|
2000
|
|
|
Besteak beste, bi ipuin bilduma plazaratu zituen irundarrak hizpide
|
dugun
hamarkada honetan. Errealismo zikinetik gertu dauden ipuinak eskaini dizkigu Jabier Muguruzak bere bi ipuin bilduma hauetan.
|
|
|
Hizpide
|
dugun
hamarkada honetan Luis Mari Mujikak bost eleberri kaleratu zituen; lehenik, trilogia bat argitaratu zuen: Loitzu herrian uda partean (1992), Udarbe eta Urtuella lekuko (1995), eta Bidean ihes...
|
|
|
Jada 90 urterako poesia jorratu izanagatik ezaguna zen Iñigo Aranbarrik hizpide
|
dugun
hamarkada honetan bere lehen eleberria argitaratu zuen: Emon biar yako.
|
|
|
Belauniko jarri ziren guztiak mirari baten lekukoak zirela sinetsita; lehenbiziko ofizialak, eszeptikoagoa zenak, txantxa zela pentsatu zuen. Edison-ek asmatua
|
zuen
hamarkada batzuk lehenago fonografo izeneko tresna bat, fotografiak irudiak geldiarazten eta artxibatzen dituen antzera, zenbait aste, hilabete edo urte lehenago emititutako giza ahotsa ezkozko disko batzuetan gordetzen zuena. Norbaitek ezkutatua edukiko ote zuen fonografo bat itsasuntzian?
|
|
|
Karrantzako haranak nolabaiteko isolamendua bizi izan duenez, aipatutako eraldaketek ez dute eragin handiegirik izan Karrantzan, eta gaur egun ere lehen sektoreak, bereziki abeltzaintzak, ekonomiaren alorrik garrantzitsuena osatzen du.
|
Duela
hamarkada batzuk Karrantzako baserri gehienetan egiten zen sagardoa.
|
|
|
|
Duela
hamarkada batzuk desagertu zen Karrantzatik, baina Burgosko iparraldean
|
|
2001
|
|
|
Ipar Amerikan dezente topatu genituen, baina Australian ez dira hainbeste. Queenslandera
|
duela
hamarkada batzuk azukre kanaberetan lan egitera etorri ziren haietako batzuk eta gerora iritsitakoak Sidney eta Melbourneko Gure Txoko elkarteetan biltzen dira. Lehendik ere bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen euskaraz dakien australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen.
|
|
|
Stevenson-ena, edo
|
duela
hamarkada bat arrakasta bihurtu zena obra, Hitlerek untxe arrosa lapurtu zuenean, Judith Kerr ena.
|
|
|
Horregatik, Beriberiaren eragina (B1 bitamina faltagatik sortutako gaixotasuna) ez da esanguratsua izan herrialde horietan. Efektu hori aurkitu zenetik,
|
duela
hamarkada gutxi, gero eta gehiago erabiltzen da prozesu hori, batez ere ale luzeko arrozetan. Prozesuak ez dio arroza egosteko denborari eragiten, baina asko hobetzen du enpastarekiko erresistentzia.
|
|
2002
|
|
|
“Heriotzaren sareak”, hala deitzen zaie normalean deriba sareei. Arrantza sistema horrek pixkanaka hondatzen ditu erkidegoko itsasoak
|
duela
hamarkada batzuetatik, eta Frantzia, Britainia Handia, Italia edo Irlanda bezalako herrialdeek ez dute alde egin nahi. Europako Batasunak baztertu egin zuen iaz noraezean ibiltzeko sareak erabiltzea, baina debeku hori 2002ko urtarrilaren 1ean sartu zen indarrean.
|
|
|
Emakume bat ere ez dago immunizatuta”. Elena Stoyanova bulgariarrak(
|
duela
hamarkada bat, 31 urte Espainian bizi zen) goi mailako ikasketak egin zituen, hainbat hizkuntza menderatu zituen eta interpretatzaile eta itzultzaile gisa esperientzia izan zuen. “Diario del miedo” liburuan, senar emazteen arteko tratu txarren infernuari buruzko testigantza eman zuen, lehen pertsonan, eta, beste hainbatek bezala, horrek erakusten du zentzugabekeriak ez dituela gizarte klaseak eta errenta mailak ulertzen.
