|
2000
|
|
|
...etan, sinetsirik bainengoen ezen ene seme bakarra infernuan zegoela, eta nola sartu zitzaidan are barrenago indiarrei nien gaitzerizkoa, halako moldez, non, sugeen putzua akabatu nuèn egun berean, hiru indiar gaixto egotzi bainituen harat, ene seme hilaren sufrimenduak gogoan, zeren eta, anitzetan erran izan dizudan bezala, indiarrak txakur errabiatuak baino gehiago ez baitira, eta halatan merezi
|
dute
munduko kolera eta hira osoa.
|
|
2001
|
|
|
Guk euskaldunok fraile eskaleak deituko genituzke. Ez
|
dute
mundu honetan ondasunik. Zin egiten dute, pobre biziko direla.
|
|
|
Charles Darwinek 300 mila urtetara luzatu zuen denbora hori. Gaur egun, ia 5.000 milioitara luzatzen
|
dute
munduaren historia hori.
|
|
2002
|
|
|
Edo, bestela esanda: marxistek eta, orobat, zientzialariek ziurtzat
|
dute
munduaren existentzia, eta abiapuntu horretatik hasten dira mundua esplikatzen, modurik arrazionalean; neuri, ordea, munduaren existentzia egiten zait harrigarri; misterio hutsa baita; eta, misterioaren inguruan, ez zaizkit ametsa eta irudimena baizik geratzen; eta poesia eta errealitate onirikoa, azken finean; aldez aurretik onartu arren munstro iturri agortezinak gertatu izan direla bai ametsa ... " Alabatxo, gaixotasuna eta heriotza materiak jartzen dizkigun mugetako batzuk dira, onartu beharrekoak, zeren, materialismo dialektikoaren arabera, hau, hori eta hura..."?; ez ote nuen askoz hobe, aldiz, materiaren mugak hausten saiatu, alabaganako maitasuna eta infinituaren nostalgia xede horren zerbitzuan jarriz, mundu paralelo batzuen eta beste hainbat errealitate ezberdinen xerkan?; Leirerena jakin nuenetik bai bainuen gose aseezin bat, barnetik jaten ninduena... eta ezin ase nezakeena, ausaz, bide hari ekinez baizik; zergatik egin behar nien uko, hiesaren munstroa garaitzen lagun ziezaguketèn arma haiei eta sentimendu sakon haiei?; zergatik ez hitzak dantzan jarri eta hegan egin, bihotzaren begiak zabalduz, maitasuna eta errukia oinarri?
|
|
2003
|
|
|
Ba omen daude eredu bakar baten ordez bi irensten dituztenak, eta halakoak bi nortasunekin bizi izaten omen dira. Baten begiradatik ikusten
|
dute
mundua egun batean edo baten ahotsarekin hitz egiten dute, eta bestearen begirada eta ahotsa baliatzen dituzte hurrengoan, hauek ere, asperturik edo, nortasun arrotzak kanpora botatzen dituzten arte.
|
|
2008
|
|
|
Munduko herrialde aurreratuetan betiko galdu dira nazio identitateak; hala nola, Frantzian edo Erresuma Batuan. Orobat, galera berbera jasan
|
dute
munduko estatu behartsuetan kokaturik dauden hainbat etniak eta naziok. Ekonomiaren faktoreak badu eragina, noski, eragin zuzena gainera, nazio beregainen bilakaeran; haatik, kolonizazio etnokulturala jasan duen gurea bezalako herri batean faktore ekonomikoaren hobekuntzak nazio menderatzailearen eraikuntza dakar, berez eta besterik gabe.
|
|
|
Hegaldiak ugaritu, kontsumo ohiturak aldatu eta bidaia eta aisialdia oinarrizko betebehar bihurtu zaizkigu herrialde aberatsetan. Era berean, gure kontinentea gotortu eta etxetik mugitzea geroz eta zailago
|
dute
munduko biztanle gehienek. Pasaporte batzuek urrea balio dute, beste batzuekin ezin da kilometro batzuk baino egin.
|
|
2009
|
|
|
ik. 160 eta hurr.,. Aberriari dagokiona ekaitz zakarrez Yainkoek iñarrosi ondoren, berriz ibitu ta nare utzi dute?. Jainkoek gobernatzen
|
dute
mundua, itxarotekoa da, mundua egunen batean Jainkoaren gobernuari egiaz dagokion erakoa izango dela.
|
|
|
Behin baino gehiagotan esan
|
dute
munduan hilketarik gehiena izaten den auzoaldea horixe dela.
|
|
|
Sinplea da: Mitrofanek ideia bat izaten dute buruan; Mitrofanek izaten
|
dute
mundua ikusteko modu partikular bat. Ez nabil gauza berririk esaten, beti da gauza bera.
