|
2000
|
|
|
Zernahi gisaz, ikusia dugu gorago etorkizunak lehentasuna
|
duen
mundu errealekodenbora, beste nahi baterantz zuzenduriko nahia dela, eta nahi hori gizatiarra dela; etagauzatzen duen ekintza, gizakiaren muina. Proiektuaren denboraren presentziaerrealak, gizaki?
|
|
|
Espiritua mintzoakaditzera emaniko errealitatea baita; eta gizakiak naturatik aldentzeaz batera sortu dumintzoa, edo mintzoak gizakia, nahi bezala. Borrokan gizakiak ukatu egiten du beraden animalia naturala; eta, lanaren bitartez, egina jaso
|
duen
mundu naturala duezeztatzen. Halatan, gizakia eta natura aurrez aurre dauzkagu orain; eta errealitatearenurradura horretatik sortzen dira adimena eta mintzoa; hauek errealitatea ematen duteaditzera, errealitatea espiritu bilakatuz.
|
|
2002
|
|
|
Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?. Bigarren zentzu horretan, giza talde oro bere berezkoesangura mundua ekoizten duen heinean baino ez da osatzen talde gisa, alegia, bere bilakaeran erreproduzitu eta eraldatu egiten
|
duen
mundu sinbolikoa sortzean, ez bestela. Bestalde, kultur produkzioa era kontzientean bereizi eta areagotu dagizarte konplexuetan; era horretan, gizarteko eremu guztiak bustitzeaz gain, berariazko arloa eratu du kulturak modernitatearen testuinguruan.
|
|
|
Horrela, badago kultura generikoa, osagarria, unibertsala, gizatasunari lotua?, baita talde kultura ere, plastikoa eta adierazpen anitzekoa, nitxo etniko eta sozial ezberdinetatik azaleratzen dena, aniztasuna eta erlatibitatea baieztatzen dituena?. Bigarren zentzu horretan, giza talde oro bere berezkoesangura mundua ekoizten duen heinean baino ez da osatzen talde gisa, alegia, bere bilakaeran erreproduzitu eta eraldatu egiten
|
duen
mundu sinbolikoa sortzean, ez bestela. Bestalde, kultur produkzioa era kontzientean bereizi eta areagotu dagizarte konplexuetan; era horretan, gizarteko eremu guztiak bustitzeaz gain, berariazko arloa eratu du kulturak modernitatearen testuinguruan.
|
|
|
Kognitiboa, zeren mundua ulertzeko balio baitio. Azaltzailea, zeren ulertu
|
duen
munduari buruzko diskurtsoa eraikitzeko balio baitio.
|
|
|
ez baitu asebetetzen irakurlearen jakin mina ingurukoaren ezagutzan. Portaera anekdotikoaren aurrean, irakurlea derrigorturik dago hizkuntza gutxituan idatzi ez diren albisteak irakurtzera, baldin eta inguratzen
|
duen
munduaz modu moderno batean informaturik egon gura baldin badu. Kasu honetan, hizkuntza gutxituak medioan duen agerpena detektaerrazagoa den arren, konplimenduzko jarrera baino ez da islatzen.
|
|
|
Teknikei begiratuta, zeharkako publizitateak mezu inkonexoak helarazten dizkio ikusle/ balizko erosleari, eta honexek hartu behar du mezu horiek lotzeko ekimena. Lotura horiek, bestalde, norberak
|
duen
munduaren kontzepzioaren arabera egiten dira, zeren erabilitako nexoak, juntagailuak, mundu estereotipatuen adierazgarri pertsonalak baitira.
|
|
|
Esan gura dena honako hau da, alegia: esaten denaz gain (proposamen idatziez gain) esaten den horrek sortzen
|
duen
mundu irudikatua bera ere garrantzitsua dela, batez ere zentzu politiko argiko item mediatikoei gagozkielarik. Gure testuinguruan hori garrantzitsua da.
|
|
|
Nork bere ikuskera berezia eta propioa du inguratzen
|
duen
munduaz eta inguratzen duten gizakiez. Hori horrela da eta ezin esan ona ala txarra den.
|
|
|
Honela bada, errealaren ordezkoak bizitza eta existentzia propioak izan ditzake. Eta, erreala ez den irudia izan daiteke, eta halaxe da sarritan askorentzako, existentzia erreala
|
duen
mundu bakarra. Ordezkoa da erreala, beraz.
|
|
2003
|
|
|
Edota Ez Nire Etxe Atzeko Baratzean? Ez da itzulpen erreza, batez ere hizkuntzaren aldeetikoa edota suposatzen
|
duen
mundu ikusmena kontutan hartzen badugu (Juaristi, 2.001a), Europakourbanizazio ereduarekin ere ez da ondo ezkontzen izen hori.
