2000
|
|
Hitanoa eta horrelakoak zergatik galdu dira, bada? Hogeita hamar urteko kontuez
|
ari naiz
. Izan duen desprestigioa kendu behar zaio euskalkiari eta lagun artean, familian, bera erabili.
|
|
Panpina Txema da. Inauterietan bakarrik dagoen mutikoa, ispiluaren kontra jotzen duen perikitoa... konturatzen
|
ari naiz
ipuinetako pertsonaia guztiak direla Txema azkenean
|
|
Baina presa barik. Sei bat idatzita dauzkat eta oraintxe
|
ari naiz
beste batekin. Dozenatxoa biltzean aterako dut liburua
|
|
Orain, ezintasuna, sufrimendua jasateko ezezik, oztopo txikienari ere aurre egiteko, askotan, falta zaigu ezintasun horien" normaltasunaren" perzepzioa; aldaparik gabeko bidearen inposibilitatearen perzepzio soziala. Ez naiz etsipenaz ari, perzepzio errealistaz
|
ari naiz
.
|
|
80ko hamarkada hasieran idatziriko ideia hau amodio eta desamodioaren erradiografia da, muturreko egoerek duten umorea mantenduz. Azken finean, gizonaren begiz (eta hemen gizateriaren erdiaz, arrez,
|
ari naiz
bakarrik) eta egiz betetako komedia da", gehitzen du Mir-ek.
|
|
Nahi dudana kontatzeko bide ematen dit. Gainera, ordenagailu aurrean idazten dudanean beti
|
ari naiz
erretzen. Pentsatzen laguntzen dit.
|
|
Taldelana ezinbestekoa dela zioten; nik ordea, bakarlanean egin dut. Nire obsesioa da oraindik eta edizio hobetua
|
ari naiz
prestatzen. Egunkariaren gehigarriarekin batera saltzea ona izan da Morris izena ezagutarazteko eta, pixkanaka, ari da saltzen.
|
|
Azkenik mundu guztian famatuak diren amildegi batzuekin gozatzeko aukera izango dugu, The Burren-etik kilometro gutxira. Cliffs of Moher deitutako amildegiez
|
ari naiz
. Segundo batez arnasa geratu eta bihotza kolpeka hasiko zaigu hainbeste edertasun nondik agertu ote den sinetsi ezinik.
|
|
Aitzitik, ekoizle gisa aritzea, kanpo belarriarena egitea ere gustatzen zait. Dena den, orain ekipoak handitzen
|
ari naiz
batik bat soinu bandei begira.
|
|
Ni ere barne erritmoaz
|
ari naiz
. Jaialdiaren martxa, progresioa, izan dadila antzerki on bat ikusten ari bazina bezala.
|
|
Kasu horretan marrazkilari baten sorkuntza krisiaz
|
ari naiz
: ofizioa menperatzen du, ofizioak funtzionatzen dio, eta errutina batean eroria dago.
|
|
Nik uste hemendik aurrera egingo dudanetik asko saioaren eta narratibaren arteko muga horretan ibiliko dela. Une honetan lehendik idatzitako hainbat ipuin berridazten eta egokitzen
|
ari naiz
. Eta aukeratzen jardun naizenean konturatu naiz denek dutela zerikusia arteari buruzko eta komunikazioari buruzko gogoetarekin.
|
|
Gure historiaren berraztertze kritiko batetik abiatuta, konstruktibismoaren haritik, gure potentzialitate soziopolitikoetan oinarrituz, txikitasunakematen digun aukera guztiez baliatuz. Azken batean, gure asmo politiko horiekbilduko dituen konstituzioaz
|
ari naiz
: gure herria, inperioen hondar hauen aldean, konstituzionalismoaren proiektu politikoa berme osoz aurrera eraman dezakeensubjektu politikoa delako.
|
|
Ametsa orainean kontatzen da, momentu horretan gertatzen ari balitz bezala, lehenengo pertsonan: , gizon bat ikusten
|
ari naiz
, belauniko dago zulo bategiten.?
