|
2000
|
|
|
Hitzaurrea egiten dion Txema Larreak berak Ni ez naiz hemengoari buruzko aipamena argitaratu zuen Pamiela aldizkarian (1985, 9.zb. 10 or.) Eta bertan aurki genezake" jalgibiderik ez
|
duen
munduko laberintoa" ri buruzko ohar interesgarria: " Laberintoa aspaldixe dugu Joseba baitan.
|
|
|
Poeta talde honetakoek oinarri filosofikoei dagokienez Nietszche, Heidegger eta Witgensteinen irakurle dira, eta beren obrak desenkantuaren filosofiaren adierazbide bilakatzen dira. Zientziak eta positibismoak eskaintzen
|
duen
mundu ikuskera segurua baztertzen dute eta historiaren nahiz progresoaren kontzeptuak zentzu gabe bilakatzen zaizkie. Horretaraz gero, izakia hutsaren hurrengo da, eta olerkiak egin lezakeen bakarra bizi den unearen adierazpen agonikoa jasotzea da (288 or.).
|
|
|
Gainera, aurreko narrazioetan ere Las Cortesera hurbiltzeko saioa egin zuen. " Edorta Jimenezek deskribatzen
|
duen
munduan, sexuaren ezagutza, sexu mertzenaria, emakumeek diruaren truk eman ohi dutena da, batez ere, aukeratutako bidea. Ondo girotuta daude ipuinak, sexoarekin batera droga eta musika, rock and rolla." (El Diario Vasco IV) Ipuin hauetan guztietan gaua, droga, sexua, rock and rolla,... agertzen diren arren, funtsean gizakien betiereko irrika, desira eta grinak azaltzeko asmoa dutela esan daiteke.
|
|
|
Zernahi gisaz, ikusia dugu gorago etorkizunak lehentasuna
|
duen
mundu errealekodenbora, beste nahi baterantz zuzenduriko nahia dela, eta nahi hori gizatiarra dela; etagauzatzen duen ekintza, gizakiaren muina. Proiektuaren denboraren presentziaerrealak, gizaki?
|
|
|
Espiritua mintzoakaditzera emaniko errealitatea baita; eta gizakiak naturatik aldentzeaz batera sortu dumintzoa, edo mintzoak gizakia, nahi bezala. Borrokan gizakiak ukatu egiten du beraden animalia naturala; eta, lanaren bitartez, egina jaso
|
duen
mundu naturala duezeztatzen. Halatan, gizakia eta natura aurrez aurre dauzkagu orain; eta errealitatearenurradura horretatik sortzen dira adimena eta mintzoa; hauek errealitatea ematen duteaditzera, errealitatea espiritu bilakatuz.
|
|
|
Eta, nola Eguzkia sistema planetario berriaren zentroa den, hala, adimenduaren bertze argi hori diagu —eta gizona bera, azken finean— mundu berriaren zentro eta erdigune. Eta, gizonak bere baitarik kanpoan zuèn zentroa bere baitarat ekartzen duela, ikuspuntu berri batez etsamina zezakek bere burua, baita buruz buru
|
duen
mundua ere. Eta naturan gertatuaren argibideak naturan aurki zitzakek, eta historiarenak historian.
|
|
2001
|
|
|
oso ondo ezagutzen duten munduak batu ditu bertakoak historikoki, itsasoa, behar adina ikertu gabeko gaia izan bada ere. Euskal Herriak hain berezko
|
duen
mundu horren urruntasunaz berbetan, Joserra Bilbao bermeotarrak eman zuen ikuspuntua aurtengo Mendebaldeko jardunaldietan. Noiz eta, Gotzon Garatek euskara zuzenaz eta hainbeste urtetan euskal baserrietan bildutakoaz ziharduela, itsasoko munduaz galdetu ziotelarik, Garatek baserrikoarekin bakarrik lan eskerga bazeukala esan zuela.
|
|
|
Baina aipamena testuinguru garrantzitsu batean agertzen zaigu. Lainoak, ispiluak bezala, oztopo eta mugak jartzen dizkio idazleari nahi
|
duen
mundura heltzeko, desiatzen duen portuko kaira inguratzeko:
|
|
|
" Hautsi da anphora" aldarrikatzen duen poetak ez du ikusten mundu batua, errealitate hierarkizatu eta ongi moldatua. Ez da soilik errealitatea zatikatua dagoela, bada, neurri berean, zientziak (fisikak) ez duela mundua azaltzeko teoria unibertsalik, metafisikak indarrik ez
|
duen
munduan bizi garela. Eta zatiak agintzen du ziurtasunik ez orekarik ezagutzen ez duen mundu honetan.
|
|
|
Ez da soilik errealitatea zatikatua dagoela, bada, neurri berean, zientziak (fisikak) ez duela mundua azaltzeko teoria unibertsalik, metafisikak indarrik ez duen munduan bizi garela. Eta zatiak agintzen du ziurtasunik ez orekarik ezagutzen ez
|
duen
mundu honetan.
|
|
|
Bidaia ez da bizikizun fisikoa soilik, batez ere mentala da; giza izaeraren metafora bihurtu dugun bidaiak nor garen eta zer ez garen azaltzen digu. Bidaiaria arrotza da lur arrotzean, eta zentzu horretan ikusten duen herria ezagutzen
|
duen
munduarekin konparatu behar du, eta joko horretan zorrozten zaizkio ulertzeko moduak, luzatzen begiradaren indarra, sakontzen pentsakizuna.
|
|
|
Ekoizpen horrek 867.000 milioi unitate inguru sortzen ditu (batez beste 56 g unitate bakoitzeko), hau da, 72.250 milioi dozena inguru. Asia da gaur egun oilo arrautza gehien ekoizten
|
duen
munduko eskualdea. Ekoizpen horren zati handi bat (%65, 4, gutxi gorabehera) Txinak ematen du.
|
|
|
Galde egiozu, Zertarako kolekzionatu ura, zertarako laburbildu nahi dituen itsasoak, ibaiak,, iturriak ur ontzitan. Esaiozu ea arrakasta izan
|
duen
mundu errepikaezina atzemateko ahalegin horretan.
