|
2000
|
|
|
Bestalde, ez zen eredu zurrunik hartu. Egun ama hizkuntza fabla
|
duten
idazle gazteek adibidez, beren fablaz idazten dute, baina hizkuntza osorik ezean, aragoera literariotik hartzen dute bestela gaztelaniatik hartu lituzketen baliabideak
|
|
|
Egileak dioenez," betidanik anaiak izan diren bi herri horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi
|
duten
idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte. Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu.
|
|
|
Saritutakoak ematen dira soilik ezagutzera eta jende askorentzat frustrazio arrazoia ere izan daiteke. Ezkutuan seguruenik egongo dira bere lana txarra dela pentsatzen
|
duten
idazleak, inoiz lehiaketa bat irabazterik lortu ez dutelako. Eta irabazteko orduan faktore asko daude, askotan kalitateari lotuta ez daudenak.
|
|
|
BADIRA beren borondatez parafernalia hauetatik guztietatik, zutabegintza eta hitzaldi zirkuitoetatik beren burua at kokatu
|
duten
idazleak: Jokin Muñoz edo Pello Lizarralderen izenak dira burura datozkidan lehenak.
|
|
|
BADIRA beren borondatez parafernalia hauek guztietatik, zutabegintza eta hitzaldi zirkuitoetatik beren burua at kokatu
|
duten
idazleak: Jokin Muñoz edo Pello Lizarralderen izenak dira burura datozkidan lehenak.
|
|
|
Eleberri mota hau jorratzen
|
duten
idazleek prosa poetikoa deritzonaren ildotik jo ohi dute, formari garrantzia berezia eskainiz.7
|
|
2001
|
|
|
"(...) Mende honetan guztiz garrantzitsua den gertaera bizi izan dugu, alegia euskal munduan lehenengo aldiz idazle kontzientzia
|
duten
idazleak sortu direla. Modu argian sortutako lehenengoak Mirande eta Aresti izan genituen eta hauekin batera Txillardegi.
|
|
|
Jesus Etxezarraga ez da sarritan argitaratzen
|
duten
idazle horietakoa, antza denez, baina behin animatuz gero «Sugearen tristura» bezalako ipuin bildumak eskaintzen dizkigu, protagonistatzat basamortuko urre trukatzaileak, erregina beltzak, zigor luzeko presoak, samurai zaharrak, Derio bisitatzera datorren erbesteko melkita, Etxahunen ahate migrariak, Mundu Gerraren ondoren Arratia aldera etorritako alemaniarrak, gudari hilen itzalak, erromatarr... Oro har, xarma darie Jesus Etxezarragak Pamiela argitaletxearen eskutik plazaratu dituen ipuin hauei.
|
|
|
Gauza ohargarria: gaur egungo euskal sistema literarioaren gunea pertsonifikatzen
|
duten
idazleen pertsonaiak (hots, Atxagaren Carloseta Saizarbitoriaren Iñaki Abaitua) hibridoak dira, artista/ militantea bikotea berenbaitan sintetizatzen dute. Izan ere, Carlosek bere alde artista dauka okingintzanartisau den aldetik, eta Iñaki Abaitua idazlearen fikziozko doblea den DanielZabalegi etakidea da.
|
|
|
batetik, historian zehar euskarazzein erdaraz, emaztearen gainean? izkiriatu
|
duten
idazleez (Bernat Etxepare, Allande Oihenart...), eta bestetik, kanpoko literaturako emazte idazle figura etaideologoez (Virginia Woolf, Simone de Beauvoir...). Hainbat aitzakiaren kausazegungo, gure?
|
|
|
Begira, kanon bat asmatzeko honako osagai hauek behar dituzu: lehenbizi, hizkuntza bat; bigarrenik, hizkuntza horretan idazten
|
duten
idazle batzuk; hirugarrenik, erakundeak: udalak, epaitegiak, gobernuak, ministerioak, poliziak, armadak, banderak, mugak, monetak... badakizu; a!, eta denetan garrantzizkoena, unibertsitatea.
|
|
2002
|
|
|
" Aurrera jarraitu nahi
|
duten
idazleek, ñ\ eta ll letren ordez, n eta l erabiliko dituzte, izen propio eta deituraz salbu: (Urruña, Bithiriñe, Gotañe, Peillen, Loroño, Uruñuela, Iruñe; bai eta irriño, amañi, nimiño, español, gallego…).
|
|
|
«Madrilen min egin du, itxuraz behintzat, Joseba Sarrionandiak," Lagun izoztua" nobela dela bide, Espainiako Literatur Kritikarien Elkartearen eskutik euskarazko narratibaren alorreko Kritikaren saria jaso izanak. Etzanarazi egin ditut jaso eta eskutik hitzak, berez sari hori irabazten
|
duten
idazleek ez baitute inoren eskutik deus ere jasotzen; liburuak hartzen duen bultzada mediatikoa da, berez, sariaren funts bakarra, nik dakidala behintzat. Beharrik!
|
|
|
, emozioak helarazteko gai direnak, bere barnera sartu ahal izateko ateak irekiak uzten dituztenak. Adibide batzuk emateko, Jaime Gil de Biedma, Angel Gonzalez, Luis Alberto de Cuenca, Abelardo Linares, Roger Wolfe, Michel Gaztambide… Baina akaso nigan eraginik handiena izan
|
duten
idazleak iparramerikarren artean bilatu genituzke: Raymond Chandler, Hammett, James M. Cain, Ross Macdonald, Bukowski edo Sam Shepard bezalakoetan, prosa idazterakoan ere poetak izaten dakiten horietan.