|
|
2011
|
|
|
Giza kultura unibertsalaren ordezkari izan nahi duten hizkuntza ahaltsuak, edo, hobeki esan, hizkuntza horien atzean dauden nazio anitzeko estatu etnozentrikoak ez dira giza zibilizazioaren ispilu bakarrak. Oraingo aro historiko honetan, hots, globalizazioaren garai hauetan, gainera, ingelesaren eta kultura anglosaxoiaren mundu ikuskera hedatu eta ezarri nahi
|
dute
mundu guztian. Horixe bera egin nahi izan zuen lehenago frantsesaren eta hizkuntza kolonialisten iturrian zegoen nazionalismo inperialistak.
|
|
|
Edota, agian, delako tren estatal hori behin betiko galdua ote
|
dute
munduan milaka eta milaka hiztun herrik. Zeinek hartu du erabaki gogor hori?
|
|
|
–Epaile horrek ez zuen zertan zu etorrarazi. horiek uste
|
dute
mundu guztiak bere zerbitzura egon behar duela.
|
|
2012
|
|
|
eta babesten
|
dute
mundua nigandik
|
|
|
ene begi margotuek politago ikusten
|
dute
mundua
|
|
2014
|
|
|
Beste arraza batzuk ere konkistak egiten ibili izan badira ibili, bera bakarrik da Estatu eta Inperio iraunkorren eraikitzaile (oroit Ortega Gasseten historiaren filosofia arrazista, Renanen superstizio arrazial okerrenak beretuz). Tartaroek eta, ez
|
dute
mundutik hara dena txikimilapuskatzen ibili besterik egin eta deus ez jaso. Printzipio hau (Estatu eta Inperioen sortzailetarako pribilegio indoeuroparrarena) hain segurua begitantzen zaio Renani, ezen Inperio handiren bat zein arrazaren eraikuntza izan den garbi ez dagoenean, a priori zientifiko baten eran balio baitio.
|
|
|
383 Renanen aburuz Petrarkak eta Voltairek eragin handiagoa izan
|
dute
munduaren martxan Descartes eta Kantek baino.
|
|
|
Boteretsuek, beraz, beren boterearen artaziez ebakitzen eta erabakitzen
|
dute
mundua, ondoko banaketan txikikeriak uzten dizkigutela. Huskeriak.
|
|
|
Adituek diotenez, txakurrek zuri beltzean ikusten
|
dute
mundua, eta erran liteke, beraz, usaimenetik ikusten dutela mundua ikusmenetik baino gehiago. Fox terrier hura, baina, berezia zen, eta koloreak bereizten zituen, edo kolore bakoitzari usain berezia hartzen zion, bertzenaz ezin esplika baitaiteke haren joera.
|
|
2015
|
|
|
Eta joan egin zen gehiago jakin nahi gabe. Eta geroztik, horixe egiten
|
dute
munduko arabar zozo guztiek euren habia egitekorakoan.
|
|
|
Muga horietan euskal nortasun autonomoa garatu nahi da, nortasun hori arriskuan ikusten baita bestela. Baina muga horiek ez dute, halabeharrez, isolamendua bilatzen; ez
|
dute
mundutik erretiratzea helburu. Alderantziz, munduan integratzea bila dezakete, baina nor izanaz.
|
|
2016
|
|
|
bai ingelesak berak, bai beroien lankide inditarrak, azaldu dudan hilketaz jabeturik ez baitaude. Benetan sinesten
|
dute
munduko sistemarik onenetako baten zerbitzutan ari direla; eta India, beraz, poliki bada ere, irmoki ere aurrera doala... Zinez diot orain bortxakeria baztertu nahi izan nuela.
|
|
|
Ez beraz mitoen mamiaren mailan, ez Kondairaren balioaren mailan, ez klase aitzekien mailan bertan ere; baina mitoen OPOSIZIO EGITURAN, mitoen ELKAR OSAKETAN, mitoen giza-izpirituaren ERANTZUN BEHAR sakonen mailan. Mitoek ARGITU ETA AZALDU egin nahi
|
dute
mundua; eta argibide eta azalpide hori ALDAKAITZAK DIRA FUNTSEAN, nahiz gero nahi bezala erabiliak izan. Horretan bai, esan digu?
|
|
|
Baldin eta Jainkoak sortutako lehen emakumea nahikoa indartsua izan bazen, bera bakar bakarrik, mundua goitik behera iraultzeko, emakume hauek guztiek, elkarrekin, beren tokian paratuko
|
dute
mundua berriz ere! Eta, orain, hori egin nahi dutela eta, hobe duzue hala egiten uztea.