|
|
|
asozialak 9 dira, desorekatuak, odolzaleak, mafiosoak edo gaizkileak, eta abar. Hedabideek ekintza armatuen erakusketa pornografiko bat bideratzen dute, eta bat egiten dute honetan jendearen arreta ekar lezaketen albiste sentsazionalisten aldeko joera nagusiarekin, albiste saturazio ikaragarria bizi
|
duen
mundu honetan.
|
|
2002
|
|
|
Eztabaidakizun izan diren beste gai batzuk honakoak dira: ...etak egin beharra, bidezkoagoa izan dadin; elikadurako subiranotasuna, gosearen alternatiba moduan; elikagai transgenikoak; laneko eskubideak eta emakumeen berdintasuna; ura eta lurra lortzeko bidea; atzerriko zorra kitatzetik haratago joan beharra; oinarrizko errenta globalizatzeko moduko onura sozial gisa berrikustea; demokrazia parte hartzaileaz gozatzeko aukera; globalizazioa arrazionalizatuko
|
duen
munduko gobernu baten beharra; eta komunikabideen kontzentratze eta uniformatze suntsitzailea konpentsatuko duen askatasun kultural eta informatiboa.
|
|
|
Dena den, ikusmira futurista batekin hemendik milaka urtera biziko diren antropologoak, gaurko publizitatearen bidez gaurko mundua nolakoa den azaltzeko trikimailua izango dutela pentsatzen dutenak, erabat oker dira, Alvaro Gurrearen hitzetan. Izan ere, «publizitatean agertzen zaigun mundua gure eguneroko munduarekin zerikusi gutxi
|
duen
mundua da»
|
|
|
Azken hamarkadetako euskal eleberrigintzan hedatu den beste tipologia bat mota guztietako errealismoak bere egiten dituen nobelagintzarena da. Errealismoa, ez noski, XIX. mendean egiten zenaren antzera, aurrerapenean eta arrazionalismoan sinesten
|
duen
mundu ulergarria islatzeko, baizik eta aurpegi anitz dituen mundu aldakorra kontatzen saiatzeko. Nobela garaikidearen aldaketa eta berrikuntza formalak bereganatuz, edo beste adierazpide artistiko batzuen ekarriak bere eginez (batez ere, zinemarenak), errealismo literarioak aurpegi asko izan ditu XX. mendeko egileen lanetan:
|
|
|
Narratzaile bakoitzak antzinako ahots baten, naturaren ahotsaren, deiari erantzuten dio eta nork bere ikuspuntutik kontatzen ditu urtaroen zikloan jazotzen diren gertakariak. Atxagak, maisutasun handiz eta ahots desberdinen erabilera horren bidez, narratzaile bakoitzak
|
duen
mundu ikuspegia mamitu eta irakurlea Obabako mundu fantasiazkoan sartzea lortzen du. Atxagarentzat, erreala eta ez erreala bereizi gabe idatzi eta irakurtzen den eleberria da eleberri fantastikoa.
|
|
|
Azken finean, liburuaren bi parteak bakardadearen eta halabeharraren inguruan egituratuak dira, eta aberastasun polifoniko ohigabea
|
duen
mundu literarioa erakusten digute; eta mundu horrek, erregistro estilistiko anitz bere eginez (Obabako biztanleen ahozko erregistroa dela, bigarren parteko narratzaile [ar] en erregistro jasoagoa dela) bizitzari eta idazteko egitateari berari buruzko gogoeta agertzen digu. Autoreak literaturaren eta bizitzaren arteko mugak hausnartzen ditu, eta gogorarazi egiten digu pertsonaia kixotesko bihurtu nahi ez badugu, arriskutsua dela fikzioetan itsu itsuan sinestea.
|
|
|
Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?. Bigarren zentzu horretan, giza talde oro bere berezkoesangura mundua ekoizten duen heinean baino ez da osatzen talde gisa, alegia, bere bilakaeran erreproduzitu eta eraldatu egiten
|
duen
mundu sinbolikoa sortzean, ez bestela. Bestalde, kultur produkzioa era kontzientean bereizi eta areagotu dagizarte konplexuetan; era horretan, gizarteko eremu guztiak bustitzeaz gain, berariazko arloa eratu du kulturak modernitatearen testuinguruan.
|
|
|
Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?. Bigarren zentzu horretan, giza talde oro bere berezkoesangura mundua ekoizten duen heinean baino ez da osatzen talde gisa, alegia, bere bilakaeran erreproduzitu eta eraldatu egiten
|
duen
mundu sinbolikoa sortzean, ez bestela. Bestalde, kultur produkzioa era kontzientean bereizi eta areagotu dagizarte konplexuetan; era horretan, gizarteko eremu guztiak bustitzeaz gain, berariazko arloa eratu du kulturak modernitatearen testuinguruan.
|
|
|
Kognitiboa, zeren mundua ulertzeko balio baitio. Azaltzailea, zeren ulertu
|
duen
munduari buruzko diskurtsoa eraikitzeko balio baitio.
|
|
|
ez baitu asebetetzen irakurlearen jakin mina ingurukoaren ezagutzan. Portaera anekdotikoaren aurrean, irakurlea derrigorturik dago hizkuntza gutxituan idatzi ez diren albisteak irakurtzera, baldin eta inguratzen
|
duen
munduaz modu moderno batean informaturik egon gura baldin badu. Kasu honetan, hizkuntza gutxituak medioan duen agerpena detektaerrazagoa den arren, konplimenduzko jarrera baino ez da islatzen.
|
|
|
Teknikei begiratuta, zeharkako publizitateak mezu inkonexoak helarazten dizkio ikusle/ balizko erosleari, eta honexek hartu behar du mezu horiek lotzeko ekimena. Lotura horiek, bestalde, norberak
|
duen
munduaren kontzepzioaren arabera egiten dira, zeren erabilitako nexoak, juntagailuak, mundu estereotipatuen adierazgarri pertsonalak baitira.
|
|
|
Esan gura dena honako hau da, alegia: esaten denaz gain (proposamen idatziez gain) esaten den horrek sortzen
|
duen
mundu irudikatua bera ere garrantzitsua dela, batez ere zentzu politiko argiko item mediatikoei gagozkielarik. Gure testuinguruan hori garrantzitsua da.