|
|
Egiaren biladabilen horrentzat, behintzat. Gure gerra zibilari buruz pentsatzen
|
ari naiz
. NafarroaGipuzkoa konkistatzera joan zenekoan, edo herrialde bakoitzean barneko gizarteanizandako hausturaz.
|
|
Bada, haatik, eremu guztiz inportante bat non euskarak orain arte ez duensartzerik izan. Lan-munduaz
|
ari naiz
, hain zuzen ere, eta nago arlo horretan euskarakbazterturik irauten duen bitartean haren normalizazioaz mintzatzea utopia hutsa ez oteden. Lehia eta norgehiagoka, numero, etekin eta irabazien gizartean bizi gara, nahi edonahi ez.
|
|
Mezu denotatiboa (esaten dena) eta mezu konnotatiboa (esaten den era) elkarrekin datoz iturrietarik heltzen zaizkigun informazio guztietan. Alde semantikoaz eta alde estetikoaz
|
ari naiz
; adieren alorrean murgiltzen den errealitatea alde batetik, eta adierazteko moduekin eta estetikarekin erlazionaturiko alorra bestetik. Bi errealitate edo alor hauek aintzakotzat hartzekoak dira albistea sortzen denetik uhineratu edo papereratu arteko komunikazio-prozesu osoan zehar.
|
|
Eta loreak daude, eta haize bortitza, eta" gizon zuriak" oraindik deskubritu gabeko merkatuak, eta esne saltzaileek egurrezko gurdi koloretsuetan eramaten dituzte ume baten tamainako kantinak. Bai, hurbiltzen
|
ari naiz
. Hau ez da nahi dudan Irlanda birjina, baina ez nago urrun.
|
|
Beste askok ardiekin egitea atsegin duten moduan. Nire emazteak ez du afizio honen berri, dena ezkutuan egiten baitut, baina jakin edo ez, engainatzen
|
ari naiz
. Eta zergatik?, galdetuko duzu, e, basque?
|
|
Bere garagardoari begiratu zion, aldare baten aurrean mesedez zerbaiterako indarra eskatzen duenak bezala. " Iazko atentatuaz
|
ari naiz
. Zerbait ikusi nuen".
|
|
P.D. Azken zati hau Eiretik itzulita
|
ari naiz
idazten. Hemendik aurrerako artxiboak kontrazeinuen bidez gordeko ditut.
|
|
Baina arrazoia eta sentimenduak bide desberdinetatik doaz, eta hara: maite ez dudanarekin bikote bizitza ia normala egiten
|
ari naiz
, gerta daitekeenaz beldurtuta. Eta Txemaren lagunik onenarekin larrua jotzen, eta Jabiren antza duen irlandar batekin maiteminduta, eta batek daki zenbat gauza absurdu gehiago.
|
|
Goizeko seiak dira. Laster noa lanera, eta harantz irten baino lehen
|
ari naiz
ordenagailuan Bitakora honen azken hitzak idazten. Zure azken eguna ere bada, beraz, Bitakoratxo.
|
|
Eta solasean hasten gara, eta ni sagar batez
|
ari naiz
eta zuk bertze sagar bat ulertzen didazu, eta hala bihurtzen da hizkuntza bakoitza ere babel dorre bat eta hala erran liteke ezen Bibliako dorre hura ez zela bakarra izan eta zenbat hizkuntza, hainbat babel dorre direla munduan. Eta osaba eta Alessandro ere hala ibiliko ziren, segur, italianoaren babel dorrean... eta nik, zer erranik ez, zeren, haien konbertsazionetik ez bainituen hitz solte batzuk baizik ulertzen.
|
|
Eta honetan nago eta honetan
|
ari naiz
, luma eskuan eta begi-ordeak begien aitzinean... eta orain lehengo batean gertatua kontatzea dagokit.
|
|
—Barkatu, sobera mintzatzen
|
ari naiz
—tupusteko nahigabeaz— Gure Agustinek beti erraten dit: " emakumea, egunen batean saltsa ederrean sartuko zaitu zeure aho handi horrek!".
