|
2000
|
|
|
Alturako untziak datoz bigarren, 63 untzi eta 864 langilerekin. Hirugarren, izozkailudun atun untziak (27), 621 langilerekin, eta gero bakailao untziak (10)
|
dauzkagu
, 254 langilerekin. Izozkailudun arraste flota da untzi eta behargin gutxien dauzkana, 8 untzi eta 135 behargin hain zuzen.
|
|
|
«Ateak irekita
|
dauzkagu
, bai kazetari, baita Andoainen edo beste edonon ikasten ari diren teknikarientzat ere. Profesionalak trebatzeko harrobia baita ZTB bezalako herri telebista bat; horra hor gaur egun ETBn ari diren 9 kazetari.
|
|
|
Horrelako asko
|
dauzkagu
gurean. Kazetariek
|
|
|
Halaber, programa bat daukagu, kontroletik gela bakoitzarekin hitz egiteko. Hauez gain, ur eta gas ihesak kontrolatzeko sistemak
|
dauzkagu
eta argia joaten bada, ekipo elektrogenoa daukagu argirik gabe inoiz gera ez gaitezen.
|
|
|
Perretxikoak bezala ateratzen diren bertsolari gazteen lehen plaza izan ohi da. Ekainera begira, aurtengo finala eta festa berezi bat
|
dauzkagu
zain...
|
|
|
Suerte handia dugu gure irakurleekin. Irakurle errenazentistak
|
dauzkagu
: kirolariak, Athletic zaleak, militanteak," Egunkaria"," Gara" eta" Deia" ren erosleak... eta gainera, urtean behin, poesia liburu bat irakurtzen dute.
|
|
|
Esango nuke jende asko gaudela gizarte honetan nagusi den liturgia katolikoa onartzen ez dugunak, baina ez garela gai izan alternatiba bat bilatzeko. Orduan bi aukera
|
dauzkagu
: lagun bat hiltzen zaigunean, edo elizara joan eta txintxo txintxo egin, edo bestela, mutu egon.
|
|
|
Bai, zalantzarik ez. Instituzionalki
|
dauzkagu
, alde batetik, nolabait ere legalkionartuta dauden erakundebatzuk, eta, beste aldetik, Euskal Herriko borondateak onartu dituen beste erakunde batzuk; eta hor sartzen dut Udalbiltza, baina ez Nafarroako erakundeak, Nafarroako populazioari Amejoramendua nahi duen ala ez sekula galdetu ez zaiolako.Iparraldean ez daukate inolako erakunderik. Erkidego Autonomoan, berriz, bai Legebiltzarra eta bai Gobernua Erkidegoko populazioaren zati batek onartu zituen beregaraian.
|
|
|
Zeinekinbide urratu hezkuntzan, euskal hiztun eskolatuek ahozko trebetasunak egoki garaditzaten?... Galdera hauen guztien erantzuna erraz topatuko dugu, inguruko hizkuntzen bilakaera eta errealitatea aztertuz gero; gurean, ordea, erantzun gabe
|
dauzkagu
.
|
|
|
Serrano Suñer en kontsulta gutunean ondoko puntuok
|
dauzkagu
. Euskara nahizkatalana, baldintza soziolinguistiko jakin bat bera betez gero, hiru unetan izan zitekeenonargarria, ordu eta lekuagatik gehienak euskaldunak ziren kasuetan:
|
|
|
Burutu den liburu hau, ziur aski, Txillardegi intelektual etamaisuaren ekarpenak bere ardatzetan kokatzeko baliagarria delakoan nago. Irekitakobideak, ordea, oraindik jorratzeke
|
dauzkagu
eta horrek guztiak lan handia ekarri arren, gure Txillar aintzindariak jadanik burututakoa ez da tamaina gutxiagokoa izan. Segidezagun, beraz, hazitakoa landatzen eta jasotakoaz go zatzen....
|
|
|
Borrokan gizakiak ukatu egiten du beraden animalia naturala; eta, lanaren bitartez, egina jaso duen mundu naturala duezeztatzen. Halatan, gizakia eta natura aurrez aurre
|
dauzkagu
orain; eta errealitatearenurradura horretatik sortzen dira adimena eta mintzoa; hauek errealitatea ematen duteaditzera, errealitatea espiritu bilakatuz. Gizakiaren eta jasotako errealitatearen artekogatazka, giza mintzoaren erroreetan ageri da aurrena.
|
|
|
–Neurekin eramango zaitut nahi baduzu, bisita txartelak ere hementxe
|
dauzkagu
eta, esan zidan telefonoz Aita Arbizu abadeak, biharamunean deitu nuenean.
|
|
|
Wittgenstein bizirik ezagutu zituzten pentsalari, senide eta lagun batzuk (Hermine Wittgenstein, Norman Malcolm, Fania Pascal, F.R. Leavis, John King, M. O’C. Drury eta Rush Rhees) hemen bilduta
|
dauzkagu
filosofo austriarraren bizitza gogoratuz. Druryren testuan filosofia, etika, estetika, politika eta erlijioari buruzko uste eta iritziak Wittgensteinen ahotik era paregabean sortzen dira.