|
|
|
Nork bere ikuskera berezia eta propioa du inguratzen
|
duen
munduaz eta inguratzen duten gizakiez. Hori horrela da eta ezin esan ona ala txarra den.
|
|
|
Honela bada, errealaren ordezkoak bizitza eta existentzia propioak izan ditzake. Eta, erreala ez den irudia izan daiteke, eta halaxe da sarritan askorentzako, existentzia erreala
|
duen
mundu bakarra. Ordezkoa da erreala, beraz.
|
|
|
Te gorria Txinatik dator, infusioetan tradizioa
|
duen
munduko herrialde zaharrenetik.
|
|
|
Hirugarren fasean, sistema eremu murriztuan ezartzea eta zerbitzu emaileak Nortasun Publikoko Ziurtagiriaren PKirekin integratzea sartzen da. Laugarren eta azken fasean, NAN elektronikoa pixkanaka ezarriko da lurralde osoan, eta, horrela, munduko lehen herrialdea izango da txartel digitala
|
duen
munduko lehen herrialdea. Gaur egun, ordea, NAN berri hau iritsi arte, herritarrek Crypttokitaz, txartel kriptografikoz eta irakurgailuaz goza dezakete, beren edukitzaileek posta pertsonalak eta Interneten erosketak sinatu eta autentifikatzeaz gain, Administrazioarekin eragiketak modu seguruan egin ditzaten.
|
|
|
Baina beste kalkulu batzuen arabera, populazioaren eta arrantza tokien arteko aldea %1ekoa da, hau da, %26tik %70era igoko da prezioa. Meryl Williams doktoreak, Malaysian egoitza
|
duen
Munduko Arrantza Zentroko zuzendari nagusiak, adierazi zuenez, “Arrantza da munduan azkarren hazten ari den elikadura iturria, eta, hala ere, eskaria izugarri gainditzen da produkziotik, eta arazoa hazten ari da”. “2000 urtean harrapatutako 130 milioi tonetatik ia hiru laurden dagoeneko sarraskituta, gehiegi ustiatuta edo erabat ustiatuta dauden espezieetatik heldu ziren”, esan zuen Williamsek.
|
|
|
Miamin egindako Transplanteen Elkartearen Nazioarteko Biltzarrean aurkeztutako datuek berretsi dute Espainia dela, alde handiarekin, biztanleko organo emate tasarik handiena
|
duen
munduko herrialdea. 2001ean, milioi bat biztanleko 32,5 emaile tasa izan zen Espainian.
|
|
|
Eta uste dut, gainera, lehiak holako zerbaitera eramango gaituela: gero eta unibertsitate gehiago eta gero eta unibertsitario gutxiago, demografia arazoengatik, izango
|
duen
mundu batera goaz. Esan dezadan, bide batez, EHUrentzat euskaraz gero eta gai gehiago ematea ona dela, beste arrazoi argi bategatik:
|
|
2003
|
|
|
Hau da, 4.000 baino gehiago dira 10.000 hiztun baino gutxiago dituzten hizkuntzak. Baina horietariko bakoitzak dauka gure hizkuntzak bezain egitura konplexua, gurearengandik bereizten
|
duen
mundua ulertzeko modua, eta bakoitza da bere giza taldearen nortasun etniko eta kulturalaren adierazpena. Beraz, horietariko bakoitzak du bizirik iraun eta bere giza taldearen kultura eta bizitzeko eraren adierazpena izaten jarraitzeko eskubidea.
|
|
|
Edota Ez Nire Etxe Atzeko Baratzean? Ez da itzulpen erreza, batez ere hizkuntzaren aldeetikoa edota suposatzen
|
duen
mundu ikusmena kontutan hartzen badugu (Juaristi, 2.001a), Europakourbanizazio ereduarekin ere ez da ondo ezkontzen izen hori.
|
|
|
EBk giza klonazioa debekatuko
|
duen
mundu konbentzio baten alde egin du
|
|
|
Phillipe Busquin Europako Ikerketa eta Zientzia komisarioak mundu mailako klonazioa debekatzearen alde egin zuen atzo, Estatu Batuetan eta Europan klonatutako bi haur jaio zirela jakinarazi ondoren. Hala, Busquin ek berretsi egiten du Frantzia eta Alemaniaren arteko ekimena erabat babesten duela, giza ugalketaren klonazioa debekatuko
|
duen
mundu konbentzioa ezartzeko. Horri gehitu behar zaio EBko Oinarrizko Eskubideen Gutuna 3 artikuluan agertzen dela.
|
|
|
Australiak eguzki energia termikoa sortuko
|
duen
munduko dorrerik altuena eraiki nahi du
|
|
|
Horretarako, arroz eta gari haziak dituzten sateliteak diseinatu ditu, hazi horien aldaera berriak lortzeko mutazioak izateko. Txinako Nekazaritza Akademiaren proiektuak, «Kulturak espazioan» izenekoak, hazkunde azkarreko, produktibitate handiko eta kalitate handiko instalazioak izatea du helburu, Txina, Errusia eta Estatu Batuekin batera, espaziora bidalitako sateliteak berreskuratzeko beharrezko teknologia
|
duen
munduko herrialde bakarra dela aprobetxatuz. Liu Luxiang ek, proiektuaren zuzendariak, esan du jadanik lortu dituela arroz eta gari hazien «genetikoki hobetutako» barietateak, Lurrean baldintza biologikoen eta grabitaterik ezaren oso antzekoak jasan dituztenak.
|
|
|
Gaur bertan, Herbehereetako 1.650 farmaziek gaixotasun kronikoak dituzten gaixoei kalamua eman diezaiekete medikuak aginduta, atzo Herbehereetako Osasun Ministerioko goi kargu batek jakinarazi zuenez. Hala, herrialde hori da substantzia horren erabilera terapeutikoa baimentzen
|
duen
munduko lehena. Herbehereetan, “coffee shops” izeneko establezimenduetan prostituzioa eta kalamuaren salmenta Gobernuak arautzen ditu.
