|
2007
|
|
|
Bere haur lagunak ere, azkenik, galduak bezala ziren, ez zakitelakotz gehiago zer pentsa beren maltzurkerien gehitzeko, jakinez Xanok ez zeiela gehiago kasutik ere emaiten. Eta bukatzeko, herrian ziren abere arrado eta bakarrek ere beren pentsa-moldea agertu zuten, ez jendakiak dakien moldean, ez, bainan behiek esne guttiago emanez, ardiek beren marrakak ixilduz, zerriek ezkur alhak
|
utziz
eta mehatuz, zakurrek zinkuriak azalduz egunaz gauaz bezala.
|
|
|
Biharamunean, berriz ere eskola
|
utzita
, lasterrez hatshantuak sartu ziren etxean gure bi mutilneskak, bainan ikusi zutelarik aita mahainean kaseta irakurtzen, berehala ondorat hurbildu zitzaizkion:
|
|
|
— Ba, bainan, egunetik goiti jandarmek leku guzia zerratuta ez dute nehor
|
uzten
sartzerat, Isidrok berak ere ez du baimenik! Zertako?
|
|
|
— Den bezala salatzen daunat, jandarmek ez gitine hurbiltzerat
|
utzi
eta hamarrer buruz jin ditun beste bi jandarma auto, bizpahiru poliza gizonekin, eta fuera igorri gitine, baizik eta ez zela deus ikustekorik guretzat.
|
|
|
Maritzak, gure putikoa biltzen zuen berekin karabanaren barnerat, mutil ttipi gisa, hau edo hura eginaraziz, bere eskupean atxikiz, xerbitxu ainitzen eskaera asebete zezaion. Eta" konsulta" denbora guzian han egoiten zen, xoko batean erdi gordea, ez baitzen entzunak eta ikusiak galtzerat
|
uztekotan
.
|
|
|
... ez etxe zakur tonto eta zozo horietarik ez, egun osoak iragaiten baitituzte itzalean norbait edo zerbaiten zelatan, gero xanpa bortitz eta sendo batekin ez baitute nehor ez deus egoitzatik hurbiltzerat ere
|
uzten
, beren eremua ebatsiko diotelako lotsarekin, goizetik arrats ate sahetsean etzanik baitagozte, denmendren hezur edo salda ondar baten esperoan, beren lana ongi egin dutelako sariaren beha, larruari lotu kadena lepoan ez baitira paretetarik hiru urhats baino gehiago urruntzen ahal, halere beti kontent jana loa eta pereka zonbait aski baitzaiote beren biziari zer erran nahi baten emaiteko...
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek ezin soportatuz,
|
uzten
baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi edo zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze batzuk aldiz saski edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia
|
uzten
zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, beste huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta, ni, har... Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
Egun batez, mezulari bat jin zen Xemark bere semearen mintzatzera, hau jarria baizen behereko aldean, uhaitzaren hegi ondoan, etxalde xuhur xuhur batean, Maddi bere emaztea, Luixa eta Kaiet beren haurrekin. Eta hola mintzatu zitzaion erranez aitonak mendiaren
|
uzteko
xedea zuela bere emaztearekin ez zelakotz gehiago akomatzen. Egia erran, berrogoi eta zonbait urtez ez zuten sekula elgar aditu, mokoka baizik ez baitziren ari goizetik arrats.
|
|
|
Hainbeste zen neke nun, gehiendu eta, beren haurrak oro joan ziren egin ahala urrun, beren bizipiden bila dudarik gabe, bainan gehiago, bake bila. Mezulariak azaldu zuen Pettanek mendia
|
utziz
Xemark berari galdetzen ziola bere etxean hartzea, bere haurretan pobreena zelakotz, eta gisa hortan, bera iduria nunbait Ez zitzaiola posible hirietara joanak ziren haurren etxerat joaitea, hori baino iltzea hobe zaiola. Xemark berari zuela, beraz, egiten proposamen hau:
|
|
|
" Bainan, erraiozu ene semeari, segitu zuen mezulariak, ez badu ene errezebitzeko xederik, ez dezan bere burua bortxa. Edozoin gisaz, mendi madarikatu hau, etxe madarikatu hau eta emazte madarikatu hau
|
utziko
ditut ahal bezain laster. Jesus berak, hura karlos bizi izan baita irriskurik ez hartzeko, konprenituko nau, oi zortea!"
|
|
|
Emekiemeki, etxe gibeleko larre agortu harritsua dena zilo eta lur harrotuz azaldu zen eta etxeko paretak gora abiatu: Pettanek zituen harriak lekuan emaiten, gisuz eraunsten, ederrenak eta hoberenak agerian
|
utziz
, txarpil eta xeheek barnea asetzen zutelarik.