|
|
|
Esate baterako: . Idazle profesionalak merkatuari lotuta daude, idaztearekin zerikusirik ez duten konpromezuak dituzte eta ez
|
dute
munduaren pertzepziorik. Idazle profesionala bazara, zure kotxearen bolantea managerrak eramaten du.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zientzialariek zundaketak egiten jarraitzen
|
dute
mundu
|
|
2017
|
|
|
–Beronelaxe?, pentsatu nuen,, bisionario handiek, poeta inspiratuek dituzte beti gauza guztiak lehen aldiz ikusten. Goiz bakoitzean mundu berri bat agertzen zaie begietara; baina ez, funtsean ez
|
dute
mundu berri bat ikusten: berek dute sortzen?.
|
|
|
Biek ala biek argi erakusten
|
dute
Mundu Berrian ere sorgin ehiza agintariek nahita erabilitako estrategia izan zela, izua eragiteko, erresistentzia kolektiboa suntsitzeko, komunitate osoak isilarazteko, eta haietako kideak elkarren aurka jartzeko. Hesitzeko estrategia izan zen orobat; testuinguruaren arabera, hesitze hura izan zitekeen lurrena, gorputzena edo harreman sozialena.
|
|
|
Gune horietan, hizkuntz irakasle ari ziren emakume boluntarioak ez ezik, baziren kazetariak, erizainak eta politikariak ere, bai eta Asayix sortu berriko polizia uniformea eta YPG Herri Babeserako Unitateen kamuflaje berdea janzten zutenak ere. YPGek 2014an bereganatu
|
dute
munduaren arreta, Estatu Islamikoa borrokatzen erakutsi duten kemena dela eta. Baina hura ez da izan, inondik ere, emakume kurduek armak hartzen dituzten lehendabiziko aldia.
|
|
|
Egoera sozial eta kultural horretan iraun dugu luzaro gure autokontzientzia etnikoari esker. Eta horrelatsu iraun
|
dute
munduko beste hizkuntza eta identitate frankok. Zer geratzen da, ordea, identitate etnikoaren heldulekuak, izan materialak izan kulturazkoak, krisi gogorrean sartzen direnean?
|
|
|
Datozen egunetan komunikabideek burutik egindako nazi bat bezala erretratatuko naute. Eta erranen
|
dute
mundu osoa kutsatu dudala.
|
|
|
Sarritan, egilea bera ez da kontziente idatzi duen lerroa irakurketa bati zor diola edo beste batek idatzia dela lehenago. Hodeia zenbat herrik, zenbat poetak erabili ote
|
dute
munduan zehar gure aurretik. Eta leihoa?
|
|
2018
|
|
|
Gizonek gorputz, artifizial? bat ekartzen
|
dute
mundura, gizarte zibilaren gorputz politikoa; Hobbesen. Gizon Artifiziala, sortzen dute,, komunitate esaten diogun hori?, edo Rousseauren, gorputz artifizial eta kolektiboa?, edo Lockeren. Gorputz Politikoaren?
|
|
2019
|
|
|
Doblezka diete inbidia, noski, mutilek nabarmentzeko darabiltzaten jarduerei: neskek berezko desira bat
|
dute
munduaren gaineko beren boterea berresteko, eta kexaka aritzen dira ezarri dieten gutxiagotasun egoeraren kontra. Arboletara, eskaileretara, teilatuetara igotzeko debekua pairatu behar dute, besteak beste.
|
|
|
Haren kultura historikoak, literarioak, kantek, sehaskako elezaharrek gizona goresten dute. Gizonek eginak dira Grezia, Erromatar Inperioa, Frantzia eta nazio guztiak; gizonek miatu dute lurra, eta gizonek asmatu dute hura ustiatzeko tresnak; gizonek gobernatu
|
dute
mundua, eta gizonek bete dute estatuaz, margolanez, liburuz. Gizonen harrotasunak eta desirek sorturiko mitoen ispilu dira haur literatura, mitologia, ipuinak, kontakizunak:
|
|
|
maitale boteretsuen, kuttunek? parte hartu izan
|
dute
munduaren gobernuan, haien bitartez.
|
|
|
–maitaleen besotik helduta izaki ornogabeen moduan, desitxuraturiko bare handi batzuen tankeran?. Kirolariak alde batera utzirik, emakumeak izaki osatu gabeak dira Montherlantentzat, esklabotzara kondenatuak; bigunak eta giharrik gabeak direnez, ez
|
dute
munduari zerekin heldu; horregatik ahalegintzen dira gogotik maitale bat inguratzen, edo, are hobe, senar bat. Nik dakidala, Montherlantek ez du erabiltzen Mantis religiosaren mitoa, baina haren mamiaz baliatzen da:
|
|
|
Baina, egiaz, emakume ahotsak isildu egiten dira ekintza konkretua hasten denean; gerrak piztu ahal izan dituzte, baina ez gudu baten taktika iradoki; intriga hutsa bihurtzen zen neurrian moldatu ahal izan dute politika, ez bestela: munduaren kontrol zinezkoa ez da inoiz egon emakumeen esku; ez dute jardun ez tekniketan eta ez ekonomian, ez dute estaturik egin edo desegin, ez
|
dute
mundurik aurkitu. Emakumeen bitartez piztu dira gertaera batzuk, baina emakumeak aitzakia izan dira eragile baino gehiago.
