|
2000
|
|
|
Zer egin," eggeak" esaten jakin ez, eta zure txakurra Rasputin deitzen bada, zure logopeda Rosa eta zure aitak kirrimarroa zarela esaten badu? Ikastolako
|
beste
haurrei ahalik eta muturrekorik galantena ematen saiatu, hasteko. Baina nola zuk ere nahi baino egur gehiago jasotzen duzun, beste bide bat aurkitu duzu.
|
|
|
Durangon geundela, gogoan dut
|
beste
haur batzuekin jolasean nenbilela eliz atarian, Durango erdian, beraz... gogoan dut abioien burrunba entzun nuela lehenengo, eta bonben eztanda gero. Zalaparta itzela izan zen, leherketaren trumoi izugarria.
|
|
2001
|
|
|
Haurtzaroan
|
beste
haurrekiko harreman zuzen eta orekatuak finkatzea.
|
|
|
Hasieran etengabe egiten zuen negar. Ez zuen
|
beste
haurrekin berbetan egiten.
|
|
|
Emeki emeki, ordea, etxe berriaren girora jartzen hasi zen. Ikasketak erraz egiten ditu eta
|
beste
haurrekin ongi konpontzen da.
|
|
|
Oso pozik irakurri ditut idatzi dizkidazun lerrotxoak. Asko ikasi, jolastu
|
beste
haurrekin, egin horko nagusien esanak, eta horrela guztiek zaituzte eta horrela niri ere poz handia emango didazu".
|
|
|
Etxean hartu nahi ez eta gurasoek zapuztutako haurren egoitza batean sartu nahi izan zuen poliziak. Egoitza horretan, ordea, ez zuten hartu nahi,
|
beste
haurrak galbidera eramango zituela eta.
|
|
|
Bonbaiko familietan %60k gela batean lo egiten dute: gurasoek, seme ezkonduak, beronen emazteak,
|
beste
haurrek eta osaba izebek.
|
|
|
Anaiatxoak biaoa egiten duen bitartean, Vishnu
|
beste
haurrak bilduak dauden tokira doa eta karromean jokatzen du.
|
|
2002
|
|
|
Bestela, berriz erortzea zaila izango da, eta bateragarritasun txikiko transplantea eta immunosupresoreekiko tratamendua egin zaizkio haurrari, beste bi hilabete irabazteko, baliozko emaile baten zain. Hori dela eta, García Quintana ikastetxeko Ukituen Elkarteak kanpaina bat jarri du abian Carla eta
|
beste
haur batzuei haurtzaroa itzultzeko aukera emango dioten dohaintza emaileen bila. Ohiko odol analisiarekin bakarrik jakin daiteke pertsona baten tipajea eta, beraz, gaixoekin duen bateragarritasuna.
|
|
|
Haurtxo berri bat etxean sartzen denean, kasketak, pataletak,
|
beste
haur batzuekin liskarrak eta seme nagusiaren bihurrikeriak hasten dira protagonismoa galdu duelako. Nahiz eta jelosiak lau urte besterik ez dituen, normala da haur gehienek anai bat dutenean, egoera kezkagarria eta kontrolaezina izan daiteke, baldin eta sintomak denboran luzatzen badira eta lehen semeak ez badu ulertzen ama irudiaren maitasuna partekatu daitekeela.
|
|
|
Lucasen aitak (Javier), Estatu Batuetako enpresa batek egindako entsegu kliniko batean sartzea lortu duen mutiko madrildarrak, dio gaixotasunaz dakien ia guztia Interneten aurkitu zuen informazioari esker dela, aldizkari medikoak irakurriz eta gaixo horien senideak biltzen dituzten elkarteekin harremanetan jarriz. Are gehiago, berak eta bere emazte Maríak Lucasi tratatutako medikuetako bati esan ziotenean esperimentazio fasean
|
beste
haur gaixo batzuei emaitzak ematen ari zen tratamendu bat zegoela, erantzun zien: “ez diogu zientzia fikzioari buruz hitz egingo”.
|
|
|
Jonek Erraldoiaren papera egingo zuen; Ekainek, Erraldoiak kuttun zuen haurren arteko haurrik txikienarena; Leirek Udaberriarena; nik Neguarena; eta Ekainen amak eta beste hiru neskak –Norak, Nuriak eta Enarak–
|
beste
haurren papera beteko zuten. Eta jantziak prestatu genituen, eta eszenatoki eder bat, hartarako bi gela erabiltzen genituela, Leirerena eta etxeko egongela:
|
|
|
–Ez dira asmakizunak! Ez al da egia, aita, horregatik hartzen ditudala, goizetik eta arratsaldetik,
|
beste
haur guztiek hartzen ez dituzten xarabeak?
|
|
2003
|
|
|
Eta erabat lasaitu da.
|
Beste
haur bat dirudi orain. Ipuina entzuteko prest dagoen haurra.
|
|
|
Eskola, erlijio sinesmen desberdinetako kideen arteko elkarbizitzarako tokia”. Ebaluazio irizpideen artean, Haur Hezkuntzaren etapa bukatzean, haurrek “gai izan dute”, besteak beste, “norberaren gorputzaren zatiak,
|
beste
haur batenak eta marrazki batenak identifikatzeko; espazioan orientatzeko; autonomoak izateko norberaren garbitasunean; familiako kideak bereizteko, ahaidetasuna, funtzioak eta okupazioak identifikatzeko; ikastetxeko gelak, gela, kideak eta haien funtzioak ezagutzeko; ahoskera zuzen batez hitz egiteko; Haur Hezkuntzako edukiak sei arlotan banatuta daude: Bere gorputza ezagutu eta kontrolatzea; autonomia pertsonala.
