|
2000
|
|
|
Zer egin," eggeak" esaten jakin ez, eta zure txakurra Rasputin deitzen bada, zure logopeda Rosa eta zure aitak kirrimarroa zarela esaten badu? Ikastolako
|
beste
haurrei ahalik eta muturrekorik galantena ematen saiatu, hasteko. Baina nola zuk ere nahi baino egur gehiago jasotzen duzun, beste bide bat aurkitu duzu.
|
|
|
Durangon geundela, gogoan dut
|
beste
haur batzuekin jolasean nenbilela eliz atarian, Durango erdian, beraz... gogoan dut abioien burrunba entzun nuela lehenengo, eta bonben eztanda gero. Zalaparta itzela izan zen, leherketaren trumoi izugarria.
|
|
2001
|
|
|
Haurtzaroan
|
beste
haurrekiko harreman zuzen eta orekatuak finkatzea.
|
|
|
Hasieran etengabe egiten zuen negar. Ez zuen
|
beste
haurrekin berbetan egiten.
|
|
|
Emeki emeki, ordea, etxe berriaren girora jartzen hasi zen. Ikasketak erraz egiten ditu eta
|
beste
haurrekin ongi konpontzen da.
|
|
|
Oso pozik irakurri ditut idatzi dizkidazun lerrotxoak. Asko ikasi, jolastu
|
beste
haurrekin, egin horko nagusien esanak, eta horrela guztiek zaituzte eta horrela niri ere poz handia emango didazu".
|
|
|
Etxean hartu nahi ez eta gurasoek zapuztutako haurren egoitza batean sartu nahi izan zuen poliziak. Egoitza horretan, ordea, ez zuten hartu nahi,
|
beste
haurrak galbidera eramango zituela eta.
|
|
|
Bonbaiko familietan %60k gela batean lo egiten dute: gurasoek, seme ezkonduak, beronen emazteak,
|
beste
haurrek eta osaba izebek.
|
|
|
Anaiatxoak biaoa egiten duen bitartean, Vishnu
|
beste
haurrak bilduak dauden tokira doa eta karromean jokatzen du.
|
|
2002
|
|
|
Bestela, berriz erortzea zaila izango da, eta bateragarritasun txikiko transplantea eta immunosupresoreekiko tratamendua egin zaizkio haurrari, beste bi hilabete irabazteko, baliozko emaile baten zain. Hori dela eta, García Quintana ikastetxeko Ukituen Elkarteak kanpaina bat jarri du abian Carla eta
|
beste
haur batzuei haurtzaroa itzultzeko aukera emango dioten dohaintza emaileen bila. Ohiko odol analisiarekin bakarrik jakin daiteke pertsona baten tipajea eta, beraz, gaixoekin duen bateragarritasuna.
|
|
|
Haurtxo berri bat etxean sartzen denean, kasketak, pataletak,
|
beste
haur batzuekin liskarrak eta seme nagusiaren bihurrikeriak hasten dira protagonismoa galdu duelako. Nahiz eta jelosiak lau urte besterik ez dituen, normala da haur gehienek anai bat dutenean, egoera kezkagarria eta kontrolaezina izan daiteke, baldin eta sintomak denboran luzatzen badira eta lehen semeak ez badu ulertzen ama irudiaren maitasuna partekatu daitekeela.
|
|
|
Lucasen aitak (Javier), Estatu Batuetako enpresa batek egindako entsegu kliniko batean sartzea lortu duen mutiko madrildarrak, dio gaixotasunaz dakien ia guztia Interneten aurkitu zuen informazioari esker dela, aldizkari medikoak irakurriz eta gaixo horien senideak biltzen dituzten elkarteekin harremanetan jarriz. Are gehiago, berak eta bere emazte Maríak Lucasi tratatutako medikuetako bati esan ziotenean esperimentazio fasean
|
beste
haur gaixo batzuei emaitzak ematen ari zen tratamendu bat zegoela, erantzun zien: “ez diogu zientzia fikzioari buruz hitz egingo”.
|
|
|
Jonek Erraldoiaren papera egingo zuen; Ekainek, Erraldoiak kuttun zuen haurren arteko haurrik txikienarena; Leirek Udaberriarena; nik Neguarena; eta Ekainen amak eta beste hiru neskak –Norak, Nuriak eta Enarak–
|
beste
haurren papera beteko zuten. Eta jantziak prestatu genituen, eta eszenatoki eder bat, hartarako bi gela erabiltzen genituela, Leirerena eta etxeko egongela:
|
|
|
–Ez dira asmakizunak! Ez al da egia, aita, horregatik hartzen ditudala, goizetik eta arratsaldetik,
|
beste
haur guztiek hartzen ez dituzten xarabeak?
|
|
2003
|
|
|
Eskola, erlijio sinesmen desberdinetako kideen arteko elkarbizitzarako tokia”. Ebaluazio irizpideen artean, Haur Hezkuntzaren etapa bukatzean, haurrek “gai izan dute”, besteak beste, “norberaren gorputzaren zatiak,
|
beste
haur batenak eta marrazki batenak identifikatzeko; espazioan orientatzeko; autonomoak izateko norberaren garbitasunean; familiako kideak bereizteko, ahaidetasuna, funtzioak eta okupazioak identifikatzeko; ikastetxeko gelak, gela, kideak eta haien funtzioak ezagutzeko; ahoskera zuzen batez hitz egiteko; Haur Hezkuntzako edukiak sei arlotan banatuta daude: Bere gorputza ezagutu eta kontrolatzea; autonomia pertsonala.
|
|
|
“Oso pozik gaude gure zerbitzu iraultzaileari esker sortutako lehen haurtxoaren jaiotzaren berri zoragarriarekin”, esan zuen. Ingalaterrako hego ekialdean bizi diren gurasoek beren anonimatua gorde nahi izan dute, zehaztu zuen Gonzálezek, eta jakinarazi zuen hurrengo bi asteetan
|
beste
haur bat jaioko dela bi emakume homosexualek leku horretan erositako espermarekin. Gainera, aurreratu zuen webgune honetako zerbitzuak erabili zituzten beste 19 emakume bikote homosexualetakoak zein solasaldikoak haurdun daudela.