|
|
|
Horietako batzuk lehendik ere ezagutzen genituen beste genero edo arlo batzuetan argitara emandako lanengatik (I. Aranbarri, Y. Arrieta, M. A. Mintegi, M. Erzilla...), baina badira bere lehen lana eleberriaren arloan kaleratu
|
duten
idazle gazteak ere. Azken hauen artean, Ixiar Rozas (1972) eta Unai Elorriaga (1973) nabarmendu nahiko genituzke, lehenengoaren Edo zu, edo ni (Erein, 2000) eta bigarrenaren SPrako tranbia (Elkar, 2001) eleberriei guztiz aipagarriak baiteritzegu.
|
|
|
Asko dira barrurantz begiratu
|
duten
idazle eta eleberriak, baina obra eta autore adierazgarrienak aipatzen saiatuko gara hemen: Joxe Austin Arrieta (1949) eta bere bi eleberriak, Abuztuaren 15eko bazkalondoa (1979) [itz.:
|
|
|
Komunikabideek irudia saltzen dute. Beraz, komunikabideek irudi salgarria
|
duten
idazleak (onak edo txarrak, eta hori idazle direnean) maite dituzte." gintzan Durangoko Euskal Liburu eta Diskoen Azokak betetzen duen lekua. Azken urteotan azokaren helburu, antolaketa, funtzio edo egituraketa bera eztabaidagai izan badira ere (begiratu besterik ez dago komunikabideetan argitara eman diren artikulu,, edo iritzi artikuluak), dudarik ez dago Durangoko Azoka, ezer baino lehen, euskal liburugintzaren erakustoki garrantzizkoena dela oraindik.
|
|
|
J. M. Torrealdaik bere Euskal Kultura Gaur (1997) liburuan dioenari jarraituz, gaur egun 300 euskal idazle inguru daude eta euren ezaugarri soziologikoak honela deskribatuko genituzke: % 90 gizonezkoak dira eta% 10,6 bakarrik emakumezko7 Adinari dagokionez, batez beste, 49 urte dituzte idazleok (%70 30 urte bitartean dabil) eta horren ondorioz, argi ikusten da gaur egun argitaratzen
|
duten
idazleen artean belaunaldi desberdinetako egileak kausi ditzakegula. Hortxe dauzkagu, adibidez, hamarkadetan jaiotako idazleak (Txillardegi...) edo 64ko belaunaldia deitu izan zaion horretan sartuko liratekeen R.
|
|
|
Eleberri historikoari dagokion atal hau osatzeko, Patxi Zabaletaren (1947) eleberrigintza izango dugu hizpide. Idazle, politikari, abokatu eta Euskaltzaina da Zabaleta, Aingeru Epaltzarekin batera, euskaraz idazten
|
duten
idazle nafarren belaunaldi berriaren kideetako bat. 1970eko hamarkadan egin zen ezaguna poesia liburuak argitaratuz, hala nola Zorion baten zainak (Etor, 1972) eta Ezten gorriak (autore editore, 1975).
|
|
|
Horregatik hain zuzen ez zaigu gustatzen greziar eta latindar literaturak aipatzeko literatura klasikoa esatea; nahiago dugu greziar literatura, latin literatura, eta, behar bada, aipatzea. Berez, grekoz idatzi
|
duten
idazleen artean, eta latinez idatzi dutenen artean, denetik baitago. Eta alde horretatik, berriro ere, hizkuntza da multzoa inongo baloraziorik gabe definitzen duena.
|
|
|
Guk geuk ere, asko edo gutxi, zerbait irakurri dugu; espainiarrena gehiago; baina oso berandu izan dugu frantsesez, ingelesez, arabieraz... idatzi
|
duten
idazleen berri. Eta irakurri dugun mundua da, neurri handi batean, gure kultura egiten duena.
|
|
|
Euskaltzaindiak ongi bete du orain arte zeregin hori, historian zehar eta askotan garairik ilunenetan, erakunde honek hartu baitu bere gain euskararen kandelari pizturik eusteko ardura zail eta neketsua. Eta, gainera, anitzetan bere barnean bildu ditu urteen joan etorrietan euskararen egoerarekin kezkarik handiena erakutsi izan
|
duten
idazle, ikertzaile eta euskaltzaleak. Oso hizkuntza akademia gutxik egin du Euskaltzaindiak egin duen lan adina hain denbora laburrean.
|
|
|
Dena den, Gombrowiczena posea da, poesiarik irakur  tzen ez
|
duten
idazleen seriotasuna ezeztatzea ere posea den bezala alegia. Baina halako boutadeak argigarriak dira, batzuetan, oinarrian arazo bat dagoela adierazten baitute.
|
|
|
gogoan hartu, esate baterako eta gure auzoko egungo letra hispaniarren arloan bertan, Alfredo Bryce Echenique edo Eduardo Mendoza. Baina umorearen definizioa zertxobait zabalduz gero, erraz sartuko genituzke hamarnaka izen handi, umorezko literatura praktikatu
|
duten
idazleen zerrendan: Miguel de Cervantes, Jonathan Swift, Jane Austen, Charles Dickens, G.K. Chesterton, Vladimir Nabokov...
|
|
|
Literatura hizki handiz idatzi nahi
|
duten
idazleez ari naiz, jakina. Baina dibertsitate garai honetan denetarik dago, Literatura egin nahi duten idazleak, eta liburuak egiten dituztenak.
