|
2000
|
|
|
Besteak ekuatoreekonomikoa irudikatzen du, horren arabera, lur aberatsek? eta, lur pobreek, hedadura bera
|
dute
munduan. Baina zenbakiek beste errealitate bat erakustendute.
|
|
|
Oinarri ikaragarri hauetan, nekazaritzan eta meatzaritzan ezarritako mundukoekonomia dugu, zeinean kafea, kotoia, azukrea, kakaoa, urrea eta zilarra ustiatzeko, lan bortxatua eta produkzio esklabista erabili zituzten. Mundu mailako ustiakuntzahorretan oinarriturik, hiru gizalditan zehar, Espainiak, Frantziak, Portugalek, Britainia Handiak eta Herbehereek beren hizkuntza, kultura, erlijioa eta baloreakezarri
|
zituzten
mundu mailan. Eta hemen dugu Kapitalismoaren mendiaren magala; gaur egungo gizateria eta gaur egungo izatea baldintzatzen duten benetako oinarri ekonomiko, sozial, politiko, kultural, linguistiko, erlijioso eta etikoa.
|
|
|
Zernahi gisaz, ikusia dugu gorago etorkizunak lehentasuna
|
duen
mundu errealekodenbora, beste nahi baterantz zuzenduriko nahia dela, eta nahi hori gizatiarra dela; etagauzatzen duen ekintza, gizakiaren muina. Proiektuaren denboraren presentziaerrealak, gizaki?
|
|
|
Asko emendatu dira aukerak Mendebaldeko herrietan, eta ez bakarrik entretenimenduaren alorrean, informazioan espezializaturik dauden estazioak ere baitira. Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua
|
dute
munduko hainbat estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko. Tele informazioaren alorrean CNN da egun leaderra (munduko berrehun estatu baino gehiagotatik sintoniza daiteke).
|
|
|
Irratilariek baliabide onak
|
dituzte
Mundu Zabaleko Sarean (WWW) notiziei buruzko datu berriak eta lekukotasunak lortzeko. Ekai informatiboak ikertzen eta iturriak bilatzen, bilatzaile eta meta bilatzaileekin hasi ohi da irratiko berriemailea.
|
|
|
Aipatutako kobazuloek badute berezitasunik. Pozalaguako kobazulo ikusgarriak, esaterako, ospe handia
|
du
mundu osoan, estalaktita eszentrikoen aparteko adibidea baita. Santa Isabel de Ranerokoa berriz, forma harrigarriak izateagatik, saguzar kolonia garrantzitsuaren babeslekua delako eta bertan hartz hezurrak aurkitu zirelako da ezaguna.
|
|
2001
|
|
|
Era berean, Aragoiko lurraldea eta bertako gazteluak bereganatu zituen. Horrela, gaizto guztiak botata, bere erregealdiko 20 urtean lagatu
|
zuen
mundua. San Esteban elizako portiko azpian ehortzi zuten.
|
|
|
adierazteko gai ez den eleberri errealistari, eredu literario berri batzukkontrajarri dizkiete autonomiaren belaunkideek17 Eleberriari eusten diotenidazleek neorruralista deitu zaion azpigeneroa sortu dute, zeina erdi historizistaerdi mitikoa suertatu den, eta gainerakoek ipuinerantz jo dute, bestelako adierazpideen bila. Maiz idazle berak bi norabide berri hauek aldizka edo aldi bereanesperimentatu ditu (Obabakoak da, apika, esperimentazio hauek laburbiltzen etasintetizatzen
|
dituen
mundua). Artikulu honen hasieran iradoki dugunez, 90ekohamarkadako euskal literatur esparruan, estetika errealistak, eta inoiz bainogehiago eleberriaren bidez?
|
|
|
Gauak eta Hiriak liburu konplexua eta anbiziosoa da. Ez
|
du
mundu bat sortu etaislatu nahi bakarrik; fikzioa lantzen ari dela ere agerian jarri nahi du, eta metaliteraturaz, literaturaren inguruan sortzen diren kezka eta planteamenduak, osatutadago liburua.
|
|
|
Liburu honen autoreak irakurritako perfumeei buruzko liburu gehienetan, argazkiekin apaindutakoetan batik bat, eskerrak ematen zaizkio Museo del Perfume de Barcelona delakoari. Museo horrek ospe handia
|
du
mundu osoan, bertan bildutako perfumeen ontzi zoragarrien kopuruagatik eta bere edertasunagatik. Ez naiz fisikoki bertan izan, baina bai birtualki, museo horrek Internet en daukan helbideari esker (www.perfum museum.com).
|
|
2002
|
|
|
Eta, nire ustez, ghettoaren aldekopolitika da zubi hori ezerezean gelditzeko arriskurik handiena dakarrena.Hemen ere, irakasle elebidunengan oinarritutako unibertsitatearen garapenaren esfortzua izan daiteke euskal unibertsitatearen sorkuntza abia dezakeena. Gainera, hizkuntza asko
|
dituen
mundu globalizatu batean, irakaskuntzak gero eta askotarikoagoa izan behar du hizkuntzaz, oinarrian dagoen izaera iraunkorra edukiko lukeen bertako hizkuntza ezarriz eta nazioarteko zenbait hizkuntza ere erabiliz.
|
|
|
– Baieztapen horrek argi uzten du, azkenik, hedabide masiboek ez
|
dutela
mundua bere konplexutasunean ulertzeko eta transmititzeko borondaterik.
|
|
|
Teknikei begiratuta, zeharkako publizitateak mezu inkonexoak helarazten dizkio ikusle/ balizko erosleari, eta honexek hartu behar du mezu horiek lotzeko ekimena. Lotura horiek, bestalde, norberak
|
duen
munduaren kontzepzioaren arabera egiten dira, zeren erabilitako nexoak, juntagailuak, mundu estereotipatuen adierazgarri pertsonalak baitira.
