuak zer itxura duen ezagutzeko edo militarrek txapela zelan zeramaten jakiteko. Nik Uruguayko Junta garaian girotutako amodio istorioa idatziko banu, behar bikoitza egin nuke.
|
|
|
EHk proposatzen dituen hausteskunde nazionalak ezin dira lege dekretuz gauzatu. Denok ezagutzen ditugu Iparraldean eta Nafarroan bizi diren
|
egoerak
. Gainera, EHk krontsaesan handiak ditu.
|
|
|
Abiadura desberdinak daude, lurraldez lurralde
|
egoerak
ere desberdinak direlako eta akordioak ere desberdinak direlako. Durangorekin batera, gure bost alkatetzatan genituen akordioak.
|
|
|
Baina ez gaitezen konparaketetan sartu. Bizkaiko eta Gipuzkoako
|
egoerak
zeharo ezberdinak baitira. Bakoitzak bere lehentasunak ditu.
|
|
|
Eta giza eskubideen arloan euskaldunak munduari egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz. Baina hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen
|
egoerak
kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak...
|
|
|
Agerian delarik, euskal demografia historikoan kontuan hartu beharreko eragileak anitzak dira. Hauetako batek pairatzen duen
|
egoerak
, halere, etorkizuna biziki baldintzatu eta, beraz, ikerlarion arreta merezi du: jaiotza.
|
|
|
Aipagarri da bestalde, nortasun literario horrek alde askotatik bere horretan aldagaitz dirauela oraindainoko liburugintza osoan, gero eta bereagoa delarik bere literatur lanen izaera delikatua, haien fintasun estetiko hain sentsoriala. Munduak sortu eta
|
egoerak
azaltzeko gaitasun berezia du, sakontasunez nahiz erliebez aurkeztuz aldi berean, tentsio narratiborik edo extasi poetikorik eragin gabe, intrigaren edo sentimenduen exaltazio pizgarriaren premiarik gabe, patxadaz eta neurriz aurrera eginez zabalera nahiz sakonera, leguntasunez eta dotoreziaz.
|
|
|
Hala ere, eleberri honetan inguruneak pertsonaiengan Mintegiren eleberrian baino eragin handiagoa izango du; zenbait ikutu sozialek zipriztintzen baitute erlatua. Hau da, eleberri honetan garaiko
|
egoerak
neurri txiki batean pertsonaien jarrerak eta ekintzak bideratuko ditu: bai gizarte egoerak, bai gertakari politikoek.
|
|
|
Hau da, eleberri honetan garaiko egoerak neurri txiki batean pertsonaien jarrerak eta ekintzak bideratuko ditu: bai gizarte
|
egoerak
, bai gertakari politikoek. Hauek guztiak, batez ere narrazioaren amaieran nagusitzen dira.
|
|
|
Guk geuk, preso eta pertsona gisa, bizipenak eta giroak birsortuz, gure inguru hurbilaren isla dira kontakizun hauek: txapeo
|
egoerak
, lagun elkartzeak espetxeetan, barruko bizigiroa, barru kanpo arteko loturak, etxeko artekoekin, eta abar. (Egunkaria)
|
|
|
Ikuspuntu ezberdinen arabera aurkezten dizkigu pertsonaiak,
|
egoerak
,... aniztasuna nabaria da. " Eta nahiz eta estiloan ikuspegi errealista objetibo horrekin jokatu, Montoiak bere iritzia ematen du." (Egunkaria VI)
|
|
|
Antza denez, egoera arrunten alde ezkutuak azalarazi nahi izan ditu: hots, eguneroko
|
egoerak
bere testuingurutik kanpo aurkeztuaz joko bitxiak sortu ditu. Are gehiago, askotan ezagunak ditugun egoerekin jolastu egiten du beste ikuspuntu batzuetara bideratuz, honela, errealitateari so egiteko bide ezberdinak erakutsi asmoz.
|
|
|
Hizkera arin, doi eta freskoan eskaintzen zaizkigun istorio," flash" edo
|
egoerak
dira" hasi eta bukatu" aise egiten diren estilokoak. (Ostiela!
|
|
|
Atoiuntzia (1990), Manhattan (1994) eta Laudanoa eta sutautsa (1996). Hauetan guztietan
|
egoerak
, hots, denbora zein espazioak garrantzia berezia du. Atoiuntzian itsasoa eta kostaldean kokatuko ditu ipuinok, portuko giroa gailenduz; Manhattan liburuan, aldiz, itsasotik hirira igaroko da, bertako gau giroa islatuz; eta azkenik, Laudanoa eta sutautsan, kostaldera itzularaziko gaitu, Erdi Aroari erreferentzia ugari eginez.
|
|
|
Itsasoaren tratamendua dela-eta Jimenezen ipuin bildumak ekarri dizkigu gogora, baina, bereziki Atoiuntzia ipuin bilduma. Izan ere, itsasoarekin harreman mota ezberdinak dituzten pertsonaien
|
egoerak
deskribatzen dira-eta.
