|
2000
|
|
|
" Legezkoa da erratzari etxe aldera eragitea. Aukeran, etxekoa nagusi izatea nai izaten
|
dute
munduaren egal guzietan. Frantzesak, inglesak, amerikanoak, danak etxezale amorratuak dira.
|
|
|
Besteak ekuatoreekonomikoa irudikatzen du, horren arabera, lur aberatsek? eta, lur pobreek, hedadura bera
|
dute
munduan. Baina zenbakiek beste errealitate bat erakustendute.
|
|
|
Asko emendatu dira aukerak Mendebaldeko herrietan, eta ez bakarrik entretenimenduaren alorrean, informazioan espezializaturik dauden estazioak ere baitira. Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua
|
dute
munduko hainbat estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko. Tele informazioaren alorrean CNN da egun leaderra (munduko berrehun estatu baino gehiagotatik sintoniza daiteke).
|
|
|
...etan, sinetsirik bainengoen ezen ene seme bakarra infernuan zegoela, eta nola sartu zitzaidan are barrenago indiarrei nien gaitzerizkoa, halako moldez, non, sugeen putzua akabatu nuèn egun berean, hiru indiar gaixto egotzi bainituen harat, ene seme hilaren sufrimenduak gogoan, zeren eta, anitzetan erran izan dizudan bezala, indiarrak txakur errabiatuak baino gehiago ez baitira, eta halatan merezi
|
dute
munduko kolera eta hira osoa.
|
|
2001
|
|
|
Olatuak irakurri eta taularekin uretan idazten dute. Hondartzen arabera marrazten
|
dute
munduko mapa, eta munduko hondartza denetara zabaldu dute Euskal Herriko hondar alea.Surfaren modan baino, surfaren kulturan bizi dira: bizimodu lasai horretan, itsas-gora eta itsas-beherek markatzen dute denbora.
|
|
|
Inolako zalantzarik gabe, filosofia horren emaitza da MCCren euskal enpresa hau lortzen ari den arrakasta, eta horrela adierazten
|
dute
munduan zehar eman dizkioten sariek. Irizarrek egindako autobusek industri sari garrantzitsuak jaso dituzte Europa osoan, bere kalitate eta berrikuntzagatik.
|
|
|
Guk euskaldunok fraile eskaleak deituko genituzke. Ez
|
dute
mundu honetan ondasunik. Zin egiten dute, pobre biziko direla.
|
|
|
Charles Darwinek 300 mila urtetara luzatu zuen denbora hori. Gaur egun, ia 5.000 milioitara luzatzen
|
dute
munduaren historia hori.
|
|
2002
|
|
|
Erakunde humanitarioek uste
|
dute
mundu osoan 300.000 haur erabiltzen dela gerrarako, bai gerrilleroen taldeetan edo baita gobernuen milizietan. Sierra Leonan 1992 eta 1996 artean Gobernuko indarren eta RUF (Revolutionary United Front) taldearen arteko borroka urte gogorrenetan 4.500 haur erabili zituzten batzuek eta besteek.
|
|
|
Gaur egun, kontsumitzen dugun informazioaren zatirik handiena, hamarretik zortzi, albiste agentzia transnazionalek igortzen
|
dute
munduaren lau bazterretara. Abiadura handiko informazioaren garraioak informazio hori modu globalean ulertzera behartzen gaitu.
|
|
|
Mundua bera politikoa da, munduaren irakurketa beti da politikoa, era batera edo bestera irakurri arren. Indar taldeek gidatzen
|
dute
mundua, indar taldeek gidatzen dute munduaren irakurketa. Ezagutza, berau munduaren ikuskera intelektual legez ulerturik?
|
|
|
Mundua bera politikoa da, munduaren irakurketa beti da politikoa, era batera edo bestera irakurri arren. Indar taldeek gidatzen dute mundua, indar taldeek gidatzen
|
dute
munduaren irakurketa. Ezagutza, berau munduaren ikuskera intelektual legez ulerturik?
|
|
|
Baina hedabideen garapenean zerbait komun ikusten baldin badugu, lehen begiratu arinean besterik ez bada ere, hauxe da: garapena garapen, medioek konpromiso estua eduki
|
dute
mundu modernoko erakundeekin, hedabideen aldaketa oso loturik egon baita instituzioen aldaketekin.
|
|
|
Kultura produktu mediatikoetan (tele serietan, filmetan eta abarretan), zenbat aldiz ez ote ditugun ikusi beltzak zurientzat lanean, indioak zurien zerbitzari, eta asiarrak zurien neskame! Zuriek, arraza moduan, beste guztiek baino pisu espefiziko handiagoa
|
dute
munduan.
|
|
|
gizarteak biltzen eta uniformizatzen ditu; bai eta apartatzen ere. Hizkuntza bereko hiztunak zeinuteria komun oso bat
|
dute
munduaz eta zeruaz, errelaz eta irrealaz. Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du.
|
|
|
Sasikulturak mitologizazioa, azpikultura eta superstizioa ekarri ditu. Errepikapenak eta durunditasun mediatikoak arinkeria hedatu
|
dute
munduaren lau bazterretara. Estereotipo masiboak, aurreiritzi sozialak eta irrazionaltasun kolektiboak ekarri ditu sasikultura deitzen diogunak.