|
|
|
Osagai fitokimikoek justifikatzen dituzte ondorio terapeutikoak. Konposatu horiek landare elikagaietan egoten dira, ez dute energiarik ematen, eta
|
duela
hamarkada gutxi arte ezezaguna zen haien funtzioa. Gaur egun, ziur dakigu fruta horren osagai batzuk badirela eta zer funtzio duten, eta, beraz, bi berezitasun dituzte:
|
|
|
Zientzialariak gehitu du orain landatuta dauden beste espezie batzuekin gertatutakoa behatuz gero (izokina, amuarraina, erreboiloa edo urraburua, besteak beste), hegalaburraren laborantzan garapen teknologiko egokia lortzeko behar den gutxieneko denbora dela hamarkada bat. Eta esan du
|
duela
hamarkada batzuetatik ikertzen ari direla mundu osoan egoera basatian dagoen atuna. Ikertzaile asko Murtziako Zentro Ozeanografikokoak dira.
|
|
|
Drogei buruzko Plan Nazionalerako Gobernuaren ordezkariak, Gonzalo Roblesek, ohartarazi zuen atzo Espainian «feminizazioa» dela jolas drogen kontsumoa, edo asteburuan, 14 eta 18 urte bitarteko gizonen eta emakumeen artean pilulak berdin irenstearen ondorioz. Roblesek gogorarazi zuen adin horretako emakumeek %10 gainditzen dutela jada tabakoa tabako kontsumoan, eta, aldiz, kannabisaren eta pilulen kasuan «berdindu edo gainditu egin dute»,
|
duela
hamarkada bat baino askoz ere posizio apalagoan egon arren. Drogei buruzko Plan Nazionalerako Gobernuaren ordezkariak adierazpen hauek egin zituen Alteako (Alacant) udako ikastaroen inaugurazioan.
|
|
|
Valentziako La Fe Haur Ospitaleko Kirurgia Pediatrikoko Zerbitzuak atzo aurkeztu zituen lehen interbentzioak, Pectus Excavatum, toraxeko malformazio ahurra zuzentzen duen teknika berritzaile baten bidez. Hiru esku hartzeak astelehenean 11, 12 eta 13 urteko haurrei egin zitzaizkien, eta arrakasta izan zuten. Carlos Gutiérrez doktorea, La Fe Kirurgia Pediatrikoko Zerbitzukoa, izan zen teknika berria aplikatzeko arduraduna, eta
|
duela
hamarkada bat diseinatu zuen Nuss del Children of The King´s Daughters doktoreak Virginian, eta Espainian kasu gutxi izan zituen. Altzairuzko plaka bat sartzen da, gutxi gorabehera zentimetro bateko zabalerakoa eta lau milimetrokoa, pazientearen alboetan ebaki txiki batzuk eginez.
|
|
|
Bihartik aurrera(+ 10), bigarren aukera bat eman da Johannesburg en, mundu osoko 188 gobernu munduko garapen iraunkorrean aurrera egiteko.
|
Duela
hamarkada bat brasildar kogakotik jasoa, baliabide naturalak saihestu gabe munduko biztanle guztiei garapen onargarriaren maila bermatzea, asmo onez eta iragarpen txarrez betetako goi bilera bateko hurrengo hamar egunetan izango dira eztabaidak. Jarrera argi eta garbi oztopatzailea AEBei buruz hitz egiten dute askok. eta prestatzeko lau bileretan zehaztasunik ezak beste porrot bat eragiten du.
|
|
|
Horregatik, endoskopia bat egin behar da, anisakisa izan ez dadin”, dio Arenasek. Ukipen hasiberri hori ikusita, Aresek
|
duela
hamarkada bat baino gehiago parasitoetan aditua den Yezid Gutierrezek emandako hitzaldi batean entzun zituen hitzak gogoratu ditu. Yezid Gutiérrez jaunak urte batzuk geroago anisakisaren oihartzuna iragarri zuen.
|
|
|
Atzo aurkeztu zen argitalpen hau, eta desnutrizio akutu larriari aurre egiteko tratamendu eta protokoloei buruzko hamar urteko ikerketaren emaitzak ebaluatzen ditu, batez ere bost urtetik beherako haurretan, haurdun dauden edo bularra ematen ari diren emakumeetan eta garapen bidean dauden herrialdeetako adineko pertsonetan.