|
|
|
“Oso pozik gaude gure zerbitzu iraultzaileari esker sortutako lehen haurtxoaren jaiotzaren berri zoragarriarekin”, esan zuen. Ingalaterrako hego ekialdean bizi diren gurasoek beren anonimatua gorde nahi izan dute, zehaztu zuen Gonzálezek, eta jakinarazi zuen hurrengo bi asteetan
|
beste
haur bat jaioko dela bi emakume homosexualek leku horretan erositako espermarekin. Gainera, aurreratu zuen webgune honetako zerbitzuak erabili zituzten beste 19 emakume bikote homosexualetakoak zein solasaldikoak haurdun daudela.
|
|
|
Bi erakunde horien arabera, jostailuak ondo aukeratzeko, aldez aurretik gogoeta egin behar da, eta “zer duten, zer nahi duten eta zer behar duten haurrek” jakin, hautatutakoak jostailuak modu integralean garatzen lagun dezan. Gogoan dute jostailuak egokitu zaien haur zehatzerako hautatu eta pentsatu behar direla, afektuz eta ilusioz entregatu behar direla, eta
|
beste
haur batzuekin eta helduekin partekatu behar direla, “gurasoek, aitona amonek eta adingabeak zaintzen dituzten pertsonek ere jolas egin dezaten eta haurren nortasuna, trebetasunak eta interesak ezagutu ditzaten”. Halaber, adierazi dute ezin direla erosi haurrek eskatzen dituzten jostailu guztiak, eta hautaketa bat egin behar dela telebistan eta publizitate katalogoetan agertzen ez diren beste joko batzuk ikusi eta aurkitu ondoren, “publizitate mezuek ez baitute beti balioetan hezten”.
|
|
|
Menditik jaitsiak bezala dira guretzat.
|
Beste
haurrei egi ten zaizkien galdemoduak egin eta kitto. Ezin da ontzat eman horien ikastarorik.
|
|
2004
|
|
|
Egin jaramon handia
|
beste
haurrek eurei hitz egiteko moduari eta behatu maitasuna eta hurbiltasuna erakusten dizkieten.
|
|
|
Hurrengo fasean, jolas paraleloan, haurrak “bere gorputzaren objektuak eta aukerak arakatu eta manipulatu behar ditu”. “Gure jolas taldeetan —azaltzen du Fodor ek—, ikusten dugu hiru hilabetetik aurrerako haurrek gozatzen dutela adin bereko
|
beste
haur batzuekin kontaktuan daudenean: interesarekin begiratzen dute, elkar ukitzen dute, agerian geratzen dira eta irribarre egiten dute kontaktu horiek atsegin dituztela adierazteko”.
|
|
|
Amonak inozentziaren xarma baitzuen, gauza bakoitza lehen aldiz gertatzera balihoakio bezala bizitzera bultzatzen zuena, antzeko egoerak aurretik beste mila bider bizi izan arren. Eta partida hartan ere halatsu ibili zen, ni bezalako
|
beste
haur bat bilakaturik.
|
|
|
" Zer moduz hire andrea?
|
Beste
haur bat izan duzue, ezta?".
|
|
|
Arbola gainean, haur bat laino batekin jolasten ari zen.
|
Beste
haur batek, emakume zuri zuri potxola potxola bati begi bat kendu zion. Kanta soinu bat; non, nor ari zen kantatzen?...
|
|
2005
|
|
|
Haurtzaroaren Aldeko Batasuna izeneko erakunde iparramerikarrak dioenez, ordenagailuak, Internetek eta enparauek zaildu egiten omen dute eskolaurreko adinean dauden umeek
|
beste
haurrekin eta baita pertsona helduekin ere harremanak finkatzea. " Umeek hezkuntza osasungarria behar dute, eta ordenagailuek ezin diete horrelakorik eskaini, ez baitute bizi bizian hezten, egiazko irakasle batek bezala", dio Joan Almon ek, eskolaurreko irakasle izateaz gain, erakunde horretako koordinatzaile nagusia eta eleduna denak.
|
|
|
Astero astero ditu bisitak Sagarduik, baina gehien gehien ikusten du, hilean bitan, batean bakarrik joaten zaio eta
|
bestean
haurrarekin, bost urteko Goiztirirekin. Gainerakoan, lagunak eta beste senideak tartekatzen dira.
|
|
|
Haur batek aita eta ama biak beharrezkoak dituela eta berriki irakurtzen nuen bezala, dibortziatuen haurra sinistratua dela. Sail guzietan,
|
beste
haurren artean baino nahigabe gehiago bada haur horiekin. Hala nola eskolan:
|
|
|
Hala nola eskolan: ama eskolatik unibertsitaterako diplometan,
|
beste
haurretan baino huts egite gehiago bada dibortziatuen haurretan, Frantzian egin ikerketa zabal batek frogatu duenaz. Guy Corneau baten liburu titulu honek berak ainitz erran nahi du:
|
|
|
Haurrak oraindik ez du jolasteko adin berekoen presentzia eskatzen; espazioa eta baita jostailuak ere partekatu ahal izango ditu
|
beste
haur batzuekin, baina haiek ez dute bere jolasean parte hartzen.