|
|
|
Egunerokotasuneko eszena ezberdinetan kokaturik aurkezten dizkigu pertsonaia ezberdinak: hau da, normalean oharkabean igarotzen diren eguneroko
|
egoerak
azpimarratu nahi izan ditu. Eguneroko bizitzako harremanetako gertaerei irudimena erantsi die:
|
|
|
Beste batzuetan, bestalde, iragarpenak ere egiten dira, narrazioaren denbora eta iragana parekatuz. Prolepsi hauen bidez, narratzaileak oroitzapenak eta narrazioaren denborako
|
egoerak
alderatzen ditu.
|
|
|
hots, Julenek zalantza eta barne gatazka ugari ditu. Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi ikusten, baina halaber, ikusten du
|
egoerak
horretara bultzatzen duela, ezin duela beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris asko dago.
|
|
|
Hala ere, zenbaitetan kanpo prolepsiak ere topa ditzakegu: esaterako, Julenek bere heriotzaren ondorengo
|
egoerak
irudikatzen dituenean, Inesen gogoetak irudikatzean, kasu (19).
|
|
|
" nortasunez, izatez ere nahikoa parekoak ditugu Marlowe eta Xabier:
|
egoerak
murgilarazi dituen giroa bezain ilun eta ezkorrak." (Grandes, Leticia: Egan 49) Haatik, Xabierren nortasunean aldaketa bat nabari da, ez baitago antzekotasunik hasierako Xabier eta bukaerakoaren artean.
|
|
|
Hau da, heroiak desmitifikatu, eta galtzaileak mitifikatzeko joera. Hemen ere Pott Bandakoen eragina nabarmentzen da, antiheroiaren agerpenaren bidez. Horretarako, eguneroko
|
egoerak
islatzea izango dute helburu idazle askok: izan ere, egunerokotasuna oinarri izanik arrunta azalarazi eta bitxi bilakatzeko joera ikus daiteke.
|
|
|
Foruen galeraren ondotik, hogeigarren mende hasierako
|
egoerak
eskatzen zuenaren arabera, garaiko iritziei buruzko galdera egin zuen Gipuzkoako Diputazioak Eibarko sozialisten Casa del Pueblora, eta honek beraien artean intelektual mailan burutza zeraman Toribio Etxebarriari eskatu zion gai horretaz zerbait presta zezala. Bi hitzaldi eman zituen 1918 urtean, La liga de naciones y el problema vasco izenburupean eta Eibarren bertan V. Fernández tipografian inprimatuak izan ziren.
|
|
|
Egunkariei dagokionez, Hego Euskal Herriko
|
egoerak
honako mugarriak erakusten ditu:
|
|
|
Onartu egin dugu estatua eta nazio oro konstruktoakdirela, baina gaur egun Espainia eta Euskal Herria maila bereko konstruktoak direnik ezin dugu esan. Gure
|
egoerak
alde eta kontra dauzkan faktore guztiekin, alternatiba bat eraikitzeko gauza izan behar dugu. Kontra, batez ere zentzu askotan ukiezina den errealitate batekin jendea nazio proiektu horretara gureganatzeko zailtasuna dugu.
|
|
|
Fuhrerprinzip delakora, alegia. Baina hau guztia euskaldun arazoa dela-eta gertatzen denez, salbuespen egoera argi batean oinarritutik hain zuzen, demokrazian funtsezkoa dugun berdintasunaren hastapena urratzeaz gain, nabarmen dago berriro ere eskubideei dagokienez kolonizazio
|
egoerak
dakarren ondoriozko asimetria (berez bi motatakoherritarrak daude Espainian, hau da, euskaldunak eta besteak...); eta, gainera, espainiar erregimen politikoaren ezaugarriak behar bezala antzemateko argigarria suertatzen zaigu. Horregatik, Espainian euskaldunontzat demokraziarik ez dagoela esandezakegu.
|
|
|
Zein dugu, ordea, askeak izateko irtenbide bakarra? Dudarik gabe, gaur egun, bai espainiar legeak baita nazioarteko
|
egoerak
ere debekatzen diguten autodeterminaziorako herri eskubidea gauzatzea.
|
|
|
Garun atalean kirurgiko, elektriko edo kimiko batez zuzenki eragiten bada, psikoterapien esparrutik at irteten da, noski. Berdin gertatzen da, kontzientzia
|
egoerak
aldatzeko, sustantzien ziztadaz eragiten bada. Aldiz, badira gorputzaren bidez errealitate psikikoan eragiten duten zenbait jarduera, gaur egungopsikoterapien arloan kokatzen direnak.
|
|
|
Existentzia oso hori eta bere problematika ametsetan aurki ditzakegu, horietan gure existentziako mezu garrantzitsuak agertzen direlako. Ametsetan, egoera gatazkatsuen mezuak, hutsuneak, beharrak, betegabeko
|
egoerak
etanortasunaren zati desintegratuak azaltzen dira. Esalen en zegoenean Perls ekametsekin lan egitea nahiago zuela esaten zuen, beraietan gure bizitzan faltandagoenaren, egin ez dugunaren eta bizitzan ekiditen dugunaren mezu existentzialaagertzen baita.