|
|
|
Ai zer eguna! Goizeko lauak ziren doi doia etxetik eta plazarako bidean sartu ginelarik eta hotzikaran, bihotza pil pilean, gogoa aments iratzartuetan murgildua, ohe beroaren gozoa gibel
|
utzirik
, iduritzen zautan mundu guziak jakiteko egitate bateri buruz nabilala. Hamar urteak bete berriak nintuen, ordu hetan, mila bederatzi ehun eta berogoita hiruan, gerla denbora betean, ez banakien ere sobera izaera horrek zer erran nahi zuen xuxen.
|
|
|
Holako gertaeraren ondotik, herra zen azaldu herri guzian, Lastaga ez bazen ere hanbat maitatua eta estimatua auzo gune hetan," bakean bizi zagon jende trixte baten hiltzea eta manera hortan usteltzera
|
uztea
putzura botata ez da egiten den gauza bat" erran zuen Kaskail deitutako Sorobelen bizi zen orgile batek" gainera kanpotik etorritako soldado baten gandik, emazte ezleial tzar baten fagoretan truk balin bazen ere". Eta ez da harritzekoa hanbat lekukotasun agertzen bada auziko txostenean, dudarik gabe mihiak zalu libratu zitezkela holako gertakariaren komentatzeko, bakoitzak bere gorroto eta jeloskeriak azalduz.
|
|
|
Galdezketa larriak (eta bortitzak?) jasan izan gatik, Artañok beti ukatu zuela altxorraren jabe zenik, biek ekintza egin eta Dumoulinek zuela nunbait gorde, eta ez zakiela ez hau ez hura nun ziren. Azkenik, Artaño armen puntan pasatua izan zela gerla denborako ebasketa egitea gatik eta armadako arduradunek, emeki emeki afera
|
utzi
zutela ixiltzera, Dumoulin hura ordukotz desagertua baitzen eta beren paperretan desertur ekarria.
|
|
|
Horra beraz, gure Santesteban bere jaun apezpikuaren aintzinean, hipaka nigarrez, ez zela apez on bat, ez zela jainkoaren konfidantzaren merezitan, ez zakiela zer egin,
|
utzi
ala segitu,, Jaun apezpikua harritua zagon, damu zela holako apez gaztearen gastatzea, semenarioko erakaskuntzak ez zuela, dudarik gabe, aski indar eta garrantzia emaiten elizako publikoaren aintzinean mintzatzeko, formakuntza bereziak plantatuko zituela bere diosesan geroari buruz holakorik ez zedin berriz gerta, eta beste...
|
|
|
— Ez, ezetz erraiten deiat, ez duk izen hori erabilia izan. Kanabisa bazakiat zer den, ene eskolako lagun batzuek pipatzeko partez erretzen zitean pausaldi denboran, nihaurek ere dastaturik izan diat, kiratsa eta erremedio gustu bat kausitu zioat eta bertan
|
utzi
ere, ez zian hori enetzat!
|
|
|
Bai, ongi entzun duzue, futitzen naiz, enetzat aita edo ez, berdin da, hain da nitaz guti artatu. Ene amak
|
utzi
zuelarik beste batekin joateko, bere gurasoen etxean ezarri ninduen ez zela bera nitaz okupatzeko gai, zionaz, eta amatxi aitatxik ez nautelarik atxiki nahi izan, pentsioan sakatu. Orduan egun batez, lekuak hustu ditut eta egun arte ez naute harrapatu.
|
|
|
Hargatik, gorrotoa ez diot joan delako leporatu, baizik eta etxean
|
utzi
nuelako, eta gainera beste harekin! Sei urte nituen bakarrik, mierda!
|
|
|
Jende guti bildu da, hogei bat gorenez, denak ere zahartuak, ezagutzen ez ditudanak gehienbat, salbu aitatxi eta amatxi, gaizoak, negarrez urtuak, batek besteari besoa emanez. Beren aitzinean, kutxa bi xibaleten gainean pausatua, emazte bat beltzez beztitua, berrogei bat urtekoa iduriz, berria izan behar daiteke, ene aitak laguntzat hartu zuena bere mozkor garaiak
|
utzi
zituenetik. Ez dut uste ama hor daitekeenik, ez dut ikusten ez sumatzen ere, ez zitaken zer nahi gisaz bere lekua hemen!