|
|
Une hunkigarria izan zen hura, egun pare batean ahazten ez den horietakoa. " Negarrez
|
ari naiz
", idatzi zuen orduan bere kasa Ana Morenak, harentzat mihia zen arbelean, eta jendearen begiek eztanda egin zuten, emozioari ezin eutsirik, eta uholde gezi bero bat sortu zuen. Behean geundenoi aterkiak ekarri zizkiguten prestu asko, busti ez gintezen.
|
|
Mahai handi bat, liburu mordoaren aurrean zuzendariaren zapelaitz-aurpegia, Migelen eta nire arnasa. Ez, gaizki
|
ari naiz
; ez dakit zapelaitzek nolako aurpegia duten; zuzendariak basurde-aurpegia zuen.
|
|
Ez naiz ari, jakina, euskarak eta euskal literaturak ordutik hona izan dituzten hobekuntza nabarmenez. Nitaz
|
ari naiz
, idazle naizentxo honen ibilbideaz: ezagutzen al dut nire luma narrazioan zehar?
|
|
Nik badakit, ongi jakin ere, joko hau beldurti batena dela. Zain ditut egoerak, eta leize-zuloko hotsak entzuten
|
ari naiz
. Marmarka ari zaizkit gertaerak ikusiaren ikusiaz.
|
|
" Ea bada, Rakel, amaitu benetan eta esan zer sentitzen ari haizen", entzuten
|
ari naiz
Teresaren ahotsa. Eta eduki ere, arrazoia dauka:
|
|
Denbora guztian binaka ibili gara eta patuak zorionez Rubenen alboan egokitu nau (Tom Estherrekin batera ibili da: " Padrinisimo pasatzen
|
ari naiz
, ene txatxita"). Zinez, uste dut halako zerbaiten premia nuela:
|
|
Dâailleurs, arratsaldeko beharra gaitzagoa egin zait eta, egia berdaderoa esatearren, nahiko lotsagarri sentitu naiz betaurreko beltzak jantzita eta neure burua txitean-pitean aldizkari baten atzean ezkutatuz. Ikusten duzunez, gero eta lan sofistikatuagoa egiten
|
ari naiz
... ezer ez lortzeko, ze Rakelek hara eta hona ibili besterik ez du egin, unibertsitate inguruan edo zaharkin denda batzuetan. Farmazia batean ere sartu da, baina net gaixorik ez da egongo, ze oraintsu The Kinsale izeneko pub irlandarrean sartu da.
|
|
Eta han txispatu egin naiz-eta gara-, eta alkoholak ez ezik, Ruben aski irribarretsuaren begirakune umelak ere on egin dit (aldizkarikoei ahantzi egin zitzaien nabarmentzea, alkoholarekin batera, zein garrantzitsua izan daitekeen den jausaldietan beste norbaitentzat desiragarri izatea). Gaur, aspaldiko partez indartsuen, bete-betean sentitu dut, sentitzen
|
ari naiz
laztanen eta musuen beharrizana (besterik ezean, gero, dendako bakardadean, nire eskuei hegaldatzen utziko diet).
|
|
Baina futxo!: Rakel orain euripean ikusten
|
ari naiz
, euria bota ahalean ez balitz bezala. Ahantzi aurretik, Dabid, lehen beste koaderno bat erosi du Cincinati-ko aireportuan egin dugun eskalan.
|
|
Demagun tenisean jolasten dakidala, eta zuetako batek jolasten ikusten nauela, eta" Hara, nahiko gaizki jolasten ari zara" esaten didala, eta demagun hurrengo erantzuna ematen dudala: " Badakit, gaizki jolasten
|
ari naiz
, baina ez dut hobeki jolastu nahi"; besteak esan dezakeen gauza bakarra hurrengoa da: " Ados".
|
|
erabat salbu sentitzeko esperientzia dei daitekeena. " Salbu nago, ezerk ez dit minik egingo, edozein gauza gertatu arren" esateko joera ematen digun egoera mentalaz mintzatzen
|
ari naiz
. Orduan, utz iezadazue esperientzia hauek bururatzen, bada, nire ikuspegitik, argitu nahi ditugun ezaugarriak zehatz-mehatz erakusten dituzte eta.