|
|
|
Kultura produktu mediatikoetan (tele serietan, filmetan eta abarretan), zenbat aldiz ez ote ditugun ikusi beltzak zurientzat lanean, indioak zurien zerbitzari, eta asiarrak zurien neskame! Zuriek, arraza moduan, beste guztiek baino pisu espefiziko handiagoa
|
dute
munduan.
|
|
|
gizarteak biltzen eta uniformizatzen ditu; bai eta apartatzen ere. Hizkuntza bereko hiztunak zeinuteria komun oso bat
|
dute
munduaz eta zeruaz, errelaz eta irrealaz. Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du.
|
|
|
Honela bada, errealaren ordezkoak bizitza eta existentzia propioak izan ditzake. Eta, erreala ez den irudia izan daiteke, eta halaxe da sarritan askorentzako, existentzia erreala
|
duen
mundu bakarra. Ordezkoa da erreala, beraz.
|
|
|
hedabideek eurek, duten zama informatiboa dela medio? eraikitzen dituzte ulertarazle kolektiboetarik asko eta asko; eta, arma kontzeptuatzaile publiko horren kontrola dela medio, bermaturik
|
dute
munduaren berrezagutza eta birsemantizazio propioa, euren nahierakoa, beren komenentzien araberakoa?. Gizarte kontrolaren erreprodukzioa ulertzeko, arma ideologiko garrantzitsua dira hedabideak, interpretazio publikoaren giltza kontrolatzen baitute, hein handi batean behintzat.
|
|
|
Batzuetan interesa daukagu beste kulturak ezagutzeko, beste batzuk direlako. Baina jakingura anekdotikotik aparte, besteen kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi
|
dugun
mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan. Besteen kulturak ezagutzetik jakin ditzakegu besteek munduaz duten kontzepzioa, eta horren bitartez harremana, komunikazioa, beraz?
|
|
|
Iruditeria kulturala eraikitzerakoan, agintari klaseek beste guztiek baino pisu espezifiko handiagoa
|
dute
munduan, euren posizionamendu sozialak bideratuta, jakina. Agintari klaseen kultura aztura propioek beste kultura ereduen aniztasuna jarri ohi dute kolokan, joera batzuk lehenesteagatik beste batzuen kontra.
|
|
|
Produktu mediatikoak ez
|
du
mundua demokratizatzeko eta edertzeko giltza magikoa. Baina lagun ona izan daiteke gauzak bestela ere badirela ikusteko.
|
|
2003
|
|
|
Lehengo irakaspen garantzitsu bat dugu, hasieratik ikusi dugun legez, dinamikaglobalak eta lokalak baturik doazela. Hots, merkatu energetikoak globalizatzenbaldin badira edo esaten den moduan, energia liberalizazen bada, horrek ondoriozuzenak
|
ditu
mundu osoan, EBaren barnean eta kanpoan. Eta eragina merkatulokaletara heltzen da, euskal kasua paradigmatikoa izanik.
|
|
2004
|
|
|
MCC ko nazioarteko eragiketan lehendakari-ordea den J.M. Herrastiren hitzetan: «Buruan nazioarteko Korporazioa badugu, industria demokraziazko kutsuberezi batez garatu behar
|
dugu
mundu osoko enpresa eta pertsonen arteko lankidetza eremua. Beste batzuekin elkarlanean aritzea, hau da,, multinazional pertsonalista?
|
|
|
–gorri, rcn intentsioakmundu guztietan begiratu eta mundu bakoitzcan gorri dircn gauzcn kiascak hartzen ditu.Kripkek idcia horiek guztiak darabiltza izen propiocn eta deskribapen zehaztuenarteko bereizketa azaltzeko. Izen propioak designatzaile zurrunak dira; designatzailc batzurruna da baldin eta objektu bera denotatzcn
|
badu
mundu posiblc orotan: –Aristoteles, izen propioak, csaterako, pcrtsona bera denotatuko du mundu dcnetan. nahiz eta munduhorretan Aristotelesck ez izan guk geurcan egozten dizkiogun ezaugarriak (mundu posibiebatean Aristotcles harakin izan z.itckeen, eta ez filosofo. baina edozelakoa izanda ere. Aristotcles?
|
|
|
–lauren erro karratua? deskribapcnak, adibidez, zenbaki bera dcnotatzen
|
du
mundu posibie orotan.7 HIZKUNTZA ETA TESTUINGURUA; INDEXIKOAKFregeren arabera, perpaus baten zentzua pentsamendu bat da. Fregek, pentsamendu?
|
|
|
Beraz, analitikoak direnean, haien aprioriko justifikazioa nabaria da. Azken buruan, a priori justifika daitezkeen proposizioak definizioaren mendedaude, nabariaketa tautologikoak dira, etacz
|
dute
mundu matcrialari buruz ezer adierazten.
|
|
|
eta, bihar eguzkia aterako da? usteak
|
dituen
mundu errakitikoa baldin badugu, hemen ez dainkontsistentziarik sortzen, baina argi dago ez dela nahikoa bi uste horiek justifikatu ahalizateko. Beraz, usteek erlazionatu egin behar dute elkarrekin, sistema edo taldea ez dadinizan soilik metaketa; usteen arteko inferentzia antzeko zerbaiten bttartez elkarrekin erlazionatu behar dute.
|
|
|
bilatu nahirik dabiitzanak, egia den arren gai horrek nahaste moduko bat sortzcn duela hainbatetan. Bide hori naba, riagoa da hermeneutika metodoaz baliatzen direnengan, bereziki Paul Ricoeur batengan.Filosofia horrek hausnartu nahi
|
duen
munduak pertsonen nahi eta behar sakonak jasotzenditu cta hortik datorkio erlijioarekiko iotura, hortik sortzcn diren antropologia mailakogogoetarekin.Sailkapcn honetatik at geratu dircn bi fiiosofo aipatu nahi ditut: Henri Bergson etaXabier Zubiri.