|
|
|
Albiste konkretuaren inguruan, hedabideek eraikitzen duten testuinguru informatiboak du hemen garrantzia. Hedabideen mezu jarraituek testuinguru sozial bereziak eraikitzen dituzte, eta, horretan, interpreteek hedabideen emari zuzenetik edaten
|
dute
mundua deskodifikatzeko ulertarazlea. Jario informatiboa bat bateko uholde signifikatzailea da; agente interpretatzaile mediatikoek sortzen dituzte interpreteengan signifikazioak, ez gizakiak berak.
|
|
|
hedabideek eurek, duten zama informatiboa dela medio? eraikitzen dituzte ulertarazle kolektiboetarik asko eta asko; eta, arma kontzeptuatzaile publiko horren kontrola dela medio, bermaturik
|
dute
munduaren berrezagutza eta birsemantizazio propioa, euren nahierakoa, beren komenentzien araberakoa?. Gizarte kontrolaren erreprodukzioa ulertzeko, arma ideologiko garrantzitsua dira hedabideak, interpretazio publikoaren giltza kontrolatzen baitute, hein handi batean behintzat.
|
|
|
Harrezkero, telebista sistema nagusi bik hartu
|
dute
mundua beren baitan: 525 lerroko sistema amerikarrak, NTSC deituak, eta europarren 625 lerrokoak (PAL edo SECAM).
|
|
|
gurutzegrametatik hasi eta telenobeletaraino. Hedabideek teilapeko entretenimendua bultzatzen
|
dute
mundu modernoan, barroko garaiko hiriak instauratu zuen joera hura bera.
|
|
|
Iruditeria kulturala eraikitzerakoan, agintari klaseek beste guztiek baino pisu espezifiko handiagoa
|
dute
munduan, euren posizionamendu sozialak bideratuta, jakina. Agintari klaseen kultura aztura propioek beste kultura ereduen aniztasuna jarri ohi dute kolokan, joera batzuk lehenesteagatik beste batzuen kontra.
|
|
|
Produktu kulturalen bitartez, agintari klaseek aukera berdintasunaren mitoa zabaldu
|
dute
mundu osoan: diotenez, edozeinen eskura dago arrakasta; lana ondo eginez gero, arrakasta etxe atarian ei dago.
|
|
|
Baina azaltzen duenez, “hegalaburraren kasuan, gantz azido poli asegabe asko izateak osasunarentzat abantaila gehiago ditu”. Kontsumitzaileek oso preziatua
|
dute
mundu osoan, bereziki Japonian, prezio altuetara iristen baita. “Ikuspuntu biologikotik begiratuta, azkar hazten den arraina da, landutako beste espezie batzuena baino 20 aldiz gehiago (adibidez, urraburua edo lupia), eta tona bat pisura ere irits daiteke”.
|
|
|
OMEren arabera, saihestu daitezkeen hamar arrisku faktorek eragiten
|
dute
munduko heriotzen %40.
|
|
|
“2 motako diabetesak jota dauden bost pertsonatik batek, diabetea detektatzen dutenean, erretina lesioak izaten ditu jada fase aurreratuan”, adierazi zuen FIDek. 2 motako diabetesa da gaixotasunik hedatuena, kasuen %90 Gizentasunak eta ariketa fisikorik ezak bizkortu egin
|
dute
mundu mailako hedapena. Federazioak ziurtatu duenez, laser bidezko kirurgiari esker, diabetesak eragindako begietako gaixotasun gehienak trata daitezke.
|
|
|
Edo, bestela esanda: marxistek eta, orobat, zientzialariek ziurtzat
|
dute
munduaren existentzia, eta abiapuntu horretatik hasten dira mundua esplikatzen, modurik arrazionalean; neuri, ordea, munduaren existentzia egiten zait harrigarri; misterio hutsa baita; eta, misterioaren inguruan, ez zaizkit ametsa eta irudimena baizik geratzen; eta poesia eta errealitate onirikoa, azken finean; aldez aurretik onartu arren munstro iturri agortezinak gertatu izan direla bai ametsa ... " Alabatxo, gaixotasuna eta heriotza materiak jartzen dizkigun mugetako batzuk dira, onartu beharrekoak, zeren, materialismo dialektikoaren arabera, hau, hori eta hura..."?; ez ote nuen askoz hobe, aldiz, materiaren mugak hausten saiatu, alabaganako maitasuna eta infinituaren nostalgia xede horren zerbitzuan jarriz, mundu paralelo batzuen eta beste hainbat errealitate ezberdinen xerkan?; Leirerena jakin nuenetik bai bainuen gose aseezin bat, barnetik jaten ninduena... eta ezin ase nezakeena, ausaz, bide hari ekinez baizik; zergatik egin behar nien uko, hiesaren munstroa garaitzen lagun ziezaguketèn arma haiei eta sentimendu sakon haiei?; zergatik ez hitzak dantzan jarri eta hegan egin, bihotzaren begiak zabalduz, maitasuna eta errukia oinarri?
|
|
2003
|
|
|
Hamar urte geroago, 1958 urtean, NBEren mendeko OMI erakundean sartu zen Liberia, hots, Itsas Erakunde Internazionalean, eta kolokan jarri zuen komenentziazko banderen existentzia, baina AEB, Japonia, Errusia eta Europako herrialde gehienak alde atera ziren, Hagako Auzitegi Internazionalak Liberiaren alde ebatzi zuen auzia, eta kontsakratu egin ziren horrelako banderak. Egungo egunean, 60.000 ontzik osatzen
|
dute
munduko flota, eta 18.000 ibiltzen dira komenentziazko banderarekin. Hau da, munduko flotaren herena nabigatzen da horrela, eta munduko tonen %50 garraiatzen du.