|
|
|
Bere betiko euskara egoki, samur eta sen ikaragarrizko hori darabil hemen ere, noski. Baina eskutitz hauetan mundu berri bat deskubritu duela iruditzen zait, eta harrigarria da zer nolako ausardiaz jokatu duen, eta zeinen ondo asmatu
|
duen
mundu berri hori eraikitzen.
|
|
|
alderdi morala eta alderdi politiko ideologikoa. Batetik, Eliza katolikoak zabaltzen duen ethos kristaua, biztanle guzti guztiengan nahitaez barneratzen
|
duen
mundu ikuskera  eta jokaera araudia, kontzientzien moldaketa eta fededun bakoitzaren barne eta kanpoko kontrola; eta, bestetik, mundu tradizionalaren gainbeherarekin abiatzen diren aldaketa ideologiko, politiko eta sozialek nola eragiten dioten nagusitasun erlijioso horri, zein defentsa bide probatzen dituen honek, eta, euskal kasuan, nola baliatzen den herri identitatearen diskurtsoarekin zeha...
|
|
|
Esaten da: " kultur ezarpena, hizkun  tzaren edo osagai etnikoen ezarpena baino harago doa, ez delako gelditzen hizkuntzak berezko
|
duen
mundu ikuskeraren ezarpenean, ez eta hizkuntzari loturiko elkartasun eta bereizgarritasun irizpideen izenean37". Baliteke... eta, horrela, nora goaz euskaldunak?
|
|
|
11 Ne rabetasunaren garai intseguruaren ondotik, gaztea ren nortasuna errotzen da. Inguruan
|
duen
mundu erre alari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak eta zeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere pertsona ren onerako, be re esperientziak esaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak atenditzeko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek" nortasun" bat erakusten du.
|
|
|
Izan ere, behin eta berriz sinplifikatu nahi badugu ere, ezagutza" so rt a" batzuez osaturik dago eta, egokiago esateko, ezagutzak barne hartzen dituen kontzeptuzko mapa edo" sistematzat" jo dezakegu. Baina konplexutasun hori, azken finean, kulturak bere baitanha rtzen
|
duen
munduaren armazoi estetiko hutsa da. Horregatik, segitzen dugu" kultura" objektuaren maila berean mantentzen:
|
|
|
Horrela planteatzen da Munduko Gizarte Foroareneragina ren arazoa. Ezbairik gabe, MGFk kultur aldaketa nabaria ekarri du pentsamendu bakar neoliberalak menperatzen
|
duen
mundura. " Bestelako mundu bat posible da" ideiak berak bere bidea egin du mundu mailako kulturan, eta hori lorpen handia da.
|
|
|
Egoera, noski, ez da normala. Ea nork aurkitzen
|
duen
munduan beste adibide bakar bat: herri baten periodiko bakarra izan, eta aldi berean, herri osoarena izan behar (edo herritar guztiena, berdin zait).
|
|
|
Hau da, ondoren beti kritika agertuko dela? Egia al da zientzian mitoak agertzen direnean, agertuz gero, hutsegiteren batengatik direla eta ez zientziatasun nozioa gaizki barneratu
|
duen
munduaren ikusmolde baten errua. Hel diezaiogun berriro errefusapenaren hariari ea zer nolako erantzunak aurkitzen ditugun:
|
|
2004
|
|
|
Thimphura iritsi garenean, ezin dugu burutik kendu munduko hiriburu txikienetako batean gaudenaren sentsazioa. Semafororik ez
|
duen
munduko hiriburu bakarra da. Egia esan, orain gutxi arte ez zegoen kotxe askorik eta, ondorioz, ez zuten inongo semafororen beharrik.
|
|
|
Bai, Center for Basque Studies en ordezkari etorri naiz, Joseba Zulaika gure zuzendariarekin batera, hemengo Euskal Herriari Renon egiten dugun lana eta argitaratzen ditugun liburuak erakusteko. Gure helburua da euskal kulturaren berri ematea ingelesez egiten
|
duen
munduari. Eta nola akademikoak munduan ingelesez dabiltzan, oso inportantzia handikoa da euskal gaiko materialak ingelesez izatea, bazterretan barrena zabaltzeko, izan Txinan, Hego Amerikan, Afrikan edo Europan.
|
|
|
Kontsumoko gizarte modernotik urrun zegokeen ijitoen askatasunezko bizimodu idealizatuan, Mikel Zaratek, euskaldunek galdu eta baloretzat errebindikatu egiten
|
duen
mundu kontrajarria ikusten du: " Ekidazuarren munduko beste mundu batean bizi dira ijitoak, ijito zikinak".
|
|
|
Nola begiratzen zaio euskaltzaleen esparrutik askotariko izaera
|
duen
mundu ñabarra bere baitara erakarri nahi omen duen fenomeno honi. Hasteko, Paulo Agirrebaltzategik auzi honen inguruan egindako iruzkin bat aurkeztu nahi nioke irakurleari, aipu horretan ageri den xehetasun bat dela kausa.
|
|
|
Bete betean asmatu zuelakoan bainago aipuan isuri zuen iritzi horrekin: nago, bai, euskal izaerazko mundutxoa, unibertso izaririk ez
|
duen
mundua, halakoxe esparru hesituaren mugapean bizi den bitartean, espainolen hegemonia doilorra auzitan ezertarako jarri gabe, onartzeko moduko hizkuntza estrategia iruditzen zaiola ideologia totalitarioari. Kontuak, hesiak hausten diren egunean izango dira, egun hori noizbait heltzen bada behintzat.
|
|
|
Orduan, bakoitzak nahi
|
duen
mundua sortzen du?
|
|
|
bilatu nahirik dabiitzanak, egia den arren gai horrek nahaste moduko bat sortzcn duela hainbatetan. Bide hori naba, riagoa da hermeneutika metodoaz baliatzen direnengan, bereziki Paul Ricoeur batengan.Filosofia horrek hausnartu nahi
|
duen
munduak pertsonen nahi eta behar sakonak jasotzenditu cta hortik datorkio erlijioarekiko iotura, hortik sortzcn diren antropologia mailakogogoetarekin.Sailkapcn honetatik at geratu dircn bi fiiosofo aipatu nahi ditut: Henri Bergson etaXabier Zubiri.