|
|
|
Testu mekanografiatuan, Frazerren lanari dagokion zatia 10 orrialdekoa da eta, gutti goiti beheiti, euskaratu dugunaren lehenengo zatia da. Jarraian, testu mekanografiatutik hartutako hiru ohar zati
|
dauzkagu
. Hiru ohar zati hauek motzagoak dira.
|
|
|
Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen jendea leihoetatik ikustea. " Hor daude", esaten zenion zeure buruari edo alboko lagunari;" hor
|
dauzkagu
, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua.
|
|
2001
|
|
|
Euskal musika independientea da, ez dugu estatu frantses eta espainiarraren inolako menpekotasunik. Arazorik handienak bi estatu hauetan
|
dauzkagu
, baina hortik kanpo argi eta garbi euskaldun onartzen gaituzte. Baina uste dut gaztetxeen inguruan zegoen aukera galdu dela.
|
|
|
60 hamarkadetan feministen aldarrikapen nagusietakoa bihurtu zen aborto eskubideak (gogoratu beste 342 emakumerekin batera De Beauvoirrek 1971n kaleratutako manifestu aitormena... edo 1972an Bobigny-n Gisèle Halimi(!) abokatu ospetsuak defendatutako kasua) gaur egungo emakumeen artean ere eztabaida puntu garrantzizkoa izaten jarraitzen du. Diogunaren adibide gisara hortxe
|
dauzkagu
berriki New York en UNOren egoitzan egin den bilkuran abortoaren inguruko desadostasunek eragindako zeresanak.
|
|
|
Izenen zerrenda guztiz adierazgarria da, eta dudarik balego ere, izen bakoitzaren ondoan pertsonaiaren ogibidea jartzen digu narratzaileak. Besteak beste, hortxe
|
dauzkagu
: J.J. Lasa psikiatra (Donostiako Hernani kalean kontsulta zuena); Jesus Mª Lasagabaster kritikaria; Ramon Etxezarreta (nobelan dioenez, Urrestillako auzotarra eta Azpeitiko zinegotzia; gaur egun, Donostiako Udaletxeko Kultura zinegotzia dena); Juan Mari Bandres abokatua.
|
|
|
J.J. Lasa psikiatra (Donostiako Hernani kalean kontsulta zuena); Jesus Mª Lasagabaster kritikaria; Ramon Etxezarreta (nobelan dioenez, Urrestillako auzotarra eta Azpeitiko zinegotzia; gaur egun, Donostiako Udaletxeko Kultura zinegotzia dena); Juan Mari Bandres abokatua. Hauen parean, pertsonaia" errealei erreferentzia egiten" badiete ere, beste izenez datozenak
|
dauzkagu
: Daniel Zabalegi (Anjel Otaegi:
|
|
|
Daniel Zabalegi (Anjel Otaegi: bere biografiaz eta, bereziki, jaiotetxearen inguruko arakaketaz datu ugari
|
dauzkagu
); Iñaki Abaitua (Hamaika pauso nobelaren narratzailea: hiztegigilea, Bartzelonan bizi edo maiz bidaiatzen duena, Teseu itzuli duena.
|
|
|
Horregatik, ez da sinesgaitza suertatuko Nouveau Roman eko egile asko 50eko hamarkadaren azken urteetan indartu zen Nouvelle Vague mugimendutik hurbil ibiltzea, eta hori horrela izanik, zenbait idazlek, A. Robbe Grillet eta M. Duras-ek kasu, ciné roman direlakoak plazaratzea 60ko hamarkadan. Adibide gisara, hortxe
|
dauzkagu
Robbe Grilleten L´Année dernière à Marienband (1961) eta L´Immortelle (1963) nobelak, ekintza narratiboak ikuspuntu zinematografikoz aurkezten dituztenak.
|
|
|
Aipatutako ikerlarien lanez gain, XX. mende erdialdera, sailkapen eta abiapuntu teoriko desberdinak eragingo ditu ikuspuntu narratiboaren ikerketak. Batzuk aipatzekotan, hortxe
|
dauzkagu
Estatu Batuetan Cleanth Brooks eta R.P. Warren-en Understanding Fiction (1943) liburua eta N. Friedman en" Point of view in fiction" artikulua (1955); Alemanian, berriz, F.K. Stanzel en Die Typische Erzahlsituationen (1955) liburuaren argitalpena.
|
|
|
Programazioari dagokionez, irakasle bakoitzak bere programazio propioazeraman; horrela, ariketa ugari sortu genuen, baina filosofia berberaren barruan.Azken batean, ezin dezakegu ahantz gure gainetik (irakasleon gainetik) euskaltegiadagoela, eta euskaltegiaren gainetik HABE. Horrela, hiru kurrikulu
|
dauzkagu
; bainahiru horien artean adostasuna, edo koherentzia, behintzat, ezinbestekoa da.
|
|
|
Halakoetan, erromantikoek mistifikatzeko jokabideari ekindiote: hor
|
dauzkagu
Ossian en kasu famatua edo gure Altabizkarko kantuarena.
|
|
|
Bigarren etapa honetan, burujabetasunaren kontakizun epikoak
|
dauzkagu
: Goizueta-ren Leyendas vascongadas, Manteli ren La Dama de Amboto, Arana-ren Los ultimos iberos, Arakistain-en Tradiciones vasco cantabrasedo El Baso jaun de Etumeta.