|
|
|
Eta horixe da, hain zuzen, Irakeko krisi honek, bere gordintasunean, nabarmentzen duena: Bush, Cheney, Rumsfeld eta abarren Estatu Batuek, Amerika Latindar handi bat bailitzan ikusten
|
dute
mundu osoa. Garai batean Guatemala, Nikaragua, El Salvador, Granada edo Panama zirena, egun Afganistan, Irak, Iran eta auskalo zein izan daitekeen.
|
|
|
Angola, Botswana, Namibia eta Zimbabwe hartzen ditu. Adituek, halaber, uraren krisia iragartzen
|
dute
mundu arabiarrean, non euriak zorupeko biltegiek berrezartzen dutena baino azkarrago kontsumitzen baita. Hori dela eta, itsasoko ura edateko uraren lurrazpiko horniduretan iragazten da, eta, Iraken, esaterako, lurraren %30 inguru bertan behera utzi da gazitzearen ondorioz.
|
|
|
10 eta 19 urte bitarteko mila milioi gaztek baino gehiagok inauguratu dute milurteko hau. Haiek
|
dute
munduko biztanle guztien motorra. Haren erabakien eta bizitzan ondo egitearen mende daude hazkunde demografikoa eta belaunaldi berrien etorkizuna.
|
|
|
Lehen agerraldi garrantzitsuetatik hasi eta gaixotasun horiei eta horiek eragiten dituzten eragileei buruzko ezagutza zientifikoaren azken aurrerapenetara arteko informazioa du serie honek. “Azken urteotan, zoonosiak eta gizakiek eta animaliek kutsa ditzaketen gaixotasunek kontzentratu
|
dute
munduko arreta”, dio Mirta Roses Periagok, ZEBko zuzendariak. “Infektatutako animalietan jatorria duten giza gaixotasunek, hala nola Creutzfeldt Jakoben gaitzak, agerian utzi dute hobeto ulertu behar direla animalien gaixotasunak, epidemiologiaren, gizakiari transmititzeko mekanismoaren, diagnosiaren, prebentzioaren eta kontrolaren arabera”, dio Rosesek.
|
|
|
%52, 5ek uste du oso lan ona egiten duela, %37, 4k ona dela, eta %6, 5ek bakarrik erregularra dela eta %0, 9k txarra dela. GKEek egiten dituzten lanen alderdi positiboen artean, gazteek nabarmentzen
|
dute
mundu hobe baten alde lan egiten dutela (%36, 9), behartsuenekin (%24, 4) arduratzen direla eta beren lanak zentzua duela (%20, 5). Negatiboen artean, berriz, nahiko baliabiderik ez dutela(% 44,1), gobernuen lana egiten dutela(% 22,9) edo diruaren destinoaz fidatzen ez direla(% 21,2) adierazi dute.
|
|
|
Ba omen daude eredu bakar baten ordez bi irensten dituztenak, eta halakoak bi nortasunekin bizi izaten omen dira. Baten begiradatik ikusten
|
dute
mundua egun batean edo baten ahotsarekin hitz egiten dute, eta bestearen begirada eta ahotsa baliatzen dituzte hurrengoan, hauek ere, asperturik edo, nortasun arrotzak kanpora botatzen dituzten arte.
|
|
|
Gizakiak bere harreman indibidualak zein kolektiboak garatzeko eta bideratzeko beharrezkoa duen tresna kognitibo eta azaltzaile nagusia da hizkuntza, giza eta gizarte harremanetarako eta komunikaziorako erremintarik behinena. Gizakiak eta gizarteak hizkuntzaren beharra
|
dute
mundu erreala ezagutzeko, eta mundu horri buruz eztabaidatzeko. Â Hizkuntza ez da beste tresnaren bat, da Tresna. Nazioaren eraikuntzan tresna kognitibo eta azaltzailea falta baldin bazaigu, hankamotz gabiltzala esango nuke.
|
|
|
Gure gazteenek J.K. Rowling edo Tolkien-en liburuak euskaraz irakurtzen dituzte eta ez dute itzulpenak direlako sentsaziorik. Irakurle hauek normaltasunez kontsumituko
|
dute
munduko literatura euskaraz. Proiektuok, beraz, inbertsio garrantzitsuak dira.
|
|
2004
|
|
|
Doraemon, zure ustez Ritak eta bere aitonak lortuko
|
dute
munduaren bira osatzea?
|
|
|
EAEko ikasleek, bada, DBHko Gizarte ikasgaian batez ere munduko historia ikusten dute; Batxilergoko lehen mailan, humanitate ibilbidetik joanez gero, gehiago sakontzen
|
dute
munduko historia horren epe garaikidean; eta azkenik, Batxilergoko bigarren mailako ikasle guztiek, Espainiako historia ikasten dute, Hego Euskal Herrikoa atxikita duela, baina euskal ikuspegiari autonomia handirik eman gabe. Niretzat, eta azken kurtso honi dagokionez, izatekotan ere alderantziz luke izan:
|
|
|
Hizkuntzaren Filosofian pcrpausak aztertu izan direnean, perpaus deklaratiboak aztertuizan dira tradizioz. Perpaus deklaratiboek, oro har, gauza egoera bat deskribatzen dute, zerbait esaten
|
dute
munduari buruz. J. L. Austinek perpaus deklaratiboez harago zabalduzuen hizkuntzaren azterketaren esparrua.
