|
2000
|
|
|
Castroar mordoa hurbildu zen orduan Bilbo Handira lan bila eta egun oraindik, askok du bizibidea Bizkaian.
|
Azken
hamarkadan, aldiz, Bilbo Handikoak izan dira bertara hurbildu direnak, baina kasu honetan etxebizitza merke bila. Castroren bizkaitartasunaren inguruko azken tirabirak 1984an bizi izan ziren, AEKren koordinaziopean gau eskola zabaldu zenean
|
|
|
Astekari honen argitalpen elkarteak, Les Editionsde la Semainek, La Semaine des Landes eta La Semaine des Pyrenees ere sortu zituen.Astekari honek hamabost pertsona darabiltza eta tokian tokiko korrespondentzia sarenahiko sendo batez, jada etekinak ateratzen ari da.
|
Azken
hamarkada osoan ikusi ahalizan dugu estatuko lurralde osoan asteko prentsaren garapen fenomeno hau enpresaertainen itxurapean (10 eta 49 langile bitartekoak). Tokiko Asteroko Prentsaren (Presse Hebdomadaire Locale) arrakastak laster batean erakarri zituen EskualdekoEguneroko Prentsaren (Presse Quotidienne Regionale) gutiziak, lehia guztiakdesagerrarazteaz eta bere jarduera sektoreak dibertsifikatzeaz arrangura zirelako, irakurleriaren pilaketa eta higadurari hobeto aurre egiteko.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan belar soroek mekanizazio handia ezagutu dute.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan Bizkaiak jasandako eraldaketen eraginez, lehen sektorea garrantzia galduz joan da. Karrantzako haranak nolabaiteko isolamendua bizi izan duenez, aipatutako eraldaketek ez dute eragin handiegirik izan Karrantzan, eta gaur egun ere lehen sektoreak, bereziki abeltzaintzak, ekonomiaren alorrik garrantzitsuena osatzen du.
|
|
2001
|
|
|
|
Azken
hamarkadatako artelanak erakusteko metro koadro kopurua asko ugaldu da azken urteotan Euskal Herrian. Eta oraindik eta gehiago ugalduko da datozenetan.
|
|
|
Nondik zetorren gorroto bizi hura? Zer lortu nahi zuten?
|
Azken
hamarkadan historialari talde batek gaia sakon eta zabal aztertzen dihardu. Ikerketak aurrera egin ahala bandoen arteko gatazka gero eta konplexuagoa bihurtzen ari da:
|
|
|
|
Azken
hamarkadan mundu mailako biltzar eta bilera ugari egin da desertizazioaren ondorio suntsitzaileak arintzeko ekintzak bilatzeko.
|
|
|
HUA munduko produkzio guztiaren erdia ekoizten du, baina, hala ere, soja kontsumoa oso txikia da oraindik Mendebaldeko herrialdeetan.
|
Azken
hamarkadetan, ikertzaileak gero eta sendatze propietate gehiago aurkitzen ari dira elikagai horretan. Hori dela eta, mendebaldeko biztanleek gehiago estimatzen dute orain, nahiz eta ekialdeko biztanleriarekiko hiru mila urteko atzerapena izan.
|
|
2002
|
|
|
|
Azken
hamarkadetako euskal eleberrigintzan hedatu den beste tipologia bat mota guztietako errealismoak bere egiten dituen nobelagintzarena da. Errealismoa, ez noski, XIX. mendean egiten zenaren antzera, aurrerapenean eta arrazionalismoan sinesten duen mundu ulergarria islatzeko, baizik eta aurpegi anitz dituen mundu aldakorra kontatzen saiatzeko.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetako eztabaida literarioan ezerk zeresanik sortu badu, kanonaren inguruko auziak eragin du. Kanona, ez jatorriz zuen esanahiari
|
|
|
Nire ustez, eskasia horiek (dela monografiei dagokiena, dela literaturaren historiei dagokiena) azken urte hauetan nolabait konponduz joan dira.
|
Azken
hamarkada honetan argitaratu diren zenbait literatur historia begiratu besterik ez dago irizpideak guztiz aldatu direla ikusteko. Hortxe dauzkagu, adibide gisara, historiografiari dagokion atal honetan, Jon Kortazarrek argitara emandako Literatura Vasca Siglo XX (Etor, Donostia, 1990), Euskal literaturaren historia txikia (Erein, Donostia, 1997) eta Euskal Literatura XX. mendean (Prames, Zaragoza, 2000); J.B. Orpustanen Précis d" histoire littéraire basque() (Izpegi, Baigorri, 1996); Xabier Etxanizen Euskal haur eta gazte literaturaren historia (Pamiela, Iruñea, 1998); Patri Urkizuren Historia del teatro vasco (Orain, Donostia, 1996) eta berak zuzendutako Historia de la Literatura Vasca (UNED, Madril, 2000); Iñaki Aldekoak apailatutako Mendebaldea eta narraziogintza (Erein, Donostia, 1998) eta euskal poesia modernoaren bilakaera aztertzen duen egile beraren Antología de la Poesía Vasca (Visor, Madril, 1993).