|
|
|
Narrazioaren barnean, berriz, narratutakoa eta narratzearen ekintza
|
dauzkagu
, eta hor sarri hausten da logika kronologikoa.
|
|
|
cine roman direlakoak plazaratzea 60ko hamarkadan. Adibidegisara, hortxe
|
dauzkagu
Robbe Grillet en L' Annee derniere a Marienband (1961) eta L' Immortelle (1963) nobelak, ekintza narratiboak ikuspuntu zinematografikozaurkezten dituztenak.
|
|
|
Halako baieztapen kategorikoakarriskutsuak direla jakin arren, nik neuk ere beste horrenbeste esango nuke etapoeta handia ez ezik, narratzaile handia ere dugula gaineratuko nuke. Hor
|
dauzkagu
Narrazioak, Atabala eta euria eta Ifar aldeko orduak bilduma ezagunak (baitaMiopeak, bizikletak eta beste langabetu batzuk bilduma txikia ere); eta lanhoriekin batera testu labur eta ezberdinez osatutako Ez gara gure baitakoak, Hanizanik hona naiz eta Hitzen ondoeza miszelanea lanak ere ahaztezinak dira.
|
|
|
eta. Enperadore eroa? joera berarenlekuko
|
dauzkagu
). Bestela esanda, isildu egiten da, inguruko errealitateaz mintzatubeharrean.
|
|
|
amatasuna ekin intelektualaren aurka dabilenik, idazteko tirria premiatsua eta ezinbestekoa denean behintzat. Euskaraz liburu bat edo bi idatzitako emazte idazleak
|
dauzkagu
; obra oso eta luzeak, diren bezalakoak, eman digutenik ez, ordea, oraino.Hori dugu guk ere desafioa!
|
|
|
Kalitate irizpideak erosketan eta kontserbazioan: Urte osoan
|
dauzkagu
zerbak merkatuan, nahiz eta udazkenaren bukaeratik udaberriaren hasierara arte kontsumitzen den garairik onena. Erosteko orduan, kalitate handieneko aleak orri leun, distiratsu eta berde uniformekoak (orbanik gabeak) dira, orri mami gogorrak eta zuriak dituztenak.
|
|
|
–Bi liburu baino ez
|
dauzkagu
–esan zuen, errua berea bailitzan, penatuta.
|
|
|
Gure literaturak ere ezagutu ditu, bere txikian, aroak, gorabeherak eta eraberritzeak. Hor
|
dauzkagu
Etxepareren agerketa bakartia, ondorerik izan ez zuen Leizarragaren eragina, Materre ezkero Lapurdin sortu zen mugimendu bizi eta aberatsa, Larramendiren astinaldi gaitzak zabaldu zuen lurrikara, Bonaparteren itzalean lanari ekin zioten langile apalak.
|
|
|
Garai hartan gutxi gorabehera Donibanek eta Ziburuk elkarrekin Bilbok adina bizilagun zuten. Guk oraingo gauzak
|
dauzkagu
gogoan eta ez dugu sekula pentsatzen gauzak orduan nola ziren. Orain pixka bat argitzen hasi den bezala, Felipe II.aren invenciblek eta gainerako istiluek hemengo arrantza, bale edo bakailaoaren arrantza, alde honetakoa, zeharo lur jota utzi zuten eta gelditu zirenak hara joan ziren eta hangoa ugaldu egin zen; gero Luis XIVgarrenak, hemen lehen gertatu zen bezala, dena berriz hondatu zuen arte.
|
|
|
Eta dauzkagun piezak
|
dauzkagu
. Eta gaur egungo astinaldiak, bere egunean utzi zizkiguten pieza eskas eta eznahiko haiek uzteko izan zuten arrazoi berberean du sorburu.
|
|
|
irratian goizeko seietan entzuna egun osorako daramazu gogoan ixkilimatua, saihets eta ekidin ezin. Merezi ditugun erreferentziak
|
dauzkagu
, ez gutxiago, ez gehiago. Aitortu beharra daukat gainera, Jean Jacques Goldmanen ahotsaren gatibu melodikoaren haraindian, batzarretik etxerakoan, gasna ez nuela nihaurk ahoratu, Mairosen konpainian baino.
|
|
2002
|
|
|
Abertzaleak iraun egin behar dugu hiru probintzien kontrolatzen. Hor
|
dauzkagu
, bai dirua, bai boterea, bai Euskal Herriari bultzada emateko gogo eta ahaltasunak. Euskal Herriak bakea behar du.
|
|
|
Kontxa herriak Karrantza bailarako erdigune administratiboaren funtzioa betetzen du. Haraino iristeko bi edo hiru aukera
|
dauzkagu
: lehendabiziko biak, Bilbotik Artzentales aldera abiatuko dira, bata Gueñes eta bestea Muskiz zeharkatuz; La Escritako gaina iragan ondoren Kontxara iritsiko gara, mila bihurgune iragan ondoren.
|
|
|
Nazioarteko Dantza Eguna gertu dugula (apirilak 29) jarduera honen inguruko berri on bat eta txar bat
|
dauzkagu
. Berri ona, apirilaren 20, 26 eta 30ean Koreografo Berrien Erakusketa egingo dela Gasteiz, Barakaldo eta Donostian.