|
|
|
Beraz, analitikoak direnean, haien aprioriko justifikazioa nabaria da. Azken buruan, a priori justifika daitezkeen proposizioak definizioaren mendedaude, nabariaketa tautologikoak dira, etacz
|
dute
mundu matcrialari buruz ezer adierazten.
|
|
|
Fenomeno horren kontrako egunean, gogoratu
|
dute
munduko biztanleen %35ek ez duela edateko urik.
|
|
|
Desertizazioaren eta Lehortearen aurkako Nazioarteko Eguna dela eta (gaur osteguna), gobernuz kanpoko erakundeek gogorarazi
|
dute
munduko bost pertsonatik batek ez duela urik, eta plan nazional bat egiteko eskatu dute, Espainiako azaleraren %40 mehatxatzen duen fenomeno hori geldiarazteko. 1994ko abenduaren 19an, Nazio Batuen Batzar Nagusiak Desertizazioaren eta Lehortearen aurkako Nazioarteko Eguna aldarrikatu zuen ekainaren 17an.
|
|
|
Kasu batzuetan, eta elikagaien higieneari eta segurtasunari buruzko gutxieneko baldintzak bete gabe, talde bateko animaliak etxean bertan hil dira, nahitaezko albaitari kontroletatik igaro gabe. Osagai jakin batzuei buruzko etiketa zehatzik ez izateak eta amaierako produktuan debekatutako lehengaiak izateak mesfidantza orokorra eta gero eta handiagoa sortu
|
dute
mundu musulmanean kontsumo orokorreko produktuekiko. Horren ondorioz, batzuetan, ez dute “alkoholik gabeko” gisa etiketatutako edo iragarritako garagardoa kontsumitu behar,% 1eko alkohol maila duen legezko permisioagatik, eta ez dute %0, 0ko berme gehigarririk hartu, ezta txerriaren presentziagatik ere.
|
|
|
Seattle-n duela urte batzuk sortua, mundu osoan sortu dira IMC berriak (Independent Media Center) eta EuskalHe rrian ere badira bizpahiru urte Indymedia Euskal Herria sortu zenetik. Argitalpen irekia da, edonork edonon edonoiz publikatu dezake, eta filosofia berarekin funtzionatzen
|
dute
munduko hamaika bazterretan. Informazioaren komertzializazioaren kontra, argitalpen irekia, nolabait publikazio libreago bat bermatzen du, edozein agenteinfo rmatzaile zuzen bilakatuz.
|
|
2005
|
|
|
01.59 Toki honetan gauzak era berezian gertatzen dira. Eta, nolabait, animalia bitxi guztiok irautea lortu
|
dute
munduko kontinente bizidunetan latzena eta lehorrena den honetan.
|
|
|
jakintsun bandienek aitbortzen dutena, Eskuara mintzaietan dela ederrena, Niboiz auzokoekin nabasi ez dena, Hortakotz deitzen
|
dute
munduko lebena.
|
|
|
Atzo aurkeztu zuten Turismoaren Mundu Erakundearen (OMT) Barometroaren arabera, Interneteko bidaia eskaintza ugariek eta kostu txikiko hegazkin konpainiek eskaintzen dituzten konexio aukera ugariek lagundu egin
|
dute
munduko turismoa %8 hazi dela aurten. Lan horrek erakusten du eskualde guztietan emaitza positiboak izan direla, Europako %5etik Ekialde Ertainera, eta 2004ko bigarren seihilekoan erregistratutako hazkunde indizeak oso sendo mantentzen direla ekitaldi honetan.
|
|
|
Hegaztien gripearen birusak gizakiak kutsatzeko duen arriskua da orain adituen arreta. Alde horretatik, OMEko zientzialariek ziurtatu
|
dute
munduko zaintza sare bat dagoela birusaren anduiak animalietan eta gizakietan azkar eta eraginkortasunez diagnostikatzeko. Aurrerapen horiek gorabehera, probek ez dute zehaztasunik kasu berrienak identifikatzeko eta giza infekzioa zuzenean hegaztietatik edo pertsonetatik hedatzen ari den zehazteko behar diren azterketa sofistikatuenetan, OMEk aitortzen duenez.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) oraindik ere gutxiago lasaitzen duten zifrak ditu: 750 milioi pertsonak gehiegizko pisua
|
dute
mundu osoan, 300 milioi gizenak. Egoera bereziki kezkagarria da haurren artean, eta osasun administrazioak saiatzen dira kaloria ekarpena murrizten janarietan; zientzialariak, berriz, leptinak gosea eta irenstea egokitzeko duen gaitasunean oinarritzen dira.
|
|
|
Gainera, ia 1.100 iragarki jarriko dira RENFEko metroan eta geltokietan, eta 5.000 kartel eta 100.000 liburuxka banatuko dira. Munduko Osasun Erakundearen (OME) kalkuluen arabera, mila milioi pertsona helduk baino gehiagok gehiegizko pisua
|
dute
mundu osoan, eta horietatik 300 milioi gizenak dira gutxienez. Hori dela eta, OMEk “XXI. mendeko epidemia” gisa kalifikatu du obesitatea.