|
|
|
mugarik gabe nabigatzen lagatzen
|
duen
mundu konplexua. Horrek orrialde interesgarri etabarrigarri asko lortzeko hidea eskainiko dizu, baitta ziur asko zure hasierako xedea atz.ean utzita.
|
|
|
Wartburg’ek berdintsu dio: " Hizkuntzak agerrerazten du pertsonak nola ikusten
|
duen
mundua, eta nola daramakien bere barruan". Eta J. Trier’ek, hildo beretik:
|
|
|
etxea, supazterra, haritza, lurra, laboraria, ama... Haur garaiko irudiak, oroitzapenak eta sentipenak idatzi askoren iturri izan ditu, eta iraganaldi urrun hartara itzultzen da sarritan, betirako galdu eta berreskuratuko ez
|
duen
mundu hura mitifikatuz eta idealizatuz. Manexen hainbat idatzik paradisu galdu baten nostalgia iradokitzen digute; paradisu bat zeinean poetak tarteka bizi duen errealitatearen ondoezatik, bortizkeriatik eta saminetik ihes eginez babesa aurkitzen duen.
|
|
|
ikasi gura ez
|
duen
mundutik,
|
|
2005
|
|
|
Baikor eta era berean kezkati agertu da Josu Landa venezolarra Alisios poema bilduman, gizakia eta inguratzen
|
duen
mundua aztertzerakoan. Hemen jaio gara eta hemen amaituko dugu, ez dugu inongo jaungoikoaren, ez eta bizitzaz haraindiko etorkizun oparoaren beharrik munduan benetan bizi eta are goza ahal izateko.
|
|
|
Horren osagarri, eskulturen maketak eta artisten lan multimediak jarri dituzte Betarix Enea etxean. Bi urtero, kostaldea
|
duen
munduko herrialde bateko artista interesgarriak gonbidatuko dituzte euren lanak Angeluko kostaldean jartzera. Izan ere, antolatzaileen asmoa arte garaikidea eta herritarrak harremanetan jartzea da.
|
|
|
Pentsatu al dute nolako mundua? Eseri al dira idaztera «hau eta hau izango
|
duen
mundu bat nahi dugu». Eser daitezela idaztera.
|
|
|
Esan dugun bezala, kronotropo zehaztugabea nagusia da Sarrionandiaren lanetan. Ipuin honetan ere espazioa zehaztugabea da" Hiriko bazter auzo baten bazterrean, etxalde arraildu bat da estazioa, zeinera gatazkarik gabe abailtzen den gaua, bere amets arriskutsuekin" eta erlojuak aurrera egiten ez
|
duen
mundu batean gaude" Kristala hautsirik eta orratzak geldirik dituen horma erloju bat badago, gainerako guziaren zaindari". Kronotropo zehaztugabe honetan, batez ere espazioari dagokionez, garrantzi handia hartzen dute bazterreko lekuek.
|
|
|
11.1 irudia. Plaken arteko mugak erakusten
|
duen
munduko mapa orokorra. Batez ere subdukzio eremuak erakusteko eratuta dago.
|
|
|
Animaliaren habitat naturala ezin izan da identifikatu, hondarrak bi unitate geologikoren arteko mugan zeudelako. Apestegumak azaldu duenez, gainera, Bonitasauraren bereizgarriena da “gailur” mota hori
|
duen
munduko ornodun bakarra dela, non hortzak masailezurraren aurreko aldera baino ez baitaude mugatuta, eta hortzik gabeko erdiko eremua baitute, giza azazkalen antzeko materialekoa. Adituak adierazi duenez, “dinosauro askok puntak zituzten, baina arraroa da masailezurraren atzeko aldean mokoa izatea, eta ez aurrera”.
|
|
|
Besteak beste, ordulariaren orratzak ordubetean atzera egitea aztertzen da, orduaren aldaketak ordu erdi baino gehiagoko atzerapena izan duenean. Bonneko Unibertsitatearen kalkuluen arabera, Lurraren bira abiadura erregularki neurtzen
|
duen
munduko irrati teleskopioen sare bat koordinatzeaz arduratzen da, eta hori 2600 urtean gertatu zen. Telekomunikazioen Nazioarteko Batasunaren (ITU) konferentzia batek proposamen hori aztertuko du astelehenetik aurrera Genevan.
|
|
|
Mendebaldeko filosofia dualismoz beterik agertu zaigu ia beti, eta hain zuzen joera hori haien aurka doa zuzenki, batik batazalekoasakona edoit xurakoa benetakoa (esentzia) dikotomien kontra. ...che (Tragediaren sorrera) eta pragmatista amerikarrak izan dira gehienbat joera horren izen nagusiak, esaterako John Dewey XX. mendeko lehenbiziko hamarkadetan edota Donald Davidson, Michel Foucault, Nelson Goodman, Ian Hacking, Don Ihde, Larry A. Hickman eta Richard Rorty azkenengo hogeita bost urtetan.5 Azken hori da gogorren kritikatu duena filosofiak, batez ere epistemologia modernoak, jorratu
|
duen
munduaren ikuskera polarizatu hura: gu, gizakiok, versus natura, mundua.
|
|
|
Diskurtso ofizial eta epelaren ondoan bestelako diskurtso erradikala, erasokorra heltzen zaio. Honen ondoan diskurtso bizia, erakargarria, ilusionagarria, euskararen mundura hurbiltzera, euskaldunokin batera hizkuntza sorburu
|
duen
mundu hori ezagutzera bultzatzen duena. Eta honekin guztiarekin, noski, edo honen guztiaren emaitza gisa, euskararen beraren prestigioaren igoera nabarmen eta argia.