|
|
|
Batzuek esaten digute erraza dugula kritika haietan esaten genuena gauzatzea, nagusiki gutxi garelako. Erronka horietako asko hor
|
dauzkagu
oraindik eta hemendik hilabete batzuetara egiten ari garen guztiari nota jartzeko gisan egongo gara. Guk ere baditugu gure kontraesanak, besterik esatea gure buruari iruzur egitea litzateke.
|
|
|
Eta ez da horrela. Paisaia oso ezberdinak
|
dauzkagu
, Hego Euskal Herrian bi hizkuntza, desberdintasun handiak. Pluralitate hori kontuan hartu behar dugu.
|
|
|
Izan ere, gaur egun, argazkiari diseinua gailendu zaio komunikabideetan. Eta horrez gain, argazkilariak kontrolpean gaude, argazki agentzia handien krontrola eta komunikabideena
|
dauzkagu
. Argazkilaria ez da libre bere lana egiterakoan.
|
|
|
Hori gizartea mehatxatzea eta beldurtzea da, gizarte honek irtenbiderik ez duela irudikatzeko. Epe laburrera arazo asko
|
dauzkagu
, baina ezin dugu ahaztu gure helburuak zeintzuk diren eta horri heltzen badiogu eta lana egin, lehenago edo geroago etorriko dira fruituak.
|
|
|
Batasunarekin hitz egin da, hitz egiten da eta hitz egingo da. Harreman bideak zabalik
|
dauzkagu
.
|
|
|
Badakigu bai, 75etik guk 36
|
dauzkagu
, baina uztailekoa ere gure botoekin bakarrik atera zen.
|
|
|
Finean, gizakien jokabideaz edo etorkizunaz hausnarketa egin nahi du eleberri alegorikoak eta arras ezagunak dira xede hori arrakastaz lortu duten obrak. Hortxe
|
dauzkagu
, esaterako, G. Orwellen Abereen etxaldea (1945) edo A. Camusen Izurria (1947).
|
|
|
narrazioa etengabe bortxatuz, behin eta berriro porrot egiten duen kontaketa saioa irudikatu zigun donostiar eleberrigileak. Istorio berriak kontatzeko ahalegin oro antzua denez, bi aukera
|
dauzkagu
: isildu (ik.
|
|
|
T. S. Eliot poetak inteligentzia jotzen zuen kritikariak behar duen ezaugarri gisara, alabaina, ez dut uste mezu hori zegoenik idazleek behin eta berriro egin dituzten adierazpenen oinarrian. Horretara jarrita, benetan erraza da kritikarien kontrako baieztapenak aurkitzea, eta zehaztasun handiegitan sartu gabe, hortxe
|
dauzkagu
J.R.R. Tolkienen" Munstroak eta kritikariak" artikulua edo A. Bierceren Deabruaren hiztegia delakoan literatur kritikariaz ematen den definizio iraingarria. Adibide hauei film batzuetan esaten direnak gehituz gero (ik.
|
|
|
Orduan, poetika desberdinek, literaturaren helburuek edo kritikak berak gogoeta ugari eragiten zuten eta bizitasun handiko eztabaidak bultzatzen zituzten. Hortxe
|
dauzkagu
, esate baterako, 1930eko hamarkadan euskal literaturaren inguruko auziak eragin zuen eztabaida (ik. Aranbarri, I. & Izagirre, K., 1996, Gerraurreko literatur kritika, Amorebietako Udala Labayru Ikastegia, 1996), edo geroago, 1980ko hamarkadan, sortu ziren eztabaida literarioak.
|
|
|
1980ko hamarkadako eztabaidetan, berriz, kritika mota izan zen gehienetan eztabaidagai22 Tartean geratuko lirateke 1950eko hamar21 Euskal kritikaren urritasunaren inguruko adierazpenak aurkitzea benetan da erraza. Adibide batzuk aipatzekotan, hortxe
|
dauzkagu
1988an Bernardo Atxagak egindako adierazpenak (ik. Deia, 88, 51) edo adibide berriagoak gogoratuz, Torrealdaik Euskal Kultura Gaur liburuan 365 orrialdean dakartzan egileei egindako inkestaren emaitzak. kadan Egan aldizkarian Koldo Mitxelenak argitara emandako lan interesgarriak, edo urte batzuk lehentxeago Andima Ibinagabeitiak Euzko Gogoan argitaratutakoak.
|
|
|
Berdin mintzo gintezke irratiari edo telebistari buruz. Zehatzegiak izateko asmorik gabe, irratiari dagokionez, hortxe
|
dauzkagu
, 1980ko hamarkadan
|
|
|
1990eko hamarkadan, esaterako, ordura artean poesiazko lanak argitaratuta zituzten hainbat idazle narratiba lanak kaleratzen hasi zen. I. Gutierrezek (2000: 11) adierazi digunez, egile horien artean
|
dauzkagu
: L. M. Mujika, I. Aranbarri, E. Jimenez, X. Montoia, J. L. Otamendi eta M. Erzilla.