|
|
|
“Globalizazio ekonomikoaren testuinguru zabalean ulertu behar da, baita pribatizazioa eta merkantilizazioa sustatzeko duen zereginean ere”. Mugimendu sozialek salatzen
|
dute
Munduko Bankuak eta Nazioarteko Moneta Funtsak uraren pribatizazioa ezarri dutela maileguak emateko baldintza gisa, kontuan hartu gabe egoera horren ondorio larriak %80an eragiten diela landa eremuei: Kolonbiako eta Filipinetako emakume gehienek ur kutsatua erabiltzen dute ordainketa faltagatik zerbitzua mozten dietenean, eta beren bizitza suntsi dezaketen gaixotasunak jasaten dituzte.
|
|
|
Alde horretatik, klima antartikoaren bilakaera, zeinaren mende baitago planetako klima, funtsezkoa da gizakientzat. Itsas korronteek, haizeek, eguzki argiaren islapenak, telmpanoen eraketak edo izotz geruzaren lodierak zuzenean eragiten
|
dute
munduko nekazaritzan. Horregatik, zientzialariak gobernuko instantziei arreta jartzen saiatzen ari dira Antartika behar bezala babesteko.
|
|
2006
|
|
|
Beste elbarritasun iturri agortezina gerra da. Lur gaineko minek eta gerra modernoetan erabiltzen dituzten gainerako armek bala, obus, bonba, misil... milioika jende utzi
|
dute
munduan minusbaliotasun larriekin.
|
|
|
Gizakiak bere buruaz eta munduaz egiten dituen galdera funtsezko eta sakonen erantzun bila bizitza osoa dabiltzan jakinduria zale horiek askoz gorago ditut rankingean galtza motzetan baloiaren atzetik lasterka dabiltzanak baino, zangoen kotizazioa gorabehera. Neurri handi batean, filosofoen ideiek mugiarazten
|
dute
mundua, baita zientzia eta teknologia bera ere.
|
|
|
Zazpigarren Eguneko Adbentistek, berriz, hainbatetan iragarri
|
dute
munduaren amaiera, huts eginez bistan denez. Hauek ere euren profeta daukate noski:
|
|
|
ikusten
|
dute
mundua ta bizitza. Euren filosofiak lurrean
|
|
|
Munduaren kontsiderazio enpirikoak, eta baita matematikoak ere, erabat arbuiatzen
|
dute
mundu barneko gertaeraren, zentzuaz, galdezka ari den munduari buruzko beste kontsiderazio oro.
|
|
|
Kate Steinbeck irakasleak, Sydneyko Royal Prince Alfred ospitaleko haur osasunean adituak, esan zuen belaunaldi horretako haurrak izan daitezkeela gurasoak baino lehen hiltzen diren lehen haurrak, pisuarekin zerikusia duten osasun arazoengatik. Osasunaren Mundu Erakundearen kalkuluen arabera, 1.000 milioi helduk baino gehiagok pisu gehiegi
|
dute
mundu osoan, eta 300 milioi pertsona gizenak dira. Horrek askoz gehiago eragiten die zenbait gaixotasuni, hala nola diabetesari, bihotzeko arazoei, arteria hipertentsioari, garuneko infartuari eta zenbait minbizi motari.
|
|
|
Itzalik gabeko gizakiek euren esku hartu nahi
|
dute
mundua, eta itzala kendu nahi diote Damasok gogoan dituen milaka horietariko guztietariko bakoitzari.
|
|
|
Horixe jakin nahi
|
dute
mundu osoko poliziek...
|
|
2007
|
|
|
Eta ez daukagu bakar bat baizik. Gure ekonomiak eta bizitzeko erak bat egin behar
|
dute
mundu errealarekin, lehenago istripuz osorik irentsi baino lehen".
|
|
|
Une honetan jostailuak Txinatik edo batek badaki nondik datozela, non dago euskal berezitasuna? Ume euskaldunek jolasten
|
dute
munduko beste edozein umek olgatzen duen modu berean.
|
|
|
Emaitza horiek garrantzitsuak dira karbonoaren zenbait egiturak, (esaterako nanohodiek) nanoelektronikaren, fotonikaren eta biomedikuntzaren zenbait erabileratan (sentsoreak, etiketa biologikoak, eta abar) dituzten propietateak ulertzeko. Alor horiek guztiek gaurkotasun handia
|
dute
mundu osoan, eta aurrerakuntza handiak espero dira epe motzera eta ertainera.
|
|
|
Alemaniako Geozientzia Aztertzeko Zentroko ikertzaile batzuek ikusi dute VIII. eta IX. mendeetan Txinan udako montzoi euriak ohikoak baino urriagoak izan zirela, eta Mexiko inguruan ere euri gutxiago egin zuela. Susmoa
|
dute
mundu mailan gertatu zen fenomeno baten ondorioak izan zirela. Litekeena da, denbora tarte horretan, tropikoetan euria eragiten duen konbergentzia zona intertropikala hegoalderantz mugitu izatea, eta horren ondorioz izatea euri eskasia lurralde horietan.