|
|
|
... eta eskuan ditudanak botatzen ditiat, ikatz ziria, errauts gorri kutxa, lastargia eta guziak, azken begirada bat eraman orma marraztuari, gorriz ikurtzen baitu orain ene senide arraren azken borroka, basa idi piztiaren adarren puntan zendu baita, ni bakarrik
|
utziz
, ene umeak hazteko, ene eme lagunak babesik gabe, eta orain norat joan... elurra zuri zuria erortzen duk atertu gabe...
|
|
|
... baina, azken gauza bat egiteko gelditzen zaitak, eta
|
utzi
behar nauk bakarrik, hixtu soinua jo behar diat, hitzemana nioan, zeru gorenetan airean dabilen hegazti basari agur bat egin behar diat, ene senide arraren arima berekin daramala, haren gogoa goiko hodeietan zehar aira dadin, kearen lanbroen eta lainoen artean murgil dadin... igitu behar diat... ene gorputza mugitu... eskuak gora, ileak harro... suaren itzalak egin mugimenduak jarraiki behar diti...
|
|
|
— Zaude, zaude, anderea otoi, nahi baduzu, galderak bukaerako
|
utziko
ditugu, gure bisitak segi dezan deus trabarik gabe, milesker. Beraz jaun andereak, erraten nuen bezala, historiaurreko gizonek ehizaz eta bizibideez artatzeaz besterik zuten gogoan, eta jakintsu handi handiengandik dakigu erlisione edo izpiritualismo mota zerbaiten seinaleak direla harpezuloetan ikusten diren tinta, margo, grabatze eta beste, baita ere orduko gizonek jotzen zuten histu soinu egiteko tresna horiek...
|
|
|
—... Argitxu?... agurtu dun Mixel?... bon... ongi... goai
|
utzan
trankil eta habil jostatzerat urruntxago.
|
|
|
—.. Argitxu!
|
utz
ezan geldik, ez duna ikusten aitarekin mintzatzen dela!
|
|
|
... egia dun, ikusten ez direlarik hobekiago ohartzen gaitun nola profitatzen duten... edo haurrek edo kabalek, funtsean, batera heldu dun. Garbiki erraiteko, aitortu behar dinat ontsa kontent ginela berak proposatu zaukularik etxearen antolakuntzaz arduratuko zela... ez gindinan auzo edo beste kanpoko bateri hori galdetzen ahal... ordaindu behar baita gero... ez... ez zutenan ez errefusatuko bainan... hola hobeki iduritu zaukun... gakoak eman diazkonau eta... aire joan gitun... zer aisaldi goxoan ginen... eta denak bere gain
|
utzi
... baratzeaz ere arduratu dun, uste’una?...
|
|
|
... egia duk, hamabost egunez bakarrik denak ongi joan dituk... lotsa nindian alta, zerbaitetan edo nunbeit huts bat egin nezan... ez, deus ere... egin beharra egin diat... zaudete gustuan, gazteak... denak zuzen... to, joan aintzin eman dirua ere hor duzue, gastatu gabean... konduekin karnetxoa
|
utzi
dauzuet... zuek egiten duzuen bezala...
|
|
|
Haurrak ezetz egin zion keinu batez, gizonak aitzurra lurrerat
|
utzi
zuen, ogi eta gasna zerra baten bila joan eta eman zion.
|
|
|
Onhartu zuen. Eta urruntxago, ezponda baten maldan, belhar eta lastozko ohantze xume bat eginik, gorputza
|
utzi
zuen lasaitzerat.
|
|
|
— Puttiko hori laneko on litaken, ez?... nik, horren adinean ahuntzak zaintzen nintinan...
|
Utzi
nahi datan, proposatu zuen Ximunek.
|
|
|
—
|
Utzi
–!
|
|
|
— Haurra berari
|
utzi
! Zer xedea!
|
|
|
Eske zoan: emaiten bazaioten, hobe; deus ez bazaioten emaiten, haurrak
|
uzten
zituen gaztainondoetako fruituetaz asetzen, edota miñardetan, sagardoietan, gosearen hiltzen eta edonor molde batez edo bestez bere ohantzekumeak hunkitu nahiz abiatzen balinbazen, lehoi eme errabiatu baten gisa bazakien oihukatzen.
|
|
|
Egun batez, eskola eta herria
|
utzi
zituen, oihanari buruz joateko. Guziak ondotik ibili gatikan bizpahiru egunez, nehork ez zuen atzeman eta ez zuten ulertzen norat eta zertarat joana zagon.
|
|
|
— Ez zakala beti dena beltz ikus, gaizo mutikoa! Irri egin ere badiauk ba, bigarrren pentze hura hartu dularik, gure gibeletik hixtuka ari zen ihiztari zozo hua lekian gainean
|
utzi
diauk, ba ala ez?
