|
2006
|
|
|
Hau horrela izanik, beste eragile sozial batzuekgaratutako identifikazio ereduetan oinarrituta ez da antzeman garapen psikologikodesegokia haur homoparentalengan. Gure uste apalean, eta hau guztia aztertu dutendokumentuetan oinarrituta, inportanteena da, familiaren tipologiaz aparte, haurhomoparentalen eta
|
beste
haurren arteko elkarreraginak errazten duen familiaaniztasunaren existentziaren ezagutza konpartitzea. Gure iritziz, familia heterosexual tradizionalak ez du bermatzen ziurtasunez bi identifikazio eredu ezberdinakgertatzea, edo beste era batera esanda, zenbateraino bi ereduak beharrezkoak diren.
|
|
|
Horidela eta, zenbait aldagai aintzat hartu dira ikerketa diseinuetan: haur homoparentalen generoaren identitatea, genero rolak, orientazio sexuala, ongizate psikologikoa,
|
beste
haurrekiko moldaera soziala, gurasoen ongizate psikologikoa, eta azkenik, gaitasun psikologikoa. Esan behar da ikerketek zenbait gabezia garrantzitsuerakutsi dituztela, baina horrek ez du kentzen, bere neurrian, ikerketa hauekguztiek informazio fidagarria dakartenik.
|
|
|
– Sistema familiarraren krisialdien eta trantsizio egoeren aurrean (dibortzioa, gurasoetako baten galera,
|
beste
haur baten adopzioa, etab.) neba arrebenarteko lotura sendotu.
|
|
|
Adibidez, familia batek seme edo alaba baten edo esanguratsua zen pertsonabaten heriotzak utziriko hutsunea betetzeko asmoz adopziora joko balu, arrazoi horiadopzioko haurrarekiko harremanean nabarmenduko litzateke. Hemen, ziur asko, harreman patologiko bat eraikiko litzateke, eta harremana eta osasun mentalakaltetuko lituzke eta, azken finean, bi alderdien ongizatean eragingo luke (haurrakbere galerak lantzeko zailtasuna,
|
beste
haur batek zendurikoak utziriko hutsuneabetetzeko ezintasun erreala...). Horrela, adin txikikoen babesean lan egiten dutenautoritateek motibazio desegokirik aurkituko balute, familiari berauen inguruan lanegin eta birplanteatu beharra gomendatuko litzaioke.
|
|
|
Esanak esan, eta aurretik aipaturiko garapen intelektualaren rolaz gain (Cornell eta Grossberg, 1987; Wallace eta Walberg, 1987), garrantzitsua dirudi familiak gaitasun handiko haurraren garapen sozialean eta nortasunaren egokitzapenean izan dezakeen rol inhibitzailea edo estimulatzailea azpimarratzeak. Zentzuhorretan, kontuan izan behar dugu supergaituen eta
|
beste
haurren arteko ezberdintasun emozionalak oso txikiak direla, eta lehenengoek duten berezitasunarekinloturiko sentiberatasunetik eratortzen direla (Freeman, 1994). Arrazoi horrengatik, gurasoek euskarria eta gomendioak emateko moduan berme emozional gehigarriabehar dute haur supergaituek.
|
|
|
Frustrazioak eta zigorrak pilatzearen ondorioz,
|
beste
haurren artean oso onartuak ez izatearen ondorioz, porrot sentimendu kronikoen eraginez, AGHNa dutenhaurrak autokontzeptu baxuarekin heltzen dira nerabezaro aurrera.
|
|
2007
|
|
|
Demagun haur batek besteume bat agurtu eta azken hori erori egin dela. Arrazoibide transduktiboarenondorioz, ume horrek pentsa dezake bera erori dela
|
beste
haurrak agurtu duelako.
|
|
|
Liburuaren atal honetan, gizarte ezagutzen sozializazioan hainbat gizarteeragilek duten zeregina aztertuko da: V. kapituluan, familia testuingurua; VI.kapituluan, hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak, eta VII. kapituluan,. Hala ere, kontuan izan behar da hemen aztertuko direnak ez direlagizarte ezagutzaren garapenean eragina izan dezaketen sozializazio agentebakarrak; izan ere, eragina izan dezaketen beste hainbat faktore sozietal daude.Pertsona garatzen den ingurune fisikoa horietako bat da.