|
|
|
Literatura hizki handiz idatzi nahi duten idazleez ari naiz, jakina. Baina dibertsitate garai honetan denetarik dago, Literatura egin nahi
|
duten
idazleak, eta liburuak egiten dituztenak. Dena da beharrezkoa.
|
|
|
Zorionez, egoera normalduz doa eta gero eta ugariagoak dira sexualitatea (sexualitate mota ugariak bestalde) agerian jartzen
|
duten
idazleak, gizon zein emakume, euskal letrak aberastuz eta garai bateko monokromia —sotanen eraginez, beltz kolorekoa— ostadar bihurtuz.
|
|
2003
|
|
|
Ez zuen oso gustuko barrea Axularrek, eta berak bezala, euskal literatura eta kultura landu
|
duten
idazle eta pertsona askok.
|
|
|
Irudika dezagun literatura sokatira saio amaitezin bat dela, eta soka horren mutur batean luze idatzi behar dutela uste duten eta idazten
|
duten
idazleak daudela; eta beste muturrean, labur idatzi behar dela uste duten eta idazten duten idazleak. Dikotomia hau, luze idatzi labur idatzi hau, alegia, literaturaren historian beti agertzen dena da; eta ez da kasualitatea, pertsonak garai eta kultura guztietan sentitu duen berezko dikotomiazaletasunaren isla baizik ez baita (ongia gaizkia, hasiera bukaera, argia iluna; gehiegikeria filosofikoa barkatzen bazait, gizakiaren hilkortasunaren eta denbora atzemateko maneraren ondorioa baizik ez datekeena), literaturaren eremura eramanda.
|
|
|
Irudika dezagun literatura sokatira saio amaitezin bat dela, eta soka horren mutur batean luze idatzi behar dutela uste duten eta idazten duten idazleak daudela; eta beste muturrean, labur idatzi behar dela uste duten eta idazten
|
duten
idazleak. Dikotomia hau, luze idatzi labur idatzi hau, alegia, literaturaren historian beti agertzen dena da; eta ez da kasualitatea, pertsonak garai eta kultura guztietan sentitu duen berezko dikotomiazaletasunaren isla baizik ez baita (ongia gaizkia, hasiera bukaera, argia iluna; gehiegikeria filosofikoa barkatzen bazait, gizakiaren hilkortasunaren eta denbora atzemateko maneraren ondorioa baizik ez datekeena), literaturaren eremura eramanda.
|
|
|
Jakina baietz. Badira hizkuntzaren izaera gramatikalak norberaren literaturan zeresana duela baietsi
|
duten
idazleak. Badira hizkuntzaz aldatu dutenak estiloz edo estetikaz aldatzeko.
|
|
|
Conraden adibidea datorkit burura, baina ez da bakarra. Beckett, Nabokov, Kundera hizkuntzaz aldatu
|
duten
idazleak ditugu. Eta mugimendua nagusitzen ari omen da postkoloniala egin den Europan, nahiz eta kasu honetan desberdin gertatzen den; kanpoan jaiotakoek hizkuntza nagusia hartzen dute:
|
|
|
Hasieran, Buenos Aireseko 20 pertsona ginen, baina, ondoren, lan bateratuari esker, gaur egun den liburutegira iritsi ginen” esan zuen atzo “Tiflolibros” en sortzaileak, Pablo Lecuonak, Gizarte Komunikazioko ikasle gazte itsuak. Erabiltzaileek, proiektuarekin bat egiten
|
duten
idazleek eta argitaletxeek beren argitalpenen kopia digitalizatuak ematen dituzte. Planeta osatzen duten argitalpen zigiluen artean, Alfaguara Taurus Aguilar taldea, Kultura Ekonomikoaren Funtsa eta Don Bosco eta San Pablo edizioak daude.
|
|
|
bere heteronimoen zerrenda kontatzen hasi nintzen, lokartzeko ardiak kontatzen diren eran (Teresa Rita Lopesek 71 zenbatu omen zituen), idazle baten baitan hainbeste ahots, hainbeste arima, bakoitza bere nortasun eta biografiarekin nahiz eta antzik ere bazuten, guztiak hain baitziren beren baitara bilduak, hain saudadezaleak, beren sentimenduen kontaduria egiten iaioak, bakar jokoan aritzekoak. Eta badaudela erabaki nuen beren etxeko sofatik mugitu gabe (Pessoaren kasuan Doradores kaleko bulegotik atera gabe) mundua korritu
|
duten
idazleak: itsaso zabalak zeharkatu dituzte Homerorekin, infernuak bisitatu dituzte Danterekin, paradisuan izan dira Miltonekin edo gizonaren ezkutukiak argitu dituzte Shakespearerekin.
|
|
|
" Beti gauzak horrela izan dira eta hala izango dira" horrek jada ez du balio; berrikuntza, modernitatea, gainera datorkie eta zerbait egin behar dute horri aurre egin eta jatorrizko bizimodua babesteko. Inongo zalantzarik gabe, euskal mitologia tradizionalaren potentzialitate ideologikoa garatuko
|
duten
idazleen artean lehenengo eta nagusietakoa Larramendi dugu.
|
|
2004
|
|
|
Aipatu elkarrizketan Urretabizkaiak dio Lur taldearen inguruan hasi zenean, nire harridurarako serio hartu ninduten beti. baina gero makina batek ez nau hala hartu. Badira nik baino 40 urte gutxiago
|
duten
idazleak nirekin paternalistak direnak.