|
|
|
Hala ere, gaur egun autore gehienek uste
|
dute
mundu sozialaren etafisikoaren artean alde nabariak daudela, bai objektuen ezaugarrietan, bai pertsonekhaiekin dituzten harremanetan ere (Vasta, Haith eta Miller, 1996).
|
|
|
Eskubide zibilek ezaugarritzen eta definitzen
|
dute
mundu modernoan herritartasuna. Baina ezin ahantz liteke ezen herritarrek eurek nola identitate indibidualak hala kolektiboak garatu dituztela.
|
|
|
Beraz, mundu osoan erabakitzen duten pertsonei eskatzen diegu ikuspegi hori errealitate bihurtzeko. Orain hartuko diren erabaki politikoek zehaztuko
|
dute
munduko ingurumen eta ekonomia egoera datozen mendeetan. Energia berriztagarriak zeregin nabarmena izan dezake munduko energiaren etorkizunean, eta hori egin du.
|
|
|
Datorren apirilean aurkeztuko da azterlan honen bigarren zatia, sistema elektrikoak energia berriztagarriekin nola funtziona dezakeen azalduko duena, kostuen azterketa barne. Txostena Txostena Alemaniako Zentro Aeroespazialeko Termodinamika Teknikoaren Institutuko (DLR) adituek eta unibertsitate, institutu eta energia berriztagarriaren industriako 30 zientzialari eta ingeniarik egin
|
dute
mundu osoan. Energiari buruzko lehen azterketa orokor osoa ematen du, eta energia sistema globalaren antolaketa nola aldatu zehazten du, iturri berriztagarrien potentziala, energia eraginkortasuna eta kogenerazio deszentralizatuaren erabilera zehazteko eskualde ebaluazioan oinarrituta. [R] Bilakaera energetikoa co2 aren (eta, horrekin batera, klima aldaketaren) emisioen ondorioen bilakaerarekin alderatzen da, baldin eta Energiaren Nazioarteko Elkarteak (ENA) munduko hamar eskualdekiko jarraitutasun egoeran mantentzen bagara, eta Munduko Energia Ikuspegiaren txostenek emandako datu serieak erabiltzen baditugu.
|
|
|
Azken mendean ikusi ahal izan denez, medikuntzaren eta zientziaren aurrerapenek bizi itxaropena nabarmen handitu
|
dute
mundu osoan. Eta espainiarrok ez diogu ihes egiten joera horri:
|
|
|
Horretarako, abantaila esklusiboak diseinatu ditu ibilbide honetako bezeroentzat, hala nola overbooking ik ez egiteko bermea, fakturazio mostradore esklusiboak, bai El Prat aireportuan, bai Barajas aireportuan, eta billete merkeagoak, web orrian iragarri bezala. “Urtean milioi erdi bidaiari garraiatzea aurreikusten
|
dute
munduko ibilbide garrantzitsuenetako batean”, diote enpresatik.
|
|
|
Hori dela eta, estatu kideek erabaki indibidualak hartu dituzte produktu jakin bat merkaturatzearen egokitasunari buruz, eta ez da adostasunik izan azken kasu batean ere. EBk GEOei buruz hartutako erabakiei buruzko txostena egin
|
dute
Munduko Merkataritza Erakundeko aditu talde batek 2006 urtearen amaieran. Izan ere, ezbairik gabe, esparru juridiko hain berri batek aplikazio arazoak eta mesfidantzak sortzen ditu zenbait estatu kideren aldetik, eta horiek xedapen iragankor konplexuetara jo behar dute beren arauak pixkanaka aplikatzeko.
|
|
|
Helburua da “nazio guztiek eta pertsona guztiek” egun hori egutegian ebazpen baketsuak sustatzeko aukera gisa adieraztea, NBEk behar duen bezala, “hainbeste leku estutzen dituzten beldurraren eta segurtasun ezaren hogeita lau orduko atsedenaldia”. 100.000 kasko urdin eta zibil baino gehiagok parte hartzen
|
dute
mundu osoko 19 bake operaziotan Gaur egun, 100.000 “kasko urdin” baino gehiagok ONCEko Bake Indarrak eta langile zibilek mundu osoko 19 operaziotan bakea lortzeko eta mantentzeko egiten diren lanetan parte hartzen dute. Horien artean, Afganistan, Darfur, Irak eta Ekialde Ertainekoak dira gehien kezkatzen direnak, Nazio Batuen arabera, “gaur egungo erronka serioenak bakeari eta segurtasunari dagokienez” direlako.
|
|
|
Erdi dieseleko tren makina erdi elektrikoek jada funtzionatzen
|
dute
munduko hainbat lekutan, eta erregai eta gas poluitzaileen emisio gutxiago egiten dituzte.
|
|
2008
|
|
|
BIEMH maila teknologiko handiko erakusleiho bihurtu da sektoreko fabrikatzaile eta banatzaile nabarmenenentzat, elkarren arteko merkataritza harremanak osatzeko inguru ezin hobea. Bertan bat egiten
|
dute
mundu zabaleko enpresa garrantzitsuenek, produktu eta berrikuntzak erakusteko asmoz; aldi berean, sektoreko enpresa nagusiek garatu dituzten azken teknologia, aplikazio eta zerbitzuak zuzen zuzenean ikus eta ezagutu ditzakete mundu osoko bisitariek. Biurteko Azoka azkenekoz 2006an egin zen, BECen hura ere; ordukoan, 1.752 enpresa erakusketarik eta 39.041 bisitarik hartu zuten parte, 72 herrialdetatik etorrita.