|
|
|
Gizon aparta deitzen diegun horiek, aldez edo moldez, bizkarrean hartu
|
dute
munduaren pisua: ondo edo gaizki egingo zuten, mundua berrituko zuten edo hondatu, baina, oroz gainetik, beren gain hartu dute zama ikaragarri hori.
|
|
|
Mikel, harkaitzen eta metalen jauna; Gabriel, gizakien eta animalien gainean ezarria; Rafael, urek obeditzen diotena; Feliel, belarrak eta landareak bere esku jarriak dituena, eta Uriel, suaren gainean agintzen duena. Horiek zaintzen
|
dute
munduaren oreka, eta zuk, kaskarin horrek, balantzan jarri duzu, nahiz eta ez zaren hondar ale bat baizik, hauts kume bat.
|
|
|
Lan sistemaren diskriminazioa ez baita amaitzen bizilagun zuriak izatearren, orokortua den ezberdinarekiko mesfidantza ez baita uxatuko Eiderrek edo nik igogailuan irribarre egitearren. Kontzientzia estaltzeko tiritek ez
|
dute
mundua sendatzen ahal.
|
|
2020
|
|
|
Urtero isuriak %5 handitzeari ekin zion orduan Txinak, eta, 2009ko krisi ekonomikoaren etenalditxoaren ostean, bizkortu egin zuen hazkunde hori, ia %6raino. Geroztik, berotegi gasen isurketak handitu besterik ez dira egin, eta 2001etik 2019ra %46ko hazkundea izan
|
dute
munduan. Global Carbon Project erakundeak emandako datuen arabera, 2001ean 25,4 gigatona (mila milioi tona) isuri zituen munduak atmosferara, eta 2019an 36,8 gigatona, hau da, inoizko gehien.
|
|
|
Ildo horretan, Amazonia eta munduko beste oihan handiak amildegiaren ertzean egon daitezkeela ohartarazi
|
dute
munduko ikerketa batek baino gehiagok. Esate baterako, 2019an Nature Communications aldizkarian Erresuma Batuko hiru unibertsitateetako ikertzaileek egindako lanaren arabera, baliteke bost hamarkadaren buruan desagertzea Amazoniako oihana (5,5 milioi kilometro koadro) eta sabanaren antzeko paisaia baten moduko zerbait geratzea haren oroitzapen gisa22.
|
|
2021
|
|
|
Baina ikusi nahi dituenarentzat nabarmenegiak dira, eta igual ez dira oso kaltegarriak izango, baina ezin dugu pentsatu ez dutenik batere kalterik egiten, eta ez litzateke diskutitu onik ere ez dutela egiten. Sinesgarritasun arazoak dituzte, gehiegi errepikatzen dira, testu aspergarriz betetzen
|
dute
mundua eta ezin dira konparatu literaturaren gasolina berdaderoarekin, egiarekin, jendea eta bizitza interesgarri egiten duen material erregai eta apasionante horrekin. Ez dago egia bilatzeko idaztea baino esperientzia hordigarriagorik eta emaitza hoberik ematen duenik140 Ez du zertan izan egia biografikoa baina izan dadila benetan idatzi nahi duguna, hori baita literaturan dagoen egiarik berdaderoena.
|
|
2022
|
|
|
Egunak eta gauak berdin irauten duten unean, ospakizuna izaten
|
dute
munduko hainbat lekutan. Ipar hemisferioan, negua atzean utzita udaberrian sartzen gara, eta egunak luzatuz doaz, gauari minutuak kenduz.
|
|
|
Deus ez igual. Lili bezalakoek pentsatzen
|
dute
mundua alda dezaketela, eta, ohartu orduko, munduak aldarazi ditu beraien ilusio eta asmoak. Orduz gero inertziaz bizitzera mugatzen dira, igerilekuan batetik bestera mekanikoki uger egiten dutenak bezala.
|
|
|
bultzatzen
|
dute
mundua.
|
|
2023
|
|
|
Nola asmatu
|
dute
munduan egoten, elkarren premia organikoan ez bada izan. Nola mugitu dira bien gorputzak, norantz, elkarren norabidean ez bada izan?
|
|
|
Han bakarrik lortzen dutelako penari tamaina jartzea. Eta han bakarrik jakiten dute eta orduan bakarrik jakiten
|
dute
munduaren nostalgia bera dela: maitasunaren ahanzturarena eta izan ez diren gauzena.
|