|
|
|
|
Azken
hamarkada honetan diseinugile berriak estetika minimalistaren alde agertu dira: beltza, zuria eta, batez ere, soiltasuna.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan tabakoak eragindako heriotza kopuruak gora egin du gure herrialdean, 1987tik 1997ra bitartean %38tik %36ra jaitsi arren.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, berrikuntzaren eredu lineala albo batera utzirik, berrikuntzaren eredu berria izan da eztabaidagai,, berrikuntza sistema?, zeinen esparrua nazioa, erregioa edo sektorea izan baitaiteke. Literaturan garaturiko berrikuntza sistemaren kontzeptua ez da bakarra; dena den, adituen ustez, onartuena Lundvall ena (1992) da.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, beraz, sektorearen pisuaren jaitsiera gertatu da, etahorrekin batera, nekazarien zahartze prozesu bat gertatzen ari da. Horrez gain, luregokienak industriak eta eraikuntzak eskuratzen dituztela salatzen du sektore horretako sindikatua den EHNEk, eta laborarientzat geratzen direnak «eskasak eta aldapan daudenak izan ohi direla» dio.
|
|
|
Gaineratiko politika aktiboekin jarraituz, langileen prestakuntza eta birziklapen politikak aztertuko ditugu.
|
Azken
hamarkadetan, prestakuntza politikekgero eta garrantzi handiagoa hartu dute. Prestakuntza politikek lan eskariaren etalan eskaintzaren arteko desoreka konpontzen saiatzeaz gain, produkzio sistemaosoaren gaitasuna eta lehiakortasuna sustatzen dituzte.
|
|
|
Are gehiago, kontuan izanik ezen70eko hamarkadako krisitik hona izan den txirotasunaren hazkundearen oinarrianlan harremanen aldaketak, gizarte babeserako sistemen berrikusketak eta krisiagainditzeko eratutako politikak daudela.
|
Azken
hamarkadetan aberastasun materialaren hazkundea nabaria izan den arren, txirotasuna ere handitu egin da, eta baitatxiro izateko arriskua ere. Aldaketa horiekin batera, txirotasun berria eta gizarte bazterketa terminoak erabiltzen dira.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, aldaketa sakonak izan dira, bai txirotasunaren osaketaridagokionez, bai gizakiak txirotasunera daramatzaten faktoreei dagokienez. Krisisozioekonomikoaren ondorioz, langabezia txirotasun faktore garrantzitsu bihurtuda.
|
|
|
Hala ere, funtsezkoa da oinarrizko testuliburuak bedereneuskaraz edukitzea, hori baita terminologia finkatzeko modu ia bakarra.
|
Azken
hamarkadetan lan handia egin da euskara zientifikoa gaurkotzen, terminologia zorrozten, eta abar. Jada arlo zientifiko gehienetan oinarrizko hiztegiak existitzendira, bederen.
|
|
|
Izan ere, XX. mendearenerdira arte zientzialariei ez zitzaien burutik pasatzen euskaraz ikertzea, nahiz etaeuskara bera, euskaldunak edo Euskal Herria ikertu.
|
Azken
hamarkadetan gauzakaldatuz joan dira, lehenik eta behin itxuran. Izan ere, Natur Zientzietan irakurritakolehen tesina eta tesiak ia beti ziren erdaraz egindako lanen itzulpenak.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan helburu nagusia elikagaiak eskuratzea izanik, industria nekazaritza bultzatu bada, gaur egun ikuspegi hori mantentzeak zeharo desberdina eta kaltegarria den helburua dauka: elikagaien merkatzea.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan emaniko jazoerek erakusten dute industria kulturalak eta denbora aske gehiagok bizi baldintzen berregokipenerako aukerak dakartzatela. Prozesu horrek gizarte industrializatuetan berrogeita hamarreko eta hirurogeigarreneko hamarkadetan familian eta beronen pribatismoan eragiten du.
|
|
|
Lehenengo esaldia bere horretan ulertzearekin, OFFEren (1988) akatsean eror gintezke, hau da, gizarte mugimenduek paradigma zaharra edo alderdi politikoak ordezkatzeko sortuak diren ustea.
|
Azken
hamarkadan emaniko jazoerek, ordea, gizarte mugimendu berrien helburuak bestelakoak zirela eta direla erakusten dute. Inork dezepziorik har ez dezan, beraz, baliteke (momentuz behintzat) euren helburua alderdi politiko gardenak lortzea dela uste izatea, gaur egun daudenak txukuntzea edo Ibarra-k (1995) dioen moduan, ametsetako alderdi politikoak?
|
|
|
Egiturazko aldaketa horiek eta subjektibitatea elkar elikatzen dira.
|
Azken
hamarkadetan ematen ari den indibidualizazio prozesua modernitatearen erreferentziarako kategoriak ahulduta daudela erakusteko jazoera aipagarriena da. Ahultasun horri lotuta, ondoko orrialdeetan bi zatitan bereizita, indibidualizazioak gizabanako garaikidearengan sortzen duen egoera paradoxikoa aurkeztuko da:
|
|
|
126).
|
Azken
hamarkadetako gogoetak hartuz gero, adibide gisa, joera berdina dute, hau da, modernizazioa eta modernizazio sozioindustriala parekatzeko joera. Modernitate ziurrak ohikoa duen irakurketa lineala egiten dute guztiek ere.
|
|
|
Zientzialariek ondorioztatu zuten enpresako zuzendaritzak oso ondo zekiela iragazkietako zelulosa azetatozko zuntzak arriskutsuak zirela osasunerako.