|
|
Horri dagokionez esan behar dudan lehenengo gauza da esperientzia hauen ahozko adierazpena zentzurik gabekoa dela! " Munduaren existentziak harritzen nau" esaten badut, hizkuntzaren erabilpen txarra egiten
|
ari naiz
. Utz iezadazue hau azaltzen.
|
|
Egun haietako nire inpresioez
|
ari naiz
, ez maiatz hartaz gero irakurri dudanaz. Errebolta nahaspilatsuaren antza hartu nion begiratu batean.
|
|
Esango nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume... jende zibilaz
|
ari naiz
, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez. Frankistak Donostian sartzear izango ziren ordurako, sartuta ez baziren.
|
2001
|
|
Ez bakarrik elkarrizketetan, oso biziak eta indar handikoak diren arren. Garai hartan hitzari ematen zitzaion balioaz
|
ari naiz
. Hitzak, gauzak aldatzeko balio zuen, eta baita jainkoak erakartzeko ere.
|
|
Hil honen 9az
|
ari naiz
, noski. Elizondoko kanposantuan, arratsalde hartako haize mutiriak areagotzen zuen aurpegien berezko larria.
|
|
Azaroan egiten ari den lana, Donostian, kongresu batean aurkeztu zuen. " Datu-base bat egiten
|
ari naiz
, oraingoz hitzak prozesatzen ari naiz. Nire gramatika liburuarekin eta multimedia sistema digital batekin, euskara-ingelesa hiztegia ikasleentzat eta itzultzaileentzat baliagarria izatea espero dut", adierazi digu Patrickek.
|
|
Azaroan egiten ari den lana, Donostian, kongresu batean aurkeztu zuen. " Datu-base bat egiten ari naiz, oraingoz hitzak prozesatzen
|
ari naiz
. Nire gramatika liburuarekin eta multimedia sistema digital batekin, euskara-ingelesa hiztegia ikasleentzat eta itzultzaileentzat baliagarria izatea espero dut", adierazi digu Patrickek.
|
|
Nire emaztea ez zen guztiz ados nire engaiamenduarekin, eta gogorra da esperientzia. Beharbada, nireak amets eroak izan dira, eta menturaz garestiegi ordaintzen
|
ari naiz
. Asilo edo lan-baimena ez badidate laster ematen depresioak jota eroriko naiz".
|
|
Ukatu dizkigute gure nortasuna, gure pentsakera, ideologia, eta gure nafartasuna. Nafarrak diodanean, benetako Vasconiaz
|
ari naiz
.
|
|
" Berriro deitu nuen UNEDera eta matrikula egin nuen. Gauzak benetan hartu nituen eta apurka-apurka
|
ari naiz
. Orain, emaitzak ikusita, ilusioa egiten dit ikaslea naizela esateak.
|
|
Zineman ere maiz arrotz sentitzen zara aldiro lan taldea guztiz ezberdina delako. Antzerkiaren alorrean, berriz, urteetan jende asko ezagutu dut eta egun jada ezaguna dudan taldearekin
|
ari naiz
lanean. Euskal Herrian egiten ditudan lanetan gertutasuna dago eta hori mesedegarria da lanerako.
|
|
Nik uste dut baietz, aldentze politika hori sendotuko dela. Zenbait ekarpen arreta handiz irakurtzen
|
ari naiz
, esate baterako arlo instituzionaleko arduraduna den Gema Zabaletarenak, eta PSE-EEk hauteskunde kanpainaz eta hauteskundeen emaitzetatik ateratako ikasgaia oso ongi bereganatu duela uste dut. PSE-EEk jadanik bere bidea hartu du, eta uste dut horrek ez duela atzerabiderik izango.