|
|
|
L. M. Mujika, I. Aranbarri, E. Jimenez, X. Montoia, J. L. Otamendi eta M. Erzilla. Era berean, bada azken hamarkada honetan ipuingintzatik eleberrigintzara jauzi egin duen egile ezagunik ere; hortxe
|
dauzkagu
, esate baterako, I. Mujika Iraola edo A. Egaña. Hauekin batera aipatu genituzke euren lehenengo lana kaleratu duten zenbait egile, eleberrigileak guztiak:
|
|
|
% 90 gizonezkoak dira eta% 10,6 bakarrik emakumezko7 Adinari dagokionez, batez beste, 49 urte dituzte idazleok (%70 30 urte bitartean dabil) eta horren ondorioz, argi ikusten da gaur egun argitaratzen duten idazleen artean belaunaldi desberdinetako egileak kausi ditzakegula. Hortxe
|
dauzkagu
, adibidez, hamarkadetan jaiotako idazleak (Txillardegi...) edo 64ko belaunaldia deitu izan zaion horretan sartuko liratekeen R. Saizarbitoria, A. Lertxundi, P. Urkizu eta A. Urretabizkaia, besteak beste, edo autonomia literarioaren belaunaldia deritzona, alegia, 1950 ostean jaio ziren egileek osatzen dutena:
|
|
|
Bestalde, azken urteotan, erakundeek sorkuntza literarioari emandako diru-laguntzak desagertzen joan diren heinean, ekimen pribatu interesgarriak ere agertu dira. Hortxe
|
dauzkagu
, esate baterako, Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak ematen dituen" Joseba Jaka Literatur Bekak" (1998...), edo duela urte parea Beasaingo Udalak sortu zuen" Igartza Saria" (Literatur Sorkuntza Beka Idazle berrientzat), urte batzuk lehenago Iruñeko Udalak idazle hasiberrientzat sortutakoaren antzekoa. Dudarik ez dago aipatutako diru-laguntzok eta Euskal Herri osoan oraindik indarrean dauden lehiaketa ugariek idazleen profesionalizaziorako oraindik dauden zailtasunak leuntzen laguntzen dutela.
|
|
|
Azken hamarkada honetan argitaratu diren zenbait literatur historia begiratu besterik ez dago irizpideak guztiz aldatu direla ikusteko. Hortxe
|
dauzkagu
, adibide gisara, historiografiari dagokion atal honetan, Jon Kortazarrek argitara emandako Literatura Vasca Siglo XX (Etor, Donostia, 1990), Euskal literaturaren historia txikia (Erein, Donostia, 1997) eta Euskal Literatura XX. mendean (Prames, Zaragoza, 2000); J.B. Orpustanen Précis d" histoire littéraire basque() (Izpegi, Baigorri, 1996); Xabier Etxanizen Euskal haur eta gazte literatura...
|
|
|
Bukatzeko, euskal kritika akademikoaren fruituak ezagutarazi dituzten ikastaroak eta argitalpenak gogora ekarri nahiko genituzke. Lehenengoei dagokienez, hortxe
|
dauzkagu
, Udako Euskal Unibertsitateak, UEUk, 1973tik Iparraldean eta 1977tik aurrera Hegoaldean, antolatu literaturari buruzko ikastaroak (ik. http://www.ueu.org), Euskal Herriko Unibertsitateak 1981az geroztik Miramar Jauregian antolatu dituenak (ik. http://www.sc.ehu.es), edo hainbat erakundek, adibidez Eusko Ikaskuntzak, azken urteotan antolatu dituen graduondoko ikastaroak35 Argitalpenei dagokienez, ... Hala nola, RIEV (Revista Internacional de Estudios Vascos), Egan (1948...), Euskera (1953...), ASJU (Anuario del Seminario de Filología Vasca" Julio de Urquijo") (1954), Jakin (1956...), Letras de Deusto (1971), Mundaiz (1975), Idatz eta Mintz (1981...), Enseiucarrean (1985...), Literatur Gazeta (19851989), Hegats (1989...), Uztaro (1980), Bitarte (1993...), Oihenart (1997)...
|
|
|
Euskal literatur sistemari buruzko atal luzexka hau amaitzeko, birsorkuntzaren atalean aipatu gabe utzi ditugun hainbat elementu aipatu genituzke. Hortxe
|
dauzkagu
, esaterako, hamarkadetan zenbait euskal eleberri edo ipuinez egin diren egokitzapenak, dela film edo laburmetraia moduan (Zergatik Panpox, Hamaseigarrenean aidanez, 100 metro...), dela irratinobela modura (Babilonia, Hamabost egun Urgainen...). Edonola ere, euskal literatur sisteman birsortzaile eraginkorrena, ezbairik gabe, hezkuntza sistema bera dugu.