|
|
|
Esandako guztiek hasieran diagnostiko zuzen eta ez hain zuzenen itxura bazuten ere, badirudi egun doinuerromantikoak entzuten jarraitzen
|
duten
idazle erresumindu batzuen estrategia bihurtu direla. Soilik filosofobi rmoldatua onartzen duten literatoena, filosofiaren garaia bukatu dela behin eta berriro esaten dutenena.
|
|
2005
|
|
|
Bilkura horren ondorioz sortu zen ipuin bilduma honek kontakizun guztiak haran horretan kokatuta daudela du berezitasun. Liburuan parte hartu
|
duten
idazleak Lluis Anton Baulenas, Itxaro Borda, Pep Coll, Aingeru Epaltza, Iñaki Friera, Maite Gonzalez Esnal, Andreu Lonça, Josep Lozano, Xabier Macia, Antoni Mari, Gerardo Markuleta, Susana Rafart, Fito Rodriguez, Andoni Sarriegi eta Urtzi Urrutikoetxea ditugu. Jakina, idazle katalanen ipuinak euskaratuak izan dira.
|
|
|
Itsasoaz idatzi izan
|
duten
idazleen eragina jaso zuela ez du ezkutatu, besteak beste, Joseba Sarrionandia eta beste idazle klasiko batzuk: Joseph Conrad, Henry Melville, Emilio Salgari.
|
|
|
Joseph Conrad, Henry Melville, Emilio Salgari. Baita itsasoarekin hain harreman esturik izan ez
|
duten
idazleen eragina ere jazo du: Carlos Onetti, Gabriel García Marquez.
|
|
|
Dagoeneko ia sasoi guztietako euskal idazleen ezaugarritzat agertzen zaigu, eta, esan bezala, honetan ere idazlerik gehienek traiektoria falta erakusten dute euren ibilbide literarioan. Ipuingintzari dagokionez, agerian uzten ari garen moduan, nagusi dira bilduma bakarra
|
duten
idazleak, eta idazle horiek bestelako genero narratiboak garatu arren, eleberria nagusiki, nekez zehatz daiteke ibilbide osorako poetika bakar bat eta, gainera, garatua. Bizkaiko idazleen artean, jakina, hau ez da salbuespena, ezta hamarkada honetan ere.
|
|
|
9 Gabriel Arestik egindako T.S. Eliot en Lau Cuartetto olerki bildumaren itzulpena eta B. Atxagaren Etiopia liburua izan ziren bandak argitaratu zituen lan bakarrak. bihurtu zen. Banda honetako partaideak, ostean euskal literaturan ibilbide oparoa egin
|
duten
idazleak, Manu Erzilla, Jon Juaristi, Joxemari Iturralde, Bernardo Atxaga, Ruper Ordorika, Joseba Sarrionandia izan ziren. Hauekin batera aldizkariak izan zituen sei aleetan bestelako artista (margolariak batez ere) kritikari eta idazle berriak batu zituen.
|
|
|
Hala ere, tarteko uretako nabigatzaileak izan ditugu, zelanbait bakegileak izan nahi izan dutenak, Eusebio Erkiaga eta Mikel Zarate bezalakoak. Hizkuntzaren aldetik, aurreko tradiziotik gaur egun bizkaieraz idazten
|
duten
idazleekiko lotura egin dutenak izan dira.
|
|
|
Hala ere, lehenago egiptoar eta indiarren artean ere ezaguna zen genero hau. Hurrengo kulturetan genero hau landu
|
duten
idazleak ugari dira, Fedro erromatarra (I. mendea K.o) edo berriagoak diren Jean de la Fontaine frantziarra (XVII. mendea), Felix de Samaniego eta Tomas Iriarte espainolak (XVIII. mendekoak). Euskal literaturak ere izan ditu alegigileak eta Mikel Zaratek berak horrela azaltzen du liburuaren sarreran:
|
|
2006
|
|
|
UNEDek eta Euskal Idazleen Elkarteak antolatzen
|
duten
Idazle Eskolak ikasturteari ekingo dio, laugarrenez. Ohiko ikasgaiez gain, garrantzi berezia izango du aurten Idazleak irakurle mintegiak.
|
|
|
Heren bat edo idazle horren lehenengo eleberria izaten da. Beste heren bat beste bilduma batzuetan argitaratu
|
duten
idazleenak dira baita argitaletxe profesionaletan ere, baina dena delakoagatik niri eskaini didatenak. Eta beste herena aurretik Espiralen agertutako egileenak dira.
|
|
|
Nire kezka da, ez ote dioten elkarri errespetua galdu idazle eta irakurleek. Ez ote
|
duten
idazleek eta editoreek gehiegitan irakurlea inozotzat hartu. Ondorioz, ez ote den normala irakurleek liburuen aurrean duten mesfidantza (zenbat diru, zenbat denbora, zenbat arreta errekara!).
|
|
2007
|
|
|
Hiru artikuluak irakurri ostean, zein lekutan erabiltzen
|
duten
idazle eta hiztun batzuek galdegaia hasiera perpausetan, orain aurkeztuko dugu 20 hasiera perpaus liburu batetik hartuak, Ipui onak izenekotik, berau Bizenta Antonia Mogelek idatzia gipuzkeraz. Hasiera perpausok idatzi ditugu euskara batuan (ahaleginak egin ditugu, behintzat) eta galdegaia kokatu dugu adibide guztietan aditz aurretxoan, gaur egun egin ohi den legez.