|
Duela
hamarkada bat, Acción contra el Hambrea erakundeak elikagai terapeutiko berri bat garatzen hasi zen, eta oso jate protokolo berezia zuen; gaur egun, goseak jotako herrialdeetan banatzen ditu elikadura zentroak. “F100” esnea da, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) aitortua.
|
|
|
Are gehiago, marka beraren barruan, eserleku desberdinak daude modelo bakoitzarentzat.
|
Duela
hamarkada batetik, ISOFIX finkatze sistema unibertsalizatu nahi da, edozein jarlekutarako eta edozein ibilgailutarako balioko lukeena, baina ez du lortu fabrikatzaileen arteko akordiorik ez dagoelako. 6.– Irakurri arretaz instalazio jarraibideak.
|
|
|
Nahiz eta, Unicef en arabera, aurrerapenak lortu diren, adin txikikoen egoerak datu izugarriak ematen ditu mundu osoan: pobreziaren ondorioz, garatze bidean dauden herrialdeetan 150 milioi haur pisu txikikoak dira;
|
duela
hamarkada batetik 2 milioi haur hil dira eta 6 milioi zauritu dira hainbat gerratan; bost urtetik beherako milioika haur hiltzen dira urtero, behi administrazioak erraz prebeni ditzakeen gaixotasunen ondorioz. Horregatik guztiagatik, haurrek munduko agintariei osasuna, hezkuntza eta giro osasungarria izateko eskubidea ziurtatzeko eskatzen diete.
|
|
|
mendebaldar gizartearen alderdirik baliagarrienak baliatu eta gizarte islamikoen errealitate eta pentsamoldera egokitzea.
|
Duela
hamarkada gutxi arte joera horrek izan du herriaren babesik handiena. Talde horren barruan azpimarradezakegu, batez ere, sozialismo arabista delakoa, izaeraz nazionalista eta ezkertiarra, prozesu deskolonizatzailearen gidari izandakoa.
|
|
|
Filipinetan
|
duela
hamarkada batzuetatik ari da gerrilla musulman bat Mindanao uhartearen independentzia lortu nahian, herritar islamistak gehiengoa baitira bertan.
|
|
|
|
Duela
hamarkada batzuk, hau da, euskararen normalkuntzarako politikak eta aldeko neurriak abian jartzenhasi baino lehenago, gure hizkuntzak gehienbat esparru pribatuan —familian— aurkitu zituen erabilera eremuaeta babesa, gaztelania eta frantsesa beste gizartefuntziogehienez jabetzen ziren bitartean. Esparru pribatu horretan oinarritu da euskal hiztunen komunitatearen iraupena, ez erabat eta soilik, baina bai modu berezian.
|
|
2003
|
|
|
Oraingo gizarteak" gorputzaren kultura" praktikatzen duela esaten digute komunikabideek behin eta berriz, eta ez zaie arrazoirik falta. Baina gorputza sasoian edukitzeko funtsezko armak bi dira, bai gaur egungo gizarte moderno eta teknifikatuan, eta baita
|
duela
hamarkada batzuetako beste gizarte hartan ere: pertsona bakoitzaren ezaugarrietara (adina, bizimodua, lanbidea, eta zergatik ez, baita gustuak edo zaletasunak ere hartu genituzke kontuan) egokitutako ariketa eta jan neurria egitea.
|
|
|
Emakumezkoen preserbatiboa Emakumeen preserbatiboa da berritasun erlatibo bat, eta datorren hilean Espainiako farmazietara itzuliko da. Preserbatiboa
|
duela
hamarkada bat egon zen salgai, baina kostu handiak, deserosotasunak eta fidagarritasun mailak porrot egin zuten. “Abantaila nagusi bat du:
|
|
|
Izan ere, pazienteen %70 hiri habitatetik datoz, eta, beraz, haien jatorria ingurumen faktoreen araberakoa dela uste da. Gaur egungo higiene ohiturekin ere lotuta dago gaixotasun hori; izan ere,
|
duela
hamarkada batzuk baino askoz gehiago garbitzen da jendea, eta horrek eragina du eragile izan daitezkeenen aurrean larruazalaren “ahultasunean”. Hala ere, kasuen %60an, adituek uste dute osagai genetiko bat dagoela.