|
|
|
Kalkuluen arabera, 1876 eta 1936 artean 140 inguru aldizkako argitalpen sortu ziren (almanakak, astekariak, urtekariak...), garai hartako kultur bizitasunaren adierazgarri. Orduko zenbait aldizkari aipatzearren, hortxe
|
dauzkagu
, Euskal Erria(), Eskualduna(), lehen euskal astekaria, 30 urtean Jean Hiriart Urruti kazetari lapurtarra zuzendari izan zuena, Euskaltzale(), Ibaizabal(), Euskal Esnalea(), Euskalerriaren alde(), Euskera (1919), Yakintza(), Antzerti(), Euzko Deya(), Zeruko Argia(), Argia(), Gure Herria(), Euzkadi(; hiruhilabetekari gisa sortu eta hilabetekari bihurtu zen gerora), Ekin()... Deigarria da hainbat emakumezko idazlek parte hartu zuela argitalpen horietako batzuetan, hala nola Euskal Esnalea eta Euskalerriaren alde aldizkarietan.
|
|
|
Euskal argitaletxeen munduak ere aire berritzaileak ezagutu zituen: argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean
|
dauzkagu
, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren.
|
|
|
Gainera, Donostian Nafarroako Unibertsitatearen barruan dagoen Ingeniaritzako Goi Eskola dago. Nafarroako Foru Erkidegoan hauexek
|
dauzkagu
: Nafarroako Unibertsitatea (UN), 1952 urtean sortua, etaNafarroako Unibertsitate Publikoa (UPNA), 1987 urtean sortua.
|
|
|
Unibertsitatehori hiru campusetan dago banatuta (Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia) eta 12 fakultateeta 18 unibertsitate eskola ditu. Berrikuntzari dagokionez, bere fakultate aipagarrienen artean Farmazia, Zientziak, Medikuntza eta Odontologia, Zientzia kimikoak eta Informatika
|
dauzkagu
.
|
|
|
Gaur egun proposamen zehatzak landuta
|
dauzkagu
, eta aurrera begirakoezarpen eta ebaluazio plangintza bati ekitekotan gaude.
|
|
|
Oraindik asko falta da, jakina. Urteanurtean irakasle elebidun gehiago
|
dauzkagu
, bai kontratu berriak egiten ditugulako, bai birziklapenak daudelako. Gaur egun, 900 irakasle elebidun inguru dauzkaguEuskal Herriko Unibertsitatean, eta, beraz, horretan jarraituko dugu.
|
|
|
Horrez gain, hemendik aurrera Institutuak kalitatearen ardatza izan beharbadu, beste programa espezifiko batzuk
|
dauzkagu
Euskal Herriko Unibertsitateaneta giza baliabideak bilatu behar ditugu horientzat ere. Zeren, ez dut hemengezurrik esango?
|
|
|
Lehenik eta behin, egoera honetan, behingoagatik badaukagu masa kritikobat, bai ikasleen aldetik, bai eta irakasleen aldetik. Kongresu honetan bertan emango diren datuen arabera, 1.000 bat irakasle euskaldun
|
dauzkagu
gure artean. Berriki UEUk egindako ikerketa batean. Bizkaiko Foru Aldundiaren diru-laguntzaz? 900 bat irakaslerekin osaturiko laginketa baten bitartez, profil bat egitea lortu dugu, zoritxarrez datu hauek ez daude txostenetan, gauza berria delako?.
|
|
|
Instituzio politikoetatik bideratu litzatekeen formazio plan orokorra falta da hemen. Hor gabezia handiak
|
dauzkagu
, gabeziaizugarriak materialgintzan. Irakasle euskaldunok askotan liburu ibiltariak bihurtugara.
|
|
|
Horrez gain, hemendik aurrera Institutuak kalitatearen ardatza izan beharbadu, beste programa espezifiko batzuk
|
dauzkagu
Euskal Herriko Unibertsitateaneta giza baliabideak bilatu behar ditugu horientzat ere. Zeren, ez dut hemengezurrik esango?
|
|
|
Komunitate bat osatzen dugun ala ez ebatzi behar dugu, komunitatezabala, irekia eta malgua, baina, azken buruan, komunitatea. Unibertsitario euskaldunok antzekb problemak
|
dauzkagu
unibertsitate guztietan; gabeziak, gehienetan.Gabeziak irakasleriaren prestakuntzan eta ikasmaterialetan; euskaraz ikasten dutenikasleek ez dute gainerakoek adina aukera, eta, neurri batean, behin behinekoegoeran ikasten dute. Oro har, badakite euskaraz ikasteko hautuak gabezia egoeranjarriko dituela, zenbaitzuetan irakaslerik izango ez dutela, bestetzuetan irakaslehasi berriak izango dituztela, euskaraz testulibururik edukiko ez dutela, hautazkoirakasgaietan eskaintza murritzago izango dutela, eta abar.
|
|
|
Euskal Unibertsitatean sinesten dugunok geure ibilbidepropioa garatu behar dugu. Bestela, eta honetan zuen arreta neureganatu nahi nuke, bestela hazkunde eta garatze arazoak izango ditugu; atari atarian
|
dauzkagu
horiekjada, ate joka. Hazkunde eta garatze arazoak diot, zeren erdara mugatzaileekinbatera bere ertzak sortzen baititu:
|
|
|
Ez da harritzekoa, hainbat perfumeren izenak, markak eta usain ezberdinak kontuan hartzen baditugu.Baina denak dira perfumeak. Beraz, zein lehengai
|
dauzkagu
–asko eta onak, euskal unibertsitatea usaintzeko. Horixe galdetzen diot neure buruari.