|
|
|
K. Lewin en ikasle sobietarra zen B. Zeiagarnik ek, bukagabeko
|
egoerak
–aztertuzituen.
|
|
|
Atxikimendua portaera instintiboa da, bainan
|
egoerak
eta atxikimendu irudiarekiko bizi den historiak eragiten eta modulatzen dute denboran zehar. Portaera haubizitzaren lehen urtean zehar sortzen da haur gehienetan, bigarren urtean nahikotipikoa den era batean ikus dezakegu, bizitzaren hirugarren urtean oso markatutajarraitzen du, eta gero, poliki poliki, jaisten hasten da.
|
|
|
Bigarrena, atxikimendua kontrol sistema da; hau da, unean uneko beharrekzehazten dituzten helburuak lortzeko portaera egokitzen duen mekanismoa da.Beraz, haurrak helduarekiko duen gertutasun beharra ez da beti berdina, barrukonahiz kanpoko faktore batzuen arabera moldatzen baita (haurraren beldurrak, haurrak antzemaniko segurtasun maila, potentzialki arriskutsuak diren
|
egoerak
, etab.). Haurrari momentuan duen gertutasuna nahikoa ez bazaio, gertutasunhandiagoa lortzeko helburua duten portaerak aktibatuko ditu, hots, atxikimendu portaerak.
|
|
|
Taldeak pertsonen
|
egoerak
aldatzeko duen interesa eta garrantzia, psikodramaren eragin terapeutikoaren aurkikuntza baino askoz lehenagokoa da. Horrela, 1913an eta 1914an, Wilhelm Colbert doktorearekin (venerear gaixotasunetan espezialista) lankidetzan, Vienako emagalduentzako ghetto batean, garai hartan ohi ezbezalakoa zen esperientzia bat burutu zuen.
|
|
|
Subjektuaren bizitzako
|
egoerak
eszenaratzearekin, ekintzan jartzen du berepsikismoa; beraz, psikodramak erreprimitutako sentimenduak askatzea ahalbidetzen du katarsiaren bidez, elkarreraginaz eta gizarte rolez jabetu eta berrentrenatzearekin batera. Bestalde espontaneitatean egokiro entrenatzeak, gainerakoakhobeto ulertu eta onartzea dakar ondoriotzat, eta baita pertsonen arteko harremanhobea ere (Schutzenberger, 1979).
|
|
|
Psikodraman, errepresentazio dramatikoaren bidez, taldean iraganeko, oraingoedo etorkizuneko
|
egoerak
bizitzen ahalegintzea da eginkizuna. Psikoterapia edopsikoanalisia ez bezala, non horrelako bizipenak hitzez adierazten diren, psikodraman ekintza inprobisatua erabiltzen da.
|
|
|
Honetan ere, talde
|
egoerak
aldaketa batzuk moldatu behar izan ditu. Hala, subjektu baten ez da derrigorrezkoa saioa betetzeko; eta subjektu batisilik egon daiteke saio batean eta hala ere bertan hitz egiten denaz onuratu.
|
|
|
norbanako barnekoa, norbanakoen artekoa, posizionala eta ideologiarena. Posizionala garrantzizkoa da, bai norbanakoen artean eta baita taldeen arteanere, ematen diren erlazioak edo harremanak askotan asimetrikoak direlako; halakoetan, botere teoriaren arabera dominatzaile/ menpeko motako
|
egoerak
gertatzen dira, estatus teoriaren arabera prestigio altua/ prestigio baxua erako egoerakgertatzen dira, edo tamaina teoriaren arabera gehiengo/ gutxiengo egoerak; hauetako egoera bakoitzean, edozein prozesu eta portaera modu nahiko ezberdinetanemango dira. Analitikoki maila ideologikoa maila posizionalaren antzekoa da, baina aplikazioaren aldetik maila zabalagoan ematen da:
|
|
|
norbanako barnekoa, norbanakoen artekoa, posizionala eta ideologiarena. Posizionala garrantzizkoa da, bai norbanakoen artean eta baita taldeen arteanere, ematen diren erlazioak edo harremanak askotan asimetrikoak direlako; halakoetan, botere teoriaren arabera dominatzaile/ menpeko motako egoerak gertatzen dira, estatus teoriaren arabera prestigio altua/ prestigio baxua erako egoerakgertatzen dira, edo tamaina teoriaren arabera gehiengo/ gutxiengo
|
egoerak
; hauetako egoera bakoitzean, edozein prozesu eta portaera modu nahiko ezberdinetanemango dira. Analitikoki maila ideologikoa maila posizionalaren antzekoa da, baina aplikazioaren aldetik maila zabalagoan ematen da:
|
|
|
Behin gaur egungo zientziagintza berria nola uler daitekeen ikusi, bertan orokorkizein partikularki hartutako hizkuntzek betetzen duten rola azpimarratuz, eta hauekaztertzeko komunikazio makroteoriak eta portaera
|
egoerak
duten garrantzia ulertuondoren, garaia da: 1), euskara?