|
|
|
Eta horrek eramaten ditu, ia beti, gurasoak espezialista baten kontsultara. Osagai genetikoak, Hormaetxearen arabera, pisu mugatua du nahasmenduaren agerpenean, eta bertan ere parte hartzen dute zenbait ingurumen faktorek, hala nola familia harreman gatazkatsuek edo
|
beste
haur problematiko batzuen eraginak. Azken urteotan egindako ikerketek frogatu dute, halaber, eragina dutela garuneko neurotransmisoreetako asaldura metabolikoen nahastean, hala nola dopamina eta noradrenalina.
|
|
|
Alonsoren taldeak, saiakuntzen bidez, malariaren aurkako txertoa (RTS, S/ AS02A) eraginkorra dela frogatu du gaixotasunaren gertaera arinen %30ean, infekzio berrien %45ean eta patologiari aurrea hartzeko %58an. Era berean, Alonsoren asmoa da “sei aste inguru” hastea txerto hori 2, 3 eta 4 hilabeteko haurrengan eraginkorra ote den eta
|
beste
haur txerto batzuekin izan dezakeen elkarreragina egiaztatzeko, saiakuntzen emaitzak argitaratu ondoren adierazi zuenez. Txertoa garatzeko ardura izan dute Manhiçako (Mozambike) Osasuna Ikertzeko Zentroko zientzialariek, Espainiako Gobernuaren, Bill Fundazioaren eta Melinda Gatesen eta GlaxoSmithKline farmazia multinazionalaren (GSK) laguntzarekin.
|
|
|
Baina gauza batek nardatzen zuen: bere amaren
|
beste
haurra bizirik ote zen. Caldera hau mila aldiz etorri zitzaion burura; eta azkenik erantzuna jakin zuen:
|
|
|
Oraingo honetan, nire txanda zen; borreroaren mende dagoen kondenatua sentitu nintzen.
|
Beste
haurrek barre egiten zuten halakoetan, maisu ankerraren jokoari jarraiki, baina nirekin sartu zen hartan inoiz baino grazia handiagoa egin zien besteei ni poesia kontu" arraro" eta" erdi maritxu" haiekin barregarri uzteak; maisu beldurgarriak imintzio amaneratuak egiten zituen, bat bateko piztia pailazo bikoitza bihurturik, eta denak barrez lehertzen ziren nire bizkar eta bide... Beste haurrek, maisuaren keinuak imitatuz, eskuak bihotzera eramaten zituzten, begiak gora iraulita, eserlekuetan gorputza atzeratuta, zorabiatzen ari zirelako imintzioak eginez.
|
|
|
Beste haurrek barre egiten zuten halakoetan, maisu ankerraren jokoari jarraiki, baina nirekin sartu zen hartan inoiz baino grazia handiagoa egin zien besteei ni poesia kontu" arraro" eta" erdi maritxu" haiekin barregarri uzteak; maisu beldurgarriak imintzio amaneratuak egiten zituen, bat bateko piztia pailazo bikoitza bihurturik, eta denak barrez lehertzen ziren nire bizkar eta bide batez maisuaren beraren bizkar, ez dago-eta ezer barregarriagorik beldurra ematen digun norbait pailazoarena egiten ikustea baino.
|
Beste
haurrek, maisuaren keinuak imitatuz, eskuak bihotzera eramaten zituzten, begiak gora iraulita, eserlekuetan gorputza atzeratuta, zorabiatzen ari zirelako imintzioak eginez.
|
|
|
|
Beste
haurrek barre egiten zuten beti maisuaren ateraldi haiekin, gizon beldurgarri hark uzten zizkien gozatzeko une apurrak aprobetxatuz, beti izuturik egoten baikinen ea nork jasoko hurrengo kaskarrekoa edo masailekoa.
|
|
|
Poemak eramateko eskatzen zidan gero eta sarriago maisuak.
|
Beste
haurrek txalo egiten zuten eta nire izena errepikatzen denek batera," Herren, Herren, Herrenko". Orduan, niri kendutako koadernoetatik poemaren bat edo beste irakurtzen zuen Juliok, antzerkia egiten ari balitz bezala imintzio nabarmen haiek eginez.
|
|
|
Txorimalo bat bezala erori nintzen mahai  ilaren artera, erabat zorabiaturik, konortea galtzeko zorian. Pixka bat neure onera etorri nintzenean, ikusi nuen
|
beste
haurrak geldi geldi zeudela eserlekuetan, estatuak balira bezala, aurrera begira, aurpegiko giharrik txikiena ere mugitu gabe. Julio ere geldirik zegoen, arnaska, ukabilak estututa.
|
|
|
Ez nuen segundo bat baino gehiago igaroko goitik behera erortzen, baina betiko hala jarraituko nuela ematen zuen, eta une batez gorputza airean geratzen zitzaidala ere iruditu zitzaidan, arintasun ilun batean zintzilik, erortzearen itsumenak eragin ohi duen histasun horretan bilduta; haatik, segituan, hutsak xurgatu ninduen berriro, otso tzar baten ahoak irentsiko banindu bezala, garai batean âtxiki txikia nintzelarikâ irudikatzen nuen antzera, otsoak sei antxumeak jaten zituen hartan, neure burua piztiaren ahutzetan barna ikusten bainuen, nahiz eta azken unean zazpigarrena izaten nintzen, halako gozamen katartiko batean salbaturik. Eroriko larri hura izan nuen arte, lortua nuen zazpigarren antxume irautea, ordulariaren atzean gordeta, denborak aurrera egin ahala istripu larririk jasan gabe handitzen ari bainintzen, edozein haurrek lasterka edo jauzika edo
|
beste
haurrekin harrapaketan dabilelarik gertatu ohi zaizkionak besterik gabe. Eta aurrerantzean ere ez nuen hain kolpe larririk nozituko.