|
|
2006
|
|
|
Guztiagatik ere, uste
|
dut
mundu sinboliko berriak sortzen ari direla euskararen munduan, euskaldun tradizional eta uniforme zaleei arrotz eta ezerosoakegiten zaizkienak. Eta hori ez dugu gure literaturan islatzen jakin.
|
|
|
Izan ere, kolokan jarri denean guztiok konpartitzen dugun zentzu traszendentearen existentzia, banako anitzek sortutako zentzu pluraltasuna bilakatu da nagusi. Halako baldintzetan botereak dagoeneko ezin
|
ditu
munduaren gaineko irudi tradizionalak erabili batzuen pribilegioak eta besteen obedientziak justifikatzeko (irudiok eskaintzen duten zentzuaz baliatuz). Gizarte modernoek berezkoa duten balio politeismoak legitimazio krisi potentziala dakar ondorioz.
|
|
|
Arrazionalizazioak intelektualizazio prozesu bat dakar, eta horrek baditu bere alde onak eta ez hain onak. Errealitatearen menderatze teorikoa nabarmena da, abstrakzioan irabazten duten kontzeptuen bidez. Arrazoiak berezkoa du zentzubeharra, beharrezkoa
|
du
mundua interpretatzea zentzua duen, kosmos, ordenatu gisa.
|
|
|
Zentzu galeraren tesiari dagokionez, ondokoa da modernitateak dakarkiguna: balio esfera autonomoak bereiztearekin, zentzua igortzeko funtzioa
|
duten
munduaren irudi metafisiko erlijiosoen batasuna hautsiko da. Gizarte modernoek integraziorako gaitasuna galduko dute.
|
|
|
Baina, ikusi dugunez, Lurreko puntu batean eguerdia den bitartean, beste batean, gauerdia izan daiteke. Beraz, argi dago irizpide hori erabiliz ezin
|
dugula
mundu osorako ordu unibertsalik finkatu.
|
|
2007
|
|
|
Nerabezaroaren garai lokaztuaren ondotik, gaztearen nortasuna errotzen da.Inguruan
|
duen
mundu errealari eta birtualari buruzko ezagutza zuzenak etazeharkakoak etengabe erabiltzen dira bere pertsonaren onerako, bere esperientziakesaten dionari jarraikiz. Errotua dago, jadanik, bizitzak eskaintzen dizkion estimuluak antzemateko, onartzeko edo errefusatzeko modua, eta horrek nortasun baterakusten du.
|
|
|
Oro har, hauxe da kritikaren funtsa: merkatu globalak, ez gizagarapenak edo askapenak, behar ditu milaka produktu berri, bereizi eta deigarri; merkatuak, ez munduko elkartasunak, behar
|
ditu
munduan zehar dabiltzan langilemerkeak eta morroi berriak; merkatuak, ez kultur garapenak, behar ditu kulturaarteko aldeak gutxitu eta mugak ezabatu. Analisi kritikoak ere funtzio ideologikoak ditu:
|
|
|
Euskal herritarrok geure gorabehera politiko eta kultural hurbilak direnakdirela ere,
|
badugu
mundu aldaketaren eragina gure gain. Eta ez gara estralurtar, osterantzean:
|
|
|
Gisa horretako mundu batera jaio etabertan hazi denak ez omen du alternatibarik ezagutu, mundu agerikoa eta dudagabekoa zaio ingurua. Erabateko lotura psikologikoa
|
du
mundu horrekiko; ez duinongo autonomia pertsonalik. Gizarte modu horietan errepresentazio sistema edoordena sinboliko diskurtsibo bakarra omen dago, sistema hori erlijio sistema sakratua da, ezin da aldatu.
|
|
|
Baina Estatu Batuek badaukate aparteko abantaila, alegia, munduan beraiekdira pribilegiodunenak zeren, beren borondatearen arabera, munduko erreserbamoneta inprimatzeko monopolioa baitute. Gainera, kanpo zorra bere monetanizendatzen
|
duen
munduko herrialde bakarra da. Atzerritarrek kanpo zorra dolarretan izendatua duten bitartean eta Estatu Batuei, beren moneten eta zerbitzuenbidez, dolarrak erosi behar dizkieten bitartean, Estatu Batuek kanpo zorradolarretan, i.e., beren borondatez inprima dezaketen moneta propioan, izendatzendute.
|
|
|
Hortaz, alde batetik, Estatu Batuek beren nagusitasun ekonomiko eta monetarioari eutsi nahi diote, hemen aipatu diren zenbait politika monetario direla medio.Baina beste aldetik, etengabe bere burua gehituz doan nazioarteko kapital finantzario espekulatzaileak, zeinak 1,5 x 1012 bilioi dolar mugitzen dituen egunero, bere eraginak
|
ditu
munduko moneta nagusietan, bereziki dolarrean eta euroan.
|
|
|
Ikaskuntzan oinarritutako teoria bat den arren, Bandura ren ereduak badukonduktismoaren jarraitzaileengandik bereizten duten zenbait ezaugarri. Watson-ek (ikus 3.2.1.3 atala) determinismo anbientala aldezten zuen; hau da, gizabanakoainguratzen
|
duen
munduaren eraginaren jasaile pasiboa dela. Bandura k (1977,1986), berriz, elkarrekiko determinismoa proposatzen du; hau da, giza garapena, pertsonaren (haren gaitasun kognitiboak, ezaugarri fisikoak, sinesmenak, jarrerak, nortasuna, eta abar), haren jokabideen (mintzamena, mugimendu gaitasunak, eragin truke sozialak, eta abar), eta inguruko testuinguru fisikoaren eta sozialarenarteko eragin trukearen ondorioa dela (Vasta, Haitz eta Miller, 1996; Shaffer, 2002).