|
|
Bitxia da, herria eredu da alde horretatik, baina kale borrokaren herri zigortuenetakoa gara. Beti pentsatu izan dut ENAMen diziplina handiagoa zegoela, baina ikusten
|
ari naiz
ezetz, hor zerbaitek huts egiten duela. Horregatik esaten diet Batasunakoei beren aurkako erasoak ere badirela, Atarrabiako Batasunak elkarrizketa eta elkarlanaren alde egiten duelako; badirudi norbaitek esperientzia hori ezabatu nahi duela.
|
|
Argi dago. Hemen presoen inguruan aritzen diren eta politika egiten duten talde egituratuez ari naizenean, batez ere talde bati buruz
|
ari naiz
, eta badakigu noretaz ari garen. Hori argitu egin behar da.
|
|
Iraganean indarrean egon ziren beste eredu batzuen oinordeko baitira. Literatura gelei eta ondorengo tertuliei buruz
|
ari naiz
.
|
|
Orain, alabaina, beste bikoiztasunez ari gara, bizieraren eta idazkeraren artean sortzen dena, norbera izan denaz orain idazterakoan sortzen den mugimendu bikoitzaz
|
ari naiz
, autobiografia guztiek eskatzen duten era bateko eta era bereko hurbilketaz eta urrunketaz, izaeraz eta ahotsaz, aspaldiko bizieraz eta gaur papereratzerakoan sortzen den irudiaz. Bikoiztasun honetan sortzen da poetaren memoria.
|
|
(Paper gainean marraztuz) Biharkoa egiten
|
ari naiz
.
|
|
(Etsipenez) Alferrik
|
ari naiz
. Ez dut sekula gaindituko.
|
|
Ez niri begiratu, digestioa egiten
|
ari naiz
.
|
|
(eta, gure? diodanean, zentroez, euskaltegiez...
|
ari naiz
). Muga gintezke lan honetara?
|
|
Gure ikuskera lotuta dago (lotura kulturalaz
|
ari naiz
) beste ikuskerekin etabaita hainbat artegintzak eskaini dizkiguten ereduekin ere (literaturak eta zineakeskainitako ereduekin, batez ere): Walter Scott-ek bere ondorengo nobela historikoguztietan izan zuen eragina, eta, ordutik, Erdi Aroko ezein istoriotan, literarioetanzein zinematografikoetan, ez da torneorik falta.
|
|
Neure nobelan
|
ari naiz
, bada, gaurko euskal gizarteaz ere, eta ez naiz sekretubat argitzen ari. Otto Pette nobela analogikoa da, ez historikoa.
|
|
Jarrera zilegiak, eta literaturaz
|
ari naiz
–guztiak ere.
|
|
Afirmatzen ari naizenean galdetzen
|
ari naiz
. (...) Ez uste izan ene izkribuetan, zeukzerbait utzi gabe, ezer aurkituko duzunik.
|
|
Gustura nago hemen eserita. Beti dago ikastekorik eta gaur nola ez den josi behar ikusten
|
ari naiz
.
|
|
Gustura
|
ari naiz
orain hori guztia gogoratzen, ezelango zirrararik egon ez bada ere. Are gehiago, pozik nagoela esango nuke amaren monologo histerikoagatik izan ez balitz.
|
|
Zer dela eta
|
ari naiz
bidaia hau egiten. Zer ari naiz atzean uzten?
|
|
Zer dela eta ari naiz bidaia hau egiten? Zer
|
ari naiz
atzean uzten. Ikasi dut, abiatu orduko, lurralde horri buruz nahikoa?
|
|
Ez duzu presarik. Galderak errebisatuko dituzu berriro, erantzun posibleak asmatzen, Zer dela eta
|
ari naiz
bidaia hau egiten. Zer ari naiz atzean uzten?
|
|
Galderak errebisatuko dituzu berriro, erantzun posibleak asmatzen, Zer dela eta ari naiz bidaia hau egiten? Zer
|
ari naiz
atzean uzten. Ikasi dut, abiatu orduko, lurralde horri buruz nahikoa?
|
|
‘Barkatu, arropa garbitzen
|
ari naiz
, ’ esan zuen Arianek atea zabaltzearekin batera, bere irribarre rouge harekin.