|
|
|
Koipetik, koipetan itotzetik salbatu ninduela, garbitu, eta aireratu, hegan libre egin nezan. Eta hori bera egin zuela
|
beste
haurrekin ere, gutxi asko. Haren ahotsaren oihartzunak, ziur, luze iraungo zuela berarekin ikasi zuten guztien belarrietan, maistra eztiaren ipuinak entzun zituztenen gogoan.
|
|
|
Argi eta zuzen hitz egitea gustatzen zaizu zuri, ezta? Horixe erakutsi zenidan beti, maistra; argi esan zenizkidan gauzak beti, eta berdin
|
beste
haurrei. Bada, orain zer pentsatzen dudan esaten ari natzaizu argi eta garbi:
|
|
|
|
Beste
haur batzuekin gogoratu nintzen. Duela hamar urte guk larrua jotzen genuen etxe hartan –orain larrua jo genuen edo larrutan egiten saiatu berri ginen etxe hartan bertan– baziren ume batzuk goiko pisuan, zalapartari ibiltzen zirenak beti jolasean.
|
|
2006
|
|
|
Haurrek, nolanahi ere, badute abantaila handi bat: beste hizkuntza bat ia bat batean ikasten dute eta, gainera, hizkuntza hori darabilten
|
beste
haur batzuekin ikastetxe berean dabiltzanez, berehala mintzatzen dira.
|
|
|
Hau horrela izanik, beste eragile sozial batzuekgaratutako identifikazio ereduetan oinarrituta ez da antzeman garapen psikologikodesegokia haur homoparentalengan. Gure uste apalean, eta hau guztia aztertu dutendokumentuetan oinarrituta, inportanteena da, familiaren tipologiaz aparte, haurhomoparentalen eta
|
beste
haurren arteko elkarreraginak errazten duen familiaaniztasunaren existentziaren ezagutza konpartitzea. Gure iritziz, familia heterosexual tradizionalak ez du bermatzen ziurtasunez bi identifikazio eredu ezberdinakgertatzea, edo beste era batera esanda, zenbateraino bi ereduak beharrezkoak diren.
|
|
|
Horidela eta, zenbait aldagai aintzat hartu dira ikerketa diseinuetan: haur homoparentalen generoaren identitatea, genero rolak, orientazio sexuala, ongizate psikologikoa,
|
beste
haurrekiko moldaera soziala, gurasoen ongizate psikologikoa, eta azkenik, gaitasun psikologikoa. Esan behar da ikerketek zenbait gabezia garrantzitsuerakutsi dituztela, baina horrek ez du kentzen, bere neurrian, ikerketa hauekguztiek informazio fidagarria dakartenik.
|
|
|
– Sistema familiarraren krisialdien eta trantsizio egoeren aurrean (dibortzioa, gurasoetako baten galera,
|
beste
haur baten adopzioa, etab.) neba arrebenarteko lotura sendotu.
|
|
|
Adibidez, familia batek seme edo alaba baten edo esanguratsua zen pertsonabaten heriotzak utziriko hutsunea betetzeko asmoz adopziora joko balu, arrazoi horiadopzioko haurrarekiko harremanean nabarmenduko litzateke. Hemen, ziur asko, harreman patologiko bat eraikiko litzateke, eta harremana eta osasun mentalakaltetuko lituzke eta, azken finean, bi alderdien ongizatean eragingo luke (haurrakbere galerak lantzeko zailtasuna,
|
beste
haur batek zendurikoak utziriko hutsuneabetetzeko ezintasun erreala...). Horrela, adin txikikoen babesean lan egiten dutenautoritateek motibazio desegokirik aurkituko balute, familiari berauen inguruan lanegin eta birplanteatu beharra gomendatuko litzaioke.
|
|
|
Esanak esan, eta aurretik aipaturiko garapen intelektualaren rolaz gain (Cornell eta Grossberg, 1987; Wallace eta Walberg, 1987), garrantzitsua dirudi familiak gaitasun handiko haurraren garapen sozialean eta nortasunaren egokitzapenean izan dezakeen rol inhibitzailea edo estimulatzailea azpimarratzeak. Zentzuhorretan, kontuan izan behar dugu supergaituen eta
|
beste
haurren arteko ezberdintasun emozionalak oso txikiak direla, eta lehenengoek duten berezitasunarekinloturiko sentiberatasunetik eratortzen direla (Freeman, 1994). Arrazoi horrengatik, gurasoek euskarria eta gomendioak emateko moduan berme emozional gehigarriabehar dute haur supergaituek.
|
|
|
Frustrazioak eta zigorrak pilatzearen ondorioz,
|
beste
haurren artean oso onartuak ez izatearen ondorioz, porrot sentimendu kronikoen eraginez, AGHNa dutenhaurrak autokontzeptu baxuarekin heltzen dira nerabezaro aurrera.