|
|
|
Bi erakunde horien arabera, jostailuak ondo aukeratzeko, aldez aurretik gogoeta egin behar da, eta “zer duten, zer nahi duten eta zer behar duten haurrek” jakin, hautatutakoak jostailuak modu integralean garatzen lagun dezan. Gogoan dute jostailuak egokitu zaien haur zehatzerako hautatu eta pentsatu behar direla, afektuz eta ilusioz entregatu behar direla, eta
|
beste
haur batzuekin eta helduekin partekatu behar direla, “gurasoek, aitona amonek eta adingabeak zaintzen dituzten pertsonek ere jolas egin dezaten eta haurren nortasuna, trebetasunak eta interesak ezagutu ditzaten”. Halaber, adierazi dute ezin direla erosi haurrek eskatzen dituzten jostailu guztiak, eta hautaketa bat egin behar dela telebistan eta publizitate katalogoetan agertzen ez diren beste joko batzuk ikusi eta aurkitu ondoren, “publizitate mezuek ez baitute beti balioetan hezten”.
|
|
2004
|
|
|
Egin jaramon handia
|
beste
haurrek eurei hitz egiteko moduari eta behatu maitasuna eta hurbiltasuna erakusten dizkieten.
|
|
|
Hurrengo fasean, jolas paraleloan, haurrak “bere gorputzaren objektuak eta aukerak arakatu eta manipulatu behar ditu”. “Gure jolas taldeetan —azaltzen du Fodor ek—, ikusten dugu hiru hilabetetik aurrerako haurrek gozatzen dutela adin bereko
|
beste
haur batzuekin kontaktuan daudenean: interesarekin begiratzen dute, elkar ukitzen dute, agerian geratzen dira eta irribarre egiten dute kontaktu horiek atsegin dituztela adierazteko”.
|
|
|
Amonak inozentziaren xarma baitzuen, gauza bakoitza lehen aldiz gertatzera balihoakio bezala bizitzera bultzatzen zuena, antzeko egoerak aurretik beste mila bider bizi izan arren. Eta partida hartan ere halatsu ibili zen, ni bezalako
|
beste
haur bat bilakaturik.
|
|
2005
|
|
|
Haurtzaroaren Aldeko Batasuna izeneko erakunde iparramerikarrak dioenez, ordenagailuak, Internetek eta enparauek zaildu egiten omen dute eskolaurreko adinean dauden umeek
|
beste
haurrekin eta baita pertsona helduekin ere harremanak finkatzea. " Umeek hezkuntza osasungarria behar dute, eta ordenagailuek ezin diete horrelakorik eskaini, ez baitute bizi bizian hezten, egiazko irakasle batek bezala", dio Joan Almon ek, eskolaurreko irakasle izateaz gain, erakunde horretako koordinatzaile nagusia eta eleduna denak.
|
|
|
Haur batek aita eta ama biak beharrezkoak dituela eta berriki irakurtzen nuen bezala, dibortziatuen haurra sinistratua dela. Sail guzietan,
|
beste
haurren artean baino nahigabe gehiago bada haur horiekin. Hala nola eskolan:
|
|
|
Hala nola eskolan: ama eskolatik unibertsitaterako diplometan,
|
beste
haurretan baino huts egite gehiago bada dibortziatuen haurretan, Frantzian egin ikerketa zabal batek frogatu duenaz. Guy Corneau baten liburu titulu honek berak ainitz erran nahi du:
|
|
|
Haurrak oraindik ez du jolasteko adin berekoen presentzia eskatzen; espazioa eta baita jostailuak ere partekatu ahal izango ditu
|
beste
haur batzuekin, baina haiek ez dute bere jolasean parte hartzen.
|
|
|
Eta horrek eramaten ditu, ia beti, gurasoak espezialista baten kontsultara. Osagai genetikoak, Hormaetxearen arabera, pisu mugatua du nahasmenduaren agerpenean, eta bertan ere parte hartzen dute zenbait ingurumen faktorek, hala nola familia harreman gatazkatsuek edo
|
beste
haur problematiko batzuen eraginak. Azken urteotan egindako ikerketek frogatu dute, halaber, eragina dutela garuneko neurotransmisoreetako asaldura metabolikoen nahastean, hala nola dopamina eta noradrenalina.
|
|
|
Alonsoren taldeak, saiakuntzen bidez, malariaren aurkako txertoa (RTS, S/ AS02A) eraginkorra dela frogatu du gaixotasunaren gertaera arinen %30ean, infekzio berrien %45ean eta patologiari aurrea hartzeko %58an. Era berean, Alonsoren asmoa da “sei aste inguru” hastea txerto hori 2, 3 eta 4 hilabeteko haurrengan eraginkorra ote den eta
|
beste
haur txerto batzuekin izan dezakeen elkarreragina egiaztatzeko, saiakuntzen emaitzak argitaratu ondoren adierazi zuenez. Txertoa garatzeko ardura izan dute Manhiçako (Mozambike) Osasuna Ikertzeko Zentroko zientzialariek, Espainiako Gobernuaren, Bill Fundazioaren eta Melinda Gatesen eta GlaxoSmithKline farmazia multinazionalaren (GSK) laguntzarekin.
|
|
|
Baina gauza batek nardatzen zuen: bere amaren
|
beste
haurra bizirik ote zen. Caldera hau mila aldiz etorri zitzaion burura; eta azkenik erantzuna jakin zuen:
|
|
|
Txorimalo bat bezala erori nintzen mahai  ilaren artera, erabat zorabiaturik, konortea galtzeko zorian. Pixka bat neure onera etorri nintzenean, ikusi nuen
|
beste
haurrak geldi geldi zeudela eserlekuetan, estatuak balira bezala, aurrera begira, aurpegiko giharrik txikiena ere mugitu gabe. Julio ere geldirik zegoen, arnaska, ukabilak estututa.