|
|
|
Batetik, mundufisikoa zein soziala esploratzeko eta horiei buruzko ezagutza eskuratzeko beharrezkoak zaizkion autonomia eta konfiantza garatzen ditu. Bestalde, atxikimendumota hori garatzen duten haurrek arrakasta handiagoa izaten dute pertsonekikoerlazioetan
|
beste
haurren aldean; hots, enpatia maila eta gaitasun handiagoakdituzte gizarte harremanak hasteko zein besteek hasitakoei erantzuteko. Bestetik, atxikimendu ziurra lagungarri da autoestimua behar bezala garatzeko (Sroufe, 2002in Arranz, 2004).
|
|
|
Stewart-ek eta Marvin ek (1984 in Arranz, 2004), adibidez, hauxe egiaztatu zuten: atxikimendu irudi zirenlau urteko haurrek, juizio ez egozentrikoak egiteko gaitasun handiagoa zutela, adinbereko
|
beste
haurren aldean. Halaber, neba arrebak jolaskide (ikus 6.3 atala) etakonfiantzazko lagun (Shaffer, 2002) izaten dira.
|
|
|
Horrezgain, Howe-k eta Ross-ek (1990 in Arranz, 2004) honako hau aurkitu zuten: txikiagoen sentimenduez eta gaitasunez hitz egiten zuten 3 eta 5 urtekohaurrek, hobeto egiten zituztela
|
beste
haurren aldean, besteen lekuan jartzekogaitasuna ezinbestekoa zuten laborategiko zereginak.
|
|
|
6 Hezkuntza erakundeak eta
|
beste
haurrak
|
|
|
Izan ere, horiei esker, haurrek bereganatzen dituzte besteenikuspegia hartzeko gaitasuna eta antzeko gaitasun soziokognitiboak, eta, horrekinbatera, hainbat gauza ikasten dituzte beren buruaz, beste pertsonez, harremanez etaantzekoez. Ondorioz, saiatu behar dugu haurrak
|
beste
haurrekin jolas daitezen.
|
|
|
Ikertzaileek aztertu nahi zutena zen ea gizabanakoa garatzen denkulturaren izaera indibidualista edo kolektibista haren autokontzeptuan islatzen oteden. Espero zen bezala, haur nederlandarrek gehiagotan aipatzen zituzten ezaugarripsikologikoak
|
beste
haurren aldean. Turkiarrek eta marokoarrek, berriz, maizagoaipatzen zituzten Niaren ezaugarri sozialak.
|
|
|
Oro har, esan daiteke kultura indibidualista batean hezitako haurrak berenburua deskribatzean berekoiagoak eta lehiakorragoak direla
|
beste
haurren aldean.Kultura kolektibistetan hezitakoak, berriz, gehiago arduratzen dira besteenongizateaz (Berk, 1999). Hori guztia kontuan izanik, honako hau ondorioztadaiteke:
|
|
|
Haurrak ezaguera hori lortu duenaztertzeko hainbat teknika erabili dira; besteak beste, haurrari bere argazkiak zeinbideoak erakustea, eta haurrak nola erantzuten duen behatzea. Adibidez, Legerstee, Anderson eta Schaffer ikertzaileek (1998) 5 hilabetetik 8 hilabetera bitarteko 66haurri haien zein
|
beste
haur batzuen irudi mugikorrak erakutsi zizkieten. Autorehoriek frogatu zuten 5 hilabeteko haurrek irudiak bereizten zituztela.
|
|
|
Teknika hori erabili zen 824 hilabeteko haurrekin egindako ikerketa batean. Behatutakoaren arabera, 15hilabete baino gutxiago zituzten haurrek, beren irudia ispiluan ikustean, ispiluanzegoen irudia ukitzeari ekiten zioten, irudi hori
|
beste
haur batena balitz bezala etaorbanak haiekin inongo zerikusirik ez balu bezala. 15 hilabeteko haur batzuek, berriz, sudurra ukitzen zuten, orban gorria ezabatzeko asmoz, eta hala nolabaitadierazten zuten bazekitela ispiluko irudia beraiena zela.