|
|
|
Hala ere, gaur egun autore gehienek uste
|
dute
mundu sozialaren etafisikoaren artean alde nabariak daudela, bai objektuen ezaugarrietan, bai pertsonekhaiekin dituzten harremanetan ere (Vasta, Haith eta Miller, 1996).
|
|
|
4 asteko haurrek ezberdin erantzuten zutela beren eskuak kokotsaukitzen zienean eta beste pertsona batek ukitzen zienean. Emaitza horietan etaantzekoetan oinarrituz, egun zenbait autorek uste dute jaioberriak jaiotzetikinguruan
|
duen
mundutik bereizteko nolabaiteko gaitasuna duela; alegia, norberaren kontzientzia duela (besteak beste, Brown, 1998; Butterworth, 1992; Harter, 1998; Meltzoff, 1990; Samuels, 1986; Stern, 1985).
|
|
|
Gizakia eta gizartea ulertzeko oinarri berriak behar
|
ditu
mundu modernoak. Ohiko subjektibotasunari, elkar subjektibotasuna erantsi zaio (Habermas, 2003), hots, hainbaten artean, erkidegoan, hitzartutako eta kudeatutako subjektibotasun adostu berria.
|
|
|
Ondoriozta daiteke, hizkuntza bakoitzak bere hotsak bezala bere keinuak ere hala dauzkan moduan, bakoitzak halaber
|
duen
mundu ikuskera ere, «esan beharraren» egoera kitzikatu hartatik, alegia, herri bakoitzaren barne betetasun berekitik ilkia izanen dela hau ere.
|
|
|
Aurreneko eragilea hizkuntzan edonola ere izpirituan ikusi behar den ginoan, han dena da noski asmoa, eta hots artikulatuaren igorpena ere asmoa deitu liteke. Haatik bidea, hark nola jokatzen duen, beti bestelakoa da, eta kanpoko inpresioen eta barneko sentimenduen elkarreragintzatik hozitzen dira haren moldaketak [adigaiak], hizkuntzaren xede orokorrari beha, honek subjektibotasuna eta objektibitatea
|
elkarlotzen
baititu mundu ideal, baina ez erabat barneko ez erabat kanpoko baten kreazioan237.
|
|
|
egiten du. Hitz batean nik bildua
|
dudan
munduaren ezagutza edo irudia, enea soil da: hitz hori entzuleari esaten badiot, hotsak ez dio trasmititzen nire (munduaren) irudia, baizik eta eragiten dio kilikadura bat, piz dezan gogoan, berak hots horrekin josten duen bere irudia; eta (esangura «berdinean») erantzuten didalarik, egokitasuna berretsia da ene irudiarena berearekin (hein batean).
|
|
|
hizkuntza bakoitzaren mundu ikuskera (Weltbild dio berak: mundu irudia) hartzerik ba al daukagu munduaren interpretaziotzat (Deutung) eta munduaren ulerkuntza, adieratzat (Auffassung)? 1363 Ez da auzikatzen, hizkuntza bakoitzak
|
baduela
munduaren «eraketa semantiko» propio bat; eta eraketa semantiko horri bidezki iritzi ahal dakiokeela «mundu irudi» (mundu ikuskera) 1364, zeren eta mundua gizakiari eman lehenik hizkuntzan ematen baitzaio zerbait eratu legez1365 Coseriu goresle gartsua da Humboldt-ena eta haren hizkuntzaren mundu ikuskerarena («1822 urtea irauliarena bezala ikus daiteke hizkuntzalaritzan eta erabat hizkuntza... Guri, ordea, Coseriu ren testua argudiaketa gisa interesatuko zaigu, ez Sapir edo Whorf-en interpretazio
|
|
|
Asko munduan bezala bazen ama bat bere hiru semeekin. Zaharrenak [erran zion] joan nahi
|
zuela
munduz mundu sehi plaza bat atzeman arte eta emateko opil bat. (73 or.)
|
|
2008
|
|
|
Zentzu horretan, ikerlan mikrohistorikoek ñabardura interesgarriak eskaini diezazkiokete2 arau orokorrari. Tokiko historiaren ikerketa gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da gaur egun, eta ikerlan honek beste ekarpen bat izan nahi
|
du
mundu horretan.
|
|
|
Bigarren urtean, objektuaren bila joateko gaitasuna izango du, eta, horri esker, kausaltasuna zer den ikasiko du. Piageten ustez, hasiera batean ez dago desberdintasunik umearen barne munduaren eta kanpo munduaren artean; uste
|
du
mundutik datozkion usteak eta bere gorputzetik datozenak, denak, bat direla. Estadio horrek sei azpiestadio ditu.
|
|
|
Funtzionamendu egokia ziurtatzeko komunikatzen diren makina guztiek gutxienez helbide nahastezin bat eduki behar dute, IP helbidea. Horren arabera, Internet konexioa
|
duten
munduko makinetan ezin dira helbideak errepikatu, beraz, helbideen banaketa egokia funtsezko ezaugarria da. Horrek salbuespen bat du, geroago azalduko den intraneteko IP helbideen aukera.
|
|
2009
|
|
|
Inperio bakarraren agintea ezarri da munduan: AEBrena.Horrek, Ronald Reagan presidentearen garaietan piztutako neoliberalismosutsuarekin batera, berebiziko aldaketa ekonomiko, politiko, kultural eta sozialakeragin
|
ditu
munduan. Oraindik denbora da horren ondorioak benetan etabehar bezala balioetsi ahal izateko.