|
|
|
Ez nuen segundo bat baino gehiago igaroko goitik behera erortzen, baina betiko hala jarraituko nuela ematen zuen, eta une batez gorputza airean geratzen zitzaidala ere iruditu zitzaidan, arintasun ilun batean zintzilik, erortzearen itsumenak eragin ohi duen histasun horretan bilduta; haatik, segituan, hutsak xurgatu ninduen berriro, otso tzar baten ahoak irentsiko banindu bezala, garai batean âtxiki txikia nintzelarikâ irudikatzen nuen antzera, otsoak sei antxumeak jaten zituen hartan, neure burua piztiaren ahutzetan barna ikusten bainuen, nahiz eta azken unean zazpigarrena izaten nintzen, halako gozamen katartiko batean salbaturik. Eroriko larri hura izan nuen arte, lortua nuen zazpigarren antxume irautea, ordulariaren atzean gordeta, denborak aurrera egin ahala istripu larririk jasan gabe handitzen ari bainintzen, edozein haurrek lasterka edo jauzika edo
|
beste
haurrekin harrapaketan dabilelarik gertatu ohi zaizkionak besterik gabe. Eta aurrerantzean ere ez nuen hain kolpe larririk nozituko.
|
|
|
Koipetik, koipetan itotzetik salbatu ninduela, garbitu, eta aireratu, hegan libre egin nezan. Eta hori bera egin zuela
|
beste
haurrekin ere, gutxi asko. Haren ahotsaren oihartzunak, ziur, luze iraungo zuela berarekin ikasi zuten guztien belarrietan, maistra eztiaren ipuinak entzun zituztenen gogoan.
|
|
|
Argi eta zuzen hitz egitea gustatzen zaizu zuri, ezta? Horixe erakutsi zenidan beti, maistra; argi esan zenizkidan gauzak beti, eta berdin
|
beste
haurrei. Bada, orain zer pentsatzen dudan esaten ari natzaizu argi eta garbi:
|
|
2006
|
|
|
Haurrek, nolanahi ere, badute abantaila handi bat: beste hizkuntza bat ia bat batean ikasten dute eta, gainera, hizkuntza hori darabilten
|
beste
haur batzuekin ikastetxe berean dabiltzanez, berehala mintzatzen dira.
|
|
|
Hau horrela izanik, beste eragile sozial batzuekgaratutako identifikazio ereduetan oinarrituta ez da antzeman garapen psikologikodesegokia haur homoparentalengan. Gure uste apalean, eta hau guztia aztertu dutendokumentuetan oinarrituta, inportanteena da, familiaren tipologiaz aparte, haurhomoparentalen eta
|
beste
haurren arteko elkarreraginak errazten duen familiaaniztasunaren existentziaren ezagutza konpartitzea. Gure iritziz, familia heterosexual tradizionalak ez du bermatzen ziurtasunez bi identifikazio eredu ezberdinakgertatzea, edo beste era batera esanda, zenbateraino bi ereduak beharrezkoak diren.
|
|
|
Horidela eta, zenbait aldagai aintzat hartu dira ikerketa diseinuetan: haur homoparentalen generoaren identitatea, genero rolak, orientazio sexuala, ongizate psikologikoa,
|
beste
haurrekiko moldaera soziala, gurasoen ongizate psikologikoa, eta azkenik, gaitasun psikologikoa. Esan behar da ikerketek zenbait gabezia garrantzitsuerakutsi dituztela, baina horrek ez du kentzen, bere neurrian, ikerketa hauekguztiek informazio fidagarria dakartenik.
|
|
|
– Sistema familiarraren krisialdien eta trantsizio egoeren aurrean (dibortzioa, gurasoetako baten galera,
|
beste
haur baten adopzioa, etab.) neba arrebenarteko lotura sendotu.
|
|
|
Adibidez, familia batek seme edo alaba baten edo esanguratsua zen pertsonabaten heriotzak utziriko hutsunea betetzeko asmoz adopziora joko balu, arrazoi horiadopzioko haurrarekiko harremanean nabarmenduko litzateke. Hemen, ziur asko, harreman patologiko bat eraikiko litzateke, eta harremana eta osasun mentalakaltetuko lituzke eta, azken finean, bi alderdien ongizatean eragingo luke (haurrakbere galerak lantzeko zailtasuna,
|
beste
haur batek zendurikoak utziriko hutsuneabetetzeko ezintasun erreala...). Horrela, adin txikikoen babesean lan egiten dutenautoritateek motibazio desegokirik aurkituko balute, familiari berauen inguruan lanegin eta birplanteatu beharra gomendatuko litzaioke.
|
|
|
Esanak esan, eta aurretik aipaturiko garapen intelektualaren rolaz gain (Cornell eta Grossberg, 1987; Wallace eta Walberg, 1987), garrantzitsua dirudi familiak gaitasun handiko haurraren garapen sozialean eta nortasunaren egokitzapenean izan dezakeen rol inhibitzailea edo estimulatzailea azpimarratzeak. Zentzuhorretan, kontuan izan behar dugu supergaituen eta
|
beste
haurren arteko ezberdintasun emozionalak oso txikiak direla, eta lehenengoek duten berezitasunarekinloturiko sentiberatasunetik eratortzen direla (Freeman, 1994). Arrazoi horrengatik, gurasoek euskarria eta gomendioak emateko moduan berme emozional gehigarriabehar dute haur supergaituek.
|
|
|
Frustrazioak eta zigorrak pilatzearen ondorioz,
|
beste
haurren artean oso onartuak ez izatearen ondorioz, porrot sentimendu kronikoen eraginez, AGHNa dutenhaurrak autokontzeptu baxuarekin heltzen dira nerabezaro aurrera.
|
|
|
“Kasu kezkagarrienak dira, hain zuzen, haurra lasaiagoa eta inoiz ez bulkadaka dabilenak, diagnostikatzen zailenak baitira”, adierazi du Hormaetxeak. Aditu horren arabera, osagai genetikoak pisu mugatua du nahasmenduaren agerpenean, eta hainbat ingurumen faktorek ere parte hartzen dute, hala nola familia harreman gatazkatsuek edo
|
beste
haur problematiko batzuen eraginak. Azken urteotan egindako ikerketek frogatu dute, halaber, eragina dutela garuneko neurotransmisoreetako asaldura metabolikoen nahastean, hala nola dopamina eta noradrenalina.