|
|
|
Abiatu orduko bizikletako errotak zilatu zizkion alanbre puska batzuen gatik eta kasik han berean, bi zapeta ferratu zikinduak eta bustiak harrapatu ditin: lotsak harturik han
|
utzi
ditin eta jandarmeen abisatzerat joan dun. Bidean apezari kondatu dion ze gertatzen zen eta hunek, ustez eta zerbait bitxi gertatu zela herrian, zeinuak jo arazi ditin...
|
|
|
Sapa bero batek perekatu zion begitarte eta gorputz guzia" zer goxoa hotz hunekin" ikusiz behiak etzanik, hausmarren, zoin gustian ziren. Bat edo beste xutitu zen ustez goizeko bazka emailea jin zeila eta kaka tonto bat erorterat
|
utziz
, plist plast, marrakaz ere hasi. " Hemen ere gauzak ontsa direla erran nezakek" alde guzitarat so eginez," tresneria hor duk, xixpa, arrestelia, akulia, kotxia... ez diat deus falta... zer mila debru zian azantz hori ordian?
|
|
|
Gero izanen da zure aldi!
|
Utz
nezazu aferaren presentatzerat! Gero mintzatuko zira!
|
|
|
...la eta jandarmek ez dutela nihun ere atzeman, ikusiz ez dela frogarik nola zuk ebatsi duzun, bakarrik Pettanek dituela ikusi hexak zure etxerat buruz joaiten eta hortaz ez dela frogatzen ahal zuk egin duzula ohointza, ikusiz zure kasua, zure familiaren egoera eta gainerat bihurtuak zauzkitzun egintzak ukatzen ditutzula zin eginez, guk epaileek, erabaki dugu kondenarik ezin dauzugula eman eta libro
|
uzten
zaitugula, bainan kasu haatik beste gisa hortako afera bat azaltzen balin bazauzu! Hortan bukatua da zure auzia eta orai zoazi zure etxekoen ganat!
|
|
|
botoin bat zapa eta bolanta itzul, bera bazoakan! Laster behar izan diat amentsa
|
utzi
entzutean: " zer behar duk hik arnes huntarik?
|
|
|
" Ez diauk hola
|
utzi
behar gaizoa..."
|
|
|
Eta bi oren, bakarrik, eman ditut idazteko... gogoratu ez zautana! Nire izpiritua bihurdikatu orde jakiteko zer ikuspundu agertu behar nuen, ikusle ala jokolari, erromantiko ala egikor, teknikari ala olerkari, edo sinboliko ere, nahiago izan dut
|
utzi
ene arkatza zorrokatzerat, eta berarekin ene gogoa, orai artean nik bakarrik aditzen nintuen" ezkil zeinu" batzu zueri (eta gain gainetik, ene arduradungaldazaleer, nunbaitik ere!) entzunarazteko eta azaltzeko.
|
|
|
... bon, bena ontsa joan dituk aferak... eta hobe! Funtsian, gustian gituk ba... zonbait egunentzat joaiteko eta etxalde guzia bere gain
|
uzteko
! Gu iguzkian beltzatzen ari ginelarik ondartzan... goxoan... eta bera egunoroz jin duk kabale bazkatzerat, behi, zezenko, ahate, oilo... eta zakur ta gatuak gainerat...!
|
|
|
Erran behar da, Lapixtegitik eskolarateko edo elizarateko bidea ez zela nola nahiko bidea; luzea eta makola zen, patartsu, dena arroila, sasi, arroka ta zilo, lohi edo erhauts aroak nola
|
uzten
zuenean eta han ibiltzeak ez zeion ez arrangura kalkula edo katiximan emaiten! Eta norbaitetaz mendekatu nahi zutenean bide horren desgrazia orotaz, ardurenian apezari edo errientari bihurtzen zituzten beren erranahiak.
|
|
|
Hola hire ikusteak bihotza daldaran ezartzen daitak, barnealdea airean, malkoak begira heldu zaizkiat. Hire bakean
|
uztea
baizik ez diat ikusten aterabide bakar bezala". Eta doluminez hanturik, bazoan kartabla eskuan, etxeko ganbara zoko eta ilunean nigarren gordetzerat.
|
|
2008
|
|
|
|
Utz
ni kantatzera:
|
|
|
Urte batena baduzu hola segituz! Zuk duzu nahi izan ni nintzela mintzatuko!
|
Utz
nezazu beraz, nahi dudan xendretarik ibiliz, ixtorio honi eman diezodan behar duen osotasuna. Gillome jauna!