|
|
|
“Kasu kezkagarrienak dira, hain zuzen, haurra lasaiagoa eta inoiz ez bulkadaka dabilenak, diagnostikatzen zailenak baitira”, adierazi du Hormaetxeak. Aditu horren arabera, osagai genetikoak pisu mugatua du nahasmenduaren agerpenean, eta hainbat ingurumen faktorek ere parte hartzen dute, hala nola familia harreman gatazkatsuek edo
|
beste
haur problematiko batzuen eraginak. Azken urteotan egindako ikerketek frogatu dute, halaber, eragina dutela garuneko neurotransmisoreetako asaldura metabolikoen nahastean, hala nola dopamina eta noradrenalina.
|
|
|
Portaera autosuntsitzaile batzuk ere izaten dituzte, hala nola hozka egitea edo burua jotzea.
|
Beste
haur batzuek baino beranduago hasi ohi dira hizketan, eta baliteke beren izenez hitz egitea, ‘ni’ esan beharrean. Adingabeko autistek ez dakite beste haurrekin modu interaktiboan jokatzen, eta, horregatik, askotan baztertuta sentitzen dira, halako bazterkeriaren kontzientzia izaten dute eta depresio handietan erortzen dira.
|
|
|
Beste haur batzuek baino beranduago hasi ohi dira hizketan, eta baliteke beren izenez hitz egitea, ‘ni’ esan beharrean. Adingabeko autistek ez dakite
|
beste
haurrekin modu interaktiboan jokatzen, eta, horregatik, askotan baztertuta sentitzen dira, halako bazterkeriaren kontzientzia izaten dute eta depresio handietan erortzen dira. Batzuek kantatzen ariko balira bezala hitz egiten dute, eta oso gai gogokoen sorta mugatuaren inguruan hitz egiten dute, hizketan ari diren pertsonaren interesei arreta gutxi eskainiz.
|
|
|
Akats horiek, haurtxoa hazi eta bihotza harekin batera hazi ahala zuzentzen dira.
|
Beste
haur batzuek, okerrenean, jaiotzean izaten dituzten akatsen konbinazioa dute, eta bizitzan zehar eragiketa ugari eta konplexuak egin dituzte. Akats larrien artean, Fallot en tetralogia deritzona nabarmentzen da.
|
|
|
Bai haurrek bai helduek jarduera etengabea izan dezakete, eskuak edo jostailuak ahoan gordez, alde batetik bestera mugituz, eskuak igurtziz edo kolpatuz. Horregatik,
|
beste
haur batzuei hozka edo irrist egitea bezalako portaerak nabarmentzen dira. SA duten haur batzuek hitz egiteko gai izateko behar adinako ulermena duten arren, elkarrizketarako hizkuntza ez da garatzen.
|
|
|
ez ahal dute, baldinbaite,
|
beste
haurrik ekarriko!
|
|
2007
|
|
|
Minutuek aurrera egin ahala aditu du nola Danielek
|
beste
haurrak aurkitu dituen, banan banan. Korrika txikiak entzuten ditu, frustrazio eta barre oihuak.
|
|
|
Demagun haur batek besteume bat agurtu eta azken hori erori egin dela. Arrazoibide transduktiboarenondorioz, ume horrek pentsa dezake bera erori dela
|
beste
haurrak agurtu duelako.
|
|
|
Liburuaren atal honetan, gizarte ezagutzen sozializazioan hainbat gizarteeragilek duten zeregina aztertuko da: V. kapituluan, familia testuingurua; VI.kapituluan, hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak, eta VII. kapituluan,. Hala ere, kontuan izan behar da hemen aztertuko direnak ez direlagizarte ezagutzaren garapenean eragina izan dezaketen sozializazio agentebakarrak; izan ere, eragina izan dezaketen beste hainbat faktore sozietal daude.Pertsona garatzen den ingurune fisikoa horietako bat da.
|
|
|
Batetik, mundufisikoa zein soziala esploratzeko eta horiei buruzko ezagutza eskuratzeko beharrezkoak zaizkion autonomia eta konfiantza garatzen ditu. Bestalde, atxikimendumota hori garatzen duten haurrek arrakasta handiagoa izaten dute pertsonekikoerlazioetan
|
beste
haurren aldean; hots, enpatia maila eta gaitasun handiagoakdituzte gizarte harremanak hasteko zein besteek hasitakoei erantzuteko. Bestetik, atxikimendu ziurra lagungarri da autoestimua behar bezala garatzeko (Sroufe, 2002in Arranz, 2004).
|
|
|
Stewart-ek eta Marvin ek (1984 in Arranz, 2004), adibidez, hauxe egiaztatu zuten: atxikimendu irudi zirenlau urteko haurrek, juizio ez egozentrikoak egiteko gaitasun handiagoa zutela, adinbereko
|
beste
haurren aldean. Halaber, neba arrebak jolaskide (ikus 6.3 atala) etakonfiantzazko lagun (Shaffer, 2002) izaten dira.
|
|
|
Horrezgain, Howe-k eta Ross-ek (1990 in Arranz, 2004) honako hau aurkitu zuten: txikiagoen sentimenduez eta gaitasunez hitz egiten zuten 3 eta 5 urtekohaurrek, hobeto egiten zituztela
|
beste
haurren aldean, besteen lekuan jartzekogaitasuna ezinbestekoa zuten laborategiko zereginak.