|
|
|
Udazken aldeko bederatziurren eta hilabeteetan
|
egoerak
ez zuen hobera egin, etakronikariak berriz dakar bere orrialdeetara lelo ezaguna, Arantzazuko Andre Mariarenbederatziurrenean bezala San Frantziskoren (urria) edo Arimenean (azaroa), etaSortzez Garbiaren ospakizunetan (abenduan). Azken honetan, euskara kentzeak goiz arratsaldeetako jende banaketa aldatzea ekarri ote zuenaren susmoa ere badu kronikariak (Cronica:
|
|
|
Lehenengo kolpean, Ministroak irabazi zuen; ondoren, osorik ezizan arren, euskaldungoak, apaiz eta kristau xume euskaldunek. Lekukotasun etaazterlan berriek esango digute, agian, tokian tokiko
|
egoerak
zinez nolakoak izan ziren.
|
|
|
Bestalde, euskararen gizarte egoera marjinalak eta barne
|
egoerak
berak (gogoratu1968ra arte ez dela lehen ahalegin ofizial serioa burutuko euskara normatibizatzenhasteko) lagundu baino ez zuten egingo zine ikusleen hizkuntza propioaren gutxieste prozesu hartan.
|
|
|
Gizarte
|
egoerak
aztertu nahi badira, beste zientzisa arloetan bezala, lan analitikoaeta sintetikoa batera biltzen jakin behar da.
|
|
|
Iragangizatiarraz, laburbiltzearren, hauxe esan liteke: alde batetik, proiektu hori gauzatzekoahalmena iraganean geureganaturikoak ahalbidetzen du; bestetik, proiektua oraingauzatzen duen ekintzak iragan bilakaraziriko
|
egoerak
eragin du, hain zuzen, proiektuhorren beharra.
|
|
|
Beraz, idazkuntza honen berezitasuna, irratibidearen izaera linealak eta atzeraezinezkotasunak sortzen dute, baita irratia sintonizatzen duen entzulearen
|
egoerak
eta arretak ere. Entzuleriaren heterogeneotasuna eta bere maila sozio-kultural desberdinak kontutan hartzekoak dira.
|
|
|
d) Simulazio bidez sortutako hots mugatuak; mikrofonoetatik jasotako hots errealen antza dute eta egiazkoak bailiran igor daitezke. Fonotekak eta audio erregistroak gorabehera, beti izaten da beharrezkoa noizbait hots berriak sortzea, bai
|
egoerak
hala eskatzen duelako, bai denbora eta erritmo zehatzetara egokitzeagatik. Horretarako, espezialista edo adituak behar dira.
|
|
|
Irrati estazio bakoitzean, espezialista bakoitzak bere sekretuak ditu efektu bereziak sortzeko. Irratilariek hots mota hauek darabiltzate errealitate jakin bat zehazteko edo
|
egoerak
girotzeko. Irratian, alde batetik, errealitatetik zuzenean jasotako hotsak ditugu (hots diagetikoak), eta bestetik, irrati estazioetan sortutakoak eta errealitateari ez datxezkionak (hots extradiagetikoak).
|
|
|
Informazio saioetan erabiltzen ez diren arren, behar beharrezkoak ditugu irratsaio dramatikoetan. Audio efektuek
|
egoerak
girotzeko balio dute, jazoerak ilustratzeko eta osatzeko era berean. Audio efektuei erreparatzen die entzuleak, eta horrela irudimena lantzen du:
|
|
|
ez zegoen kontrol ofizialik, gobernuek ipinitakorik. Eta
|
egoerak
honela iraun zuen, harik eta politikariak, irratien ahalbideez konturatuta, komunikabide honek iritzi publikoan daukan efektua kontrolatu nahi izan zuten arte.
|
|
|
...tzetan ere, jendeari zor zion tratuaz denaz bezainbatean, halakoa zen... baina, aldi berean, gogorra eta hertsia zen, noiz eta erlijioneaz mintzatzen baitzen edo noiz eta bere sinestearen eta berak ikasi teologiaren zimenduak jokoan ikusten baitzituen; erran nahi baita ezen, egoera menerat zuen bitartean, igarri egiten zitzaiola zer kondizinotako gizona zen, baina guztiz aldatzen zela haren itxura
|
egoerak
bere menerat zuenean, begiak zorrozten, behakoa gogortzen eta ezpainak mutur iduriko batean aitzinatzen zituela. Ber tzenaz, gure aurkientza hartako anitz apez ez bezala, gizon jantzia zen... baina jantzi bakarrekoa.