|
|
|
Gillome jauna! Beraz, arats batez duparen pekaldeko jar lekuak
|
utzi
genituen, kanpoko sedenetik hobea kausiturik duparen barne aldeko epeldura.
|
|
|
Bestek, aldiz, ezetz, zurien eskualdean dagola gizon kopuru garrantzitsuena, gorriek nahi zutena erranik ere. Ikusiz bozak goraxko altxatzen hasi zirela, Joanes, etxeko nagusiak ez ditu
|
utzi
bazterrak samintzera. Hitza hartuz erraiten deie: Ikusteko zein eskualdek daukan gizon andana bizkorrena, nik uste dut elkarren arteko kondaketa baten egitea zenuketen hoberena.
|
|
|
urtez artamendu hoberenak eman zizkion bere amak. Hark, bera eritasunak jorik,
|
utzi
gintuen beste mundurako, duela hogei urte! Iduri eta bizi errealaren zerbait gaztigu kargaren eremaile naizela.
|
|
|
Hor behar ziren ikusi gizon kuraiosak lehergailu edo zerbait gertakizunen beldurrez. Lagunak beren gisa
|
utzirik
: ni lehenik, besteak gero!
|
|
|
Mikele laster oartu da Peio honek, jaun haundi baten antzea izan arren, diru gutti duela ostatuan xahutzen eta horko egonaldiak ez ditu bakarrik denbora pasa egiten bainan ere Marie Leona ederrarekin zenbait elebide idekitzea gatik. Aratsetan, Peio da azkena ostatua
|
uzten
duena. Ez bakarrik ostatua, bainan iduri luke, Marie Leonaren uzteak dolu gehiago ematen diola...
|
|
|
Mikelek, alegiazko sorgin bilakatuak, ongi segitzen ditu bi amoros hauen harat honatak, entzuten hauen solasak eta arats batez, ostatua hetsi baino zenbait ordu lehentxago, berhiruez besteak ostatutik joanak eta, nahi izan ditu biak hor berean
|
utzi
erranez lo egitera zoala. Bainan, deabru hori, gatu bat bezain ixil berriz itzuli da eta ate gibelean barrandalari ipini eta horra, zer entzun duen gure sorgin gazteak: Utz nezazu otoi nere lanean!
|
|
|
Mikelek, alegiazko sorgin bilakatuak, ongi segitzen ditu bi amoros hauen harat honatak, entzuten hauen solasak eta arats batez, ostatua hetsi baino zenbait ordu lehentxago, berhiruez besteak ostatutik joanak eta, nahi izan ditu biak hor berean utzi erranez lo egitera zoala. Bainan, deabru hori, gatu bat bezain ixil berriz itzuli da eta ate gibelean barrandalari ipini eta horra, zer entzun duen gure sorgin gazteak:
|
Utz
nezazu otoi nere lanean! Ez etor, otoi, nere gogo bihotzen urduritzera.
|
|
|
Bainan, deabrukeriaren mixterioa, zurubipetik iragan da abere erhotua, zurubia, Peio gainean, aberearen bizkarreko abarren gainera uzkailtzen zuela! Zoaz bada jakitera, zer mirakuiluren mixterioz doan erronka latzgarri hau, ondarkinik
|
utzi gabe
, Errekaldeko xarari buruz.
|
|
|
Xemartin xaharra, zainak altxatua, lasterka eta galtzoin has jeutsi zen korrale ixkinara eta hor zuen entzun, intziri batean bezala, norbait mintzatzen: Kasu Xemartin!
|
Utz
otoi pasagia Triuxela sorginari!
|
|
|
Hau, badakigu lilura jokolaria zela, bainan gazterik eritu eta hil zen artixt hori. Mikele gazteari
|
utzi
zizkion bere ontasun puxkak, heien artean auto bat, kasik berria, mutikoak orain ongi baliatzen duena. Beribil horren barne parte bat joko egiteko tresna ttipi eta zingoleriaz betea da.
|
|
|
Ikusten dugun bezala, anaiak eperik ez
|
uzten
. Bestelako jokamoldeak hartu behar.
|
|
|
Bittor, iztildua hau ere, laster urrundu zen hortik, harrabots guttiago eginez, baitzakien, horrek, ixtorio horren mixterioa. Denak Peioren inguru emanik zeudelarik bere tenorean iragan da jendeketakoa ere, bere bidea segitzen zuela Peio hor berean
|
utzirik
.