|
|
|
XXI. mende hasieran komunikabideek ez dute aurreikusten hilen piztuerarik, ez eta gizaki edo gizarte berriaren sorrerarik. Orain erakusten
|
dute
munduaren hiru laurdenetan ingurumena krisian dagoela eta dagoeneko horren zantzuak nabaritu direla. Zientzialarien kalkulu eta mezuek berresten dituzte albisteok.
|
|
|
Egun seinalatu horretan ordea, ez zen Kim Jong Il lider nagusia inondik ere ageri.Kim Jong Ilek ospakizunetan parte hartu ez izanarekin, nazioartearen interesa bereganatu du Ipar Koreak, beste behin. Inteligentzia zerbitzu estatubatuarrek eta mendebaldeko komunikabideek, Gerra Hotza garaietako propaganda aparatuen antzera, arrapaladan, buruzagi korearraren ustezko osasun arazoen inguruko zurrumurrua zabaldu
|
dute
munduan.
|
|
|
Beraz, sistemak garatu behar dira hizkuntza anitzetan zerbitzuak telefonoz emateko (negozioei buruzko informazioa, hirien egoerari buruzko datuak, helbideak, erosketak, erreserbak, eguraldia, telebistako programak, kirolak, jokoak...). Sistema horiek eragina izango
|
dute
munduko biztanleriaren frakzio handi batean. Telefonoak Internetekin konparatuz gero, aplikazioak garatzeko orduan, hainbat informazio ematen du:
|
|
|
Hizkuntza guztiek ez
|
dute
mundua era berean antolatzen, eta ez dituzte kontzeptuak era berean lexikalizatzen. Espainieraz lexikalizazio bakarra duen elementu batek euskaraz hainbat lexikalizazio izan ditzake.
|
|
|
Aurreiritziak aurreiritzi, gazteek ez
|
dute
mundua bukatuko; are gehiago: Gazteek sekula ez dute idatzi eta komunikatu gaur adina.
|
|
|
Emaitzek dantzan jarri
|
dute
mundu guztia, eta ez da eztabaidarik falta geroztik.
|
|
|
Europako 200 milioi herritarrek baino gehiagok parte hartuko
|
dute
mundu mailan hiriko garraio iraunkorraren alde egiten den ekitaldi garrantzitsuenean, Europako Batzordeak ohar batean azaldu duenez.
|
|
|
Baso primario borealak eta epelak, hau da, eskualde boreal eta epeletan gizakiaren esku hartzerik ez duten baso helduak, munduko basoen% 15 dira, eta, Nature aldizkariak jakitera eman berri duenez, haiek egiten
|
dute
munduko materia organikoaren ekoizpen netoaren% 10 inguru.
|
|
|
Munduko herrialde aurreratuetan betiko galdu dira nazio identitateak; hala nola, Frantzian edo Erresuma Batuan. Orobat, galera berbera jasan
|
dute
munduko estatu behartsuetan kokaturik dauden hainbat etniak eta naziok. Ekonomiaren faktoreak badu eragina, noski, eragin zuzena gainera, nazio beregainen bilakaeran; haatik, kolonizazio etnokulturala jasan duen gurea bezalako herri batean faktore ekonomikoaren hobekuntzak nazio menderatzailearen eraikuntza dakar, berez eta besterik gabe.
|
|
|
Hegaldiak ugaritu, kontsumo ohiturak aldatu eta bidaia eta aisialdia oinarrizko betebehar bihurtu zaizkigu herrialde aberatsetan. Era berean, gure kontinentea gotortu eta etxetik mugitzea geroz eta zailago
|
dute
munduko biztanle gehienek. Pasaporte batzuek urrea balio dute, beste batzuekin ezin da kilometro batzuk baino egin.
|
|
|
Begira diezaiogun Lurrari espaziotik. ... Gauez, gure argiek ederto erakusten
|
dute
munduan nagusi garela.
|
|
|
700 milioi haurrek zigarroen keak kutsatutako airea arnasten
|
dute
munduan
|
|
|
“Tabakismoa da munduan minbizia izateko arrazoi nagusia”, gogoratzen du. Tabako keak kutsatutako airea arnasten
|
dute
mundu osoan 700 milioi haurrek, eta horietatik lau milioi Espainian daude. “Denok dakigu erretzeak hil egiten duela, baina ez gara guztiz jabetzen tabakismo pasiboak haurrei dakarkien kalteaz”, ohartarazi zuen Graciela Garcíak, AECCko onkologoak.
|
|
|
Genetikoki eraldatutako organismoek (GEO) errefusatzen duten arren, laborantza transgenikoak hazten jarraitzen
|
dute
mundu osoan. Laborantza bioteknologikoen mundu azalera %12 hazi zen 2007an (12,3 milioi hektarea gehiago), eta 114,3 milioi hektareara iritsi zen.