|
|
|
Eta hala igorri nion egun batean Maddaleni gutun hura —zeren bainekien ezen osaba Joanikotek irakurtzen irakatsi ziola—, non osaba Joanikoten heriotzarekin mehatxatzen bainuen, baldin honen dorretxetik alde egiten ez bazuen. Eta hura egin nuen eta are gehiago eginen nuen, baldin
|
egoerak
hala eskatu izan balit, zeren Jainkoa eta Erroma baitzeuden jokoan, Erroma eta Jainkoa, eta Jainkoaren borondatea baitzen Ha ren ohorearen izenean nork bere ohorea ere galtzea, baita hartarakotz betiko laguna salatu behar bazen ere, heresea zelako —eta, isilune baten ondotik hats hartzen zuela, erran zuen—: Gero, badakizu, aita hil zen, Mattin hil zen, eta zuk Iruñako jesuiten kolejiorako bidea hartu zenuen.
|
|
|
Zertarako egin behar nuen Edurne horren guztiaren jakitun? Hari zegokionez, nire bisaiaren
|
egoerak
baizik ez ninduen kezkatzen, ez bainintzen noski itxura oneko, oraindik ezabatu gabeko kolpe zaharrei berria gehituta. Matela guztia hanpaturik sumatzen nuen, eta orobat mindurik eskuak, ezker belauna eta gerruntzea.
|
|
|
Gorrotatzen ditut gisako
|
egoerak
. Lanbideak jende aunitz eta aunitzekin ezaupideak egiteko parada ematen dit, baina tratuak jarraipenik izan ezean, buruan errausten zaizkit izenak eta aurpegiak, bertze aurpegi eta izen berriek ordezkatuak, elkartu gaituen auzia nire interesen esparrutik desagertu bezain agudo.
|
|
|
Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea,
|
egoerak
har zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta adierazi zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea. Halaxe jakin genuen guztia.
|
|
|
Hurrengo klasearen hasieran, maisua oso serio sumatu nuen, eta banekien
|
egoerak
nirekin zuela zerikusia. Maisuak Kandidori hots egin zion:
|
|
|
Nik badakit, ongi jakin ere, joko hau beldurti batena dela. Zain ditut
|
egoerak
, eta leize zuloko hotsak entzuten ari naiz. Marmarka ari zaizkit gertaerak ikusiaren ikusiaz.
|
|
|
Nire bihotzaren taupadek isilarazten zuten Migelen negarra. Begiak zabaldu nituenean, ez nuen ez Migelik, ez Zapelik ikusi; harri bat nuen neure oinpean, handia zen, ez pentsa, eta makurku nintzen,
|
egoerak
bustita nengoen eta, zer arraio!, bizitza lasai bat izan duk, Anjel, Migelek bereganatu hau, eta aska itzazue elkarrekiko korapiloak.
|
|
|
Ni, noski, Karmeloren atzetik egokitu naiz, irrikaz bainengoen haren mezua entzuteko. Eta berehala entzun dudanak baino gehiago,
|
egoerak
berak gaizkitu nau. Ez dakit nola esan.
|
|
|
Ez daukat batere gogorik hango egoera gogaikarriaz mintzatzeko (soinean zeramatzaten nikiei erreparaturik, seguruenik galdera horiek Idoia eta Lola nafarrei egingo dizkiete). Orain neure
|
egoerak
arrangura  tzen nau, eta horretaz ere oraingoz ez dut inorekin mintzatu nahi.
|
|
|
Bakealdian azaltzen ez den hori, gordin gordin azaltzen da gatazkaldian. Gizartean muturreko
|
egoerak
bizi ditugu, eta idazleak (beste guztiak bezalaxe) interpelatuta izaten gara txitean pitean.
|
|
|
Gutxiengo kulturalen sinboloak debekaturik daudenean edo, maila orokorrago batean, gehiengo kulturalak gutxiengo kulturalaren bereizgarriak gutxiesten dituenean, orduan umiliagarritzat jo daitekeen egoera baten aurrean gaude. Umiliazioa, gizaki baten jokabideak edo gizakiek eragindako
|
egoerak
beste gizaki baten autoerrespetua mintzen duenean gertatzen da. Aipagarria den umiliazioaren ezaugarri bat bere izaera kutsagarria da.
|
|
|
Izan ere, Sanzek horretarako Intendentziako orubea eskatzen zuen; Chorrautek, aldiz, Liburutegiak hiriaren Alde Zaharra ez zuela utzi behar azpimarratzen zuen. Honela, bada, UPNko Yolanda Barcinak Chorraut jaunari alkatetza kendu dionean, eta, beraz, Miguel Sanzen tesiek aurrera egiteko aukera guztiak zituztenean,
|
egoerak
biraketa ulertezin bat izan du: Hezkuntza eta Kultura Departamentuaren eta Iruñeako Udaletxearen artean akordio bat sinatu da, Nafarroako Liburutegi Nagusia San Frantziskoko egungo Eskoletan kokatzeko.
|
|
|
Agintekeriazko Estatuetan, printzea lurralde osoaren jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta horren probetxurako egiten den horietan, gizabanakoek ez dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada, herri horietan bertan, lege kopuru zehatza behar da horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko
|
egoerak
, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak. Legegilearen ahalegina zer arautu eta zer horren aniztasun eta garrantziari egokitu behar zaio.