|
|
|
Bere testutan, era batera edo bestera, maiz aurkitzen dugu ideia hau eta, garrantzitsua delako, bere hainbat formulazio eskainiko ditugu jarraian adibide moduan: ...za erdian dagoen mundu bat da, kanpoan ageri denaren eta guregan ekiten duenaren erdian kokatzen dena" 89;" munduaren eta gizakiaren arteko kontaktua deskarga elektriko bat bezalakoa da, nondik hizkuntza ateratzen den" 90;" hizkuntza bigarren mundu bat bezala irudikatzen dugu, alegia, gizakiak bere baitatik eta egiazko mundutik jasotzen dituen inpresioetatik abiatuz objektibotu
|
duen
mundu bat bezala" 91; eta" hizkuntza benetako mundu bat da, hau da, espirituak, bere barne lanaren indarrari esker, beraren eta objektuen tartean jartzen duen mundu bat" 92 Adibide hauek guztiak bat datoz honako hau adierazterakoan: hizkuntzari esker bakarrik ahal du gizakiak mundura iritsi eta munduak zerbait izan gizakiarentzat, hau da, hizkuntzak paper ordezkaezina jokatzen du, hain zuzen, gizakiaren eta munduaren artean bitartekotza egiten duelako.
|
|
|
Bere testutan, era batera edo bestera, maiz aurkitzen dugu ideia hau eta, garrantzitsua delako, bere hainbat formulazio eskainiko ditugu jarraian adibide moduan: ...elektriko bat bezalakoa da, nondik hizkuntza ateratzen den" 90;" hizkuntza bigarren mundu bat bezala irudikatzen dugu, alegia, gizakiak bere baitatik eta egiazko mundutik jasotzen dituen inpresioetatik abiatuz objektibotu duen mundu bat bezala" 91; eta" hizkuntza benetako mundu bat da, hau da, espirituak, bere barne lanaren indarrari esker, beraren eta objektuen tartean jartzen
|
duen
mundu bat" 92 Adibide hauek guztiak bat datoz honako hau adierazterakoan: hizkuntzari esker bakarrik ahal du gizakiak mundura iritsi eta munduak zerbait izan gizakiarentzat, hau da, hizkuntzak paper ordezkaezina jokatzen du, hain zuzen, gizakiaren eta munduaren artean bitartekotza egiten duelako.
|
|
|
Gizakiaren formazio prozesua dela eta, bigarrenik, ezin dugu ahaztu honek beste alde bat duela, hain zuzen, gizabanakoaren garapen pertsonalarekin loturik dagoena. Hemen ere oinarrizko desira edota obligazio batez hitz egin dezakegu, ze pertsonak pertsona izateko bere burua etengabe landu behar du eta, honekin batera, behin eta berriz adiskidetu behar du berau inguratzen
|
duen
munduarekin. Azken finean, giza-formazioak ez du bere bidea maila kontzeptualean bukatzen eta, honengatik," aldi berean garaiagoa eta intimoagoa den zerbaiten" beharra du ere, alegia," joera espiritual eta moral guztien ezagutzatik eta sentimendutik sortzen den eta sentsibilitatearen eta karakterearen gainean harmonikoki isurtzen den" zerbaiten beharra117 Guretzat hemen esanguratsuena, gorago aipatutakoaren antzera, hizkuntzak prozesu honetan ere funtzio formatzaile ordezkaezina duela antzematea da.
|
|
|
Horrela, bada, era honetan gizakiaren dimentsio linguistikoaz eta hizkuntzaren dimentsio antropologikoaz jabetzen delarik, ahalegin serioa egiten du bere jatorrizko" giza-teoria" orokorra, hemendik aurrera," hizkuntz teoria" sakon eta zabal baten bidez eta bitartez garatzeko. Gizakia etengabeko formazio prozesu batean dago eta, bertan, hizkuntza indar eragile garrantzitsuena da, alegia, hizkuntzari esker bakarrik ahal dezake gizakiak bere burua osatuz eta aberastuz joan, eta baita berau inguratzen
|
duen
mundua ezagutuz eta bereganatuz ere. Kontua da hizkuntza, gizakiarekin gertatzen den moduan, aniztasun historiko batean bakarrik dela erreala, alegia, giza-talde ezberdinen mintzaira propioetan edota pertsona ezberdinen hizketa ekintza singularretan.
|
|
|
Aitortu eta onartu beharrekoa da, aurrenik, ezinezkoa dela beste hizkuntza bat era neutral oso batez ikastea eta, egiaz, hemendik datorkiola honen irakaskuntzari zailtasunik handiena: " hizkuntza berri orori, gehiago edo gutxiago, batek edo besteak
|
duen
mundua ikusteko eta baita hizkuntza ulertzeko era propioa gainezartzen zaio" 143 Zentzu batean bederen saihestezina da hau, ze, bestelako gauzetan gertatzen den bezalaxe, gizabanako bakoitzak bere erara eskuratzen du hizkuntza arrotz bat, hau da, ez da hutsetik hasten baizik eta egoera historiko konkretu batetik. Gizakiaren ikas irakas prozesuak, orokorrean, ez dio inoiz" tabula rasa" moduko eskema bati jarraitzen eta, honen haritik, hizkuntzen jabetzea halaber gehiago da ikuspuntu jakin batetik abiatutako" espontaneitate aktibo" baten emaitza," errezeptibitate pasibo" baten ondorioa baino.
|
|
|
Ez al dituzu afixak ikusi? Denetan ageri da Bruno," Makinaz idazten
|
duen
munduko zimino bakarra"!
|
|
2006
|
|
|
Niaren kontzientzia nondik sortzen den, askatasunaren kontzientzia zerk ematen duen... guk gauza asko jakin genitzake baina sekula ez dugu jakingo beste pertsona bat zer ari den pentsatzen, zer ari den sentitzen, eta pentsamenduen gai hori definitzea eta argitzea nik uste ezinezkoa izango dela. ...eta atal espezializatu gehiago ari gara ezagutzen, non dagoen lengoaia musikala, non sortzen den lengoaia idatzia, epe laburreko memoria non jasotzen den, non epe luzekoa, inteligentzia artifizialari dagokionez ere asko aurreratu da, neurotransmisioari buruz eta burmuinaren funtzionamenduari buruz izugarri ari gara jakiten, baina pentsamenduaren eta sentimenduen alor osoa, pertsona bakoitzak berea
|
duen
mundu hori, uste dut oso zaila izango dela deskubritzen, eta ez dakit interesgarria izango ote litzatekeen ere dena jakitea.