|
Azken
hamarkadetan, Philip Morrisek test ugari egin zituen erretzaile batek zenbat partikula inhalatu zitzakeen zehazteko. Pauly irakasleak adierazi zuenez, “proba horiek Estatu Batuetatik kanpoko laborategi sekretuetan egin ziren, Alemanian, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Atzo aurkeztu zuten medikuntza tradizionalari buruzko OMEren estrategia horren arabera, Afrikako, Asiako eta Latinoamerikako biztanleen %80k mota horretako tratamenduak erabiltzen dituzte, batez ere lehen mailako arretan, eta mundu industrializatuan medikuntza tradizionala gero eta ezagunagoa da.
|
Azken
hamarkadan, bikoiztu egin da Europan eta Estatu Batuetan medikuntza tradizionalaren erabiltzaileen kopurua; izan ere, biztanleen erdiak metodo horietara jotzen du batzuetan, Jonathan Quick OMEko zuzendariak azaldu duenez, funtsezko sendagaien politikarako. Frantzian, biztanleen %75ek gutxienez behin erabili dituzte tratamendu horiek; Alemanian, %77k akupuntura erabiltzen dute, eta Erresuma Batuan, berriz, botika paraleloen gastuak urtean 2.300 milioi dolarrekoak dira.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan 140 pertsona hil dira Espainian pilulak eta estasia batera irenstearen ondorioz
|
|
|
Telebista distantzia egokian jartzea Irudia: Jamie McCall
|
Azken
hamarkadan, telebistek benetako iraultza izan dute. Hodi aparatu zaharrek eta pantaila kurbatuek beren lekua utzi zieten masiboki teknologia berrietan oinarritutako ekipo modernoei:
|
|
|
“biztanleria efektuak” hazkunde ekonomikoan duen eragina.
|
Azken
hamarkadetan garapen maila handiena izan duten estatuek mugatu dute gehien haien hedapen demografikoa. UNFPAk dioenez, “ebidentzia sendoak daude, bi esperientzia eta hazkunde belaunalditan oinarrituak”.
|
|
|
Erritmo geldoa, sargoria bezalako zer definigaitz horren gauzatze miragarria, giroak deskribatzeko  izugarrizko trebezia.
|
Azken
hamarkadetako estatubatuar narratibagintza eta, bereziki, Raymond Carver ekar nezake gogora, baina ez litzateke zuzena izango: Lizarraldek mundu  eta estilo propio bat eraiki ditu; Un ange passe âisilaldietanâ (1998) hurrengo narrazio liburuak bide horren jarraipen logikoa dirudi, hein handi batean behintzat.
|
|
2003
|
|
|
Bakera iritsitakoan, 27 urtetan bazter guztietan ezkutaturik egon ziren herritarrak eta taldeak hasi ziren azaltzen, eta lehen itzalpean bezala orain egun argitan ikusi dira hiltzen, gobernuaren indiferentziaren eta nazioarteko iritziaren erantzun mantsoegiaren artean.
|
Azken
hamarkadan Afrikan izan diren janari emergentzien artean (eta bada esatea!) Angolakoa izan dela okerrena dio MGM erakundeak.
|
|
|
Bien bitartean, eraikitzen den guztia saltzen da.
|
Azken
hamarkadan, BBVAren datuen arabera, Espainiako Estatuko merkatua urtean batez beste 800.000 etxebizitza inguruko salmenta bolumenera iritsi da. Horrek esan nahi du transakzioek iaz bikoiztu egin zutela hamar urte lehenago zenbatetsitako kopurua.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan biztanleria erruz jaitsi da, batez ere haragia lortzeko asmoz eta medikuntza tradizionalean erabiltzen diren adarrak esportatzeko helburuz, isileko ehiza asko zabaldu delako.
|
|
|
Are gehiago, UEUren historiaren ezaugarria izan da bere izaerari eta helburuei buruzko hausnarketak behin eta berriz egitea.
|
Azken
hamarkadan, gainera, eraldaketa ugari bizi izan ditu, eta horrek bere tokia bilatzeko premia areagotu du. Kezka hori izan zen 2002 urtean UEUk egindako II. Kongresuaren arrazoi nagusia, eta kezka horrek bultzaturik erabaki zuen UEUren Talde Eragileak UEUren Historia idatzi behar zela.
|
|
|
Legeria betetzen ez duten ugazabei 450 eurotik 1.000 eurora bitarteko isuna jartzen ahal zaie.
|
Azken
hamarkadan, auzitegi nazional askok partikularren, enpresen eta ikus entzunezko talde handien aurkako epaiak eman dituzte tabakoaren aurkako legea ez betetzeagatik. Italia Italiako tabakoaren aurkako legeak debekatu egiten du edozein leku publikotan erretzea, 250 eurorainoko zigorrarekin arau hauslearentzat eta 2.000 eurorainoko zigorrarekin lokalaren arduradunarentzat, jatetxe, bulego edo banku agentzia batean.
|
|
|
Halaber, zaila da hautemandako ondorio osasungarrietan zuzenean eragiten duten konposatu kimikoak eta ekintza mekanismoak identifikatzea.
|
Azken
hamarkadetan, landare azpitaldeak hartu dira aintzat, zehazki ebaluatzeko zer lotura duten osasunarekin eta/ edo gaixotasunen prebentzioarekin. Fruta gorriak, besteak beste, marrubiak (baita mugurdiak, ahabiak, masustak, andere mahatsak ere), dira aztertutako taldeetako bat.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, elikagaien higieneari, janari prestatuei eta janarien manipulazioari buruzko araudia ez da asko bete, batez ere elikagaien sektore turistikoan. Onartu diren azken arauek lortu dute ez betetze horiek nabarmen jaistea.