|
|
|
Beste haur batzuek baino beranduago hasi ohi dira hizketan, eta baliteke beren izenez hitz egitea, ‘ni’ esan beharrean. Adingabeko autistek ez dakite
|
beste
haurrekin modu interaktiboan jokatzen, eta, horregatik, askotan baztertuta sentitzen dira, halako bazterkeriaren kontzientzia izaten dute eta depresio handietan erortzen dira. Batzuek kantatzen ariko balira bezala hitz egiten dute, eta oso gai gogokoen sorta mugatuaren inguruan hitz egiten dute, hizketan ari diren pertsonaren interesei arreta gutxi eskainiz.
|
|
|
Bai haurrek bai helduek jarduera etengabea izan dezakete, eskuak edo jostailuak ahoan gordez, alde batetik bestera mugituz, eskuak igurtziz edo kolpatuz. Horregatik,
|
beste
haur batzuei hozka edo irrist egitea bezalako portaerak nabarmentzen dira. SA duten haur batzuek hitz egiteko gai izateko behar adinako ulermena duten arren, elkarrizketarako hizkuntza ez da garatzen.
|
|
|
ez ahal dute, baldinbaite,
|
beste
haurrik ekarriko!
|
|
2007
|
|
|
Minutuek aurrera egin ahala aditu du nola Danielek
|
beste
haurrak aurkitu dituen, banan banan. Korrika txikiak entzuten ditu, frustrazio eta barre oihuak.
|
|
|
Demagun haur batek besteume bat agurtu eta azken hori erori egin dela. Arrazoibide transduktiboarenondorioz, ume horrek pentsa dezake bera erori dela
|
beste
haurrak agurtu duelako.
|
|
|
Liburuaren atal honetan, gizarte ezagutzen sozializazioan hainbat gizarteeragilek duten zeregina aztertuko da: V. kapituluan, familia testuingurua; VI.kapituluan, hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak, eta VII. kapituluan,. Hala ere, kontuan izan behar da hemen aztertuko direnak ez direlagizarte ezagutzaren garapenean eragina izan dezaketen sozializazio agentebakarrak; izan ere, eragina izan dezaketen beste hainbat faktore sozietal daude.Pertsona garatzen den ingurune fisikoa horietako bat da.
|
|
|
Batetik, mundufisikoa zein soziala esploratzeko eta horiei buruzko ezagutza eskuratzeko beharrezkoak zaizkion autonomia eta konfiantza garatzen ditu. Bestalde, atxikimendumota hori garatzen duten haurrek arrakasta handiagoa izaten dute pertsonekikoerlazioetan
|
beste
haurren aldean; hots, enpatia maila eta gaitasun handiagoakdituzte gizarte harremanak hasteko zein besteek hasitakoei erantzuteko. Bestetik, atxikimendu ziurra lagungarri da autoestimua behar bezala garatzeko (Sroufe, 2002in Arranz, 2004).
|
|
|
Stewart-ek eta Marvin ek (1984 in Arranz, 2004), adibidez, hauxe egiaztatu zuten: atxikimendu irudi zirenlau urteko haurrek, juizio ez egozentrikoak egiteko gaitasun handiagoa zutela, adinbereko
|
beste
haurren aldean. Halaber, neba arrebak jolaskide (ikus 6.3 atala) etakonfiantzazko lagun (Shaffer, 2002) izaten dira.
|
|
|
Horrezgain, Howe-k eta Ross-ek (1990 in Arranz, 2004) honako hau aurkitu zuten: txikiagoen sentimenduez eta gaitasunez hitz egiten zuten 3 eta 5 urtekohaurrek, hobeto egiten zituztela
|
beste
haurren aldean, besteen lekuan jartzekogaitasuna ezinbestekoa zuten laborategiko zereginak.
|
|
|
6 Hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak
|
|
|
Izan ere, horiei esker, haurrek bereganatzen dituzte besteenikuspegia hartzeko gaitasuna eta antzeko gaitasun soziokognitiboak, eta, horrekinbatera, hainbat gauza ikasten dituzte beren buruaz, beste pertsonez, harremanez etaantzekoez. Ondorioz, saiatu behar dugu haurrak
|
beste
haurrekin jolas daitezen.
|
|
|
Ikertzaileek aztertu nahi zutena zen ea gizabanakoa garatzen denkulturaren izaera indibidualista edo kolektibista haren autokontzeptuan islatzen oteden. Espero zen bezala, haur nederlandarrek gehiagotan aipatzen zituzten ezaugarripsikologikoak
|
beste
haurren aldean. Turkiarrek eta marokoarrek, berriz, maizagoaipatzen zituzten Niaren ezaugarri sozialak.
|
|
|
Oro har, esan daiteke kultura indibidualista batean hezitako haurrak berenburua deskribatzean berekoiagoak eta lehiakorragoak direla
|
beste
haurren aldean.Kultura kolektibistetan hezitakoak, berriz, gehiago arduratzen dira besteenongizateaz (Berk, 1999). Hori guztia kontuan izanik, honako hau ondorioztadaiteke:
|
|
|
Haurrak ezaguera hori lortu duenaztertzeko hainbat teknika erabili dira; besteak beste, haurrari bere argazkiak zeinbideoak erakustea, eta haurrak nola erantzuten duen behatzea. Adibidez, Legerstee, Anderson eta Schaffer ikertzaileek (1998) 5 hilabetetik 8 hilabetera bitarteko 66haurri haien zein
|
beste
haur batzuen irudi mugikorrak erakutsi zizkieten. Autorehoriek frogatu zuten 5 hilabeteko haurrek irudiak bereizten zituztela.