|
|
|
Dena, baita euskararekiko atxikimendua ere, arautu eta zertifikatzea derrigorrezkoa bihurtu
|
duen
mundu honetan, elikaduraren katea kontrolatzen duten multinazionalen jabe izan nahia asun zukua debekatzeraino iritsi da. Eta Frantzian uda honetan gertatu den anekdota inork geldiarazten ez badu ohiturazko debeku bihur daitekeena globalizazioak elikaduran nola funtzionatzen duen haurrei esplikatzeko adibide gardena izan daiteke.
|
|
|
234 hektarea betetzen ditu, itsasoaren eta lehorraren arteko mugan. Sekula lanik egin ez
|
duen
munduko zentral nuklear bakarra da, oso osorik bisitatu litekeen bakarra beraz. Hala ere, erreaktoreetarako sarrerak orain gutxi itxi zituzten, hormak eraikiz bertan.
|
|
|
(etengabeko gerra bizi
|
duen
munduan garatzen da hau) ditugu.
|
|
|
01:07:51: 20 DURATION: 00:00:23: 07NICOLAS [01.07.51] Jebel Barkalen dabiltza Nicolas eta Nassera Zaïd.Laurogeita hamar metro beherago, Claude Rilly egiptologoa, idazkera meroitikoarekin lan egiten
|
duen
munduko espezialistabakarretako bat, polea ta animali trakzioaren bidez ari daigotzen, egiptoarrek eta nubiarrek idolatratu zuten tontorhonetara.OUT: 01:08:15: 02 TAKE 10 Track 1IN:
|
|
|
Hala ere, azpisistema hori garatzeko aukerak mugatuta daude: Estatua garatuko da soil soilik ordena legitimatzen
|
duen
mundu ikuskera zentrala eta horri loturiko interakzio esfera mehatxatzen ez duen bitartean.
|
|
|
ez dago ez lege historiko onik (hoberako biderik) ezta txarrik ere (txarrerako biderik). Lilura galdu
|
duen
munduan ez dago historiaren hariak mugitzen dituen indar txar zein onerako lekurik.
|
|
|
jendeak borondatez ordaintzen ditu, inolako ikuskapenik edo hertsapenik egin beharrik gabe, eta, gainera, galduz gero, kausa komun bat dutela hautematen dute. Estatistika Institutu Nazionalaren datuen arabera, espainiarrek urtero 25.000 milioi euro gastatzen ditugu ausazko jokoetan, eta, hala, Espainia da gehien gastatzen
|
duen
munduko bigarren herrialdea, Filipinen atzetik. Ez da kasualitatea, beraz, gurea ludopaten herrialdea izatea, eta Madrilgo Ramón y Cajal ospitaleak eta antzeko zentroek ludopatiari arreta farmakologikoa emateko programa aitzindaria jarri izana.
|
|
|
Hala, Web Mugikorraren Ekimeneko (MWI) bi talde Gijonen bilduko dira, ordura arte egindako lanari eta egin beharreko hurrengo ekintzei buruz eztabaidatzeko. Fundazio hori “Web Mugikorreko Jardunbide Egokiak” dokumentua garatzen parte hartu
|
duen
mundu osoko 30 erakundeetako bat da. Dokumentu hori ekainaren amaieran argitaratu zen eta aurrerapen handia ekarri du.
|
|
|
OSHAko zuzendariak nabarmendu zuen bere erakundearen zeregina “informazioa bildu, prozesatu eta zabaltzea” dela. Laneko arriskuak murrizteko formularik onenari dagokionez, adierazi zuen Suedian duela 80 urtetik Gobernuaren, sindikatuen eta enpresaburuen artean egindako akordioek eragin dutela laneko segurtasun eta osasun egoera onena
|
duen
munduko herrialdea izatea. Horixe da Agentzian ezarri beharreko eredua, non hiru estamentu horien ordezkariak baitaude, nabarmendu zuen.
|
|
|
Aldebiko eskutransplantea jasotzen
|
duen
munduko lehen emakumeak ospitaleko alta jaso du Valentzian
|
|
|
Azaroaren 30etik abenduaren 1era, Alba L.C. besaurreez eta eskuez egindako aldebiko transplantea jaso
|
duen
munduko lehen emakumea bihurtu zen. Valentziako La Fe ospitaleko iturriek adierazi zutenez, ebakuntza egin zioten, eta medikuak alta eman zion gaur.
|
|
|
Ama non ote dagoen galdetu dio hamaikagarren aldiz bere buruari, aurrean duen pantaila urdinari begira dagoela. Eta pentsatu du Izagirre jatetxeko sukaldean egon daitekeela, patatak zuritzen; edo bihurgunez betetako errepide batean, aitak gidatzen duen auto baten barruan; edo neskato baten kokotsari eskuekin heltzen, altxakozu burua, Nerea esanez; edo berak ezagutzen ez
|
duen
mundu batean, German izeneko gizon ezezagun bati deika, adibidez.
|
|
|
Izan ere, a ver nork aurkitzen
|
duen
munduan barna zeharo garbia den hizkuntzarik. Ez dago horrelakorik.
|
|
|
Non uste duk bizi garela, Martin? Konturatzen al haiz nola funtzionatzen
|
duen
mundu honek. Ez.
|
|
2007
|
|
|
honek batez ere historiarako balio du) 510 Naturan ez bezala (hor nahitaezkotasun itsua da lege), giza historian bere burua garatzen duen arrazoi edo izpiritua askatasunaren kontzientzia da (berdin giza autokontzientzia) 511, hori da historia unibertsalaren zeregina eta jomuga, dio Hegel-ek; h. d., bere burutik arras bestelakotuz, alienatuz, estreina natura materiazkoan kanpotiartu eta gauzatu den Izpiritua (unibertsoaren lehen arrazoia), historian bere burura itzuliz doa, naturaren menpekotzatik deslotuz (izpiritua berez eta bere baitan askatasuna, autokausa? da), bere burua berak eraikia
|
duen
mundu etiko eta zuzenbidezko batean gauzatuz (oro har kulturan), berriro osoki bere burura, baina orain, burutua?, itzuli bidean. Bakarrik, Hegel-entzat izpirituaren tresna behinena askatasunaren gauzapen objektiboan, historian, Estatua da (gizarte bizitzaren arauketa via, lege izpiritualak?, hots, gizakiak bere buruari emanak) 512 Filosofikoki interesatzen den historia Estatuena da ondorioz513 Hau euskaldun irakurleari xokagarria begitanduko zaio.