|
|
|
Lurreko ekosistema irmoetan ez bezala, itsasoa ez dago zatituta, eta, beraz, organismoek okupatutako lurraldeak askoz zabalagoak dira eta elikadura sare luze eta konplexuagoak.
|
Azken
hamarkadan, zientzialariak organismo adierazleez baliatu dira konplexutasun hori integratzeko. Horien artean zetazeoak nabarmentzen dira, baleak, kaxaloteak, marsopak eta izurdeak biltzen dituen talde biologikoa.
|
|
|
Datu berrienek erakusten dutenez, herrialde garatuetan biztanleen %10ek baino gehiagok izan du elikagaiekin lotutako patologiaren bat, eta kopuru hori nabarmen hazi da garapen bidean dauden herrialdeei buruz ari garenean, haurren beherakoek gaixotasun eta heriotza ugari eragiten baitituzte.
|
Azken
hamarkadetan, elikagaiak prozesatzeko eta kontserbatzeko teknologia berriak garatu eta sistematikoki aplikatu dira, hala nola pasteurizazioa, mehatxatzen gintuzten arrisku asko nabarmen murriztu baitituzte. Hala ere, zoritxarrez, orain arte bigarren edo hirugarren mailan geratu ziren beste arrisku batzuek ordeztu dituzte.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan arrantza jarduera hori handitzeak harrapaketak gutxitzea ekarri duela ikusita, Europako Batzordeak neurri ugari proposatu zituen atzo Mediterraneo itsasoan arrantza baliabideak areagotzeko eta eskualde horretako arrantza kalak berreskuratzeko. Europar Batasuneko gobernuak adibide gisa jarri zuen Itsaso Adriatikoan eta Siziliako itsasartean, non espezie batzuen harrapaketak% 60 jaitsi baitira duela 20 urte erregistratutako datuekin alderatuta.
|
|
|
Asiako hego ekialdean, milioi erdi langilek ehungintza eta kirol materiala egiten parte hartzen dute instalazio handietara, lantegi txikietara eta etxeko lan anonimora jotzen duen ekoizpen kate batean.
|
Azken
hamarkadan, prestakuntzan egindako inbertsio publikoak eta pizgarri estrategiek kualifikazio handiagoa behar duten eta langileentzako baldintza hobeak eskaintzen dituzten konpainia elektronikoen instalazioa erakarri dute. Horrekin batera, Latinoamerikako ekonomia pobreek ihes egiteko balbula bat aurkitu dute maquiletan, hiri langabezia ikaragarrirako.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, patologia horren kasuak %12 handitu dira Erresuma Batuan.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetako diglosia mediatikoaren aurkako konpromisoaren historia oso lerro gutxitan idatz daiteke. Euskal Herriko mundu informatiboan enpresa demokratikoak, aurrerakoiak eta garaikideak diglosiko jaio eta diglosiko bizi izan dira; ale batzuk diglosiko lurperatu dira, jada (euskal elebakar bati heriotza zigorra ezarri zioten gainera, baina errautsetatik gora dator kimu berria).
|
|
|
|
Azken
hamarkadako batez bestekotik (208) gora gaude titulutan: 235 Baina iaztik hona jaitsiera izan du literaturako liburuak, 8 puntu.
|
|
2004
|
|
|
Euskal sektore aeroespaziala Araba, Bizkaia eta Gipuzkoara mugatzen da eta sektore horretan jarduteaz gain, ekoizpen zibilean ere jardun da.
|
Azken
hamarkadan zertxobait hazi da eta Europako Batasunean munduko liderra da sektore aeroespazialeko esparru askotan. Hala adierazten du SPRIk aeronautikako Hegan klusterraren laguntzarekin egin duen txostenak.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, aldiz, pattalaldi nabarmena bizi izan dute eta ia bakarrik gureak direlako onartu edo jasan izan dira hainbatetan. Haurren alor kupidagarrian baztertu dira, oztopo egin ez dezaten.
|
|
|
Aitzitik, zentzugabea da legeak onarpen edo aitorpen horri erabateko froga balioa ematea beti.
|
Azken
hamarkadetako jurisprudentziak ezarri eta doktrinarik onenak egiaztatutakoari helduta, balorazio askea ezarri behar da, gauzatutako osterantzeko frogak ere aintzakotzat harturik.
|
|
|
Aipatu aldaketa eta sinplifikazioek egoera katramilatsuari aurre egiteko bideak sortu behar dituzte.
|
Azken
hamarkadetan prozedura zibilari buruzko lege berriaren inguruan egindako lan ofizialek eta gizabanakoen lan ugariek agerian jarri dute berrikuntza beharrezkoa dela.
|
|
|
|
Azken
hamarkada hauetan loratu den euskalgintzaren nondik norakoa agertu nahi izan dut. Baina, ezer baino areago, loraldi horren berri ematerakoan euskalgintzaren alorreko jardunean bertatik bertara esku hartu duten euskaltzaleen ahotsa bildu nahi izan dut.
|
|
|
Autoeraketa ekonomikoaren ideia, eta bereziki autoeraketaren zenbait dimentsio (kudeaketan parte hartzea, irabazietan parte hartzea...) egungo kapitalismoanmartxan den garapen ereduaren baitako tresna izan daitezke, eta dira.