|
|
2004
|
|
|
bilatu nahirik dabiitzanak, egia den arren gai horrek nahaste moduko bat sortzcn duela hainbatetan. Bide hori naba, riagoa da hermeneutika metodoaz baliatzen direnengan, bereziki Paul Ricoeur batengan.Filosofia horrek hausnartu nahi
|
duen
munduak pertsonen nahi eta behar sakonak jasotzenditu cta hortik datorkio erlijioarekiko iotura, hortik sortzcn diren antropologia mailakogogoetarekin.Sailkapcn honetatik at geratu dircn bi fiiosofo aipatu nahi ditut: Henri Bergson etaXabier Zubiri.
|
|
|
mugarik gabe nabigatzen lagatzen
|
duen
mundu konplexua. Horrek orrialde interesgarri etabarrigarri asko lortzeko hidea eskainiko dizu, baitta ziur asko zure hasierako xedea atz.ean utzita.
|
|
2005
|
|
|
11.1 irudia. Plaken arteko mugak erakusten
|
duen
munduko mapa orokorra. Batez ere subdukzio eremuak erakusteko eratuta dago.
|
|
2006
|
|
|
Hala ere, azpisistema hori garatzeko aukerak mugatuta daude: Estatua garatuko da soil soilik ordena legitimatzen
|
duen
mundu ikuskera zentrala eta horri loturiko interakzio esfera mehatxatzen ez duen bitartean.
|
|
|
ez dago ez lege historiko onik (hoberako biderik) ezta txarrik ere (txarrerako biderik). Lilura galdu
|
duen
munduan ez dago historiaren hariak mugitzen dituen indar txar zein onerako lekurik.
|
|
2007
|
|
|
Nerabezaroaren garai lokaztuaren ondotik, gaztearen nortasuna errotzen da.Inguruan
|
duen
mundu errealari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak etazeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere pertsonaren onerako, bere esperientziakesaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak antzemateko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek nortasun baterakusten du.
|
|
|
Izan ere, behin eta berriz sinplifikatu nahibadugu ere, ezagutza sorta batzuez osaturik baitago. Egokiago esateko, ezagutzakbarne hartzen dituen kontzeptuzko mapa edo sistematzat jo dezakegu kultura.Baina konplexutasun hori, azken finean, kulturak bere baitan hartzen
|
duen
munduaren armazoi estetiko hutsa da. Horregatik, segitzen dugu kultura objektuarenmaila berean mantentzen:
|
|
|
Zentzua sortzeko gizarte lana: jendea zentzu eraikitzailea da, ezinbestean.Mundu argi eta zuzen batean bizi behar du; hala edo nola, zuzeneanulertzen eta ezagutzen
|
duen
mundu batean. Mundu hori gizarte edo jendeartean sortutakoa da.
|
|
|
Baina Estatu Batuek badaukate aparteko abantaila, alegia, munduan beraiekdira pribilegiodunenak zeren, beren borondatearen arabera, munduko erreserbamoneta inprimatzeko monopolioa baitute. Gainera, kanpo zorra bere monetanizendatzen
|
duen
munduko herrialde bakarra da. Atzerritarrek kanpo zorra dolarretan izendatua duten bitartean eta Estatu Batuei, beren moneten eta zerbitzuenbidez, dolarrak erosi behar dizkieten bitartean, Estatu Batuek kanpo zorradolarretan, i.e., beren borondatez inprima dezaketen moneta propioan, izendatzendute.
|
|
|
Ikaskuntzan oinarritutako teoria bat den arren, Bandura ren ereduak badukonduktismoaren jarraitzaileengandik bereizten duten zenbait ezaugarri. Watson-ek (ikus 3.2.1.3 atala) determinismo anbientala aldezten zuen; hau da, gizabanakoainguratzen
|
duen
munduaren eraginaren jasaile pasiboa dela. Bandura k (1977,1986), berriz, elkarrekiko determinismoa proposatzen du; hau da, giza garapena, pertsonaren (haren gaitasun kognitiboak, ezaugarri fisikoak, sinesmenak, jarrerak, nortasuna, eta abar), haren jokabideen (mintzamena, mugimendu gaitasunak, eragin truke sozialak, eta abar), eta inguruko testuinguru fisikoaren eta sozialarenarteko eragin trukearen ondorioa dela (Vasta, Haitz eta Miller, 1996; Shaffer, 2002).
|
|
|
4 asteko haurrek ezberdin erantzuten zutela beren eskuak kokotsaukitzen zienean eta beste pertsona batek ukitzen zienean. Emaitza horietan etaantzekoetan oinarrituz, egun zenbait autorek uste dute jaioberriak jaiotzetikinguruan
|
duen
mundutik bereizteko nolabaiteko gaitasuna duela; alegia, norberaren kontzientzia duela (besteak beste, Brown, 1998; Butterworth, 1992; Harter, 1998; Meltzoff, 1990; Samuels, 1986; Stern, 1985).