|
|
|
6 Hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak
|
|
|
6.2
|
BESTE
HAURRAK
|
|
|
Izan ere, horiei esker, haurrek bereganatzen dituzte besteenikuspegia hartzeko gaitasuna eta antzeko gaitasun soziokognitiboak, eta, horrekinbatera, hainbat gauza ikasten dituzte beren buruaz, beste pertsonez, harremanez etaantzekoez. Ondorioz, saiatu behar dugu haurrak
|
beste
haurrekin jolas daitezen.
|
|
|
Ikertzaileek aztertu nahi zutena zen ea gizabanakoa garatzen denkulturaren izaera indibidualista edo kolektibista haren autokontzeptuan islatzen oteden. Espero zen bezala, haur nederlandarrek gehiagotan aipatzen zituzten ezaugarripsikologikoak
|
beste
haurren aldean. Turkiarrek eta marokoarrek, berriz, maizagoaipatzen zituzten Niaren ezaugarri sozialak.
|
|
|
Oro har, esan daiteke kultura indibidualista batean hezitako haurrak berenburua deskribatzean berekoiagoak eta lehiakorragoak direla
|
beste
haurren aldean.Kultura kolektibistetan hezitakoak, berriz, gehiago arduratzen dira besteenongizateaz (Berk, 1999). Hori guztia kontuan izanik, honako hau ondorioztadaiteke:
|
|
|
Haurrak ezaguera hori lortu duenaztertzeko hainbat teknika erabili dira; besteak beste, haurrari bere argazkiak zeinbideoak erakustea, eta haurrak nola erantzuten duen behatzea. Adibidez, Legerstee, Anderson eta Schaffer ikertzaileek (1998) 5 hilabetetik 8 hilabetera bitarteko 66haurri haien zein
|
beste
haur batzuen irudi mugikorrak erakutsi zizkieten. Autorehoriek frogatu zuten 5 hilabeteko haurrek irudiak bereizten zituztela.
|
|
|
Teknika hori erabili zen 824 hilabeteko haurrekin egindako ikerketa batean. Behatutakoaren arabera, 15hilabete baino gutxiago zituzten haurrek, beren irudia ispiluan ikustean, ispiluanzegoen irudia ukitzeari ekiten zioten, irudi hori
|
beste
haur batena balitz bezala etaorbanak haiekin inongo zerikusirik ez balu bezala. 15 hilabeteko haur batzuek, berriz, sudurra ukitzen zuten, orban gorria ezabatzeko asmoz, eta hala nolabaitadierazten zuten bazekitela ispiluko irudia beraiena zela.
|
|
|
Hasieran, autokontzeptua une jakin batzuetan izandako gertaera zehatzetanlorturiko informazioan oinarritzen da, eta, horren ondorioz, ume batek gaiztoa delaesan dezake, egun batean haserretu eta
|
beste
haur bat jo duelako. Hala, autokontzeptua koherentzia txikikoa, arbitrarioa eta aldakorra izaten da.
|
|
|
Izan ere, aldagai horien eraginaren inguruko datu kontrajarriak aurkitu dira. Moss etaBlades (1994) ikertzaileek, adibidez, Ingalaterran jaio eta bizi ziren 8 eta 11 urtekohaurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa erkatu zuten Ingalaterran jaio etabritaniar armadak Alemanian zituen baseetan bizi ziren adin bereko haurrenarekin.Emaitzen arabera, Alemanian bizi ziren haurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa, ez zen
|
beste
haurrena baino hobea. Ildo beretik, Barrett (1996), Barrett etaFarroni (1996), Barrett et al. (1997) eta Bourchier et al. (2002) ikertzaileek ezzuten aurkitu atzerriko herrialdeetara bidaiatu izanaren eta herrialde horien ezagutza geografikoaren arteko harremanik.
|
|
|
Bourchier ek eta kolaboratzaileek (2002) ikerketa bat eginzuten Ingalaterran, 6 urtetik 13 urtera bitarteko haurrek bost herrialderi buruz (Frantziako estatuari, Alemaniari, Irlandari, Italiari eta Espainiako estatuari buruz) zituzten sentimenduak balioesteko. Ikertzaileek egiaztatu zuten Frantziako etaEspainiako estatuak bisitatu zituzten haurrek herrialde horiekiko sentimendupositiboagoak zituztela
|
beste
haurren aldean. Hala ere, ez zuten horrelako harremanik aurkitu Alemaniaren kasuan; izan ere, badirudi kasu horretan eragin handiagoa zutela haurren herrialdearen, etsai tradizionala?
|
|
|
Ikertzaile horiekegiaztatu zuten: talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek
|
beste
haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko beste haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
|
talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek beste haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko
|
beste
haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
|
Alde batetik primateak eta
|
bestetik
haurraren hizkuntz eta pentsamenduaren eboluzioa aztertu eta gero, Vygotsky ren irudiko, laburbiltzen digu J. Greene k? «el lenguaje tiene dos funciones bien claras:
|
|
|
Irakasleak hasieratik informatu behar dira taldean haur ezkertirik dagoen, arreta jarri eta tresna egokiak erabiltzen saiatu. Eseri ikasmahai bikoitzen ezkerraldean edo
|
beste
haur ezkerti baten ondoan, bere ukondoak lankide eskuinaren kontra talka egin ez dezan. Jarri ikasgelaren eskuineko aldean, arbelari dagokionez, irakaslearen idazkera ikus dezaten, idazkera paperean begiratzen duten angelu beretik.