|
Azken
hamarkadetan, bereziki kudeaketan parte hartzeari dagokion dimentsioa bultzatunahian ari dira mundu zabaleko enpresak. Management modernoak edo enpresakultura berria deiturikoak langileen autonomia eta erabaki esparruak indartu nahiditu, horrela berauen motibazioa handitu eta enpresaren irabaziak hobetzeko.
|
|
|
Ontzi horiek ikusi nahi dituzte, Durhameko Unibertsitateak (Erresuma Batua) eta Washingtongo Whale Museum ek egindako azterketa baten arabera.
|
Azken
hamarkadan, orkak behatzeko ontzien kopuruak gora egin ahala —gaur egun, 72 ontzi komertzial eta 22 ontzi pribatu egunero inguratzen dituzte baleak—, animalia horien deien iraupena ere luzatu egin da, motorren zarataren gainetik jartzeko ahaleginean. Deien iraupena% 15 handiagoa da, gutxi gorabehera, ontzi kopurua handiagoa denean.
|
|
|
Belakiak, enbrionikoak eta helduak ziren, eta neurri mikroskopikoa ere bazuten.
|
Azken
hamarkadan aurkikuntza garrantzitsu horiek guztiak gertatu diren lekua Guizhou probintzian fosfatoak erauzteko egindako meatze bat da, eta gero nekazaritzako ongarri gisa erabiltzen dira. Ikertzaileen berezitasun nagusia da fosfatotan aberatsak diren arroka horiek gaitasun harrigarria dutela Kanbriarraren leherketa zoologikoaren aurreko garai iluneko organismo txiki eta hauskorrak fosiltzeko.
|
|
|
Iaz horrelako 58 esku hartze egin ziren euskal ospitaleetan, eta Gurutzeta izan zen aktiboena.
|
Azken
hamarkadan, ebakuntza geletan urtean batez beste 125 giltzurrun transplante egin dira (1.263 guztira), Madrilgo urriaren hamabia (1.194) edo Bartzelonako klinika (1.162) bezalako zentroen aurretik.
|
|
|
Lau eredu Huracanes Zentro Nazionalak bere konfiantza jarri du planeta osoan baldintza atmosferikoak erreproduzitzeko gaitasuna erakutsi duten lau modelotan, 100 kilometro karratuko lauki sare batean erabat zatituta.
|
Azken
hamarkadetan Ozeano Atlantikoan sortutako urakan bakoitzaren ibilbideei buruzko erregistro historikoetan jasotako datuez ere elikatzen dira programa informatiko horiek. Baina, duela astebete, Ivanek Jamaika gainditu zuenean, modelo bakoitzak AEBko sartze eremu desberdinak aipatzen zituen, “St.
|
|
|
Goldek zioen petrolioan eta gas naturalean atzematen diren molekula biologikoak ez direla beren jatorri organikoaren froga, baizik eta beren nitxo biologiko berezia sakonera handitan aurkitu zuten mikroorganismoen aztarnak.
|
Azken
hamarkadan, metanoaren sakonera handian elikatzeko gai diren bakterioak aurkitu dira, tenperatura eta presio handiak jasateko gai direnak. Baina ezin izan zen frogatu hidrokarburoak materia organikoaren esku hartzerik gabe gerta zitezkeenik.
|
|
|
Berunezko hodiak berritzea
|
Azken
hamarkadetan eraikitako eraikuntzek, oro har, bi multzotan sailka daitezkeen materialez egindako hodiak dituzte: plastiko mota desberdinak (polietilenoa, polipropilenoa edo PVCa), alde batetik, eta kobrea, bestetik.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, 50 espezie inguru gutxitu dira.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, murriztu egin da iodo falta osasun publikoko arazoa duten herrialdeen kopurua; hala ere, oraindik ere 50 naziok baino gehiagok dituzte gabeziak, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) “Iodoaren Munduko Egoera” txostenaren arabera. Lan horretan, gatzaren iodotze unibertsalaren estrategiak arrakasta izan duela egiaztatu du OMEk; hala, orain, 54 herrialdek dituzte gabeziak —40, arinak, eta 14, neurrizkoak edo larriak—, eta 1993an 110 ziren gabeziak.
|
|
2005
|
|
|
Hutsik dago ia erabat, han hemenka zipriztinduta materia puska batzuk dituela.
|
Azken
hamarkadetan, ordea, puska horietako bateko biztanleak hutsune eskerga hori zertxobait" betetzen" dabiltza, espaziora sateliteak bidaliz.
|
|
|
XIX. mende bukaeran aurreskulari txapelketen bidez hasi zen ezagutarazten aurreskua sokatik kanpo, baina XX. mendearen bigarren erdian hasiko da protokolo funtzioetarako zabaltzen.
|
Azken
hamarkadetako aurresku inflazioak dantzariak egoera xelebreenetan jartzeaz gain erabat debaluatu du dantza bera.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan film labur asko egin dira, baina luzerik batere ez. Urtetako oasiaren ostean, euskarazko zinema ernatuko dela uste al duzue?
|
|
|
Edizio guztiak, berrienak eta guzti, agortuta egoteak ederto islatzen du liburuaren arrakasta.