|
|
|
Eredu unibertsitario anitz
|
dauzkagu
Euskal Herrian, eta eredu bakoitzak bereproblematika zehatza dauka. Baina desberdinak iruditu arren, euskal unibertsitariook (ikasleak, irakasleak, langileak, ikertzaileak...) erro berdinak dituztenarazoen aurrean gaude.
|
|
|
testuaren irakurketak eduki behar dituen ezaugarriak (ulergarritasuna, ahoskeraren adierazkortasuna), ahoz gora irakurtzearen alderdi ezberdinak (egoera komunikatiboa, testuaren zentzua eta egitura, ahoskera...), sekuentzia didaktikoa egiteko eredua, e.a. Ez dugu uste alferrik izango denik hizkuntza ekintza hau ikertzea baliabide didaktikoak eskaintzeko helburuarekin. Ahoz gora irakurtzea lantzeko baliabide gutxi
|
dauzkagu
, daudenaksistematizatu gabe eta, gainera, ez daude eskura. Intuizioarekin lan egiterabehartuak gaude ahozkoaren genero hau lantzerakoan.
|
|
|
Askotan, lehenengo elkarrizketa honekin ez da nahikoa, eta, horretarako, prestatuta
|
dauzkagu
lehenengo bi saioak. Bertan proposatzen zaizkien lanakerrazak dira, edozein mailatan egiteko modukoak (bere burua aurkeztu etalagunekin planak egin).
|
|
|
Ideologi mailan desberdintasunak badaude, noski, baina denok
|
dauzkagu
printzipio batzu eta horien arabera mugitzen gara. Batzuk HBren sinpatizanteak gara, beste batzuk EErenak, baina oraingoz ez dugu inongo arazorik izan egin dugun lanean eta printzipio minimoak errespetatzen jarraitzen badugu ez dugu arazorik izango20.
|
|
|
Testuaren manipulazioa ardatz modura harturik, egiaren eta gezurraren arteko mugetan etengabe jauzi eginez, berez apartekoak izanik, darabiltzaten teknikengatik hurbilekoak diren mundu birako hurbilketa jauzia egingo dugu atal honetan: publizitatea eta propaganda
|
dauzkagu
gogoan.
|
|
|
Estiloa zaindu egiten dugun zerbait da gure bizitzan. Estilo desberdinak
|
dauzkagu
hitz egitean, janztean, janaria prestatzean edo eskiatzean. Komunikazio mintzatuari edo idatziari gagozkiolarik, nork bere estilo pertsonala du, unean unean alda dezakeena, mintzakideari zor zaion errespetuak gidatuta.
|
|
|
Aginte teoriaz berba egitean, lehen begiratuan, hasierako prentsa, hasierako hedabide idatziak?
|
dauzkagu
gogoan; batez ere, monarkia europarrek euren indarrik handienari eusten zioten garaian sortu ziren lehen hedabide haiek dauzkagu gogoan.
|
|
|
Aginte teoriaz berba egitean, lehen begiratuan, hasierako prentsa, hasierako hedabide idatziak? dauzkagu gogoan; batez ere, monarkia europarrek euren indarrik handienari eusten zioten garaian sortu ziren lehen hedabide haiek
|
dauzkagu
gogoan.
|
|
|
Balorazio praktikoaren oinarrian erabilpen balioak
|
dauzkagu
. Balorazio praktikoan erabilpenagaz bat datozen kontzeptuak agertu ohi dira; hala nola erabilterraztasuna, konforta, sendotasuna...
|
|
|
hartzaileak (egunkaria erosten edo telebista pizten dutenak). Salmenta horretan, komunikazio enpresen egintza horretan, osagai propioak, berezkoak,
|
dauzkagu
; Lasswell irakaslearen arabera ondokoak:
|
|
|
Handika ekoizten den masa produktuak ideologia komunikatibo propioa du, berea. Ideologia komunikatibo horren azpian, egitatea deformatzen duten mitologia modernoak
|
dauzkagu
. Industrializazio prozesuen eraginaren menpe eta kultura saltzaile transnazionalen eskuetan, eduki kulturalak kontserbakor bilakatu dira.
|
|
|
Berben bitartezkoak ez diren horiek guztiak antzinako komunikazio eredutzat
|
dauzkagu
; baina, primitiboak diren horiek, bizirik diraute gure artean eta beharrezkoak ditugu eguneroko giza harremanetan. Berba beharrezkoa dugu giza komunikazioan, bai; hala ere, abantaila guztiez gain, berbak ere badu bestelako eredu komunikatzaileen beharra.
|
|
|
Hegemoniaz jardutean, elite politikoak, ekonomikoak, sozialak eta kulturalak
|
dauzkagu
gogoan; hegemoniaz jardutean, elite horien gaineraginaz dihardugu. Hegemoniaren ideiak kolore bakartasuna, irizpide bakartasuna, zentzu bakartasuna eta etorkizun bakartasuna pizten ditu gure begien aurrean.
|
|
|
Kontsumoaren azpian, pertsonak berez asetzeko duen joera hori gainditzen duten moda eta kultura
|
dauzkagu
. Moda eta kontsumismo deitutako kontsumo eredu horren azpian, balio sistema korapilatsu eta esanguratsu bat baino gehiago daude.