|
|
|
Teknika hori erabili zen 824 hilabeteko haurrekin egindako ikerketa batean. Behatutakoaren arabera, 15hilabete baino gutxiago zituzten haurrek, beren irudia ispiluan ikustean, ispiluanzegoen irudia ukitzeari ekiten zioten, irudi hori
|
beste
haur batena balitz bezala etaorbanak haiekin inongo zerikusirik ez balu bezala. 15 hilabeteko haur batzuek, berriz, sudurra ukitzen zuten, orban gorria ezabatzeko asmoz, eta hala nolabaitadierazten zuten bazekitela ispiluko irudia beraiena zela.
|
|
|
Hasieran, autokontzeptua une jakin batzuetan izandako gertaera zehatzetanlorturiko informazioan oinarritzen da, eta, horren ondorioz, ume batek gaiztoa delaesan dezake, egun batean haserretu eta
|
beste
haur bat jo duelako. Hala, autokontzeptua koherentzia txikikoa, arbitrarioa eta aldakorra izaten da.
|
|
|
Izan ere, aldagai horien eraginaren inguruko datu kontrajarriak aurkitu dira. Moss etaBlades (1994) ikertzaileek, adibidez, Ingalaterran jaio eta bizi ziren 8 eta 11 urtekohaurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa erkatu zuten Ingalaterran jaio etabritaniar armadak Alemanian zituen baseetan bizi ziren adin bereko haurrenarekin.Emaitzen arabera, Alemanian bizi ziren haurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa, ez zen
|
beste
haurrena baino hobea. Ildo beretik, Barrett (1996), Barrett etaFarroni (1996), Barrett et al. (1997) eta Bourchier et al. (2002) ikertzaileek ezzuten aurkitu atzerriko herrialdeetara bidaiatu izanaren eta herrialde horien ezagutza geografikoaren arteko harremanik.
|
|
|
Bourchier ek eta kolaboratzaileek (2002) ikerketa bat eginzuten Ingalaterran, 6 urtetik 13 urtera bitarteko haurrek bost herrialderi buruz (Frantziako estatuari, Alemaniari, Irlandari, Italiari eta Espainiako estatuari buruz) zituzten sentimenduak balioesteko. Ikertzaileek egiaztatu zuten Frantziako etaEspainiako estatuak bisitatu zituzten haurrek herrialde horiekiko sentimendupositiboagoak zituztela
|
beste
haurren aldean. Hala ere, ez zuten horrelako harremanik aurkitu Alemaniaren kasuan; izan ere, badirudi kasu horretan eragin handiagoa zutela haurren herrialdearen, etsai tradizionala?
|
|
|
Ikertzaile horiekegiaztatu zuten: talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek
|
beste
haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko beste haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
|
talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek beste haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko
|
beste
haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
|
Irakasleak hasieratik informatu behar dira taldean haur ezkertirik dagoen, arreta jarri eta tresna egokiak erabiltzen saiatu. Eseri ikasmahai bikoitzen ezkerraldean edo
|
beste
haur ezkerti baten ondoan, bere ukondoak lankide eskuinaren kontra talka egin ez dezan. Jarri ikasgelaren eskuineko aldean, arbelari dagokionez, irakaslearen idazkera ikus dezaten, idazkera paperean begiratzen duten angelu beretik.
|
|
|
Kortisola garrantzitsua da, Carrionek adierazi zuenez, animalien azterketetan frogatu baita hormona hori toxikoa izan daitekeela eta garuneko zelulak (neuronak) suntsi ditzakeela. Era berean, Carrionen taldeak egiaztatu zuen TPETen sintoma larrienak zituzten haurrak zirela azterketaren amaieran hipokanpoaren bolumena murrizteko probabilitate handiena zutenak, hain kaltetuak ez ziren
|
beste
haur batzuekin alderatuta, nahiz eta haiek ere traumatizatuta egon, azterketan sartuta zeuden. Hipokanpoa uzkurtuz gero, kaltetutako haurrak baliabide gutxiago izango lituzke etorkizunean estresari aurre egiteko, eta zaurgarriagoa izango litzateke antsietatearekiko eta depresioarekiko, Carrionen arabera.
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak
|
beste
haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
2008
|
|
|
Espetxean urteak eman dituen pederastak irten eta bi egunera
|
beste
haur bat bortxatzeak, edo tratu txar errepikatuen egileak bere tragedia hilketa batekin bururatzeak, edo… eskema asko apurtzen ditu, noski. Biktima izan denak edo izan daitekeenak babesa eskatzen du, eskubide osoz!
|
|
|
Haur horiek, hala ere, ez dute izaten inolako buru atzeratasunik; horien adimena, entzumena, ikusmena, mugimendu gaitasuna eta oreka emozionala batez bestekoaren barruan daude, nahiz eta emaitzak ez izan koefiziente intelektual bera duten
|
beste
haur batzuenak bezainbestekoak.
|
|
|
Erakunde laguntzailean lan egiten zutenek behin eta berriz adierazi zieten ongi pentsatzeko haur hura adoptatu aurretik, eta nahi bazuten
|
beste
haur bat izendatuko zietela.
|
|
|
Azkenik, uko egin zioten haur hura adoptatzeari, baina erakunde laguntzaileak ez zuen lortu
|
beste
haur bat izenda ziezaieten.
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean, haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzia handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan
|
|
|
Adinarekin erlazionatutako gertaera normatiboek garapen psikologikoari eragiten dioten alderdiekin dute zerikusia, eta adinarekin erlazio estu samarra dute; beraz, pertsona baten adina ezagutuz gero, iragarpen zuzen samarrak egin daitezke haren garapen prozesu batzuei buruz. Hala, haurtxo batek 6 eta 9 hilabete artean dituela jakinez gero, aurresan daiteke 5 atalean aipatu diren atxikimendu sistema eta arrotzen aurreko zuhurtzia sistema osatzen dabilela bete betean; 6 urte dituela jakinez gero, aurresan daiteke logikaz arrazoitzeko eta kontrol emozional jakin bat izateko gai dela, baita bere bizitzaren aldi horretan ere bere adineko
|
beste
haurrekin dituen harremanek garrantzi handia hartuko dutela, aurreko ataletan aztertu den bezala. Haurtzarotik aldendu ahala, gertaera mota horiek gero eta garrantzi txikiagoa dute, adinarekin lotutako heltzeak eragin gutxiago baitu eta askeagoa baita; beraz, beste gertaera iturri batzuk nagusi bihurtuko dira, bereziki, nerabezarotik aurrera.