|
Azken
hamarkadetan bizkaieraz idatziriko liburuen artean irakurrienetakoa dugu Mikel Zarateren hau. Berrikitan Kukubiltxo taldearen Lehoiek ez dakite biolina jotzen ikuskizuna bilduma honetako" Ekidazuko astasendia" alegian oinarritu da.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, autismoak Espainian duen prebalentzia “modu kezkagarrian” hazten ari da, halako moldez non, lehenago jaiotako 10.000 pertsonatik batek sindrome hori bazuen, gaur egun 5.000 pertsonatik bati eragiten baitio (bi aldiz biderkatu da), Amparo Valcarce Gizarte Gaien, Familiaren eta Ezgaitasunaren Estatuko idazkariak jakinarazi dituen datuen arabera. Datu hori Valcarcek azaldu zuen errealitate birtualean oinarritutako hezkuntza proiektu baten aurkezpenean.
|
|
|
Somaliako kostan, hain zuzen, “gutxien aurreratuta” dauden herrialdeetako batean, eragin berezia izan dute herrialde aberatsetako industriek urteetan isuritako hondakin erradioaktiboek.
|
Azken
hamarkadetan Somaliak administrazio egiturarik izan ez duenez, herrialdea jasaten ari den gerra zibila dela eta, hondakin toxiko eta erradiaktiboetarako zabortegi bihurtu dira haren kostuak. Laurogeiko hamarkadaren hasieratik, Somaliako lurraldeetako urak eta kostaldeak uranio isurketak izan dituzte, oso kutsagarriak diren metal astunak (beruna, kadmioa edo merkurioa, Iparraldean tratatzeko zailak eta garestiak) eta ospitaleetako edo industria kimikoetako hondakin toxikoak.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, diziplina horiek protagonismo handia izan dute gizarte maila guztietan, eta, beraz, ekologia eta ingurumena zer diren jakitea eta aintzat hartzea beharrezkoa da edozein herritarrentzat. Ekologia izaki bizidunen eta haien ingurunearen arteko harremanak aztertzen dituen zientzia da, bai beste izaki bizidun batzuekin, bai alderdi fisikoekin (klima, orografia, etab.).), faktore sozial eta ekonomikoen mende egoteaz gain.
|
|
|
Horiek murrizteko, Gobernuak hainbat jarduera antolatu ditu, hala nola lurzoruak babesteko eta finkatzeko landare estalki bat ezartzea, idortasun handiko baldintzak, ur eskasia eta klima aldaketak eragindako tentsioak jasateko.
|
Azken
hamarkadetako lehorte gogorrenetako bat pairatzen ari da Espainia gaur egun. Hori dela eta, agintariek neurri batzuk hartu dituzte edateko uraren eta ureztatzeko uraren kontsumoa mugatzeko.
|
|
|
Ikastetxe horretan, familia pobre asko landa eremuetatik hirigune handietara joaten dira, bizi baldintza hobeen bila.
|
Azken
hamarkadetako hezkuntza maila hobetu arren, eskola adinean dauden Peruko haur gehienek ez dute lehen hezkuntzako zikloa amaitzen, eta, gainera, hainbat jarduera informaletan lan egitera behartuta daude. Helduen analfabetismo tasa %15etik gorakoa da, eta arazo hori areagotu egiten da eskola azpiegituren ezegonkortasunagatik.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, ekonomia neoliberala gero eta gehiago nazioarteratu da, merkataritzarako oztopoak ezabatzean oinarrituta, eta horrek mundu homogeneizazioa ekarri du globalizazio gisa ezagutzen den maila guztietara. Ingurumen arazo nagusiek ez diote ihes egiten prozesu horri.
|
|
|
Gure herrian hauteskunde demokratikoak ikusteko gaude oraindik.
|
Azken
hamarkada luzetan izan diren hauteskundeak marko legal atzerritarrek inposatutako joko arauekin egin eta parte hartu behar izan dugu. Besteak beste, hautes eremu zatikatuetan antolatu dira hauteskunde guztiak, Euskal Herriaren lurraldetasuna eta hiritarron borondatea bortxatuz.
|
|
|
|
Azken
hamarkada honetan behin bakarrik egin du urte batetik bestera jauzi handiagoa ekoizpenak, 1998an, 22 puntu. Baina oraingoa 19,1 puntu izanik ere, kopuru absolututan igoera handiagoa da, 300 titulu pasa.
|
|
2006
|
|
|
|
Azken
hamarkada honetan, ordea, eman dituzte sagardogileek urratsik handienak, ikerketaren alorrean batez ere. Edari natural izateak ekoizpen prozesua ongi kontrolatzea eta prozesu guztian zehar arreta berezia izatea eskatzen du; prozesu horretan zehar badira oraindik hobetu beharra daukaten zenbait fase.
|
|
|
Aldarrikatu zuenez, 29 urte dituenetik dauka hiltzeko gogoa.
|
Azken
hamarkadan haize emale mekaniko bati lotuta egon da bere borondatearen aurka, gehitu dezagun, bestela ezin izango bailuke arnasik hartu. Hura itzaltzeaz batera itzaliko litzateke, halaber, Etxeberriaren bizitza, baina hiltzeko modu ankerregia da hori bere esanetan.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera hori erakusten dutelarik. Labov ek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera hori erakusten dutelarik. Labovek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan Garapenaren Psikologian eginiko ikerketek oinarriajarri dute giza garapena banakoaren eta barneraturik dagoen ingurune ekologikoaren arteko elkarrekintzaren ondorio gisa ulertzeko. Haurraren garapenarenikuspegi ekologiko transakzionala deritzonak konbinatzen ditu garapenaren ikuspegi ekologikoa (Bronfenbrenner, 1987) eta garapenaren ikuspegi transakzionala (Sroufe, 1979).