|
|
|
A. Lehenengo, ekarriko dut idazle bakoitzak, batetik, zeintzuk liburu jorratu dituen; eta, bestetik, adituek zelako iritzia
|
duten
idazle bien euskarari buruz.
|
|
|
Frankfurteko Liburu Azokan kultura katalanaren gonbidapenak eztabaida handia sortu du Katalunian baina, batez ere, Madrilen. Gaztelaniaz idazten
|
duten
idazle katalanen presentziaren inguruan gertatu da, batez ere, kalaka. Hauek, azkenean, ez dute parte hartu Ramon Llull Institutuak antolatu dituen ekitaldietan, baina azokan egon dira, nola ez.
|
|
|
Miren Azkaratek, bestalde, Utikan Euskadi Saria manifestua sostengatu
|
duten
idazleei" errespetu osoa" azaldu arren, ez dut uste idazle bikain horiek gure hizkuntza komunitateak duen aintzatespen publikoko sari inportanteenerako galtzea, euskal literaturarentzat eskubidezkoa edota mesedegarria izan denik: horretan behintzat, ziur nago berdin pentsatuko dugula Kultura Sailburuak eta Euskal Idazleen Elkarteko buru naizenak, biok —onerako zein txarrerako— erantzukizun handiko postu banarako izendatu edo hautatuok, bata administrazio publikoan, bestea elkarte profesional batean.
|
|
2008
|
|
|
Bukatzeko, esan behar dut eztabaidan parte hartu
|
duten
idazle eta kritikarienak direla atal honetan bildutako iritzi eta ideia guztiak.
|
|
|
Belaunaldi oparo eta aberatsa da, gainera, nire uste ezinbestean subjektiboan" ezabatu" dena. Atxaga, Saizarbitoria, Izagirre, Sarrionandia, Lertxundi eta abarrengandik Harkaitz Cano, Unai Elorriaga, Kirmen Uribe eta abarrenganaino egin du jauzi hierarkizazioak, 63ko belaunaldia edo tropela osatzen
|
duten
idazle handien lana baztertuz. (22 aditua)
|
|
|
Dena dela, testuliburuetan hainbat literatur generori buruzko informazioa jasotzen bada ere, irakasle gutxi batzuek baino ez dituzte lantzen horiek guztiak. Beraz, literaturaren historiatik ere baztertu egiten dira, gehienetan, narrazioa edo poesia idatzi ez
|
duten
idazleak.
|
|
|
Idazleen hitzaldiek eragin handia dute irakurketetan, eta ez idazlea ikastetxera joango den ikasturtean bakarrik; gerora ere, ikasle zein irakasleek lehendik ezaguna
|
duten
idazlearen liburuak aukeratzeko joera azaltzen dute. Gainera, ikasleek gustuko izan dituzten liburuen oihartzuna ahoz aho zabaltzen da ikasle zein irakasleen artean.
|
|
|
Horrek iradokitzen du hitzaldiok promozio bide bezala eraginkorrak direla; gainera, programaren helburuen artean bertan euskal idazleen obren zabalkundea dago. Hitzaldietan nahi
|
duten
idazle guztiek har dezakete parte; beraz, idazlearen esku dago aukera hori. Azken batean, idazleak bere burua promozionatzeko urratzen dituen bideak garrantzitsuak izan ohi dira arrakasta komertziala, aitortza soziala eta oihartzun mediatikoa erdiesteko.
|
|
|
gaur egun idazleak berak saltzen du produktua, eta promozio bide horietan sartzen ez denak bide zaila du irakurria izateko. Beraz, hedabideetan nahiz" plazetan" (eskoletan, bestelako hitzaldietan...) presentzia handiena
|
duten
idazleak dira gehien irakurtzen direnak, dela idazlea kantaria, bertsolaria edo pertsonaia ezaguna delako, dela hitzaldi mordoa ematen duelako, dela beste promozio modu batzuetan jardun duelako.
|
|
|
Paul Auster maila altuko elkarrizketetan hizlariek atseginez aipatzen
|
duten
idazle horietako bat da, honezkero.
|
|
|
Itzaldiak, > Euskal> Esnalea). Baina formazioa erdaraz jaso
|
duten
idazleak ditugu eta nolabait erantzun beharra dute espezialitateko hiztegiaren aurrean. Izan ere, oraingo nahiz lehenagoko edozein medikuntza testuk adieraziko digu elgorriaren (azaleko gorritasuna edo exantema sorrarazten duen gaitzetako bat
|
|
|
274) 48 Martínez Esparza-ren esanetan, azaroaren 30eko gaualdera Rosa Luxemburgo eta Larrañaga batailoi komunistek Legutio erasotzeko agindua jaso zuten, baina ukatu egin ziren eta hurrengo egunsentian egingo zutela adierazi zuten (Martínez Esparza, 1949). Deigarria, da, ildo horretan, nola saiatu ziren gatazka aztertu
|
duten
idazle frankistak gudari eta milizianoen borrokarako kemena bereizten, bigarrenak gutxietsiz. Baieztapen horrek, ez du bat egiten, ordea, hildako eta zaurituen kopuruekin, batailoi ezkertiarrek jeltzaleek baino baja gehiago izan baitzituzten.
|
|
|
Idazleen elkartean bertan nahi
|
duten
idazleak dira bazkide. Sartzeko badaude baldintzak.