|
|
|
Hau hasia zaio doi bat dudatzen eta telefonoz finki errana dio hitza atxikiko duen, ba ala ez eta gerokotz, ekainaren 25ean, goizeko hamarrak baino lehen etzuela astirik amerikano horren ikusteko! Har edo
|
utz
! Erran gabe doa Peio hasarre handitan sartua dela itzalpeko Triuxela horren aurka.
|
|
|
Hamar lagunek hartu zizkioten puroak berarentzat bat ere ez baitzitzaion gelditu. Zigarro ontzi hustua Marie Leonan eskuetan
|
utzi
du. Bixtan da pipariek, ukan opariak segidan piztu zituztela.
|
|
|
Gure bi sorginek aztatzen dute berek egin lanaren ondorio okerra! Hau astokeria to!_ Zer derasazu?
|
Utz
nezazu!, dio Peiok, izitua, ez dut astirik hemen egoiteko, auto gidaria haiduru dagokit eta. Astia hartu duk, xehetasun zerbait guri eman gabe ez haiz hemendik higituko, puttikoa!
|
|
|
Peio, ahate bat bezala lepokotik hartua! Izerdi hotzak zirriztan eta zuritua, deus ez daki halabainan, otoizka ari zaio:
|
Utz
nezazu, beltztua bazara ez da nere hutsa!!
|
|
|
Marie Leona lotu da Petan Gorriaren besotik, erranez:
|
Utzazu
gizon hau, ez baita hobenduna! beste norbaiten azpijokoa da Horra puro ontzi hutsaren barnean atzeman dudan papera," Triuxela sorgina", izenpetua! Ez dut nik sorginetan sinesten!, dio Petan Gorriak. Ez nik ere, bainan azpi jokolarietan bai, dio Marie Leonak.
|
|
|
Peio, telefona
|
utzirik
itzuli denean, harritu da ikustean, Marie Leona, bekoz beko, tente xutean zegokiola erranez: Nahi nintuzke xehetasun garbiak orain artean gorderik zinaukan afera horri doazkionak. Ez du iduri pollitegia dela ere! O, Marie Leona!
|
|
|
Ez haizela griñatu, orain pausa hadi goxoki. Nolaz mintza ahal zindaizke zu hola, ama. Maiana hire ikustera etorri baita gurekin, egun berean, eta zerbait erraiteko ere badiket, hain segur. Orain
|
uzten
zaituztet biak buruz buru.
|
|
|
Eta bestea. Ezagutzen duk naski, gela honetan sartzera doan andere eder horrek berak emanen dauk erantzuna! Orain biak
|
uzten
zaituztet O, Marie Leona! Ene biziak sentsurik ez du zu gabe, o, ene maitea, barkatzen ditazu beraz?
|
|
|
Hala ere, entzule maiteak, ez zaituztet
|
utziko
gaur hemen kondatu gabe, ene bizi guziko ahalkea emana ditan ixtorioa. Doi doietarik egin zuen, ez bainuen emazteki arraza, ene bizikotzat gohainditu.
|
|
|
Solastatu ere polliki. Laudorioka hasi zitzaidan, erranez ileak doi bat luzatzera
|
uzten
banituen ene beharriak kukutu lezaizkitela, gisa horretan, arras haren karako mutil eder bat izan nindaikela. Eta ni xoratua!
|
|
|
Eta ni xoratua! Erran nion baietz,
|
utziko
nituela segur nere ileak luzatzera aztaletaraino behar bazen ere! Zer ez nezake egin zurekin aldi goxo batzu jastatzeko asmoan! Nahi duzunean zatozkit! Izengoiti bat emanen dizut:
|
|
|
Larunbat arats orhoitgarri horretan, afal orduko aitaamak
|
utzirik
, ene logelara jo nuen. Hor, jantzi ederrenetan beztitu nintzen:
|
|
|
Mikele eta Bittorren nahia da bertsulariek kanta dezaten pausaldi horren karietara Otoan eremanak dituzte Piarre Beltxa eta Emilio Mizpirategi. Xemartinek egin ongi etorriaren ondotik, Antton Xabatene, auzapez ordeak, goraipatuz goiz honetako giro airosa, Porroxkenekoak eskertzen dituela,
|
utzi
du hitza bertsolarieri. Anartean, emaztekiek, besoetarik zilintzo zakartzaten talo eta xingarrak hustu dituzte mahai gainetara.
|
|
|
Tokirat heltzean, hango ikusgarriak, bai eta ere ixiltasunak, harri gogor bilakatu nau! Zer ikusi duzu Betti, hola izitua izaiteko. Abereek elgar jana zuten! Batek ez dio besteari buztana baizik oso
|
utzi
. Aharra lekuan ez da orain bi buztan baizik gelditzen!