|
|
|
Portalis, adeitsu, aurreko eta geroagoko
|
egoerak
desberdindu eta xehe xehe ematen digu bi horien albistea:
|
|
|
2) Bestaldetik, hizkuntzari eta bere esanahiari begiratzen dien behatzaile kritiko eta fina munduaren ikusmolde zientifikoaren partaidea da ia definizioz. Fina eta kritikoa bada, nola ez, enuntziatu eta hitzen esanahia eta ezagutzazko edukia identifika ditzake, emozio osagaiak beste horietatik bereiziz eta diskurtso batekin zer nolako animo
|
egoerak
sortu nahi diren ikuskatuz. Hortaz, behatzaile fina eta kritikoa ez zen erraz eroriko diskurtso hutsal batean, are gutxiago nazien hitz handinahi, absurdu eta faltsuetan, behatzaile horren jarrera kutsadura semantikoaren aurkako hesia bailitzateke, gezurraren errefusapenaren bermea, azken buruan.
|
|
|
Jakina, oinarrizko hizkuntzak fisikaren hizkuntzaren zati bat izan behar du. Ustezko sentimenen sentsazio pribatuei dagozkien perpausek, egoera fisikoak —espazioan eta denboran gauzak kontuan hartzen dituzten
|
egoerak
, hain zuzen— deskribatzen dituzten beste perpausen baliokideak izan behar dute. Esanahia ‘Uste dut gorria orain eta hemen ikusten dudala’ motako enuntziatuetan oinarritu beharrean, fisikalistaren aburuz hobe litzateke ‘Hau gorria da’ edota ‘Norbaitek u unean eta t tokian hau eta bestea hautematen du’ motakoetan oinarritzea.
|
|
2001
|
|
|
Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteak (EIRE) Euskal Herriko sei unibertsitateetan euskarak egun bizi duen egoera aztertu du. Txostenaren arabera, goi mailako irakaskuntzan euskararen
|
egoerak
15 urteko atzerapena dauka. Euskal Herriko unibertsitatetako irakasleen %21ek irakasten du euskaraz eta euskarazko kredituen eskaintza %20koa da.
|
|
|
Baiña ez da jende guztia horrela itoko". Gaitz erdi, deskribatzen zuen
|
egoerak
arduratzeko moduko itxura zuen-eta! Kontuan izan, esandakoaz gainera, hauxe ere baieztatzen zuela:
|
|
|
Zaharrak berri gazte eta ez hain gazteen amorragarri. Kontraesanez jositako argudio eta
|
egoerak
sortzen dira UPNk egindako dekretu honen ondorioz, azken 20 urtetako historia laburrean behin eta berriz gurutzatzen direnak, ondorengo lerrootan ikusiko den bezala.
|
|
|
Horrela, ondorio orokor gisa, emakumeak sistemaren prestazioak jasotzea eta bereganatzea eragozten duen arau baztertzaile orokorrik ez dagoela adierazten du azterketak. Baina, hainbat erregimen berezik ematen dioten babesaren ezaugarri batzuk mantentzeak" zeharkako bazterketa
|
egoerak
" sor ditzakeela eransten du, batez ere emakumeek presentzia nabarmena duten jardueretan.
|
|
|
Haatik, lurpe hotzean ehortzitakoari bakezko lotan uzteko ohitura ere badugu... non geure aburuz altxorren bat ez den, jakina. Kasu horretan,
|
egoerak
horretara egokitzen bagaitu behintzat, altxor horren bila joango gara, Ramon Saizarbitoriaren azken idazlaneko zenbait pertsonaiek egiten duten antzera. Beraientzat lur azpian dagoena balio handiko zer edo zer denez, ohiturari muzin egin eta baita zuhurtziari ere eta haren bila doaz.
|
|
|
Pasa den mendeko arazoak izan baino lehen, Leako herritarrak betidanik bere premiak asetzeko gai izan zirela esan liteke, bertako gizarte nekazariak beharrezko zituen elementu oro (tresneria, jantziak, oinetakoak...) egiteaz norbera arduratzen baitzen; horrela, 1850 arte inguruan ez zen ia artisautza edo merkataritzarik ezagutzen, eta industriaren eragina burdinola eta errota (ugariagoak, garia eta artoa eho behar zuten neurrian) batzuetara mugatzen zen; gaizki komunikatua zegoen bailara honetan gizarte mota ere nahikoa itxia zen, botere politiko ekonomiko osoa kontrolatzen zuten leinu sendi gutxi batzuek eta hauen maizter aritzen ziren beste guztiek osatua, menpetasun harreman gero eta okerrago batean (uztaren eta jaunen menpe erabat). Gizarte
|
egoerak
jadanik ez du zerikusirik antzinakoarekin, jakina, baina jarraitzen duena leatarrek beren arazoak beraiek konpontzearen aldeko jarrera da, eta horren adibide nagusia dugu gaur egun 1983an sortutako Lea Ibarreko Udal Mankomunitatea. Horrek bertan bildutako udalerri bakoitzaren hainbat gastu murriztea ahalbidetu du, baina hori baino garrantzitsuagoa dena, bailararen hondoratze isila gainditu ahal izatea ekarri du, Okamikako Industrialdea bezalako ezinbesteko ekimenak aurrera eramateko gai izanez.