|
|
|
Diskurtsoa arma publiko eta politiko indartsua da. Argudio batek (inoiz ekintza batek edo paradoxa batek) eraiki
|
duen
mundua beste argudio baten bidez desegitea eskatzen du argumentazioaren logikak, nahiz eta jakin badakigun ezen ekintza bati beste ekintza batekin erantzun dakiokeela; baina hori ez da kazetaritza diskurtsoaren esparrukoa, jakina.
|
|
|
Ondoriozta daiteke, hizkuntza bakoitzak bere hotsak bezala bere keinuak ere hala dauzkan moduan, bakoitzak halaber
|
duen
mundu ikuskera ere, «esan beharraren» egoera kitzikatu hartatik, alegia, herri bakoitzaren barne betetasun berekitik ilkia izanen dela hau ere.
|
|
|
Munduaren salbazioa. Frantzian, baina, jende asko eta asko ez da mintzo frantsesez, eta hala Errepublika «une nation polie au milieu d, une nation barbare» bezala ageri da; «hizkuntz aristokrazia» bat bezala populu sastar jopuaren gainean; «révolutionnons donc aussi la langue», «il faut populariser la langue», jende hori dena, frantsesagaz eta frantsesak irudikatzen
|
duen
mundu ikuskera berriagaz, barbariatik askatzeko (horretarako herri guztietan «hizkuntza frantsesaren institutoreak», irakasleak, sortzea galdatzen du Barère en erreportak) 903 «Nous devons à l, affermissement de la République de faire parler sur tout son territoire la langue dans laquelle est écrite la Déclaration des Droits de l. Homme»904 Barère en anbizioak ez dira Frantziara
|
|
|
lotu, orain artean Weisgerber bakarrik lotu omen baitzaio, dio Gipper ek, Whorfeta aintzat hartzeke) 1320 Oroitzen gara, Heidegger maiz gelditzen dela, berak dioen bezala, «hizkuntzari entzutera», filologikoak izan gura ez duten «etimologiak» atereaz alemanetik. Euskarak barnebiltzen
|
duen
mundu ikuskera, esaterako, oraindik aztertzeko legoke.
|
|
|
Hizkuntzaren egituran, osoan, hizkuntzak biltzen edo irudikatzen
|
duen
munduan, ikusi behar da herriaren arima. Izan ere:
|
|
|
Eta jarraitzen badu esaten, b) ezin dugula hitz egin, hizkuntza horrek ezartzen
|
duen
munduaren antolaeraz baliatuz baino (erretorikoki gogortxoa dirudiena, agian logikoki besterik adierazi ez arren, hitz egitez geroan, hizkuntza konkreturen batean dagoela beti hitz egin beharra).
|
|
|
Hizkuntzak ezartzen
|
duen
mundu ikuskeraren tesia finkatua zegoen, beraz, Frantzian Iraultza aurretik (Ingalaterran ere ezaguna zen: J. Harris).
|
|
|
Kant-ek iraultza hasi egin du, ez bukatu. Kant bera, Heine-ren aburuz, berak apurtu
|
duen
mundu zaharrean katigatua gelditu da nolabait, bere buruaren apostata («tragediaren ondoren fartsa etortzen da», Heine-rena da oharkizun hori) 13 Arrazoimen praktikoaren kritikan, izan ere, bigarren Kritikan. Königsbergeko maisuak Jainkoa berriro atera du eszenara, salbazioren bat nondik bait behar duen jende xume noragalduaz gupidatua, Heine ironiarik mingotsenaz burlatzen baitzaio horregatik filosofo zaharrari.
|
|
2009
|
|
|
Bestalde, zuk jakintzat jotzen duzuna ez dute besteek jakin behar. Zureartikuluaren mamia zure hizkuntza menderatzen
|
duen
munduko edozein irakurlekulertu luke gaur egunkaria esku artean izango balu. Zure artikulua ez dasoilik adituentzat idatzia.
|
|
2010
|
|
|
Edota Ez Nire Etxe Atzeko Baratzean? Ez da itzulpen erraza, batez ere hizkuntzaren aldeetikoa edota suposatzen
|
duen
mundu ikusmena kontuan hartzen badugu (Juaristi, 2001a), Europakourbanizazio ereduarekin ere, ez da ondo ezkontzen izen hori.
|
|
|
Desberdintasun sozialak eta ekonomikoak sakontzeko joera duen eredu batindarrean
|
duen
mundu honek, aberastasunaren birbanaketarako helbururik ez duenheinean, seguru aski ez du gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasunabermatzeko ardura askorik izango. Izan ere, errenta desberdintasunek dimentsioaskoz larriagoak hartzen dituzte genero ikuspegitik aztertzen badira.