|
|
|
Azken hiruretatik oso ale gutxi daude. Ez da ikusten, adibidez, Cazorlako zeruan ugatzik hegan egitea,
|
duela
hamarkada batzuk ugatz bat ikusi zen azken gordelekuan. Hala ere, 2005era arte baino ez da itxaron gatibu dauden morroietako batzuk beren hego izugarriak luzatzeko.
|
|
|
CITESeko idazkariak adierazi zuenez, Kaspioko bost herrialdeek Azerbaijan, Errusia, Kazakhstan, Turkmenistan eta Iran “legez kanpoko zenbait instalazio itxi” dituzte esturioa harrapatzeko, kabiarraren arrabak ateratzeko. 1.200 kilometro luze, 320 zabal eta 371.000 kilometro karratuko azalera zuen Caspio itsasoak, eta
|
duela
hamarkada bat arte munduan kontsumitzen den kabiarraren %95 sortzen zuen. Hala ere, azken urteotan ekoizpena %90eraino jaitsi da, batez ere, presak eraikitzeagatik, erruteko tokiak suntsitzeagatik, ustelkeria, isileko arrantza, krimen antolatua eta legez kanpoko merkataritza direla eta.
|
|
2004
|
|
|
Aldizkarigintzak, gurean,
|
badu
hamarkada batzuetako historia. Euskarazko aldizkarien abanikoak, dena dela, muga larriak izan ditu eta ditu oraindik.
|
|
|
|
Duela
hamarkada gutxi, berriz, garapen jasangarria egiteko premiaz jabetu da gizakia (hau da, bideragarria, etorkizuneko belaunaldien iraupena baldintzatuko ez duena, Lurra planeta dugun bizitokia mantenduz).
|
|
|
70eko hamarkadako energia krisiek energia berriztagarriak tradizionalek baino garbiagoak eta ingurumenari kalte gutxiago egiten diotenak zabaltzen lagundu zuten. Gaur egun, energia ekoizteko modu horiek
|
duela
hamarkada batzuetatik gure eguneroko bizitzan eta industria fabrikazioko prozesu gehienetan erabiltzen dugunaren alternatiba erreala dira. Baina erregai fosilen eragin kutsagarriei edo fisio nuklearraren arriskuari buruz inork eztabaidatzen ez duen arren, energia lortzeko metodorik erabilienek dituzten arriskuen bi adibide jartzearren, gure gizarte ereduak energia kontsumo izugarria eskatzen du, eta horrek baliabide horien gehiegizko ustiapena bultzatzen du.
|
|
|
“Velociraptor” dinosauro haragijale bihozgabeenetako bat da narrastien eta hegaztien arteko kate maila galdua. Lumaz estaliak zeuden, eta
|
duela
hamarkada bat arte ez zen hori ezagutzen, bere geruza ezkatazkoa zela uste baitzuen. Hala ere, nazioarteko komunitate zientifikoak 1994an Txinako ipar ekialdean gertatu zen aurkikuntza onartu ondoren, teoria guztiak erabat aldatu dira.
|
|
|
180 mikra baino ez dituzten hamar fosil ñimiño, herrialde horretako eta AEBetako zientzialariek Txinako aztarnategi geologiko batean aurkitu zituztenak, erakusten dute simetria aldebiko lehen izaki bizidunak agertu zirela, eskuinaldean eta ezkerraldean, Kanbriarren garaian izandako dibertsitate biologikoko leherketa handia baino 50 milioi urte lehenago.
|
Duela
hamarkada askotik, biologoek badakite lehenengo animalia zelulaniztunek forma zirkularrak zituztela. Gaur egun ezagutzen ditugun marmokak bezala, haien gorputzen simetria erradiala zen.
|
|
|
Pardos en iritziz, kontsumitzaileen eskubideak defendatzeko Europako hegoaldeko esperientziak “bereziki erabilgarriak izan daitezke EBn sartu berri diren herrialde berrientzat, haien garapen maila guk dugunetik gertuago baitago erkidegoko herrialde handietatik baino”. Ekimen honen helburua, beraz, ekialdeko erakundeei interesa piztea da, kontsumitzaileak babesteko sistema zabal eta ondo egituratu bat ezarri ahal izateko,
|
duela
hamarkada batzuetatik esparru horretan diharduten elkarteen esperientzia onenekin. “Abian jartzen ari garen proiektuaren aurretiko fasean, herrialde berriak Espainia, Italia eta Greziako kontsumitzaileengana hurbildu ziren, haien errealitatea eta tradizioak hobeto ezagut zitzaten”, esan zuen Pardosek.