|
|
|
Hala, haur batek bere ingurunean eragin dezake bere portaeraren bidez. Adibidez, haur batek jostailuak lortzeagatik portaera oldarkorra izatea. Hala, jolasaren izaera bera aldatu egiten du,
|
beste
haurrek tiranoaren aurrean amore ematen dutelako. Ondorioz, ezagutzako ikaskuntzaren teorikoek uste dute giza garapena haurraren eta ingurunearen arteko elkarrekintzaren bidez hobeki azaltzen dela.
|
|
|
besteek guk esandakoa egin behar dute edo guk besteek esandakoa bete behar dugu. Irakaslearen edo gurasoaren rola ematen zaio haur bati eta horrek
|
beste
haurrei eman behar dizkie aginduak. Nork bere borondatea adierazteko:
|
|
|
jartzen da haren eskuetan. Haurrak ahoz adierazten ditu bere desirak eta
|
beste
haurrek desirarik egokienak idazten dituzte.
|
|
|
Baina, haur batzuek gorputz eskema edo lateraltasuna eskuratu ez arren, arazorik gabe idazten dute;
|
beste
haur batzuek, berriz, nahiz eta gorputzeskema edo lateraltasuna eskuraturik eduki, arazoak dituzte idazteko.
|
|
|
– Haur batek hormara botatzen du pilota eta
|
beste
haurrak eskuan hartzen du.
|
|
|
Haur batek zapia du eskutik zintzilik. 40 metrora jartzen dira
|
beste
haurrak.
|
|
|
Begiak itxita dituen haurrak
|
beste
haurrak eskuan duen zapia hartu behar du, hirugarren haur batek hitz eginez emango dizkion pistetan oinarrituta. –
|
|
|
Bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari Bestalde, hizkuntza batean baino gehiagotan komunikatzeko gai izateak dakarren abantaila nabariaz gain, guraso bat bere semeari ama hizkuntzan hitz egiten diotenak harreman hurbilagoa sortzen du haien artean, eta komunikazioa errazten du hizkuntza hori hitz egiten duten senideekin, Colin Baker ek dioen bezala, zeina “Haur elebidunen guraso eta irakasleentzako gidan” elebitasunean aditu entzutetsuenetako bat baita. Era berean, “bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari”, dio Baker ek bere Gidan, funtzio hori kontrolatzen duen garunaren zatia garatuago baitago hizkuntza bakar batean hitz egiten duten
|
beste
haurrekin alderatuta”. Halaxe berresten du Gloria Ruizek, familia giro elebidunean (gaztelania ingelesa) hazitako hiru seme alabaren amak, ikastetxe elebidun gaztelania frantsesa batera joan baitira:
|
|
|
Hasieran, hizkuntzak nahasteko joera izan dezakete, baina denborak aurrera egin ahala, arazo hori desagertu egiten da. Giro elebidun edo eleaniztun batean hazitako haurrek
|
beste
haur batzuek baino denbora gehiago behar izaten dute hiztegi zabala eskuratzeko (kontuan izan behar da hitzak bi hizkuntzetan ikasi behar dituztela), eta bi hizkuntzak nahasteko joera ere izan dezakete. Denborak aurrera egin ahala, arazo horiek desagertu egiten dira, Mirenek Noah ren eta Alexanderren amak adierazten duen bezala:
|
|
|
Erronkak GKEak nabarmendu du, halaber, ahalegin handiagoa egin dela HIESak jotako haurrak babesteko, zaintzeko eta babesteko. Gaineratu du eskolan sartzeko desberdintasunak gutxitzen ari direla gaixotasunagatik umezurtz geratu direnen eta
|
beste
haur batzuen artean, eta hezkuntza eta gizarte babesa jasotzeko aukera duten adingabeen kopurua handitzen ari dela. Gainditu gabeko erronken artean, Unicef ek komunitateen eta familien indartzea nabarmentzen du; hori “funtsezkoa” da haurtzarora bideratutako edozein ikuspegitarako.
|
|
|
Horiek guztiek aldez aurreko prestakuntza ikastaroa egiten dute, baina boluntario programetan esperientzia duten pertsonak dira. “Gainera, asko izan dira gurasoak eta aitona amonak; beraz, orain, maitasuna ematen diete behar duten
|
beste
haur batzuei”, azaldu du San Martinek. Parte hartzaileek aldez aurreko prestakuntza ikastaroa egin behar dute, nahiz eta boluntario programetan esperientzia duten pertsonak izan.
|
|
|
Adingabeko horietako gehienak sei eta 17 urte bitarteko haurrak dira; etxe pobreetatik datoz, eta hirietan bizi diren familientzat lan egiten dute. “Oso goiz hasi ziren lanean, eta gehiegizko erantzukizunak hartu zituzten, hala nola haurtxoak eta
|
beste
haur batzuk zaintzea, berogailuak eta erregaiak edo tresna arriskutsuak erabiltzea; 18 ordu arteko lanaldiak egin zituzten, atsedenaldirik gabe, eta ordainsari gutxi edo batere ez, beren enplegatzaileen ‘gupidari’ esker lan egin zuten, eta sarritan sexu eta genero abusuak jasan zituzten”, azaldu du txostenak. Arrazoiak Etxeko lanak egitera bultzatzen dituzten arrazoi nagusien artean, Save the Children ek pobrezia eta feminizazioa aipatzen ditu, gizarte bazterketa, hezkuntzarik eza, genero eta etnia diskriminazioa, etxeko indarkeria, joan etorriak, landa exodoa, eta gurasoen galera, gatazka eta gaixotasunengatik.
|
|
|
Gaur egun, dirua xahutzen da, baina badaude alternatibak. Ezkontza zerrendan garapen bidean dagoen herrialde baterako ur putzu bat sar daiteke, eta haurrek, urtebetetze egunean, haiek baino askoz gutxiago dituzten
|
beste
haur batzuei laguntzeko poza har dezakete opari gisa.