|
|
|
Hasieran, autokontzeptua une jakin batzuetan izandako gertaera zehatzetanlorturiko informazioan oinarritzen da, eta, horren ondorioz, ume batek gaiztoa delaesan dezake, egun batean haserretu eta
|
beste
haur bat jo duelako. Hala, autokontzeptua koherentzia txikikoa, arbitrarioa eta aldakorra izaten da.
|
|
|
Izan ere, aldagai horien eraginaren inguruko datu kontrajarriak aurkitu dira. Moss etaBlades (1994) ikertzaileek, adibidez, Ingalaterran jaio eta bizi ziren 8 eta 11 urtekohaurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa erkatu zuten Ingalaterran jaio etabritaniar armadak Alemanian zituen baseetan bizi ziren adin bereko haurrenarekin.Emaitzen arabera, Alemanian bizi ziren haurrek Europaz zuten ezagutza geografikoa, ez zen
|
beste
haurrena baino hobea. Ildo beretik, Barrett (1996), Barrett etaFarroni (1996), Barrett et al. (1997) eta Bourchier et al. (2002) ikertzaileek ezzuten aurkitu atzerriko herrialdeetara bidaiatu izanaren eta herrialde horien ezagutza geografikoaren arteko harremanik.
|
|
|
Bourchier ek eta kolaboratzaileek (2002) ikerketa bat eginzuten Ingalaterran, 6 urtetik 13 urtera bitarteko haurrek bost herrialderi buruz (Frantziako estatuari, Alemaniari, Irlandari, Italiari eta Espainiako estatuari buruz) zituzten sentimenduak balioesteko. Ikertzaileek egiaztatu zuten Frantziako etaEspainiako estatuak bisitatu zituzten haurrek herrialde horiekiko sentimendupositiboagoak zituztela
|
beste
haurren aldean. Hala ere, ez zuten horrelako harremanik aurkitu Alemaniaren kasuan; izan ere, badirudi kasu horretan eragin handiagoa zutela haurren herrialdearen, etsai tradizionala?
|
|
|
Ikertzaile horiekegiaztatu zuten: talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek
|
beste
haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko beste haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
|
talde nazionalarekiko identifikazio maila altua adierazten zuten 6eta 12 urteko haur espainiarrek beste haurrek baino gehiago estereotipatzenzituztela beren barne talde nazionala, britainiarrak, italiarrak eta frantsesak. Lagineko
|
beste
haurrek, ostera, (ingelesek, italiarrek eta 9 eta 15 urteko espainiarrek) ez zuten halakorik egin.
|
|
2008
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean, haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzia handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan
|
|
|
Adinarekin erlazionatutako gertaera normatiboek garapen psikologikoari eragiten dioten alderdiekin dute zerikusia, eta adinarekin erlazio estu samarra dute; beraz, pertsona baten adina ezagutuz gero, iragarpen zuzen samarrak egin daitezke haren garapen prozesu batzuei buruz. Hala, haurtxo batek 6 eta 9 hilabete artean dituela jakinez gero, aurresan daiteke 5 atalean aipatu diren atxikimendu sistema eta arrotzen aurreko zuhurtzia sistema osatzen dabilela bete betean; 6 urte dituela jakinez gero, aurresan daiteke logikaz arrazoitzeko eta kontrol emozional jakin bat izateko gai dela, baita bere bizitzaren aldi horretan ere bere adineko
|
beste
haurrekin dituen harremanek garrantzi handia hartuko dutela, aurreko ataletan aztertu den bezala. Haurtzarotik aldendu ahala, gertaera mota horiek gero eta garrantzi txikiagoa dute, adinarekin lotutako heltzeak eragin gutxiago baitu eta askeagoa baita; beraz, beste gertaera iturri batzuk nagusi bihurtuko dira, bereziki, nerabezarotik aurrera.