|
|
2011
|
|
|
Galdetuta telebistak aldatzen ote
|
duen
munduari buruz dugun ikuspegia, argi agertu dute botere taldeek (ekonomikoak, politikoak, erlijiosoak, edonolakoak) ikus entzulearen fideltasuna lortu nahi dutela hedabideekin: eta politikoek bereziki, gure botoak.
|
|
|
Giza gorputza errepresentazio eta nahimen moduan ematen zaigu; gorputzean hezurmamitzen da, beraz, nahimena. Nahimena bere baitan den gauza eta munduaren esentzia da; errepresentaziorik ez
|
duen
mundua, gizakiaren sustantzia inkontzientea, bizitza bulkada itsu eta irrazionala da nahimena. Schopenhauer-ek dio ezagutzaren subjektua bere identitatearen bitartez gorputzarekin individuum gisa agertzen dela eta gorputz hori bi era guztiz desberdinetan ematen zaiola:
|
|
2012
|
|
|
Anaitasuna eta osagarritasuna izango dira oinarri oinarrizko printzipioak (Chuji, 2009). SMK k helburu
|
duen
munduan esplotatzaile esplotatu, batzertzaile baztertu antzeko dikotomiak gainditu egingo lirateke. Esan beharrik ez dago luxu, norberekoikeria, oparokeria, kontsumozalekeria eta xahutzearekin bat ez datorrela.
|
|
|
Kultura indigenan eta honek
|
duen
mundua ulertzeko irudian oinarrituko dira. Gizabanako zein talde indigenen ekintzen gibelean dagoen pentsamendu eta jarrera filosofikoa dugu.
|
|
|
Gauzak horrela, ikuspegi indigena batetik, autodeterminazioeskubidea duintasunezko (Anaya, 1991), benetako berdintasunezko eta diskriminazio ezari buruzko auzia da, iraupen kultural, etniko eta ekologikoarekin loturik dagoena (Tauli Corpuz, 2001), estatu eta nazioarteko erkidegoaren zilegitasunaren oinarriak kuestionatu eta erabaki eremu indigena baten sorrera proposatzen duena. Proposamenak estatua zentro
|
duen
mundu sistema batetik nazioa zentro duen sistema batera pasatzeko iraganbideak eraikitzea du helburu. Hau «consent of the colonized via nation to nation» (Short, 2002) filosofian oinarrituz erdietsiko litzateke.
|
|
2014
|
|
|
Bistan denez, Jonek alkandora gorririk ez
|
duen
mundu posibleak askoz gehiago dira Jonekalkandora gorria duenekoak baino, baina zenbaketa horretaz abstrakzioa egingo dugu mundu posibleenmultzoa bitan banatzen delako argudiaketarekin jarraituz.
|
|
|
Galdegaiaren ekarpen komunikatiboari dagokionez, mundu posibleen etainformazioaren teoriari begira, baieztapenak mundu posibleak bitan banatzendituzten proposiziotzat har genitzake, horrela, (23) bezalako baieztapen batekmundu posibleak bitan banatuko lituzke: alde batetik Jonek alkandora gorria duenmunduak, bestetik Jonek alkandora gorririk ez
|
duen
munduak, azken horiek (23) kobaieztapenarekin bateraezinak izanik, (23b) 10.
|
|
|
Gaur egun gizateriaren herenak jada ez du ur garbirik, mila milioi pertsonak baino gehiagok edateko ur kutsatuarekin lotura duten eritasunak nozitzen dituzte, eta ur zikina haur heriotzen eragile nagusia da. Uraren zaintza eta erabilera zentzuduna, beraz, berebiziko garrantzia
|
duen
mundu mailako gaia da.
|
|
|
Soinuak gero eta handiagoak dira, astinduta eta estututa sentitzen da eta haren bizi espazioa estu eta deserosoa da. Orain arte ezagutu
|
duen
mundu bakarra, hau da, barea eta lasaia uzteko zorian dago mundu berri, zaratatsu, argidun eta izugarriari aurre egiteko. Hau da neska honek bizi izan duen bidaia sinestezinaren istorioa, bere amaren umetoki barruan 9 hilabetetan egon ondoren, zelula bakarra izatetik, haur jaioberri bat izatera pasatu da.
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza orok kultura dagiirudimen berezia dakarrelako baitan; hots, munduaren bizipen (estetiko) berdingabea, izakiri argi emaneta haren izatea kontatzeko era ordezkaezina. Horregatik, mythosak, zentzua narrazio egitean, ernamuinean
|
duen
mundu bizipena lorarazten du.
|