|
|
‘Sukaldean prestatzen
|
ari naiz
zerbait, nahi baduzu... ’
|
|
Emiliii! Serio
|
ari naiz
, gero! Arriskuan gaude.
|
|
Euskarazko liburu bakar baten berri izan dut, eta ez dakidan besterik baldin bada, barka eta eskua jaso. Harako Azti-beguiaz
|
ari naiz
, delako Bassaburutarrak Ziberou herri maitiari Parisetic igorririk beste hanitchen aitzindari arguibidean goiz izarra, 1834, delakoaz. Aipatu, aipatu izan dut, baina inoiz ere ez ikusi.
|
|
Nire oraingo dudak, ordea, barrenago bota ditu erroak. Nirekiko
|
ari naiz
galdezka ea auzi horrek âgaia eta tratatzeko modua direla Â-eta eta ez idazleen erruzâ ba ote duen behar bezalako funtsik. Esaldi horiek badute noski zentzurik, baina ez dakit musika eder edo poema bikain baten zentzua oso bestelakoa ote den.
|
|
Jakina da nola iraun zuen honen izenak eta omenak, Astarloaren ondoan gelditzen zelarik agian gramatika eta etimologia gaietan, duela ehunen bat urte arte. Baita ere nola gero, hemengoaz
|
ari naiz
, bat-batean aldatu zen giroa eta bestelako eguraldia sortu. Arana Goiri eta Azkue ez ziren talde berekoak euskarari buruz, baina bat etorri ziren, nor baino nor amorratuago, Larramendiren kontra, eta bi horien inguruan bazen noski jende gehiago, lehen mordoskaka eta gero samaldaka.
|
|
Mendibururen euskal idazlanak bi halako gehitu zaizkigu orain, lehen ezagutzen genituenen aldean, argitara gabeak baitira gehienbat liburu honetan agertzen direnak. Irakurraldiak direlakoez
|
ari naiz
, noski, lehen puntuan. Besteak beste, gainera, hemen aurki dezakegu Christauaren doctrina ere.
|
|
Esan daitekeela uste dut Larramendi erdaldunen desafioari eran  tzutera irten zela plazara. Hauen enbido eta are hordagoari (Orixe eta muslariak bezala
|
ari naiz
) eduki ozena botea zion. Erakutsia zuen, besteak beste, bere Artearen bitartez, ezina egin zitekeela eta, aurrerago joaz, egiaztatzen saiatua zen euskarak ez ziola hitz kontuan inolako zorrik inongo erdarari, latin eta gaztelaniari lehen-lehenik.
|
|
Aspaldidanik uste dut Manualak daramatzan atarikoek ematen digutela argirik aski Etxeberri Ziburukoaren bizitzaz eta eginez. Ederki dio Altunak horiek, latin bertsoetan datozenez
|
ari naiz
, ez direla nolanahikoak: direlako distikoak dotore bezain hutsik gabeak direla.
|
|
Ez nuke guretarrik ikusi ere nahi, 1972an edo geroxeago, Heidegger-ek 1933an egin zuena egiten: erreur tragique zelakoaz
|
ari naiz
. Filosofo sonatua izan ez balitz, zerrikeria galanta egin zuela esango lukete eta gu ez gara, gehienbat, filosofo sonatuak.
|
|
Hor eta geroago agertu dira Tovar-en saioak horietarik bat, iberikoa, euskarari hurbiltzeko. Ahaidetasuna, eta sortzezkoaz
|
ari naiz
(ez" egokitasuna" deitu izan dudanaz), ez zuen  Tovar-ek beste zenbaitek bezain estu lotzen. Nolanahi ere den, ez du bide horretan ez hark ez bestek urrats luzerik egin.
|
|
Hori, esango du norbaitek, gaitzaren ordez gai  tzagoa sartzea da. Bai, nahi baduzu, baina ni hizkuntzaren biziaz
|
ari naiz
, besterik gabe. Ez besterik ez delako munduan, baizik eta munduko zer bakoitzari zor zaiona aitortu behar zaiolako, besteak beste.