|
|
|
Kontuak kontu, UEU indartu egin da azken urteotan. Indartze horren arrazoiak aztertzerakoan Euskal Herriko unibertsitateetako
|
egoerak
badu eduki zer azaldu, ez dena ordea. UEU ez da inoiz izan beste unibertsitateen «gabezien alternatiba», ez da hori inondik inora UEUren asmoa.
|
|
|
Urteak igaro ahala, ordea, ez da konponbiderik eta gisa bereko arazoen inguruan gabiltza itzulika, behin eta berriro. Honen jakitun, eta
|
egoerak
zuzenean kaltetutakoen artean leku nabarmena duenez, Euskal Editoreen Elkarteak euskal liburugintza arautzeko irizpide nagusiak biltzen dituen txostena osatu zuen iaz, eta hedabideei aurkeztu zien Durangoko Azokan bertan. Gure liburugintzaren etorkizunerako funtsezkoa den txostena, ordea, nahikoa oharkabean igaro zen egun haietako zurrunbiloaren baitan eta, halaber, arreta eskasa izan du arazoaren konponbidean ekarpen beharrezkoak egin ditzaketen gehienen aldetik.
|
|
|
erorketa hauekin ETA su etenaren aurreko egoera ahulean omen legoke berriz. Batek daki, halakoen egiatasuna norainokoa den, jakin dakiguna da katua eta saguaren arteko joko latz honetan behin eta berriro errepikatzen direla antzerako argudio eta
|
egoerak
, eta euskal gizartean bizi den gatazkak, gorabeherak gorabehera, bere horretan dirauela azken 40 urteetan. Aurkariak, izan hauek armatuak ala ez, polizialki garaitu daitezke, munduan horren adibide ugari dago; gatazka politikoa gainditzea, ordea, beste kontu bat da, eta konponbide baten aldeko benetako urratsak norabide horretara bideratu lirateke, horretarako elkarrizketa balore garrantzitsuena bihurtuz.
|
|
|
Garai gogorrak bizitzen ari dira UPN eta PSNko zinegotziak eta beren ohiko bizitzak ere jauzi handia eman die bizkar tzainaren itzalak egunerokotasunari so egin eta intimitatea irensten dienean. Atarrabiara jo dugu, bertan abuztu bukaeran Juan Francisco Eransus UPNko zinegotziak bere kargua utzi zuen,
|
egoerak
zekarkion presioa jasan ezinez; abuztu hasieran, «etxean egindako lehergailu» batek eztanda egin zuen familiaren negozio batean. Guk Atarrabiako PSNko zinegotzi batengana jo dugu, Jose Luis Uriz, eta harekin topo egin bezain laster bere begiez gain, beste bi begik ere gure urratsak gertutik jarraitu dituzte.
|
|
|
Euskal Herriko etorkizuneko irratigintza dela-eta, bere iritziz," estudioak eta euskarriak digitalizatu ostean, urte batzuk barru frekuentzia digitalerako lizentziak luzatuko dira, baina bertan ez da irrati guztientzako lekurik izango, lizentziok mugatuak izango direlako. Hala ere, FM eta AMko irratiak inoiz desagertzekotan urte asko igaro dira, denbora luze horretan
|
egoerak
berean jarraituko baitu".
|
|
|
Txosten berezi honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko hezkuntza erakundeek adin txikiko pertsona talde jakin bati ematen dioten erantzuna ebaluatzen da. Besteak beste, buru urritasuna edo garapen nahaste orokorrak, gorreria, ikusmen arazoak, mugimenezko ezgaitasuna, garun paralisia, aparteko adimena, gizarte edo kultura egoera kaltetua, eskola moldagabezia larriari loturiko
|
egoerak
, ospitalizazioa eta gaixotasun luzeak edota ikaskuntza oztopo handiak izateagatik hezkuntza premia bereziak dituzten ikasleez ari gara. Arartekoari dagokion ikuspegia eskubideak bermatzearena denez, alderdi kezkagarrienak eta lehentasunezko arreta behar dutenak azpimarraturik datoz, eta ikerketaren ondorioak aztertu ondoren Arartekoak Administrazioari luzatutako 21 gomendioak ere azaltzen dira bertan.
|
|
|
Jatorrizkotzat jotzen direnak dira, eta multzo zabala osatzen dute: batetik, gaelikoa, katalana, frisiera, bretoia... dira ezagunenak guretzat, arreta gehien eman ohi diegunak,
|
egoerak
euskararen antzeratsuenak direlako sarri; hizkuntza handiak ere gutxituak dira askotan auzoko estatuetan, horiek eskubideak babestu samar dauzkate eta ekialdeko estatuetan ohikoak diren gutxiengoak dira; azkenik, dialekto hizkuntza eztabaida dago sarri. Mintzairez dihardugula, ez dago beti muga zehatzik, inoiz aipatutako esaera ez bada:
|
|
|
noski. Baina gure
|
egoerak
ez du ezer ikustekorik Ipar Irlandakoarekin. Han kolonizazio egoera ematen da, okupazioa dago.