|
|
|
Aberats izaitetik berriz pobretzeak Zimurtu zeraizkidan bihotz ta hertzeak Han
|
utzi
bainituen atorraz besteak!
|
|
|
Oinez joana zen goizeko oren bata irian. " Mobilet" edo beribilkorra ostatu aldeko haritz ondo hurbilenaren azpian
|
utzirik
.
|
|
|
Barnean ziren amorosek zer bidaia egin zuten Iturxiloko askan bainu freskoaren hartzeko. Gaitz bide handian ezarri genituen! Hobe genuke egitate trixte hori ixilean
|
utzirik
! Gillome eta Katixak jakin balezate nork egina zieten lan tzar hori, ez da errana ez lezaigutela egin zerbait mendekio, dio erantzuten Battittak. Bono!
|
|
|
Aitatxik, begiak handituz: Errak, to Bittor! Nolaz nauk
|
uzten
hoin luzaz, goaitadura izigarri honetan, hire maiteñoaren izena neri ere jakinarazi gabe?
|
|
|
Atea idekiz eta jauzian doa negarra entzuten duen tokira eta sukaldean kausitzen Helena, negarrez hipaka! Zerk zaitu bada hola penatzen, ene maitea? Non dituzu zure ama eta Graxiana. Xorroxtegira joanak dira! Zu bakarrik
|
utzirik
–Bainakien etorriko zitzaidala! Zerendako zaude negarrez. Gure ama maitearengatik dut negar egiten, nekezia handian sartzera doalakotz! Zer gertatzen zaio bada. Goiz honetan etorri zaigu etxera gure oseba Peio amerikanoa eta paper hauk utzi dizkio. Ez du denbarik galdu! Goizeko seietan ostatuan zen.
|
|
|
Atea idekiz eta jauzian doa negarra entzuten duen tokira eta sukaldean kausitzen Helena, negarrez hipaka! Zerk zaitu bada hola penatzen, ene maitea? Non dituzu zure ama eta Graxiana. Xorroxtegira joanak dira! Zu bakarrik utzirik. Bainakien etorriko zitzaidala! Zerendako zaude negarrez. Gure ama maitearengatik dut negar egiten, nekezia handian sartzera doalakotz! Zer gertatzen zaio bada. Goiz honetan etorri zaigu etxera gure oseba Peio amerikanoa eta paper hauk
|
utzi
dizkio. Ez du denbarik galdu! Goizeko seietan ostatuan zen.
|
|
|
Peio, igande goiz honetan, ostatutik lekura Leixturrean izana zen beraz, paper famatu horiek arrebari
|
uzten
zizkiola, beren mehatxu guziekin. Handik segidan Xorroxtegira joa zuen bere bazkaltzeko.
|
|
|
Honek, bere aldian xutiturik, erantzuten dio Peiori: Amerikano jauna, ikusi baninduzu duela bi urte aisez ere ttarragoa kausituko ninduzun. Nolakoa zinen bada duela bi urte. Zizari platel mintoak jaten ari ninduen! Bono, zizaritsu da hemengo ixtoria! dio Peiok zigarro puroari tirako bat eginez.
|
Utz
nazazu otoi ni hemen kondatzera, zer gisaz" tenia" hau sarturik hertzera, zidan lotu ni janez bizia kentzera, laster mundu honetarik nendaman bertzera. Hainbeste ogi zerra arraultze ta kosko, beti gosean bizi, asea nehoizko, egun bakar batean janez bi oilasko, ene molts txarrarentzat aise soberasko...
|
|
|
Jendeak alkuetarik xutitu eta txalokaldi eder bat egin du. Musikariek ufatu dute balitzandarrek berena daukaten herriko" Himo" saindu hori," Sor lekua
|
utziz
geroz" airean denek kantatuz:
|
|
|
Xorroxtegiko Ama Joanaño eta Aita Ganix, beren seme Peio amerikanoarekin eta hauen alaba Maiana Leixturrekoa bere bi alabekin, Helena eta Graxiena. Hor dira Porroxkeneko Maria eta Xemartin, beren artean daukate, alaba bat bezala, Marie Leona, orain alde bat berekin etxean daukate, honek ostatuetako zerbitzarigoa
|
utziz
geroztik. Gehiago dena, etxea erorgiaz emaiten diote, hauek artatu saritan.
|
|
|
Hemen zen behar entzun, Ganix Xorroxtegi, Peioren aita oihukatzen: Ez
|
utz
arrotz horiek hemendik joaitera, egiaz behar digute erran, goitikatuz aitorraraziko badiozuete ere, nor diren, nongoak eta zergatik dabiltzan hemen gaindi?