|
|
|
Hori izan zen lasterketa luze baten hasiera, organo solidoen transplanteak egungo medikuntzaren oinarrietako bat izan zitezen, bizitzak salbatzeko metodo eraginkor gisa.
|
Duela
hamarkada bat baino gutxiago gainditu ez den proba nagusia gaitzespena izan zen. Hasieran, immunosupresore ugari erabili zituzten medikuek.
|
|
2005
|
|
|
Zertxobait aurrerago Golakok inguratzen duen muinoan kokatzen da Elexalde, kaskoan Santo Tomas eliza eta dituela.
|
Duela
hamarkada gutxi batzuk arte, hainbat burdinolen harrabotsa entzun zitekeen bertatik. Hauxe izango dugu gaurkoan abiapuntua (85 metro).
|
|
|
Horrezaz gain, berriro euskal idazleen traiektoriaren auzia ekarri behar
|
dugu
hamarkada honetara ere. Dagoeneko ia sasoi guztietako euskal idazleen ezaugarritzat agertzen zaigu, eta, esan bezala, honetan ere idazlerik gehienek traiektoria falta erakusten dute euren ibilbide literarioan.
|
|
|
Denek entzun dute Linuxi eta software libreari edo irekiari buruz; askotan, Microsoftek batez ere ordezkatzen duen software komertzialari aurre egiten dio, baina oso gutxik dakite zertan datzan
|
duela
hamarkada bat gutxi sortu zen fenomeno hori, eta gaur egun oso kontuan hartu beharreko enpresa eta gizarte errealitatea da. Bi kontzeptu argi Software librea (free software) filosofia sinple eta iraultzaile batean oinarritzen da:
|
|
|
Jaioberrien gurasoak gehien kezkatzen dituen konplikazioetako bat da.
|
Duela
hamarkada bat baino gehixeago, medikuek gomendatzen dute urtebete baino gutxiagoko haurrak ahoz gora joatea, umea bat batean eta azalpenik gabe hil ez dadin. “Ez dakigu zergatik gertatzen den, baina arriskua erdira murrizten da”, azaldu du Maite Labayru espezialistak, Espainiako Pediatria Elkarteko Bat bateko Heriotzaren Lan Taldeko idazkariak eta Espainian teoria hori defendatzen lehenengoetako batek.
|
|
|
Itsasikarak eragindako hondamendiari aurre egiteko funtsen mobilizazioak erakusten duenez, “borondatea dagoenean, gauzak egiteko modua aurkitzen da” esan zuen Batasuneko Gizarte Gaietarako komisarioak, Bience Gawanas abokatuak, Abuyan, Nigeriako hiriburu federalean, egiten den UAren IV. Gailurraren esparruan. “Guk ere (Afrikan) badugu tsunami moduko hondamendi bat hiesaren forman, eta gai izan behar dugu gaixotasun hori geldiarazteko behar diren funtsak biltzeko,
|
duela
hamarkada batzuetatik jendea hiltzen aritu baita”, gogoratu zuen Gawanasek. Komisarioak zehaztu zuenez, Afrikako liderrek uste dute tokiko baliabideen mobilizazioa nazioarteko komunitateak HIESaren, tuberkulosiaren, malariaren eta kontinenteko beste gaixotasun infekto kutsakorren aurkako borrokarako bideratzen dituen funtsei gehituta egin behar dela.
|
|
|
Elikagaiek transmititutako mikroorganismoen arriskuak,
|
duela
hamarkada batzuetatik ezagunak, berriro ere Espainiako osasun agintari nagusien arreta piztu dute, hainbat autonomia erkidegotan 287 gastroenteritis agerraldi atzeman ondoren. Horri guztiari gehitu behar zaio Valentziako Erkidegoak 90 urteko gizon baten lehen biktima konfirmatu dezakeela.