|
|
|
Baina, esan bezala, bestelako etorkizunak egon badaude, aldez aurretik idatzitako liburuetatik kanpo, tradizionalak ez diren letraz idatzirik. ETAri bukaera duina eman diezaioketen letrak, guztion sufrimendua zintzoki aintzakotzat hartuko
|
duten
idazle taldeak, autonomismoa baztertuko duten gidoigile burujabeak.
|
|
|
Bost dira, kritikari eta aditu gehienen arabera, euskarazko literaturaren kanonaren gailurra osatzen
|
duten
idazleak:
|
|
2009
|
|
|
Batzuetan beldur hori etortzen zaio burura: historiak beharbada ez duela absolbituko, etorkizunean interes apur bat izango
|
duten
idazleei ez dielako lekurik eskaini.
|
|
|
Apalategi: Libururen bat plazaratu
|
duten
idazle harro askoren otzan tokia.
|
|
|
Taldearen gorputz eta arima izan direnak berriro elkarrekin taula gainean izango direlako eta, gainera, musikariak jotzen ari diren bitartean hainbat bideo proiekzio tartekatuko direlako. Taldearekin harremana izan
|
duten
idazleei zein musikariei egindakoelkarrizketak eta Bide Ertzeko kideen bizipenak bilduko dituzte proiekzio horietan. Zuzeneko hori, gainera, CD eta DVD formatuetan argitaratuko da.
|
|
|
Hugoenea Idazlearen Etxea. Bertan, egonaldia egin ahal izango dute euskaraz, katalanez, galegoz nahiz bestelako hizkuntza gutxituetan lan egiten
|
duten
idazleek.
|
|
|
Baina sormen literariorako ez ezik, Pasaia munduan kokatzeko ere balioko du Hugoeneak, Maider Ziganda alkatearen aburuz. Hala, ohorea da eurentzat herria kulturaren munduko mapan kokatuko
|
duten
idazle horiei babesa ematea, Ander Poza Kultura zinegotziaren arabera. Hugoenean jardungo duten idazleek, behin liburua kalean, lana non egin duten azaldu baitute, eta eskerrak eman.
|
|
|
Hala, ohorea da eurentzat herria kulturaren munduko mapan kokatuko duten idazle horiei babesa ematea, Ander Poza Kultura zinegotziaren arabera. Hugoenean jardungo
|
duten
idazleek, behin liburua kalean, lana non egin duten azaldu baitute, eta eskerrak eman. Gainera, hizkuntza gaitasunik balute, hitzaldiren bat edo beste eskainiko dute herrian eta herriko ikastetxeetan.
|
|
|
Erabiltzaileak. Hizkuntza gutxituetan idazten
|
duten
idazleak.
|
|
|
Tesian diozunez, eredu bi gainjarri dira. Batak ospea lortu
|
duten
idazleen lanei erreparatzen die; alegia, ikuspegi historikotik heltzen dio literaturaren irakasgaiari. Besteak, berriz, ikaslearen gaitasun komunikatiboak garatzeko helburua du.
|
|
|
Normalean, estilo literario bat lortzea literatur jardunaren helburu nagusi gisa aurkeztu delako; Eduardo Vila Matasek inoiz aipatu duen bezala, maite zituen idazleen estiloa imitatuz iritsi zen, luze aritu ondoren eta kasik ustekabean, estilo propio bat garatzera. Gauzak, ordea, ez dira hain sinpleak, hain zuzen ere estiloaren kontuari buruz Juanjo Olasagarrek kasualitatea berriki argitaratu duen zutabe batean iradoki bezala (Deia, IX), non estiloa duten eta estiloa ez
|
duten
idazleen artean bereizten baitzuen.
|
|
|
Hain zuzen ere, Mueller zen aurreko astera arte, saria irabazteko hautagai nagusia, baina Suediako akademiak Nobela idazle errumaniarrari eman ondoren, aurreikuspenak aldatu egin ziren. Izan ere, Deutscher Buchpreis saria, normalean, erabateko ospea lortu ez
|
duten
idazleei ematen diete; kritikaren laudorioak jaso arren, oso arrakastatsuak ez direnei.
|
|
|
Frankotan, gauza biak batera. Helburu literario hutsez edo, baldarkiago esanda, gustuagatik idazten
|
duten
idazleak aurkitzeko ia ia gure belaunaldiraino etorri behar da, hots, XX. mendearen bigarren aldera.
|
|
|
Izen ezagunen emaitzen ondoan, eta hasiberriak geroko utzita, azpimarratzekoa iruditzen zait bigarren liburua atera
|
duten
idazleen sorta eta lan horien kalitatea; lehen lanaren kasuan, beti dago arriskua" liburua, arbola eta umea" leloa beteta, sorkuntzarekikoak beteta eta agortuta geratzeko, baina beren kasuan hala ez dela erakustera etorri dira Katixa Agirreren Habitat, Mikel Peruarenaren Ez obeditu inori, Irati Jimenezen Nora ez dakizun hori, Beñat Sarasolaren Alea, Uxue Alberdiren Aulki jokoa, Xabi Bo...
|
|
|
Haruki Murakami, Paul Auster, Henning Mankell, Donna Leon, Paolo Giordano, Anna Gavalda... horra Durangoko Azokaren bezperetan Erein eta Alberdania argitaletxeek euskaratuta eskainiko dizkiguten autoreetako batzuk (nazioarteko literatura jarraitzen ez dutenentzako argibidea: une honetan munduan eta hizkuntza guztietan gehien saltzen
|
duten
idazleetako batzuk dira goiko horiek, fikzio kalitatezkoa baina aldi berean irakurterraza egiten dutenak).