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan haurren tenperamentuaren inguruan eginiko ikerketekberaren ezagutzan aurrerapen handia ekarri duten arren, lan handia dago oraindikegiteke tenperamentuaren egitura eta haurren egokitzapen sozialean duen eraginaulertu nahi badira. Halere, tenperamentuak pizturiko interesa ez da bere kontzeptualizazioaren ingurukoa bakarrik izan, baizik eta haurren garapenaren arazoakulertu eta berauetan esku hartzeko erabilkortasun praktikoa ere barne hartu da.Erabilgarritasun praktiko horrekin ezaugarri tenperamental zaileko haurren ulermena eta tratua hobea izatea lortu da, besteak beste, guraso eta irakasleei haurhauen ezaugarriekiko egokiagoak diren heziketa eta haziera jarraibideak eskainizaizkielako.
|
|
|
bortxa adierazpen ororen kontrakoa bazen ere, bere kritika etengabe bideratu zuen botere gehiegikeria edo nagusikeria salatzearen aldera.
|
Azken
hamarkada horretakoak dira ondoko lanak: Dialektika negatiboa, Hegeli buruzko ikerketak, eta Teoria estetikoa.
|
|
|
Irudia: ARS Image Gallery
|
Azken
hamarkadetan aldaketa nabaria izan da oinarrian tradizionalen antzekoak diren baina praktikan oso desberdinak diren elikagaiak garatzeko gai diren teknologia berrien sarreran. Hala, gatz gutxiko elikagaiak lortzen dira, azukrerik gabeak, alkoholik gabeak, glutenik gabeak edo merkatuko eskariaren araberako formulazio desberdinekoak.
|
|
|
Era berean, giza dentsitate handi samarra duten eremuetan ere aurki daiteke, hala nola Galizian eta zuhaitz apur bat duten eremu zerealistetan, hala nola Gaztelako mesetan.
|
Azken
hamarkadetan, espeziea nabarmen berreskuratu da Iberiar Penintsularen iparraldeko erdialdean, eta, gainera, hedapen zantzu nabarmenak ditu; hala ere, hegoaldeko populazioak, txikiak eta bakartuak, zalantzazkoak dira. Hori murrizteko arrazoi nagusien artean, nabarmentzekoa da gizakiaren presioa handitu egin dela habitatean, tradizioz bizi izan diren eremuak etengabe desagertu baitira.
|
|
|
Espainiako errepideetan gertatzen diren hamar istriputatik lauk eragiten dituzten zuzeneko arrazoiak dira distrazioak.
|
Azken
hamarkadan, mugikorraren erabilerak izan duen gorakadarekin batera, bolantean egindako despistak %75 hazi dira ezbeharren eragile gisa. Kataluniako Real Automóvil Club Fundazioak (RACC) eta Valentziako Unibertsitateko Zirkulazio eta Bide Segurtasuneko Institutuak (INTRAS) egindako azterlan baten datuak dira.
|
|
|
Gaixotasuna haurtzaroan hasi eta, urtez urte, bizitzako bosgarren hamarkada arte jarrai daiteke.
|
Azken
hamarkada horretan, normalean, astiro hasten da, eta udaberriko torturatik askatzen ditu. Polenari, akaroei edo sendagaiei alergia izateak herrialde garatuetako hamar pertsonatik bati eragiten dio.
|
|
|
Berriki egindako azterketek 12 kromosoman aurkitutako gene bat gaixotasunarekiko suszeptibilitatearekin erlazionatzen dute, eta oraindik ezin da “gene arduratsu” batez hitz egin, baina litekeena da etorkizunean sindrome horren genetikari buruz gehiago jakitea.
|
Azken
hamarkadetan aurrerapauso handia egin da sindromearen kausen ezagutzan, dopaminak, garuneko neurotransmisore batek, paper nabarmena duela baitirudi. Eragindako pazienteetan, dopamina eta substantzia horren hartzaileek garunean duten jarduera gutxitu egiten dira.
|
|
|
Bestetik, loa jarduera neuronalaren berrantolaketatzat hartu litzateke, jarduera geldialdi baten ordez».
|
Azken
hamarkadan, zenbait lanek erakutsi dute ustezko ‘berrantolamendu’ neuronal horrek ikaskuntzarekin zerikusia duela. 90eko hamarkadaren hasieran, Avi Karni eta Dov Sagi ikertzaileek ikusi zuten lan berriak ikastea oso zaila zela REM loa eten edo galarazten bazen.
|
|
|
Espainiak 125,7 milioi tona inportatu zituen 2005ean, hau da, %85, 1eko mendekotasun tasa, aurreko urtearekin alderatuta %7, 7 igo zena. Joera konstantea
|
Azken
hamarkadako datuek erakusten dutenez, EBk etengabe egin du gora bere energia mendekotasuna 1995etik aurrera (%44). 2004 bitartean, Batasuneko energia kontsumoa %11 hazi zen, produkzioa %2 jaitsi zen eta inportazioak %29 Energiarekiko mendekotasuna handitzeko joeraren adibiderik onena Erresuma Batuan dago.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan, hamar aldiz gehiago dira Espainiako ikastetxeetara joaten diren haur etorkinak. Sortzeko eskolako giro ona izateko, beharrezkoa da pixkanakako egokitzapena egotea, kanpotik iristen diren eta dagoeneko integratuta dauden haurren zati bat ikastetxean.