|
|
|
Bost urte zituen gurasoek GIBaren eramailea zela esan ziotenean. Bere bizitzako une erabakigarria izan zen, eta
|
beste
haur batzuei laguntzeari buruz erabakitzeko balio izan zion. Gaur, Keren Dunawayk 12 urte bete ditu, eta itxaropenaren irudia da.
|
|
|
Barcielak nabarmendu du garrantzitsua dela" haurrek eremu pribatu, lasai, autorik gabe eta segurtasunez gozatzeko aukera izatea, kalean edo leku itxietan egon beharrean". Gainera, urbanizazioko
|
beste
haurrekin ezartzen dituzten harremanetatik abiatuta," haurrek beren bizitza soziala antolatzen dute" eta" adinen araberako taldeak sortzen dira". Hain zuzen ere, urbanizazioko biztanle gazteenentzat, espazio komun horiek aukera ematen dute beren denbora librea betetzeko hainbat jarduera garatzeko; adibidez, udan, gurasoek lan egiten duten bitartean edo beste jarduera batzuk egiten dituzten bitartean.
|
|
|
Hala ere, zailtasun horiek gorabehera, komeni da elikagaien testura aldatzea, baraila hipotonia lantzeko, eta ahoko muskuluak esfortzura ohitzen dira. Testurei egokitzeko erritmoa
|
beste
haurrekin jarraitzen den bera izanen da, baina mantsoago. Lehenik eta behin, irabiagailutik pasatutako pure leunak emango dira; ondoren, testura arruntagoak egingo dira elikagaiak puregailutik pasatzean, eta ez irabiagailutik pasatzean.
|
|
|
Egindako azterketek erakusten dutenez, prematuroen %13 ospitalizatzen dira urtero, VRSa kutsatuta. Espezialistek gomendatzen diete haurren guraso eta zaintzaileei, batez ere kontuan hartuta bronkiolitisa erraz zabaltzen dela ukipen bidez, higiene neurri batzuk ezar ditzatela haurrak zaintzeko, hala nola eskuak ondo garbitzea umea ukitu aurretik, tabako kearen eraginpean ez egotea, ingurune itxiak eta haurrak
|
beste
haur txiki edo senide gaixoekin duen kontaktu fisikoa saihestea, eta erabili eta botatako zapi zaharrak berehala ukitzea.
|
|
|
Zortzi urteko mutikoak ere kontent dirudi: «Eskolako
|
beste
haurrek, sedentarioek, xantza dudala diote, haiek astebete bakarrik igarotzen dutelako kanpoan». Artzain ebanjelistak bizi estilo hori maite du:
|
|
|
Haur baten galdera zailenak eta urragarrienak(
|
beste
haur baten hilotzari begira egindakoak, adibidez, eta neronek bizitako adibidea da) badu erantzun erraz bat, eta da: " Ez dakit.
|
|
2009
|
|
|
Normalean errespetuz datoz eta hemengo ohituretara moldatzen dira," gaineratu du.EkintzakSara harrera ama izateaz gain, Oporrak bakean egitasmoa bultzatzen duen Sahara herriaren lagunak taldeko kidea ere bada." Giroa egokia da haientzat, gainera medikuari bisita egiten diote, Udalak antolatutako txokoetan daude, Saharako egoera ahazteko modu bat da," adierazi du Sarak." Txokoena oso ongi datorkigu bai haurrei, baita harrera familiei ere. Haurrak oso gustura daude, lasai dabiltza begirale eta
|
beste
haurrekin eta, gainera, haien hizkuntzan harremanak izateko aukera dute, herriarekin lotura mantentzeko," azaldu du Sarak eta" guri ere ongi datorkigu goiza libre izatea, etxeko gauzak edo erosketak egiteko. Haur gurekin balego, aspertuko litzateke," aipatu du Raquelek." Aurten gainera igeriketa ikastaroa antolatu dugu, Udalaren laguntzaz," aipatu du Sarak.
|
|
|
" Igerilekua asko gustatzen zaie. Ez dute arriskurik ikusten eta
|
beste
haurrak bezala uretara botatzen dira, nahiz eta igeri egiten ez jakin," azpimarratu du Raquelek.Udaletxean harreraOstiralean, ekintza berezia izan zuten haurrek txokoen ostean, Udaletxean harrera.Batzar aretoan, Ana Urchueguia alkatea eta Iñaki Mugika alkate ordeak hartu zituzten eta alkateak opariak, liburuak, motxila, etb. banatu zizkien.Ostean, argazkia atera eta haurrak opariei begira z...
|
|
|
Ez da eskolara joan, helburua sendatzea izan delako, baina gauza asko ikasi ditu: bizikletan ibili da, igerilekuetara joan da, Amalurren panderoa ikasten ari da, Korrikan, Santa Agedan edo Santotomasetan parte hartu du eta pozik dabil bere adineko
|
beste
haurrekin hara eta hona. Edu Galardi eta Isa Fernandez hemen izan dituen gurasoek adierazi digutenez, euskara ere ikasi du.
|
|
|
Ez dira profesionalak, ez eta helduak ere, ez dago jokoan ez beraien prestigioa, ezta soldata ere, baina bai beraien osasuna.Ez dakit haurren maila hauetan mota honetako zenbat istripu izaten diren, federazioko kideren batek edo beste norbaitek datu hau izango balu, helaraztea eskertuko nioke. Nire semeari gertatu zaio,
|
beste
haurrei ez gertatzea gustatuko litzaidake, har ditzagun neurriak haurren istripuen datuak ahalik eta txikiena izateko. Nire semearen istripuaz, erresidentziko egonaldiaz, gertatu zaionaz eta agian geratuko zaizkion sekuelen inguruan instituzioetako" inor" ez da jabetu.
|
|
|
Liburuak, bistan denez, errumaniar etorkin batzuen bizimoduaren berri ematen du, haien pozak eta arazoak kontatzen ditu, eta horrekin bat egiten du Lizardi lehiaketan saritu ohi diren gai sozialeko
|
beste
haur obra askorekin.