|
|
Artelana ez da sekula izan Txillidarentzat bere burua hurkoagandik, lege guztien gainetik eta eginbide guztien azpitik, bereizteko eta saihesteko bidea: izartegi izarratua gau ilunean bezain distiratsu ageri den lege bakar hartaz
|
ari naiz
, jakina, eta ez hemen behereko hala-holako legeez. Beretzat eta besterentzat ari da lanean, argi bila eta argi eskainka.
|
|
Europa dioenak zerbait gehiago dio, nahitaez. Europak, bere buruaz oharturik abiatu zenez geroztik eta zenbait bide-galtze gorabehera, bihotz-erraietan iltzatua daraman grinaz eta isuriaz
|
ari naiz
. Gizonari âgizon delako, eta kitoâ dagokion bizimoduaren bila lehiatu da, jakite egarriz, giza eskubideen eta kunpliaraziko diren lege zuzenen alde.
|
|
Edozeinek ikus dezake ez ziola batek baino gehiagok harrera onegirik egingo Arestiri (eta Arestiz ari naizenean, Arestik idatziez
|
ari naiz
), agertu berri hartan. Bere gisa idazten baitzuen orduan ere, halako hasierako manierista kutsu haiek galdu zituen orduko batik bat.
|
|
Bere gisa idazten baitzuen orduan ere, halako hasierako manierista kutsu haiek galdu zituen orduko batik bat. Bere gisa hitz neurtuz (gogoan dut oraindik Bladi Oteroren itzulpenak irakurri nituenean hartu nuen zirrara), eta hizkeraz
|
ari naiz
bestetaz baino areago, eta are nabarmenago prosaz. Galda daiteke, besteren hitzez balia nadin, zer zuen hor Orixeren kontra:
|
|
Gure hizkuntza opa diogunaz osorik jabetuko balitz ere, ez lituzke erdarak erabat baztertuko: erdarez
|
ari naiz
(hona, aldamenean, frogatxo bat), eta ez erdaraz. Ez dituzte behinik behin baztertu gu baino larriago, aberatsago eta ikasiago diren inguruko eta urrutikoek.
|
|
Delako Zelaietaren horretan5, bada, aurkitu dut duda-mudatan utzi nauen pasarte bat. Harako 77 plaman eta hurrengoan aipatzen duen parabolaz
|
ari naiz
, larre-gizon basati eta euskaraz ari den zaldun apainaren hartaz6 Â. Ez nator inori esateko asmoz, are gutiago Zelaietari, gaiaren itzulinguruak aztertzearren baizik.
|
|
Behin batean, eta, ahazturik baldin baneukan ere, Zelaietak oroitarazten dit okasioa? garrazki ekin omen nion idazle gazte bati9 Nik, bakuntasun osoz
|
ari naiz
, ez nuen inor mintzeko gogorik. Harridura izan zen orduko gaizki nahiz ongi esanen iturburua, filosofia ororen sortzaile omen den harridura.
|
|
Gaitza, irakaskuntza sailean, aspaldidanik datorkigu. Gure agintariak, eta foruen garaiko agintariez
|
ari naiz
, ez ziren inoiz gehiegi arduratu ez euskaraz, ez euskal kulturaz, ezta, batez ere, kulturaren zimentarri den irakaskuntzaz. Eskola euskararen eta euskal gauzen etsai izan zen garai hartan bertan ere, batek baino gehiagok dioenez, eta etsai segitu du izaten, gero eta etsaiago, oraintsu arte.
|
|
Ikastolak heldu ziren lizeo mailara eta horien inguruan ernatu eta hazi dira hainbeste mota  bateko eta besteko lantegi. Euskara eta euskal irakaskuntza egunean eguneango premiei aurre emateko gai izan zitezen egin direnez
|
ari naiz
, testugintzan eta irakasle prestaeran, adibidez.