|
|
|
«O lagunak! (eta ez
|
dauzkagu
aiztuta, gero, lendik izandako neke lorrak); o zuok, gorriagoak ikusi duzutenok! Gaitz aueri ere Jainkoak azkena emango die.
|
|
|
–Bueno –oldartu zen Imanol– Bi ordu
|
dauzkagu
. Mugitu egin dugu.
|
|
|
Inor gutxi ausartzen da nobela taxuzko bat egiten, edo ipuin liburu landu bat, edo poema bilduma jaso bat. Saioa eta antzerkia hil zori gordinean
|
dauzkagu
aspaldidanik, eta bost axola digu, jakina. (...) Merkatua krudela da, eta gure herria ez dago oraindik, tamalez, literatura handietarako prestatua.
|
|
|
Dagoenekoz bada irakasleria euskalduna. Ez da oso zabala, mila irakasle inguru, baina esperientziaduna eta ondo formatua da; jakintza alor anitzeko eta unibertsitate irakaskuntza maila guztietako irakasleak
|
dauzkagu
(lehenengo zikloetatik doktoregoraino). Irakasleriaren banaketa aztertu gabe badago ere, dauzkagun datuen arabera giza eta gizarte zientzietan hobeto gaude osasun zientzietan eta zientzietan baino, nahiz azken hauetan oso txarto egon ez.
|
|
|
Izan ere, eredu euskaldunaren premia egon baita elebitasuna premiatzat hartzeko, euskara guztion eskubidea baita —baita euskara ikasi nahi ez duten euskal herritarrena ere—, eta ez elebidunen guraria betetzeko bidea. Praktika aipatu dugunez, bestalde, ez dago tokitik kanpo esatea ezen aukera hori egin dutela arrakastaz hizkuntza bi edo gehiago dituzten herrialde batzuetan, unibertsitateak bikoiztuz, eta hizkuntza minorizatuari zor zitzaizkion unibertsitateak eratuz (Flandria, Quebec, etab.). Eta, nik dakidala, herrialde aurreratutzat
|
dauzkagu
horiek.
|
|
|
Erabaki politiko hori gauzatzeko bi bide orokor
|
dauzkagu
. Gizartetik sortutako herri ekimenaren bitartez lehena.
|
|
|
– Gaur Egunkaria, Egin eta Deia
|
dauzkagu
–erantzun dio pakiak.
|
|
2003
|
|
|
Hegoaldeko deritzen herrialde azpigaratuetan askoz imajinazio gehiagoz egiten diete aurre arazoei. Hirugarrena eta aurrekoari lotuta, Euskal Herrian zelako zientzia euskarriak
|
dauzkagu
itsasoan eta itsasertzean gertatzen ari dena ikertzeko eta erabaki egokiak hartzerakoan iradokizunak egiteko. Ia larru gorritan gaude eta oraingoz ez da erabaki zer egin haitzetako kostaldea garbitzeko.
|
|
|
J. M. JUARISTI. Ez, ez. Mahai gainean lehengaiak
|
dauzkagu
eta horiek uztartzen hasi behar dugu.
|
|
|
Herri honetan egoera erabat normalizatu anormal batean bizi gara. Herri normal baten elementu batzuk
|
dauzkagu
: klase teknokrata, agintaria...
|
|
|
«Inoiz guri ere heltzen zaizkigu horrelako zalantzak, inon argituta ez daudenak eta guk ere askotan ez dakigu edo gure iritzia ematen dugu beste barik», jakinarazi digu. «Denok
|
dauzkagu
gure zalantzak, guk ez dakigu dena, guk ere gure harremanak egiten ditugu gauzak konpontzeko», gaineratu du.
|
|
|
Babesaren beharra gizarteratu behar dugu, atxikimendu humanotik babesera pasa behar dugu. Azken batean, gu, euskalgintza, enpresak ere bagara, gerenteak, langileak, komiteak
|
dauzkagu
, zergak ordaintzen ditugu, lanpostuak sortzen ditugu, eta Euskal Herriko ekonomiaren parte bat gara. Ez da euskalgintzaren kontrako erasoa soilik, enpresa batzuen kontrakoa ere bada.
|
|
|
Adin batera helduak garenok aurki ditzakegu gure haurreko oroitzapenetan XIX. mendeko gertakari nahasi horien oihartzunak: hor
|
dauzkagu
, adibidez, Frantziaren gerletan parte hartu zuten soldaduen kantuak: Solferinoko itsua renak, Sebastopol-eko soldaduarenak, Xori berriketaria renak, Urrundik etxera itzuli gerlariarenak eta, nola ez, Janbatista Elizanbururen Biba Frantzia!
|
|
|
adibiderik onena danola aldi berean Iraken gerra ematen zen eta Genevan merkatuen liberalizazioanegoziatzen ari zen MMEan. Bi agertoki
|
dauzkagu
, bata gerra militarra, eta hori ezda soilik Iraken, Afrikan, Kolonbian, Palestinan ere ikusten baitugu gerra ekonomikoa beste agertoki bat dela. Bushek Palestinan egin zuen lehenengo eskaintza (Road Map) espazio ekonomiko librea zabaltzea izan zen.
|