|
|
|
Eta ondorioz, ziurtasunik ba ote den ere ez dakigu orain. Arkitekturari dagokionez, edozerk balio
|
duen
mundu batean bizi gara egun. Inolako araurik ez dagoâ? ¦ eta horrek inoiz baino nahastuago utzi gaitu edertasunari dagokionez.
|
|
|
Nerabezaroaren garai lokaztuaren ondotik, gaztearen nortasuna errotzen da.Inguruan
|
duen
mundu errealari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak etazeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere pertsonaren onerako, bere esperientziakesaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak antzemateko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek nortasun baterakusten du.
|
|
|
Izan ere, behin eta berriz sinplifikatu nahibadugu ere, ezagutza sorta batzuez osaturik baitago. Egokiago esateko, ezagutzakbarne hartzen dituen kontzeptuzko mapa edo sistematzat jo dezakegu kultura.Baina konplexutasun hori, azken finean, kulturak bere baitan hartzen
|
duen
munduaren armazoi estetiko hutsa da. Horregatik, segitzen dugu kultura objektuarenmaila berean mantentzen:
|
|
|
Zentzua sortzeko gizarte lana: jendea zentzu eraikitzailea da, ezinbestean.Mundu argi eta zuzen batean bizi behar du; hala edo nola, zuzeneanulertzen eta ezagutzen
|
duen
mundu batean. Mundu hori gizarte edo jendeartean sortutakoa da.
|
|
|
Baina Estatu Batuek badaukate aparteko abantaila, alegia, munduan beraiekdira pribilegiodunenak zeren, beren borondatearen arabera, munduko erreserbamoneta inprimatzeko monopolioa baitute. Gainera, kanpo zorra bere monetanizendatzen
|
duen
munduko herrialde bakarra da. Atzerritarrek kanpo zorra dolarretan izendatua duten bitartean eta Estatu Batuei, beren moneten eta zerbitzuenbidez, dolarrak erosi behar dizkieten bitartean, Estatu Batuek kanpo zorradolarretan, i.e., beren borondatez inprima dezaketen moneta propioan, izendatzendute.
|
|
|
Ikaskuntzan oinarritutako teoria bat den arren, Bandura ren ereduak badukonduktismoaren jarraitzaileengandik bereizten duten zenbait ezaugarri. Watson-ek (ikus 3.2.1.3 atala) determinismo anbientala aldezten zuen; hau da, gizabanakoainguratzen
|
duen
munduaren eraginaren jasaile pasiboa dela. Bandura k (1977,1986), berriz, elkarrekiko determinismoa proposatzen du; hau da, giza garapena, pertsonaren (haren gaitasun kognitiboak, ezaugarri fisikoak, sinesmenak, jarrerak, nortasuna, eta abar), haren jokabideen (mintzamena, mugimendu gaitasunak, eragin truke sozialak, eta abar), eta inguruko testuinguru fisikoaren eta sozialarenarteko eragin trukearen ondorioa dela (Vasta, Haitz eta Miller, 1996; Shaffer, 2002).
|
|
|
4 asteko haurrek ezberdin erantzuten zutela beren eskuak kokotsaukitzen zienean eta beste pertsona batek ukitzen zienean. Emaitza horietan etaantzekoetan oinarrituz, egun zenbait autorek uste dute jaioberriak jaiotzetikinguruan
|
duen
mundutik bereizteko nolabaiteko gaitasuna duela; alegia, norberaren kontzientzia duela (besteak beste, Brown, 1998; Butterworth, 1992; Harter, 1998; Meltzoff, 1990; Samuels, 1986; Stern, 1985).
|
|
|
Diskurtsoa arma publiko eta politiko indartsua da. Argudio batek (inoiz ekintza batek edo paradoxa batek) eraiki
|
duen
mundua beste argudio baten bidez desegitea eskatzen du argumentazioaren logikak, nahiz eta jakin badakigun ezen ekintza bati beste ekintza batekin erantzun dakiokeela; baina hori ez da kazetaritza diskurtsoaren esparrukoa, jakina.
|
|
|
Ondoriozta daiteke, hizkuntza bakoitzak bere hotsak bezala bere keinuak ere hala dauzkan moduan, bakoitzak halaber
|
duen
mundu ikuskera ere, «esan beharraren» egoera kitzikatu hartatik, alegia, herri bakoitzaren barne betetasun berekitik ilkia izanen dela hau ere.
|
|
|
Munduaren salbazioa. Frantzian, baina, jende asko eta asko ez da mintzo frantsesez, eta hala Errepublika «une nation polie au milieu d, une nation barbare» bezala ageri da; «hizkuntz aristokrazia» bat bezala populu sastar jopuaren gainean; «révolutionnons donc aussi la langue», «il faut populariser la langue», jende hori dena, frantsesagaz eta frantsesak irudikatzen
|
duen
mundu ikuskera berriagaz, barbariatik askatzeko (horretarako herri guztietan «hizkuntza frantsesaren institutoreak», irakasleak, sortzea galdatzen du Barère en erreportak) 903 «Nous devons à l, affermissement de la République de faire parler sur tout son territoire la langue dans laquelle est écrite la Déclaration des Droits de l. Homme»904 Barère en anbizioak ez dira Frantziara
|
|
|
lotu, orain artean Weisgerber bakarrik lotu omen baitzaio, dio Gipper ek, Whorfeta aintzat hartzeke) 1320 Oroitzen gara, Heidegger maiz gelditzen dela, berak dioen bezala, «hizkuntzari entzutera», filologikoak izan gura ez duten «etimologiak» atereaz alemanetik. Euskarak barnebiltzen
|
duen
mundu ikuskera, esaterako, oraindik aztertzeko legoke.
|