|
|
2010
|
|
|
Hasierako garaian eleberrigileak eta antzerkigileak bakarrik saritzen baziren ere, 1979tik aurrera olerkigileen eta saiogileen izenak ere hasi ziren azaltzen eta zabaltzen. Saritutakoen artean badira euskal literaturaren historian itzal luzea
|
duten
idazleak, hala nola Txillardegi, Txomin Peillen, Joxe Manuel Odriozola, Patxi Ezkiaga edota Xabier Mendiguren Elizegi. Lan saritu guzti hauen zerrenda eta deskribapena eskaintzen da.
|
|
|
Beirut-en eta herrialdearen gainerakoaren arteko kontrastea. Alde batetik, Beirut-en aberastasuna, haren autoak eta luxuzko dendak, arte galeriak, nazioarteko ospea
|
duten
idazle eta pintoreak nabarmentzen dira. Bestetik, pobrezia nabarmena da, bereziki herrialdearen iparraldean, Beq’aa ibarrean eta errefuxiatu palestinarren kanpamentuetan.
|
|
|
Iruzkin horien helburuak, oro har, azterketa linguistikoa egitea edota eduki teorikoak testuan identifikatzea izan ohi dira (literatur baliabideei buruzko teoria, kasu). Bestalde, testuliburua euskarri nagusia izatearen ondorioz, irakasten diren eduki teorikoetan nahiz testu iruzkinetan lekurik handiena
|
duten
idazleak testuliburuek nabarmentzen dituztenak dira. Dena dela, testuliburuetan askotariko literatur generoen idazleak nabarmentzen badira ere, ikasgeletan lantzen direnak narrazio idazleetara mugatzen dira (nahiz eta ez dagoen horretarako arrazoi pedagogikorik).
|
|
|
Lehenengo kapitulua edota sarrera. Urria da euskaraz jarduten
|
duten
idazleen presentzia. Euskararen merkatua txikia delako, edota euskaraz idazten duten idazleak ez direlako jan edan zale, alegia, dietan daudela.
|
|
|
Urria da euskaraz jarduten duten idazleen presentzia. Euskararen merkatua txikia delako, edota euskaraz idazten
|
duten
idazleak ez direlako jan edan zale, alegia, dietan daudela. Trajedunek txin txin egiten dute mugitzerakoan.
|
|
|
Izan ere, mendebaldeko ikuspegi hertsia duela ezin da uka. Saria jaso
|
duten
idazleen artean, ingelesa, frantsesa, alemana eta espainola erabiltzen dutenak ehuneko hirurogei dira. Atzetik datozen hizkuntza" txikiei" dagokienean, portugesa, daniera, suediera, norvegiera, greziera, japoniera eta errusiera dira nagusi.
|
|
|
Euskadi literatura sarietan parte hartu nahi
|
duten
idazle eta ilustratzaileek lana aurkeztu dute hautagai izateko. Lehen aldiz izango da horrela, orain arte sarituak aurreko urtean argitaratutako lan guztien artean aukeratzen baitzituen epaimahaiak.
|
|
|
Katixa Agirreren Sua falta zaigu liburuko ipuinetariko bat irakurri nuenean, neure lagun bati buruzko ipuina zela iruditu zitzaidan. Normala da nire antzeko adina
|
duten
idazleen lanek antzeko kezkak izatea. Baina hortik aparteko antza izatea beste kontu bat da.
|
|
2011
|
|
|
«Nire aberriak atsekabea sortzen didanean, hauteskundeetan, adibidez, Euskal Herriak poztasuna ematen dit», azaldu zuen. Galegoz egindako 153 lan euskarara itzuli direla azpimarratu zuen, eta hori guztia Pako Aristi eta Karmelo Landari esker izan dela gogoratu zuen.Oreka gabeko elebitasunaHizkuntza gutxituetan lan egiten
|
duten
idazleak batu beharraz hitz egin zuen Dario Xohanek. «Gure literaturak ezberdinak dira, kasu nazional bakoitzari berezko zaiona, baina estaturik gabeko idazleok indarrak batu beharrean gaude arriskuan diren hizkuntzen idazleak garelako.
|
|
|
Nik uste konplexutik esan izan dugula" Ezagutzen ez gaituzten arren, periferiaren abantailak baliatzen ditugu eta askeago izan gaitezke sortzeko orduan". Argudio eta zuribide zaharkitua gutxienez deritzot, baina errealitatea, provincianotzat jo izan
|
duten
idazle leondarrak zioen bezala, gordina da: postmodernitatearen birusak joak bizi gara, esnobismo hutsalaren agindupean, eta, batera nahiz bestera, apenas geratzen garatzen esan ote zuen, den interes kulturalik.