|
|
|
Hala, haur batek bere ingurunean eragin dezake bere portaeraren bidez. Adibidez, haur batek jostailuak lortzeagatik portaera oldarkorra izatea. Hala, jolasaren izaera bera aldatu egiten du,
|
beste
haurrek tiranoaren aurrean amore ematen dutelako. Ondorioz, ezagutzako ikaskuntzaren teorikoek uste dute giza garapena haurraren eta ingurunearen arteko elkarrekintzaren bidez hobeki azaltzen dela.
|
|
|
besteek guk esandakoa egin behar dute edo guk besteek esandakoa bete behar dugu. Irakaslearen edo gurasoaren rola ematen zaio haur bati eta horrek
|
beste
haurrei eman behar dizkie aginduak. Nork bere borondatea adierazteko:
|
|
|
jartzen da haren eskuetan. Haurrak ahoz adierazten ditu bere desirak eta
|
beste
haurrek desirarik egokienak idazten dituzte.
|
|
|
Baina, haur batzuek gorputz eskema edo lateraltasuna eskuratu ez arren, arazorik gabe idazten dute;
|
beste
haur batzuek, berriz, nahiz eta gorputzeskema edo lateraltasuna eskuraturik eduki, arazoak dituzte idazteko.
|
|
|
– Haur batek hormara botatzen du pilota eta
|
beste
haurrak eskuan hartzen du.
|
|
|
Haur batek zapia du eskutik zintzilik. 40 metrora jartzen dira
|
beste
haurrak.
|
|
|
Begiak itxita dituen haurrak
|
beste
haurrak eskuan duen zapia hartu behar du, hirugarren haur batek hitz eginez emango dizkion pistetan oinarrituta. –
|
|
2009
|
|
|
Haserre adierazpenetik agresiozko izaera eduki dezaketen adierazpenetarakopausoa noiz gertatzen den aztertu da garapenaren teoriaren ikuspegitik 17 hilabeteinguruko haurrekin. Emaitzen arabera, haurrek ezberdintasun sexualak edukiditzakete agresio fisikoaren adierazpenen hasieran, mutikoek
|
beste
haur bat jotzeko neskatoek baino aukera gehiago adieraziz (Tremblay et al., 2005). Hala ere, haurtzaro goiztiarreko agresio fisikoaren inguruan egin izan diren berrikuspenetanez da ikusi neskatoen eta mutikoen arteko ezberdintasun aipagarririk (Archer, 2004), eta ikerketen emaitzek diotenez, nesken eta mutilen arteko jarreren adierazpen ezberdintasunak eskola aurreko urteekin batera hasten dira azaltzen, bi urteinguru dituzten haurrengan hain zuzen.
|
|
|
Neskato batek modu desegokian jokatzen duenean
|
beste
haur batekin edogurasoekin, haren jokabidea «Ez zara konturatzen zuk min egin diozulako negarrezari dela, nola sentitzen dela uste duzu. Nola sentituko zinateke, zuri hori egin izanbalizu?» edota «Begira, triste dago berarekin ez duzulako jokatu nahi, zuri horigustatuko al litzaizuke?» bezalako esaldiekin zuzenduko dute.
|
|
2011
|
|
|
Turkat en (1985) arabera, ezberdin eta berezi bezala tratatzen dituzte gurasoek haurrak. Berezitasun hori dela eta,
|
beste
haurrak haien bekaitz dira. Haurra ezberdin sentitzen eta besteen aurrean bakartzen eta defendatzen hasten da.
|
|
|
Haurtzarotik agertzen dira antisozialarengan haserreak, gurasoen kontrako jarrera eta
|
beste
haurren kontrako erasokortasuna. Jokabide arazoak dituen haurra sarritan eskolaz aldatu behar izaten dute, baina horrek ez du askotan haren moldaera hoberik ekartzen.
|
|
|
adibidez, zubitik
|
beste
haurra botaz edo eskaileretatik jauzi eginez. 4) Bestearekiko elkarreraginean sedukzio portaera desegokia edo jarrera probokatzailea.