|
|
|
Bere tonu leuna gorabehera, Le Réveil Basquek min egiten zien hainbati, eta, haren eraginari zelan edo halan aurre egin behar ziotela eta, Eskualduna hamaboskaria (astekari bihurtu zen gerora) sortu zuten Baionan bertan, Luis Etxeberri Donazaharreko diputatugaia buru zutela. Erlijio katolikoa, errepublikaren aurkako jarrera12, familia eta tradizioa ziren haren ardatzak, eta euskara baliatu nahi
|
zuten
mundu ordena berriaren aurkako babes hesi modura.
|
|
2010
|
|
|
Konkretuki erran nahi
|
du
mundu osoko laborariek badutela eskubidea munduosoko produkzioan parte hartzeko. Herrialde bakoitzeko laborarien premiazkoeskubidea da beren herrien elikaduraz hornitzea.
|
|
|
babeste aldera. Horrek, ikaragarrizko ondoriosozialak
|
ditu
mundu mailan, teknologiaren jabetzaren ereduak zuzenean eragitenbaitu herrialde eta eskualdeen arteko hierarkia produktiboan eta merkatuetarairisteko lehia ahalmenean. Ikusiko dugunez, MMEk aldezten duen jabetzaereduarekin ETNen etekinak babesteko interesak gailentzen dira ezaupideak etapatenteak era zabalean barreiatzeko aukeraren kaltean.
|
|
|
Pogge k (2005) beharrezkotzat jotzen du bi galderanagusi egitea: a) nola da posible aurrerapen teknologikoak izan arren eta gureMendebaldeko ilustrazioaren balioak izan arren, muturreko pobrezia bere horretanmantentzea, honek berau pairatzen dutenei giza duintasuna ukatzen diela jakinik?; eta, b) oparotasunean gauden herritarrok zergatik ez dugu moralki kezkagarriaikusten gure balioak
|
dituen
mundu honek horrenbeste pertsonentzat abiapuntu etaaukera horren urriak eskaintzea?
|
|
|
Eta, aitzitik, pobreziaren aurkako borrokarako estrategien ezaugarri nabarmenena arrazoiak aurkezterakoan nazioarteko dimentsioak duen esangurarik eza, edokasurik onenetan, duen esangura apala da, bizi
|
dugun
munduaren elkarrekiko mendekotasuna horren nabarmena izan arren. Mantendu egiten da garapena eta pobreziaherrialde bakoitzaren arazo bezala ulertzen dituen munduaren ikuspegia.
|
|
|
Mantendu egiten da garapena eta pobreziaherrialde bakoitzaren arazo bezala ulertzen dituen munduaren ikuspegia. Bainaberdintasunetik egindako proposamen batek onartu behar
|
du
mundua, batez ere, biztanleria globalaren baitan zertzen diren harreman sozialen bitartez egituratuadagoela. Harremanok ez dira nazio estatuen barnekoak, baizik eta ekoizpen kapitalistaren sistema globalaren baitan aurkitzen dira.
|
|
|
Desberdintasun sozialak eta ekonomikoak sakontzeko joera duen eredu batindarrean
|
duen
mundu honek, aberastasunaren birbanaketarako helbururik ez duenheinean, seguru aski ez du gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasunabermatzeko ardura askorik izango. Izan ere, errenta desberdintasunek dimentsioaskoz larriagoak hartzen dituzte genero ikuspegitik aztertzen badira.
|
|
|
Gaur egun, 60ko hamarkadan gertatu bezala, hazkundearen onurak goraipatzen dituen diskurtso bat existitzen da eta horrekbirbanaketa neurriak hartzeko beharrik eza justifikatu nahi du. Gero eta desberdintasun handiagoak
|
dituen
mundu honen errealitatearen aurrean, Mendebaldekoherrialdeen ahaleginak merkatuaren funtzionamendua erraztu eta laguntza ofizialaren bitartez gauzak bere onera ekartzera mugatu dira. Baina errealitateak erakusten duenez, aukeren eta mozkinen banaketa hobea sortzeko beharrezkoak direnegiturak eta instituzioak ezarri ezean, merkatuak desberdintasunak sortzen ditu etaekitatea bilatzeko helburu arau-emaileak zenbat eta urriagoak izan, orduan etalarriagoak dira efektu hauek.
|
|
|
Gaur eguneko industri politika gehienekin gertatzen den moduan, mundu mailako lehiakortasunaren helburua azpimarratzea ez da kasualitate hutsa. Nazioarteko merkataritza eta kapitalmugikortasunaren sendotzearekin batera, gero eta garrantzi handiagoa
|
du
mundu mailako lehiakortasunak industria sektorearen garapenean.
|
|
|
Gaur egun, gero eta garrantzi handiagoa
|
du
mundu mailako ekonomian nazioarteko merkataritzak. Herrialde guztietan, gero eta enpresa gehiago aritzen dira nazioarteko merkataritzan, inportazio eta esportazioen bitartez.
|
|
2011
|
|
|
Eta bestetik, komunitate baten parte sentitzen dira, estatu edo nazioaren kontzeptua gainditzen duen komunitate baten parte. Ondorioz, jatorrizko iturburupuntu bakarra barik, erreferentzia puntu ugari
|
dituen
munduaren parte sentitzen dira.