|
|
|
Gaixotasun infekziosoek azkar areagotzen
|
dute
mundu osoan duten eragina
|
|
|
Aditu horren iritziz, “banku batzuetan likidezia arazo hori badela egia bada, hobe da orain esplotatzea krisi hau luzatuko duten neurri artifizialak hartu baino”. Ondorioak kontsumitzailearengan Nazioarteko finantza sistema jasaten ari den krisi horren aurrean, ekonomialari eta finantza aditu garrantzitsuek atzeraldi ekonomikoa jasaten
|
dute
mundu osoan —atzeraldi horren tamaina desberdina bada ere—, kontsumitzaile askok galdetzen dute nola eragingo dien eguneroko bizitzan, hau da, nola eragingo dien etxeko ekonomiari: langabezia, kontsumoa, inbertsioa, hipotekak, mailegu eskaera, etab. Parametro horietako batzuk nabaritzen hasi dira; beste batzuetan, berriz, efektuak pixka bat dira oraindik kontsumitzaileen poltsikorako ikusgai egon arte.
|
|
|
Dieta osasungaitzak edo kaloria gehiegi hartzen ez dutenak, sedentarismoa eta tabakoa dira gaixotasun horiek agertzeko faktore garrantzitsuenak. Gaixotasun horiek 35 milioi pertsonaren urteko heriotza tasa eragiten
|
dute
mundu osoan, eta, espezialisten arabera, hurrengo 25 urteetan 47 milioi heriotza eragingo dituzte urtean. Era berean, egoera hori garapen bidean dauden herrialdeetan gertatzen denean, beste arazo batzuk nahasten dira, hala nola, gaixotasun infekziosoak, ama egoera eta egoera perinatal txarrak eta nutrizio arazo egokiak.
|
|
|
Proiektuari ekiteko, hainbat barietate hautatu eta genetikoki hobetzeko egindako aurrerapenak dituzte adituek, gurutzatze teknika tradizionalen bidez. Horiekin, adibidez, landarea kanpoko mehatxuetatik izurriteetatik edo lehorteetatik gehien babesten duten geneak bilatu dituzte. Izan ere, adituek uste
|
dute
munduko kakao ekoizpenaren %30 galdu egin dela gaixotasunen batengatik, batez ere azken 15 urteetan, batez ere Afrikan, non urtean 600 mila tona kakao ekoizten baitira. Barratxoak, bonboiak, taulak edo snakcak.
|
|
|
Hala ere, definizio hori errealitatetik urrun geratzen da. Gaia munduko foroetan eztabaidatu den arren eta irtenbideak bilatzen diren arren, gaur egun 850 milioi pertsonak baino gehiagok gosea pasatzen
|
dute
munduan, eta beste 2.000 milioi lagunek bitamina eta mineral gabezia edo “ezkutuko gosea” dute.
|
|
|
Jateko eskubidea behe orduetan dago. Izen bereko kanpainaren datuen arabera Prosalus, Mugarik Gabeko Ingeniaritza, Caritas eta Mugarik Gabeko Albaitariak GKEek bultzatua, 854 milioi pertsonak gosea pasatzen
|
dute
munduan, eta beste 2.000 pertsonak “gosea ezkutuan”. Asian, Ozeano Barean eta Saharaz hegoaldeko Afrikan daude kaltetuenak; han, gutxi elikatutako pertsonen ia laurdena biltzen da.
|
|
|
Hitza Artoa, soja edo kotoia dira 2007 urtean munduan 114,3 milioi hektarea landatu zituzten labore transgeniko nagusietako batzuk. Landetako produktibitatea eta plateren kalitatea hobetzeaz gain, bitamina gehiago dituzten produktuekin, adibidez, transgenikoek leku nabarmena hartu nahi
|
dute
munduko elikaduran. Askorentzat elikagai faltaren alternatiba da, herritar guztien beharrak asetzeko.
|
|
|
2050 urterako CO2 isurketak erdira murrizteko konpromisoa hartu
|
dute
munduko zortzi herrialde industrializatuek
|
|
|
Alemaniak, Ameriketako Estatu Batuek, Erresuma Batuak, Errusiak, Frantziak, Italiak, Japoniak eta Kanadak osatzen
|
dute
munduko herrialde aberatsenen taldea. 1973 urteko petrolio krisiari aurre egiteko eratu zen taldea.
|
|
|
AEBek eta Brasilek ekoizten
|
dute
munduko etanolaren %74 Estatubatuarrek artoa baliatzen dute horretarako, eta brasildarrek azukre kanabera. Artoaren ekoizpen kostua kanaberarena baino handiagoa da, eta nazioarteko prezioen gorabeherek zuzen zuzenean eragiten diote alearen prezioari.
|
|
|
Lehengaien prezioa egungo mailan mantentzen den bitartean inflazioa apaldu egingo dela iragarri du OCDEk. Lehengaien prezioek zerikusi handia izan
|
dute
munduko ekonomiaren motelaldian, horien prezioa asko igo baita azken hilabeteetan. Hala ere, azkenaldian apaltzen ari dira.
|
|
|
Hitzaldia biribiltze aldera, konfiantza mezu bat utzi nahi izan du. «Ideiek mugitzen
|
dute
mundua, etorkizunaren bila joan behar da». Aldi berean, lasaitasuna eskatu dio euskal gizarteari eta «burua altxatzeko».
|
|
|
Carnegie Hallean, Musikvereinen, La Scalan, Teatro Colonen, Teatro Realean, eta Sydneyko operan, besteak beste. Bere grabazioek arrakasta handia izan
|
dute
mundu osoan eta hainbat sari irabazi ditu. Horien artean, “Grand Prix du Disque” saria, Vivaldiren “Lau urtaroak” obraren bere bertsio ospetsuagatik.
|