|
|
|
Ikerketaren arabera, emakumeak funtsezko erabakietan duen eraginak bizitza hobetzen du eta eragin positiboa du haurren ongizatean eta garapenean.
|
Azken
hamarkadetan emakumearen egoerak aurrera egin duen arren, bereizkeriak, autonomiarik ezak eta pobreziak milioika neskatoren eta emakumeren bizitzak lausotzen dituzte. GIB/ HIESak neurriz kanpoko eragina du neskengan eta emakumeengan, eta leku askotan gizonek baino diru gutxiago irabazten dute lan bera egiteagatik.
|
|
2007
|
|
|
|
Azken
hamarkadotan makina bat lan egin da belaunaldi gazteak euskal kulturaz jabetu eta geure inguruneak euskalduntzeko. Tokian tokiko borondate eta lanak ez ezik, egoera soziolinguistikoak ere eraginik izan du garapen honetan, eta egun, zenbat gazte, hainbat euskara dugu.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan nekazal mundu tradizionalaren gainbeheraren eraginez ehunka errotarrik bira emateari utzi diote. Bada Zeanurin esaera zahar bat, norbaitek lan bat utziagatik lanbideak jarraituko duela adierazteko:
|
|
|
|
Azken
hamarkadan euskara normalizatzeko plangintzak agertu dira indarrez. Gure ustez, hementxe dago, hain zuzen ere, gure motibazio arazoei eta ikas prozesuari norabide berria emateko aukera.
|
|
|
|
Azken
hamarkadan garapen izugarria izan dute hegazkin hauek. Ezaugarri nagusietako bat da adimen artifiziala dutela, eta, ondorioz, gai direla bide jakin bati jarraitzeko, helburu jakin batera iristeko, argazkiak eta bideoak ateratzeko eta abarretarako.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetako aldaketak
|
|
|
Urteetan aritu dira balizko europar kultura horren mamiaaztertzen.
|
Azken
hamarkadan ohartu dira batere ados ez daudela; izan ere, estatupartaide bakoitzak bere kulturaz baino axola gutxiago eta mesfidantza gehiago dukultura komunaz. Beraz, kulturaren gaia bazterrean utzi edota zokoren bateangorde dute.
|
|
|
Hain zuzen ere, azken hamarkadetan fenomenoberriak agertzen direlarik, formulazio klasiko horietatik emango zaie erantzuna.Zehaztapen horri arretaz heldu behar diogu.
|
Azken
hamarkadetako fenomenoberriak aintzakotzat hartzean, beharrezkoa da zientzia eta politika bereizirikmantenduz instituzionalizatu den zientzia politika ere berrikustea. Horrek eremuzientifikoan atzeman daitezkeen dinamikak eta ezagutzaren errepresentazioaneragin dezaketen faktoreak atzematera behartzen gaitu.
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, familia asko aldatu da eta egun hainbat familia motadaude. Alde batetik, familia oinetxetarra edo askotarikoa dugu, garai bateannagusi izan arren egun gutxitzen ari dena (familia horietan hainbat belaunaldi bizidira elkarrekin).
|
|
|
|
Azken
hamarkadetan, telebista haurren eguneroko bizitzaren zati bihurtu da; izanere, gaur egun, Espainiako estatuko haurrek, adibidez, egunean 218 bat minutu (hiru ordu eta 40 minutu, gutxi gorabehera) ematen dituzte telebista aurrean (CEACCU, 2004). Hori dela-eta, garapenaren psikologoek askotan galdetu dioteberen buruari telebista ikusteak garapenean eraginik ote duen, eta, hala badu, eragin hori onuragarria ala kaltegarria den.
|
|
|
Halaber, Ministerioko arduradunak Natura 2000n zati batzuk sartzea pentsatzen ari dira, gune babestuen Europako sarean.
|
Azken
hamarkadan berreskuratze ekintzak ugaritu egin direla onartu arren, Ecologistas en Acción ek azpimarratu du oraindik asko dagoela egiteko. Haren iritziz, autonomia erkidegoek aldaketa handiak eragiten dituzten okupazioak baimentzen dituzte.
|
|
|
Hirigintza jarduera da baso azalera suntsitzeko arrazoi nagusietako bat.
|
Azken
hamarkadan, 250.783 hektarea baso suntsitu dira Espainian, “ehunka mila zuhaitz suntsitzen dituzten hirigintza proiektu zentzugabeei” esker. Gaur Munduko Basogintza Eguna dela eta, erakunde horrek gogorarazi du aldian 250.730 hektarea baso desagertu zirela; horietatik 6.536 hostozabalen basoak izan ziren, 59.933 koniferoen basoak, 55.520 larre naturalak, 26.436 sastrakadiak eta 157.208 landare esklerofiloak.
|
|
|
Sobao ogia barietate energetikoenetako bat da, koipe gutxi eta bitamina eta mineral asko dituena. Ogia eta dieta orekatua
|
Azken
hamarkadetan oso fama txarra izan du ogiak, gizendu egiten duela uste baita. Hala, askotan, FAO (Food Agropecuure Organization) eta OMS bezalako osasun erakundeek emandako gomendioetatik nahiko urrun kontsumitzen da.
|
|
|
Inguruan gertatzen denaz gainera, erlojua: eguna gaua, udaberria uda…
|
Azken
hamarkadetan, erloju horrek nola funtzionatzen duen aztertzen ari dira, eta gorantz doa. Baina asko falta da jakiteko.
|