|
|
|
Giza gorputza errepresentazio eta nahimen moduan ematen zaigu; gorputzean hezurmamitzen da, beraz, nahimena. Nahimena bere baitan den gauza eta munduaren esentzia da; errepresentaziorik ez
|
duen
mundua, gizakiaren sustantzia inkontzientea, bizitza bulkada itsu eta irrazionala da nahimena. Schopenhauer-ek dio ezagutzaren subjektua bere identitatearen bitartez gorputzarekin individuum gisa agertzen dela eta gorputz hori bi era guztiz desberdinetan ematen zaiola:
|
|
2012
|
|
|
Eta horrek esan nahi du bereziki euskarazko adierazpen kulturalak babestubehar direla; hain zuzen ere, euskal kulturaren gutxiagotasun edota mendekotasunegoera gainditu beharra dagoelako. Zentzu horretan, gaztelaniaz, frantsesez edobeste hizkuntza batzuetan ari diren komunitate linguistiko eta kulturalek onartu eginbehar dute euren hizkuntza eta kulturek
|
badutela
munduan zehar nork babestueta indarra eman; euskarak, ordea, Euskal Herrian bakarrik dauka sortzeko etabirsortzeko aukera. Euskara da herri honetako berezko hizkuntza, eta beronengarapenaren aldeko ahalegina egitea dagokio balizko Euskal Estatu bati.
|
|
|
nire bizinahia eta nire hil beharra eta nire arrazoimena dira arazoa.Izan ere. filosofiak. zientziak. esplikazioz beterik daude gizakia zer omen den.Baina ni ez naiz filosofietako zerki abstraktu hori. bere toki jakinarekin unibertsoan.noiznahi eta nonahikoa dena izan. ezpada existitzen naizen hezur eta haragizkogizon emakume galdu hauxe. Hautatu ez
|
nuen
mundu batean jaio naiz. aldatu ezindudan bizitza batean bizi naiz. Nire existentzia atzematen hasten naizenean. aurkitzendut. egon ez dakit zeinek hementxe ipinita nagoela. ez dakit zergatik. zertarako.Aurkitzen dut galderaz eta kezkaz eta minez beteriko izakia naizela.
|
|
|
Berdintasun, hazkuntza ekonomiko eta modernotasunaren leloari helduz errepresio zuzena, zeharkako gobernuak, indoktrinazio ideologikoa, asimilazio soziala, kulturala, hezkuntza eta hizkuntza inposatzea nahiz erlijio debekua erabili ziren tokian tokiko nortasun indigenak erauzteko. Kolonialismoa nagusi
|
zuen
mundu horretan «asimilizazioa» eginbehar «zibilizatzailea» zen. XX. mendeko lehen herenekoen pentsaera islatzen dute Burke goi mailako politikari estatubatuarraren hitzek:
|
|
|
Antzekoa aurkituko dugu Amazonian XX. mendean. Kasuak beste askoren antza
|
du
mundu mailan. Lurralde erraldoi hori estatu batzuen artean banatuta dago eta 60ko hamarkadatik hona haren konkista garapenaren sinonimo bihurtu da batzuentzat; beste askorentzat, ordea, desarrollismoaren ikurra.
|
|
|
Testuinguru horretan ordezkari indigena batzuk hasi ziren euren antzekotasunen kontzientzia garatzen eta elkarrekin lan egiteko beharraz jabetzen. Antzekotasunen artean aipagarria
|
dugu
mundu osoko indigenak batzen dituen kolonialismoaren esperientzia (Minde, 1995). Hori berebiziko erakusle etnikoa bihurtu da, batetik Laugarren Munduak duen nortasun eta proposamenaren berezko elementua delako, eta, bestetik, erresistentzian dauden herri bezala irudikatzen dituelako.
|
|
|
Ideia hau islatzen da Marcos komandanteak egin zuen proposamenean: «Mundu asko bere baitan
|
dituen
mundu bat» defendatzen zuenean. Proposamen hori egitean liburuko beste kapituluetan jorraturiko autodeterminazio eta ohizko gobernu zein kultura indigenen papera erreibindikatu eta goratu egin da.
|
|
|
Anaitasuna eta osagarritasuna izango dira oinarri oinarrizko printzipioak (Chuji, 2009). SMK k helburu
|
duen
munduan esplotatzaile esplotatu, batzertzaile baztertu antzeko dikotomiak gainditu egingo lirateke. Esan beharrik ez dago luxu, norberekoikeria, oparokeria, kontsumozalekeria eta xahutzearekin bat ez datorrela.
|
|
|
Kultura indigenan eta honek
|
duen
mundua ulertzeko irudian oinarrituko dira. Gizabanako zein talde indigenen ekintzen gibelean dagoen pentsamendu eta jarrera filosofikoa dugu.
|
|
|
Gauzak horrela, ikuspegi indigena batetik, autodeterminazioeskubidea duintasunezko (Anaya, 1991), benetako berdintasunezko eta diskriminazio ezari buruzko auzia da, iraupen kultural, etniko eta ekologikoarekin loturik dagoena (Tauli Corpuz, 2001), estatu eta nazioarteko erkidegoaren zilegitasunaren oinarriak kuestionatu eta erabaki eremu indigena baten sorrera proposatzen duena. Proposamenak estatua zentro
|
duen
mundu sistema batetik nazioa zentro duen sistema batera pasatzeko iraganbideak eraikitzea du helburu. Hau «consent of the colonized via nation to nation» (Short, 2002) filosofian oinarrituz erdietsiko litzateke.
|
|
|
Ingurumenarekin izandako ohiko harremana mantendu ezinak gauzak larriagotu egin ditu krisialdi kultural eta soziologikoa piztuz (Parajuli, 1990). Gogoratu egin behar
|
dugu
munduko herri indigena eta nekazari askok inguruko natura eta basoetan aurkitzen dituztela bizirauteko behar dituzten hainbat jaki eta lehengai (Shiva, 1997b). Horretaz gain euren nortasuna, kultura eta erlijioa basoari lotuta egoten dira (Colchester, 1999).