|
|
|
Bestalde, gurasoek berek ekidite sozialaren nahastea baldin badute, egoera sozialetako arriskuak azpimarratzera eta haien aurrean babestera joko dute; haurrek gurasoen portaera saiheskaria behatuko dute eta beren sozializazio prozesua kaltetua gertatuko da, imitazio eredu egokirik izan ez dutelako edo ikasteko aukera gutxi izan dutelako. Ondorioz, haurrak ez du ikasten
|
beste
haurrengana hurbildu eta haiekin elkarreragiten (Hudson eta Rapee, 2000). Haurrak barne hersturarako eta ekidite sozialerako duen aurredisposizio genetikoari sozialki hertsatua den giroa eta guraso saiheskarien eragin modelatzailea eransten bazaizkio, haurraren nahaste saiheskaria sustatuko da.
|
|
|
Lacan-en ustez, kanpoko irudi baten irudikapenak harrapatzen du haurraren organismoa. Ispiluko irudiarekin edo
|
beste
haur baten irudiarekin identifikatzean, Salvador Dalí ri gertatzen zitzaion moduan, berarengandik at dagoen irudi batekin identifikatzen da haurra. Baina, beste haurrarekin identifikatzean, hark nahi duena nahiko du berak ere; hark mina hartzean, berak ere negar egingo du.
|
|
|
Ispiluko irudiarekin edo beste haur baten irudiarekin identifikatzean, Salvador Dalí ri gertatzen zitzaion moduan, berarengandik at dagoen irudi batekin identifikatzen da haurra. Baina,
|
beste
haurrarekin identifikatzean, hark nahi duena nahiko du berak ere; hark mina hartzean, berak ere negar egingo du. Irudi arrotz batek harrapatua dauka.
|
|
|
Era berean, mendeko nortasunaren bidez egoera kaltegarriak ekiditen dituela ikusten badu haurrak, mendeko nortasunaren nahastearen garapena indartzen da negatiboki. Gainera, haurrak ikusten badu
|
beste
haur batzuk sarituak direla mendeko portaera erakusten dutenean, portaera hori eskuratzen hasten da ikaskuntza bikarioz. Eta ikaskuntza bikarioa oso indartsua da haurrak mendeko portaera duen pertsona miresten baldin badu.
|
|
2014
|
|
|
Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean haurrak fisikoki, kognitiboki eta linguistikoki azkar hazten jarraitzen du. Garai horretan, norberaren kontzeptua eta nortasuna garatzen hasten dira; genero rolak bereganatzen ditu, eta
|
beste
haur batzuekin jolasteko nahia adierazten du. Gurasoen eta seme alaben arteko harremanak garrantzi handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio prozesuan.
|
|
|
Haur horietako askori eskizofrenia diagnostikatu zitzaion. Baina familia adoptibo berberetan zeuden
|
beste
haur adoptiboei, guraso eskizofrenikoak ez zituztenei, ez zitzaien eskizofreniarik diagnostikatu. Eskizofreniarekin gertatzen zena gertatzen zen beste nahaste psikologiko batzuekin ere.
|
|
|
Gainera, esan dugun moduan, haur batzuekin tratamendu honek ez du funtzionatzen (Pelham eta Fabiano, 2000). Hala ere, ikerketa batzuen arabera, esku hartze konduktuala tratamendu farmakologikoa bezain eraginkorra izan daiteke
|
beste
haur batzuekin (Abramowitz, Eckstrand, O' Leary eta Duncam, 1992). Baina hiperaktibitatea gutxitzen duenak ez du ezinbestez arreta gehitzen, eta arreta gehitzeak ez du beste gabe errendimendua gehitzen.
|
|
|
Denboran zehar arreta mantentzeko gaitasuna ukitzen du arretaren hutsuneak. AGNHa duenak ezin du arreta behar beste denboraz jarri, adin bereko
|
beste
haurrek egin ditzaketen jarduerak egiteko. Arreta denbora eta arreta jarraitu laburra ditu, eta gutxi irauten du jolasetan; iraupen gutxiko arreta du eskolan.
|
|
|
AGNHa duten haurrak autokontzeptu baxuarekin heltzen dira pubertarora, honako arrazoi hauengatik: frustrazioak eta zigorrak pilatu egiten zaizkie;
|
beste
haurrek oro har ez dituzte onartzen, eta porrot sentimendu kronikoa dute.
|