|
|
|
Kortisola garrantzitsua da, Carrionek adierazi zuenez, animalien azterketetan frogatu baita hormona hori toxikoa izan daitekeela eta garuneko zelulak (neuronak) suntsi ditzakeela. Era berean, Carrionen taldeak egiaztatu zuen TPETen sintoma larrienak zituzten haurrak zirela azterketaren amaieran hipokanpoaren bolumena murrizteko probabilitate handiena zutenak, hain kaltetuak ez ziren
|
beste
haur batzuekin alderatuta, nahiz eta haiek ere traumatizatuta egon, azterketan sartuta zeuden. Hipokanpoa uzkurtuz gero, kaltetutako haurrak baliabide gutxiago izango lituzke etorkizunean estresari aurre egiteko, eta zaurgarriagoa izango litzateke antsietatearekiko eta depresioarekiko, Carrionen arabera.
|
|
|
Horietako bat Castellóko Udalak eskaintzen duen txartela da, hiru modalitatetan aurkezten dena: bat doan, beste VIP bat 60 euro kostatzen dena, eta
|
bestea
haurrentzako txartela 12 urtetik beherakoentzat. VIP da prestazio gehien dituena; izan ere, saltokietako eta kirol instalazioetako sustapenez gain,% 10eko deskontuak ditu Castelló Cultura eta Udalak antolatutako ikuskizunetan, eta bisita gidatuak egiten ditu erakusketetara eta arte erakusketen eta galerien inaugurazioetara joateko.
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak
|
beste
haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
2008
|
|
|
Espetxean urteak eman dituen pederastak irten eta bi egunera
|
beste
haur bat bortxatzeak, edo tratu txar errepikatuen egileak bere tragedia hilketa batekin bururatzeak, edo… eskema asko apurtzen ditu, noski. Biktima izan denak edo izan daitekeenak babesa eskatzen du, eskubide osoz!
|
|
|
Haur horiek, hala ere, ez dute izaten inolako buru atzeratasunik; horien adimena, entzumena, ikusmena, mugimendu gaitasuna eta oreka emozionala batez bestekoaren barruan daude, nahiz eta emaitzak ez izan koefiziente intelektual bera duten
|
beste
haur batzuenak bezainbestekoak.
|
|
|
Erakunde laguntzailean lan egiten zutenek behin eta berriz adierazi zieten ongi pentsatzeko haur hura adoptatu aurretik, eta nahi bazuten
|
beste
haur bat izendatuko zietela.
|
|
|
Azkenik, uko egin zioten haur hura adoptatzeari, baina erakunde laguntzaileak ez zuen lortu
|
beste
haur bat izenda ziezaieten.
|
|
|
|
Beste
haur bat jaioko balitz, hura zaindu beharrak ere eskubidea ematen dio langileari beste lan utzialdi bat eskatzeko, eta horrek baliorik gabe utziko luke aurreko eszedentzia, nahiz eta oraindik ez bukatu
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean, haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzia handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan
|
|
|
Adinarekin erlazionatutako gertaera normatiboek garapen psikologikoari eragiten dioten alderdiekin dute zerikusia, eta adinarekin erlazio estu samarra dute; beraz, pertsona baten adina ezagutuz gero, iragarpen zuzen samarrak egin daitezke haren garapen prozesu batzuei buruz. Hala, haurtxo batek 6 eta 9 hilabete artean dituela jakinez gero, aurresan daiteke 5 atalean aipatu diren atxikimendu sistema eta arrotzen aurreko zuhurtzia sistema osatzen dabilela bete betean; 6 urte dituela jakinez gero, aurresan daiteke logikaz arrazoitzeko eta kontrol emozional jakin bat izateko gai dela, baita bere bizitzaren aldi horretan ere bere adineko
|
beste
haurrekin dituen harremanek garrantzi handia hartuko dutela, aurreko ataletan aztertu den bezala. Haurtzarotik aldendu ahala, gertaera mota horiek gero eta garrantzi txikiagoa dute, adinarekin lotutako heltzeak eragin gutxiago baitu eta askeagoa baita; beraz, beste gertaera iturri batzuk nagusi bihurtuko dira, bereziki, nerabezarotik aurrera.
|
|
|
Hala, haur batek bere ingurunean eragin dezake bere portaeraren bidez. Adibidez, haur batek jostailuak lortzeagatik portaera oldarkorra izatea. Hala, jolasaren izaera bera aldatu egiten du,
|
beste
haurrek tiranoaren aurrean amore ematen dutelako. Ondorioz, ezagutzako ikaskuntzaren teorikoek uste dute giza garapena haurraren eta ingurunearen arteko elkarrekintzaren bidez hobeki azaltzen dela.
|
|
|
Arauak memorizatzeko gaitasuna duten haurrek hobeto idazten dituzte arau ortografikoen arabera idazten diren hitzak.
|
Beste
haur batzuek, irudi oroimen ona dutelako, hobeto idazten dituzte ortografia arbitrarioa duten hitzak. Horregatik erabiltzen dira bi hitz proba:
|
|
|
besteek guk esandakoa egin behar dute edo guk besteek esandakoa bete behar dugu. Irakaslearen edo gurasoaren rola ematen zaio haur bati eta horrek
|
beste
haurrei eman behar dizkie aginduak. Nork bere borondatea adierazteko:
|
|
|
jartzen da haren eskuetan. Haurrak ahoz adierazten ditu bere desirak eta
|
beste
haurrek desirarik egokienak idazten dituzte.