|
|
|
P familia erdaldun batean jaio zen; euskararekin harremanik ez zuen familian, hain zuzen ere. Tafallan, 10 urte zituelarik, aitari galdetu zion zer hitz egiten ari ziren berarekin jostetan zebiltzan
|
beste
haur batzuk; euskaraz, erantzun zion. Urte gutxitara ohartuko zen bere abizena euskal abizena zela.
|
|
|
Eta gure arteko eraztunaren zigorra, zurezko koilarearena bihurtu zen Galesen: zurezko kutunaren koilarea zeukan haurrak, gaeleraz hitz egiten entzuten zuen
|
beste
haur bati pasa ziezaiokeen, eta honek berebat beste bati, eta abar; eta horretara, azkenekoz koilare hura zeraman haurra, makilatu egiten zuen eskolako maisuak. Jokabide demokratikoa omen" 14.
|
|
|
Haurrari
|
beste
haurrak adibidetzat jartzea baino hobea da jokabide egokien adibideak jartzea.
|
|
|
Domingok Benjamin Mariari egindako ezkutuko bisita hari beste batzuk jarraitu zitzaizkion, izeba Ernestinarekin aurretik hitzartutakoak guztiak; Domingoren jarrerak harritu egiten zuen izeba Ernestina, alde batetik, baina ez bestetik, mutila halakoa izan baitzen txikiagotan ere; izebak hiriko jaietan besoetan hartu zuèn eguna oroit zezakeen, adibidez, erraldoiak eta buruhandiak bidera atera zitzaizkienean, txistu danbolinen konpasean; baina Domingo ez zen izutu, begiak gero eta zabaltzenago bazituen ere? edo izutu egin zen, bai, baina erraldoiek eta buruhandiek sorrarazten ziotèn lilura izuaren estalgarri gertatzen zitzaion, ez erabat, beharbada, baina bai zati handi batean, halako moldez, non Domingok ez baitzuen,
|
beste
haur gehienek bezala, ez intziri ez deiadar egiten, ez negar murrin eta ez malko jario; interpretazio orotatik harat, ordea, Domingok berak aitortzen zuen gero hura, zeren, galdetzen zietenean etxeko lau mutilei zer izan nahi zuten handitan, Teofilo Mariak baieztatzen baitzuen: –Nik aita bezalakoa izan nahi dut!?; Damasok ez zuen ezer esaten, edo besagainak altxatzen zituen, keinu axolagabe batean; Gabinok, berriz, bazirudien ez zuela hazi nahi, hain zegoen gustura, antza, bere zibarekin edo bere marrazkiekin; Domingok, baina, hitzetik hortzera erantzuten zuen izaki fantastiko bat izan nahi zuela, berdin zitzaion Erpurutxo edo jaietan ateratzen zirèn erraldoi haietako bat.
|
|
|
Regina Aldasoro, baina, tronpatua zegoen, ohikeriaren tranpan harrapatuta, antza, ezusteko atseginari, lehortearen ondorengo euri iragarpenak atseginetik asko baitzuen? ezusteko ikaragarria jarraitu baitzitzaion, amesten zuèn haurraren ordez
|
beste
haur bat munduratu ez zitzaion, bada! Haurrak, izan ere, desitxuratua zuen gorputza, begi itxi itxurako batzuekin jaio baitzen, betazalak, zuririk gabeko begi txiki batzuk erdizka ikusten uzten zutenak, erdi itsatsita balitu bezala; besoak eta zangoak oker, eta azalean hiruzpalau ubelune, jaio aurretik norbaitek kolpekatu balu bezala:
|
|
|
Haserre adierazpenetik agresiozko izaera eduki dezaketen adierazpenetarakopausoa noiz gertatzen den aztertu da garapenaren teoriaren ikuspegitik 17 hilabeteinguruko haurrekin. Emaitzen arabera, haurrek ezberdintasun sexualak edukiditzakete agresio fisikoaren adierazpenen hasieran, mutikoek
|
beste
haur bat jotzeko neskatoek baino aukera gehiago adieraziz (Tremblay et al., 2005). Hala ere, haurtzaro goiztiarreko agresio fisikoaren inguruan egin izan diren berrikuspenetanez da ikusi neskatoen eta mutikoen arteko ezberdintasun aipagarririk (Archer, 2004), eta ikerketen emaitzek diotenez, nesken eta mutilen arteko jarreren adierazpen ezberdintasunak eskola aurreko urteekin batera hasten dira azaltzen, bi urteinguru dituzten haurrengan hain zuzen.
|
|
|
Neskato batek modu desegokian jokatzen duenean
|
beste
haur batekin edogurasoekin, haren jokabidea «Ez zara konturatzen zuk min egin diozulako negarrezari dela, nola sentitzen dela uste duzu. Nola sentituko zinateke, zuri hori egin izanbalizu?» edota «Begira, triste dago berarekin ez duzulako jokatu nahi, zuri horigustatuko al litzaizuke?» bezalako esaldiekin zuzenduko dute.
|
|
|
Sei urtetik beherakoetan, gurasoek eta hezitzaileek erne egon behar dute normalean eta argi eta garbi adimentsu baina heldugabe agertzen diren haurren aurrean, mugituak, oldarkorrak, ausartak, arriskuaz hain kontziente ez direnak eta beren sexu eta adin bereko haurrek baino autokontrol arazo gehiago dituztenak. Baina erne egon behar dute
|
beste
haurren aurrean ere, haiek ere adimentsuak eta heldugabeak, baina hipoaktiboak dirudite, jateko, janzteko, erantzuteko motelak, sakabanatuak eta arreta emateko zailtasunak dituztenak, besteak bezain adimentsuak, beren erritmoan ikasteko. Sintoma horietako bat ere ez da, berez, TDAHren diagnostikoa, baina ohartarazten du haurrak eta haren familiak hezkuntza orientazioa eta segimendu hurbilagoa jaso behar dutela, haien bilakaera baloratu eta diagnostiko zehatza egin ahal izateko.
|