|
|
2014
|
|
|
Elkarrizketa bat gauzatu ahal izateko oinarri oinarrizkoa da solaskideenartean «konplizitate» moduko zerbait egotea; batean
|
duten
munduaren ezaupidepragmatikoak edo jakintza konpartituak emandako konplizitatea.
|
|
|
Ezagutza horren errainuak ager daitezke afektibitatezkofaktore edo alderdietan (esatari norentzakoen hurbiltasuna, begikotasuna), kulturalderdietan (bizibidean eta bereziki, literatur eta kultur ezagutzan, etikan, politikan.) nahiz gizarte mailako ezaugarrietan (belaunaldi berekoa izan edo ez, gizarte mailan, arraza eta jaioterrian...). Jakina da solaskideek batean
|
duten
mundu ezaupide horrekizango duela arrastorik diskurtsoan, edo, hobeto, bien arteko komunikazio trukean.
|
|
|
Mutur horretaraino iritsi gabe, enuntziatuparentetikoekin esatariaren eta norentzakoen artean dagoen interakziozko harremanaedo komunioa nabarmendu nahi da berariaz; solaskideak aurrez aurre baleude bezala, bien arteko feed-backa birsortu edo imitatu nahi da. Gainera, esatariaren hasierakointentzio xedea erdiesteko, eta norentzakoak mezua ongi aditu eta interpretatzeko, bien arteko kooperazioa edo elkarlana, auzolana, ezinbestekoa da, eta, horretarako, jakina, biek batean
|
duten
munduaren ezaupidea eta konplizitatea ezin saihestuzkoada.
|
|
|
Bistan denez, Jonek alkandora gorririk ez
|
duen
mundu posibleak askoz gehiago dira Jonekalkandora gorria duenekoak baino, baina zenbaketa horretaz abstrakzioa egingo dugu mundu posibleenmultzoa bitan banatzen delako argudiaketarekin jarraituz.
|
|
|
Galdegaiaren ekarpen komunikatiboari dagokionez, mundu posibleen etainformazioaren teoriari begira, baieztapenak mundu posibleak bitan banatzendituzten proposiziotzat har genitzake, horrela, (23) bezalako baieztapen batekmundu posibleak bitan banatuko lituzke: alde batetik Jonek alkandora gorria duenmunduak, bestetik Jonek alkandora gorririk ez
|
duen
munduak, azken horiek (23) kobaieztapenarekin bateraezinak izanik, (23b) 10.
|
|
|
«Plazako bertsolaritza gizonezkoek eta gizonen eran egituraturiko jardunada», baieztatu zuen Estitxu Eizagirre kazetari eta bertsolariak; gizonezko jakinbatzuek eta gizonezko horien eran egituratua, bistan da. Baina gizonezko jakinhoriek bazuten eta
|
badute
munduko gainerako gizon guztiekin, genero gisa, lotzendituen hari bat, gizontasun hegemonikoaren soinekotik (paradoxa onartzen bada) askaturiko harimutur bat.
|
|
|
Feminismoak emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna lortzea helburubilakatu
|
du
munduan zehar. Mendebaldeko gizarteek ibilbide luzea egin dutelorpen horri begira, tartean kolektibo, erakunde, talde, pertsona askoren lan etakonpromisoari esker.
|
|
|
Feminismoak eta marxismoak trabatuta gelditu dira mendebaldeko maximaepistemologikoetan, eta subjektu iraultzaile bat eraiki nahi izan dute zapalkuntzenhierarkia baten ikuspuntutik eta/ edo nagusitasunezko posizio batetatik, izan nagusitasunmorala, inozentziazkoa edo naturarekiko harreman estuagozkoa. Hizkuntza komunbaten jatorrizko ametsik gabe eta banaketa «maskulino» aurkakotik babestuko gaituenjatorrizko sinbiosirik gabe, baina, era berean, testu baten jokoan idatzita, non ezbaitago ez amaierako irakurketa lehenetsirik ez salbazio istoriorik, «nor bere burua»errekonozitzen
|
badugu
munduan erabat engaiatua dagoen izaki gisa, orduan ez dugupolitika oinarritu identifikazioan, abangoardia alderdietan eta amatasunean4.
|
|
|
Garapen kognitiboaren emaitza gisa, nerabeak beren eguneroko bizitzako teorien eraikitzaile entzutetsu bihurtzen dira. Umerik txikienek, beren berehalako esperientzian eta ezagueran oinarrituz, gertaera espezifikoei buruz orokortu ohi dute, inguruan
|
duten
munduari buruzko ondorioak ateratzeko. Nerabeak, berriz, informazio iturri zabalarekin koherenteak diren teoria orokorragoak eta integratzaileagoak sortzen saiatzen dira.
|
|
|
Depresioa
|
duenak
munduaren ikuspegi negatiboa du.
|
|
|
9.3.5.4 Parkinsonen gaixotasuna garunaren endekapenezko gaixotasuna da eta mila pertsonako batek
|
du
munduan zehar (Freedman, 1990). 55 eta 65 urte bitarteko pertsonetan hasten da eskuarki, baina inoiz 30 urtetik 55 urtera bitartekoengan ere agertzen da.
|
|
2015
|
|
|
Bere jatorrizko hizkuntza ingelesa da, eta honentzako 300.000 kontzeptu baino gehiago definituak ditu, baita horiei dagozkien 1.000.000 termino edo deskribapen baino gehiago ere. SNOMED CTkgaur egunean erabilera zabala
|
du
mundu osoan zehar. Hainbat hizkuntzatarako bertsioak daude eskuraedota garatze lanetan, hala nola, nederlanderako, frantseserako, gaztelaniarako,...