|
|
|
Baina, haur batzuek gorputz eskema edo lateraltasuna eskuratu ez arren, arazorik gabe idazten dute;
|
beste
haur batzuek, berriz, nahiz eta gorputzeskema edo lateraltasuna eskuraturik eduki, arazoak dituzte idazteko.
|
|
|
– Haur batek hormara botatzen du pilota eta
|
beste
haurrak eskuan hartzen du.
|
|
|
–
|
Beste
haur batek botatako baloia buruz jo.
|
|
|
Haur batek zapia du eskutik zintzilik. 40 metrora jartzen dira
|
beste
haurrak.
|
|
|
Haur bat jarri jolastokiaren erdian besoa luzatuta, eskuan zapia duela.
|
Beste
haur bati begiak estali zapi batez, eta bira batzuk eman, desorientatu arte.
|
|
|
Begiak itxita dituen haurrak
|
beste
haurrak eskuan duen zapia hartu behar du, hirugarren haur batek hitz eginez emango dizkion pistetan oinarrituta. –
|
|
|
Konplexutasun morfosintaktikoaren garapenaren berri ematen da 4.31 irudian, haurrak hiru adin taldetan bereizita. Garapen hau neurtzeko galdetegian 37 item zerrendatu dira, gurasoek item bakoitzaren azpian eskaintzen diren bi edo hiru aukeretatik (batzuk helduenak bezalakoak, zuzenak,
|
besteak
haur txikien hizkerakoak) haurrak zein esaten duen adieraz dezaten. Irudian adin talde bakoitzaren barruko batez besteko item zuzenen kopuruak ageri dira.
|
|
|
Bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari Bestalde, hizkuntza batean baino gehiagotan komunikatzeko gai izateak dakarren abantaila nabariaz gain, guraso bat bere semeari ama hizkuntzan hitz egiten diotenak harreman hurbilagoa sortzen du haien artean, eta komunikazioa errazten du hizkuntza hori hitz egiten duten senideekin, Colin Baker ek dioen bezala, zeina “Haur elebidunen guraso eta irakasleentzako gidan” elebitasunean aditu entzutetsuenetako bat baita. Era berean, “bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari”, dio Baker ek bere Gidan, funtzio hori kontrolatzen duen garunaren zatia garatuago baitago hizkuntza bakar batean hitz egiten duten
|
beste
haurrekin alderatuta”. Halaxe berresten du Gloria Ruizek, familia giro elebidunean (gaztelania ingelesa) hazitako hiru seme alabaren amak, ikastetxe elebidun gaztelania frantsesa batera joan baitira:
|
|
|
Hasieran, hizkuntzak nahasteko joera izan dezakete, baina denborak aurrera egin ahala, arazo hori desagertu egiten da. Giro elebidun edo eleaniztun batean hazitako haurrek
|
beste
haur batzuek baino denbora gehiago behar izaten dute hiztegi zabala eskuratzeko (kontuan izan behar da hitzak bi hizkuntzetan ikasi behar dituztela), eta bi hizkuntzak nahasteko joera ere izan dezakete. Denborak aurrera egin ahala, arazo horiek desagertu egiten dira, Mirenek Noah ren eta Alexanderren amak adierazten duen bezala:
|
|
|
sexu esplotazioa (prostituzioa, pornografia edo nahitaezko ezkontzak), legez kanpoko adopzioa, neska mutilak limosna eskatzeko erabiltzea, delitu txikiak egiteko erabiltzea, esklabotzako nahitaezko lanak egiteko eta organoak kentzeko”. “Munduan zehar merkeago bidaiatzeko aukerak, migrazio fluxuak areagotzearekin batera, errazagoa egin du herrialde batetik
|
bestera
haurrekin trafikatzea, eta hori aprobetxatu dute mafia antolatuek”, azaldu du Save the Children ek. Izan ere, Save the Children ek dioenez, 18 urtetik beherako edozein pertsona da salerosketaren biktima, herrialde barruan edo kanpoan harrapatu, lekualdatu, ezkutatu edo jasotzen duena.
|
|
|
Erronkak GKEak nabarmendu du, halaber, ahalegin handiagoa egin dela HIESak jotako haurrak babesteko, zaintzeko eta babesteko. Gaineratu du eskolan sartzeko desberdintasunak gutxitzen ari direla gaixotasunagatik umezurtz geratu direnen eta
|
beste
haur batzuen artean, eta hezkuntza eta gizarte babesa jasotzeko aukera duten adingabeen kopurua handitzen ari dela. Gainditu gabeko erronken artean, Unicef ek komunitateen eta familien indartzea nabarmentzen du; hori “funtsezkoa” da haurtzarora bideratutako edozein ikuspegitarako.
|
|
|
Horiek guztiek aldez aurreko prestakuntza ikastaroa egiten dute, baina boluntario programetan esperientzia duten pertsonak dira. “Gainera, asko izan dira gurasoak eta aitona amonak; beraz, orain, maitasuna ematen diete behar duten
|
beste
haur batzuei”, azaldu du San Martinek. Parte hartzaileek aldez aurreko prestakuntza ikastaroa egin behar dute, nahiz eta boluntario programetan esperientzia duten pertsonak izan.
|