|
|
|
Ildo honekin interesgarria da aztertzea nola ziuraski Arestik eta Pott Bandak euskara Bilbori lotu zioten eta horren emaitzak orain ikusten ari garen. Adibidez El Correok Bilbotik, Bilbon edo Bilbori buruz euskaraz idazten
|
duten
idazle batzuk jada marka etnikorik gabe aipatzen ditu, hots, jada idazle prestigiotsuen artean aipatzen ditu talde bereizirik egin gabe edota euskara edo euskal hitza atxikitu gabe36 Sortzaileen arteko hierarkian euskarazko idazleek gora egin dute horrela, markatzailea galduta. Hona Lourdes Mendezi Berrian jasotakoa:
|
|
|
Atharratze izaten ahal da toki on bat idatzitakoak berrirakurri eta ipuin bilduma hori prestatzen hasteko; izen itxurazkoa du, eta bada bertan, Lisboako Hotel Bragança ez izan arren, garai bateko idazleei gustatu ohi zitzaien moduko hotela, antzinakoa; deskuidatuz gero, aurki egongo zen zutik hemeretzigarren mendearen buruan dagoeneko, eta piztia xelebre askori abegi egina, gainera: ehiztariak, uso pasea delarik; arrantzaleak, amuarrainetan Uhaitzan, ez dakit nola baina franko omen dira oraino, euskara galtzen bada ere, amuarrainik geratuko ahal da sikiera, biharko askaziei nor garen, edo izan ginen, azaltzeko?; eta eskopetarik ezean lumaz tiro egin eta amua botatzen
|
duten
idazle bakartiak, besteak beste. Ehiztariak eta arrantzaleak bezain gezurti izateko famaren jabe, gainera, azken horiek; gezurretan egia ezkutatzen haiek kopuruak edo tamainak handitzen bezain trebe.
|
|
|
Félix de Azúak Quimera aldizkariko artikulu batean oso ondo agertu zuenez, badaude gailurrera igo eta handik, urrunetik, bailara deskribatzen
|
duten
idazleak. Dostoievski kontrakoa da, hurbilegia, kutsakorra, gartsua, ernegagarria.
|
|
|
hots, erabilitako hizkuntzak definitzen du literatura bat. Horrek esan nahi du Katalunian gazteleraz idazten
|
duten
idazleak Kataluniako idazleak direla, baina sekula ez idazle katalanak. Horretan datza aldea?.
|
|
|
Mexikotik honela mintzo zaigu Carlos Montemayor: . Espainieraz idazten
|
duten
idazleek ez bezalako eragozpenak dauzkate idazle indigenek. Ez baita bokazio kontu hutsa idazte kontu hau.
|
|
|
Artikulu honen asmoa ez da meritua kentzea izugarri egoera zail eta ilogikoan eskubide mailan asko lortu
|
duten
idazle horiei. Asmoa da agerian uztea okerra dela ingelesa eta frantsesa, inolako kritikarik gabe, Afrikako idazkera eskolatuaren bitarteko nahitaezkotzat hartzea, eta ez dakarrela aurrerabiderik Afrikako literaturarentzat eta kulturarentzat.
|
|
|
Pako Aristik bat garbi atzeman du: «Hemen espainieraz idazten dutenek sortu
|
duten
idazle elkartea. Bazuten aski leku Espainiako idazleen elkartean, eta badute, bestalde, euskaraz ikasteko aukera eta gure euskarazko idazleon elkartean sartzeko aski leku.
|
|
|
zerbait esateko idatzi bear dela. Eta zerbait esan BEAR
|
duten
idazleak ez dute beti bere etxeaz itzegiten» (Txillardegi, 1958: 88).
|
|
|
Tiritarik gabe idazten
|
duten
idazleak.
|
|
2012
|
|
|
Literaturan botereak izan duen isla interesatzen zitzaidan. Nola erretratatu
|
duten
idazleek gehiegizko botere hori. Berehala ohartu nintzen bazegoela, alde batetik, tiranoaren irudi bat, eta, beste alde batetik, agintari totalitarioaren irudi bat.
|
|
|
Nik uste, honetan bat etorriko zaizkidala artikulu honen irakurle gehienak: Bildu eta Aralarreko boto emaile gehienek irakurtzen dituzten bi egunkari horien helburua, dirua irabazteaz, eta kalitateko egunkaria eskaintzeaz gain, gu espainiar sentiaraztea da, statu quo politiko honi eustea; eta hori editorialetan, eta politikariei egiten dizkieten elkarrizketetan, eta haietan kolaboratzen
|
duten
idazleen iritzi artikuluetan, eta egunkari horiek dituzten sailen banaketan eta, erraz froga liteke.
|
|
|
Ez dut gogoan terrazako mahaian ohiko koaderno txikia eta boligrafo zarpaila nirekin neramatzan, baina baliteke hala gertatu izana, ondo oroitzen baitut jaurti zuen esaldi kategorikoa, adinak eta esperientziak ematen zion autoritatetik: " Ezin ditut ulertu kafetegietan idazten
|
duten
idazleak. Ezin da eleberri on bat izkiriatu halako lekuan".
|
|
|
Mundu horren egoera zertan da, ordea? zertan dira euskaraz lan egiten
|
duten
idazle, antzerkilari, bertsolari, musikari, dantzari, margolari eta abarrak, eta kultur industria?
|
|
|
Bi jarrera horien artean kokatuz, brasildar idazlea sorburu kulturarekin elkarreraginean garatzen eta osatzen da, europar tradiziotik elikatuz erabat berria den zerbait sortzeko. Itzulpenaren ikuspegi antropofagoa praktikan jarri
|
duten
idazlerik garrantzitsuenak Haroldo eta Augusto de Campos anaiak genituzke. Beren lanetan erabat ezabatzen dira sorburu eta xede sistemen arteko bereizketak, itzulpena izendatzeko erabili izan dituzten hitzek adierazten duten bezala:
|