|
|
|
EEBB, Espainia eta, oro har, Europako Batasuna terrorismoaren aurka aritu beharraz mintzatzea, zuzenbide estatuaren defentsa, giza eskubideak eta halako kontuez aritzea iruzur hutsa da. Hor dugu Israel Palestinan, hamarkadatan terrorea ereiten eta hilketa selektiboak egiten; NATOren aliatu garrantzitsuenak, Turkiak, bere herrialdean terrorea eta izua nola barreiatzen duen ikusi besterik ez; edo Irak eta Iraneko
|
egoerak
mantentzen nola lagundu duten, haien barne politikak guztiz hiltzaileak direnean... Beraz, giza eskubide eta zuzenbidearen gaineko diskurtso horiek egin eta gero herrialde horien barne barrabaskeriak sostengatzean, gezurrik borobilena irentsi erazi nahi digute.
|
|
|
Mendebaldeko hedabideek, haatik, korrespontsalik ere ez zuten han, eta ia informazio guztia oso iturri gutxiren eskutik etorri zen. Bestalde, hedabideek eta bereziki telebistako irudiek indar handia dute epe laburrera gure emozio
|
egoerak
alde batera edo bestera eragiteko (gezurrezko film batek ere negarra eragin ahal digu eta!). Epe laburreko eragin horiek, gainera, epe luzerako eraginen gainean metatzen dira, eta gerra hotzaren berrogei urteetan zehar herrialde sozialistak ilun, misteriotsu eta beldurgarri gisa aurkeztu izan zitzaizkigun; horrelako basakeriak gertatzeko leku apropos gisa alegia.
|
|
|
Sufritzen duenaren pentsamendua berregituratzen saiatzen dira, ondoeza sortzen dioten
|
egoerak
egoki interpretatzen ikas dezan.
|
|
|
Egoera idiliko horrek berez du iraungitze data, sortzen duen tentsio
|
egoerak
eta eskatzen duen dedikazio handiak ezin baitute urtez urte iraun.
|
|
|
Hainbat arrazoi izan daiteke atzean: emozio handiak, estres handiko
|
egoerak
, gauza desatseginak ikustea, kolpetik altxatzea, ordu luzez zutik, eguzkitan edo oso giro kargatu eta beroetan egotea...
|
|
|
Zorion absolutu eta iraunkorraren helburu horrek menpean harturik, zenbait pertsonak bere
|
egoerak
hobetu egin behar duela uste du, dauden bezala ongi sentitzeko adina arrazoi eduki arren, beste pertsona batzuek dagoeneko lortu duten goragoko maila bat, intentsu eta hobea lortzeko aukera dagoelakoan.
|
|
|
Oraindik ohitura gutxi dago etxea alokairuan hartzeko eta etxebizitzen alokairuen merkatuaren
|
egoerak
ere eragiten du hori, hein handi batean.
|
|
|
d) Produkzio
|
egoerak
eta baldintzak ugariak eta ezberdinak izanik, testuaketa hizkuntz erabilerak ere ezberdinak izango dira. Egia esango bada, gizarteakbere komunikazio premien arabera, testu era edo hizkuntza praktikatzeko moldedesberdinak bideratu ohi ditu.
|
|
|
a) Estrategia sozialak eta konpentsazio estrategiak aztertu ahal izateko, ikas ereduak interakzio hein handiko
|
egoerak
sortu behar ditu, ikasleek hizkuntzamodu espontaneoan erabiltzeko aukera izan dezaten.
|
|
|
Hitzalditxo honetan azalduko dugu nola sortu dugun 3 mailaren hastapenerakomateriala komunikazio
|
egoerak
kontuan hartuz eta nolako testuak erabili dituguneta zertarako. Bi bloke hauen lanketaz hitz egingo dizuegu, alegia, hizkuntzapertsonen arteko harremanetan eta hizkuntza lan giroan, erakundeekiko harremanetan.
|
|
|
Landu nahi diren funtzioak fokalizatzen dira, eta
|
egoerak
eskatzendituen hizkuntz baliabideen lanketa egiten da. Leihatilaz lehiatilablokearen kasuan, gainera, idatzizkoaren ulermena hobetzeko irakurmen ariketaren bat txertatzen da, hala nola herri aldizkari ofizialenpasarteren bat.
|
|
|
Ikerketa ekintzaren abiapuntuak, hau da, ideia orokorrak, bi baldintza betebeharko omen lituzke, taxuzko lana egin ahal izateko: alde batetik, erreferentziazko
|
egoerak
edo arazoak estu loturik egon behar du ekintzaren alorrarekin, eta, bestetik, egoera hori aldatu edo hobetzeko saiakeraren beharra ikusi behar da.
|