|
|
|
Aro berrieri segitzeak berak mila deabruen lanak emaiten zituela... Panpile Iturhotx holaxet mintzo zitzaioten: Gure mutiko horri
|
uzten
diot orai etxeko segida, bainan horra, nago gorputzez bezain azkar dagoenez izpirituz! Deplauki errana dit ez duela moda zaharrean lan egingo!
|
|
|
Erran diot bai: " sal ezak behi pare bat, hiru ere, nahi baduk, behorra eta nahi dukan arneseria, bainan astoa
|
utziko
duk, he. Sobera zerbitzu egiten dik etxean eta jakin ezak oraindik, ni bizi naizeno asto bat izanen dela gure etxean!"
|
|
|
Zendako,
|
utzi
naun beste batendako! Behar nuena hiretako
|
|
|
Ez genakien Aita,
|
uztean
elgarri
|
|
|
Aintzineko dantzariak, zirurikan eta bazkaltiarren buruen gainetik, bakoitxari erakusten zieten esku puntan zaukan gutun azal bat. Iduri bakoitxaren aintzinean
|
utziko
zuen azal hori, bainan, brixtez berriz har eta ondokoari lan bera egiten. Azkenean gizon arrotz horren aintzinean utzi zuten, horiek ez zeukaten arrotza, gero, segidan bestaldeko atetarik kanporatu ziren.
|
|
|
Iduri bakoitxaren aintzinean utziko zuen azal hori, bainan, brixtez berriz har eta ondokoari lan bera egiten. Azkenean gizon arrotz horren aintzinean
|
utzi
zuten, horiek ez zeukaten arrotza, gero, segidan bestaldeko atetarik kanporatu ziren. Hor zegoen jendeak txalotu ere zituen, axurant horrek ere ba.
|
|
|
1 Herri honetan bizi diren izaite batzueri oroitzapen hitsak
|
utzi
dituzulakotz
|
|
|
Epaileen arteko auzian erabakia izan da: zure andreari bizia
|
utziz
, aratsaldeko hiruak laurden guttitan zuri lepoa pikatzea!
|
|
|
Axurantak, eta bere andre bilo kuxkulatuak,
|
utzi
zituzketen, behin betikotz, eskualde hauetan bazter ikuska ibiltzeko xedeak.
|
|
|
Emilio, mikroa
|
utzirik
itzuli eta, entzuleeri agur bat eginez, doa Pettan Ildoxuriren aldean jartzera. Entzuleak, dena beharri, harria bezain ixil egonak dira Emiliok, Argia, gai hori lantzen erabili dituen hitzen adierazpena ongi ulertu nahitan.
|
|
|
Karia hortako, nahi nezaikezue, ezustetako opari bat egin. Ongi tinkazkitzue gerri uhalak eta orain,
|
utz
ni bera!
|
|
|
Ainitzek iragan lau egunetan gutti baitzuten harturik. Joanes auzapezak ez du kenka hori luzatzera
|
utzi
. Brixtez, xutitu eta bi hitz hauek entzunarazi dizkiete herritarreri: Adixkide onak:
|
|
|
Gora Balitzaneko gazteria eta balitzandar guziak! Aldean ditudan gizon hauek zerbait erran gogo dizuete naski, haueri
|
uzten
dut hitz egitea.
|
|
|
Txalo aldi luze baten ondotik, gizon ezagutu hauek zenbait hitzez eskertu dituzte auzapeza eta herritarrak. Mintzaldi nagusia Piarres Xalari
|
utzi
zuten. Hau holaxet mintzatu zen: Andere Jaunak, badira bai, hemen mintzatzeko ni baino ezagutza haundiagokoak.
|
|
|
Biharamuna, Ekainaren 30eko ortziralea, Mikele bere autoan gidari eta eskuin aldean Bittor. Gibeleko jarralkuetan Maiana bere bi alabekin doa hirirat, Peioren legegizonaren ikustera, horren eskuetan
|
utziko
dituzte zor dituzten diruak. " Hau atsegina!
|
|
|
zutituz, egurrari ihardukiz, loturari indarka eta tiraka ari izanik, zepotik libratu zen. Han
|
utzi
behar izan zituen haatik, beharri puntta bat, bi aztapar, ezpain puska bat, eta pairamen samin saminari eutsiz ihes egin zuen, erreka batean sartuz zalu zalua. Igerika zeharkatzen zuen ur freskoan bere zauriak eztitzen zituela, Gorrail agertu zitzaion.
|