|
|
|
2014 urteko udaberritik hona, inoiz jasaniko ebola izurrite handiena ari da gertatzenAfrika mendebaldean eta bere oihartzuna ikaragarria izan da mundu osoan zehar. Ebolarenkutsakortasun eta hilkortasun mailek alerta egoeran j arri
|
dituzte
mundu osoko herrialdeak.Baina, nola ulertu edota irudikatu dugu izurrite hau Euskal Herrian. Nolako arrisku hautemateasortu du ebolak?
|
|
|
Gizarte Irudikapenen Teoriak (GIT) jendeak beraien eguneroko bizitzan fenomeno berriaknola ulertzen dituen deskribatzen du (Moscovici, 1984). Hau da, gizarte irudikapenak, pertsonekezagutzen
|
duten
mundua antolatzeko eta ulertzeko erabiltzen dituzten uste, esanahi, jarrera etairudi sistemak dira. Laurogeita hamargarren hamarkada erdialdetik hona, behin eta berriz azalduizan diren osasun izurriteek orain arte pentsaezina zen zabalkunde gaitasuna izan dute.
|
|
|
Bestalde, izan zuen oihartzunaren harira, Meadows Txostena ez zen kritiketatik salbu egon. Alor metodologikoan, kritikak zuzendu ziren datuen oinarri kaskarrera eta ereduaren gehiegizko agregazio mailara (adibidez, ez
|
du
mundu mailako eskualdeen artean ezberdintasunik egiten). Baina nabarmentzekoa da «alor ekonomikoan» kritika latzak jaso zituela, batik bat molde neoklasikoko autoreen aldetik eta edonola ere ortodoxoak direnen aldetik; horien artean, Solow eta Nordhaus.
|
|
|
Hortaz, egun belaunaldi barneko ekitate gabezia nabarmena dugula esan genezake. Bestetik, belaunaldi arteko terminotan, beharrezkoa
|
dugu
mundua ez soilik gure arbasoen legatu gisa ulertzea, etorkizuneko belaunaldien mailegu gisa baizik.
|
|
|
Hona hemen datu horietako batzuk: a) abuztuan, komunikabide sozialek 2 mila milioitik gora erabiltzaile zituzten mundu osoan; b) irailean, sakelako telefonoei dagokienez,% 50eko gorakada izan zen; c) azaro hasieran, Internetek 3.000 milioi erabiltzaile baino gehiago
|
zituen
mundu osoan; eta d) abenduan, munduko herritarren kopurua baino altuagoa zen konexio mugikor aktiboen kopurua. Ondorioz, 2015eko urtarrilean, munduko herritarren% 42k bazuen Interneterako sarbidea; alegia, joan den urteko txosteneko datuekin alderatuta, igoera nabarmena izan da(% 35etik% 42ra).
|
|
|
Ildo horretan, Digital, Social & Mobile Worldwide in 2015 txostenean (We are social, 2015), xehetasun handiz bildu dituzte munduko 240 herrialdetako baino gehiagotako estatistikak eta 30 ekonomia handienen soslaiak. Une honetan, munduko estatistiken eta datu digitalen biltegi handiena da txosten hori, eta hango datuek berresten dute gailu mugikorrek gero eta indar handiagoa
|
dutela
mundu digitalean eta ondorioz munduko herritarren% 50ek baino gehiagok erabiliko duela Internet 2016aren bukaeran. Dena den, txostenaren arabera, komunikabide sozialak munduko herritarren heren batengana iritsiko dira lehenbizi (2015aren bukaera aldera, segur aski):
|
|
|
Hona hemen datu horietako batzuk: a) abuztuan, komunikabide sozialek 2 mila milioitik gora erabiltzaile
|
zituzten
mundu osoan; b) irailean, sakelako telefonoei dagokienez,% 50eko gorakada izan zen; c) azaro hasieran, Internetek 3.000 milioi erabiltzaile baino gehiago zituen mundu osoan; eta d) abenduan, munduko herritarren kopurua baino altuagoa zen konexio mugikor aktiboen kopurua. Ondorioz, 2015eko urtarrilean, munduko herritarren% 42k bazuen Interneterako sarbidea; alegia, joan den urteko txosteneko datuekin alderatuta, igoera nabarmena izan da(% 35etik% 42ra).
|
|
2017
|
|
|
–09/ 09/ 02 Ka [rolina], honek guztiak surrealista dirudi nola pentsa nezake horrelako zerbait pasatuko nuenik denetarik topatzen dut eta gauza guztietarako arauak dituzte uste dut espetxe sistemak ez
|
duela
munduko herrialde bakar batean ere funtzionatzen lehenik eta behin denak elkarrekin daudelako delitu sailkapenaz ari naiz ez dakit zenbat jasan dezakedan. Baina egia da azkenean ezer gabe amaitu dudala eta ez dakit zenbat geratuko naizen hemen baina ez dakit jasateko estrukturarik dudan.
|
|
|
Doktoregoa egitea erabakinuenean, Asier Romero ezagutu nuen, gaur egun nire tesi tutorea ere, eta berak, Iñakirekin batera, bere laguntza eskaini zidan tesiaren barnean bideratzeko eta, berari esker tesiaren mundu berriazeharkatzen ikasi dut, nire hasierako beldurrak eta harresiak pixkanaka pixkanaka apurtzenikasiz, beraren laguntasunak, konstantziak eta pertsonalitateak, nire ahalmenetan konfiantzaizaten ikasi dut, eta horiek disfrutatuz gauzatzen ditut. Mila esker hiruroi
|
zuen
mundua era polithonetan ezagutzen laguntzeagatik.
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza orok kultura dagiirudimen berezia dakarrelako baitan; hots, munduaren bizipen (estetiko) berdingabea, izakiri argi emaneta haren izatea kontatzeko era ordezkaezina. Horregatik, mythosak, zentzua narrazio egitean, ernamuinean
|
duen
mundu bizipena lorarazten du.
|