|
|
Horretaz gainera, makurtu ziren batzuen batzuk, garai haietako joerari amore emanaz, bestelako irakaskuntzak jendeari eskaintzera. Etxaldeko ekonomiari  zegozkion liburuez
|
ari naiz
, eta etxeko ondasunak (etxeko gazteagoak eta mirabeak barne) ongi gobernatzeko lanez. Ez zen, noski, inolako bereiz  kuntzarik egiten zerurako nahiz lurrerako diren jomugez, behekoak goikoa zerbitza dezakeelakoan.
|
|
Ez nau asetzen, are gutxiago asebetetzen, egunotako euskararen egoerak: eta hizkuntzaz, zenbait egituraren jabe den sistema den aldetik
|
ari naiz
hemen, eta ez (axola gehiago duen) jendeak egiten dion harreraren aldetik. Eta ez naiz aiseegi larritzen diren horietakoa, hizkuntzen iraupenari eta azkenari buruz buruan sar adina gai ikasi behar izan baititut.
|
|
Mendiz haranzkoa ote nintzen ziren beldur, Burgos-Palentzia aldekoa, maqueto bat beraz, bertako mintzaerarik jatorrenean esan ohi duten moduan. Maizegi gertatzen omen dira hauek, besteren ahoz
|
ari naiz
hizketan, egoskor setoso itsu horietakoak.
|
|
6 Egungo dialekto grekoak antzinakoak zokoratu zituen koiné hura zatikatzetik datoz; ustez berauen iturburua zitekeen protogreko hura baliteke, era berean, linguistika konparatuaren irudipen hutsala ez izatea eta egiazko konbergentziaz bildua izatea. Latinak Italiako bereizkuntzak deuseztatzen ditu (faliskoaz, oskoaz, umbroaz eta dialekto sabelikoez bakarrik
|
ari naiz
, venetoaz gainera), hizkuntza erromanikoetan bereizteko, hauen artean ere elkarganatzeko (bereganatze hutsez besterik ez balitz ere) eta urruntzeko joerak nabari ditugula (K.M.O.).
|
|
Honako hitz hau, ordea, aldamenean daramanak adierazten duenez, Axularrengandik dator zuzen-zuzenean. On behar hitzaz
|
ari naiz
eta 11 orrialdean dakartzan galde-erantzunez:
|
|
Areago ere esango nuke: herri honek berebiziko aurrerabidea egingo luke (hizkun  tzen eta pertsonen elkarbizitzari dagokionaz
|
ari naiz
bereziki), baldin Mitxelenak orduan esaten zituenak gogoanago izango bagenitu.
|
|
Honako lerro hauek sorta berri baten atarirako
|
ari naiz
idazten. Muga jakinak ditu, irakurleak erraz igarriko dizkionak, bai denboraz eta bai mailaz.
|
|
Zenbait gauza ez omen ditu ikusteko atsegin. Kritikak ere, Donostiako kritikaz
|
ari naiz
, nahigabetsua zelako edo, ez du deus askorik esan. Jendeak nahi duena ematen omen zaio hemen jendeari.
|
|
Eta ez dezazula Jainkoagatik gutxiets, garbizale horrekin
|
ari naiz
, nahi bezain garbi ez deritzozulako. Garbitasuna antzua da hemen ere:
|
|
Aditzera ematen
|
ari naiz
badela indarrean PPk abiatu zuen kanpaina bat. PSOEren laguntza bereganatu duena, gainera.
|
|
Euskal herriko mailarik onenean indarrean dagoen hizkuntza politika ez da (iruzur den) horretarra ere iristen, sasielebitasunarena baino ez da-ta; ez-nahikoa eta ordezkatzailea, beraz. Eta bizirauteko maila minimoaz
|
ari naiz
. Gauza bat baita behar lukeena ezinezkoa gertatzea (orduan egoera nolakoa den salatu eta ezagutarazi behar da), eta oso bestelakoa injustua den egoera bat lausotzea eta mozorrotzea," normal" eta legitimotzat hartzea.
|
|
Historia mamitsua da hortik aurrerakoa, baina garaiha rtako kronika politikoa ez baino euskararen kontrako erasoez
|
ari naiz
. Eta gauza batzuk argi gelditu dira eraso hauen nondik norakoak aztertzean, azaletik besterik ez bada ere.
|