|
|
|
3R famatuek (birziklatu, berrerabili eta berreskuratu) arazoa arintzeko baino ez dute balio, gutxienen jarduera baita (Espainian %11 bakarrik birziklatzen da). Alde horretatik, zabortegiak izan dira
|
duela
hamarkada gutxi arte udal hondakinak kudeatzeko erabili den metodo nagusia. Azken urteotan, ordea, beste jarduera bat hasi da:
|
|
|
Ez, bistan dena. Begira,
|
duela
hamarkada bat, James Ellroy zerbitzura hurbildu zitzaigun, El Monte aldean 1958an erail zioten amaren inguruko txostenaren arakatzera.
|
|
2006
|
|
|
Halaber, Europako Batasuneko LIFE programaren laguntza eta ikuskaritza du ekinbideak, 2004 urtetik 2007ra. Kontuan hartzeko da Unescok Urdaibai Biosfera Erreserba izendatu zuela
|
duela
hamarkada bi. Ez da, beraz, parke naturala edo biotopo babestua.
|
|
|
Horretan datza heriotzaren inguruan eraiki dugun tabua.
|
Duela
hamarkada batzuk askoz normaltasun handiagoz bizi genuen hori: aitona ikusten genuen baserrian hiltzen, eta ez ginen harritzen».
|
|
|
Liburu horren egileek (kapitulu honensinatzailea barne), gaur egun gizon eta emakumeen arteko harremanetako hainbatalorretan antzematen diren berrikuntzak harira, amatasunaren esparruan topaturikoaldaketak aurkitu dituzte; baina, hala ere amatasuna, genero ideologia desberdintzailea ondoen adierazten duen esparrua dela azpimarratzen dute. Hala, nahiz etagizonezkoek egun
|
duela
hamarkada batzuk burutzen ez zituzten eginkizunak bete, umeen ardurak emakumeen eskuetan jarraitzen duela eta emakumeen espezializazio hori eurek betetzen duten besteon zaintza zabalagoaren erreferente nagusiadela ondorioztatzen dute. Salbuespena, umeen zaintza kontzienteki partekatzenduten gizonezko talde banaka batzuk izango lirateke.
|
|
|
Baina glaziarren mugimendu abiaduran atzemandako hazkunde berria, autoreek diotenez, Groenlandiak itsas mailen goratze globalari egindako ekarpenaren bi herenen erantzulea da.
|
Duela
hamarkada bat egindako behaketek adierazten zuten Groenlandiako hego ekialdeko glaziarrak zirela azkarren mugitzen zirenak. Baina 2000 urtetik aurrera, iparraldetik datozen glaziarrek azkar handitu dute abiadura, eta, beraz, gero eta garrantzi handiagoa dute berotze prozesuan.
|
|
|
Ez dugu aurrerapen teknologikorik egin: etanola
|
duela
hamarkada batzuetatik erabiltzen da Brasilgo milioika automobiletan. Beraz, erregai hori sustatzeko kanpaina baten aurrean gaude.
|
|
|
Zenbait helduk igeri egiten ez jakiteko arrazoiak egoera jakin batzuetan bilatu behar dira. Ohikoena da
|
duela
hamarkada batzuk arte ez zitzaiola garrantzirik ematen praktika horri. Gaur egun, ordea, haien ikaskuntza ikastetxeetako ikasketa planetan sartu da.
|
|
|
Azken bost urteotan petrolioaren prezioen igoera ikusgarria izan da, eta goranzko joera erakusten du. Upelak 70 dolar inguru ditu, eta adituek diotenez, da 60 dolarretik behera jaitsi,
|
duela
hamarkada bat baino gehiago 20 dolar ordaintzen ziren arren. Ekonomikoki eskuragarri dauden ikatz erreserbak nahikoak dira hurrengo 250 eta 500 urteetarako.
|
|
|
Nik uste dut orain bezala lan egiten badugu, lortuko dugula. " Guztiok orain arte bezala lan egiten badugu, Milurtekoko Helburuetara iristea lortuko dugu"
|
Duela
hamarkada bat baino gehiago hasi ginenetik lortu dugun guztia pentsatzen dut, eta asko da. Orain, oso gogor lan egin behar da.
|
|
|
Gaiaren egoera Gizonezkoen ugalkortasunaren etengabeko beherakada ulertzen laguntzen duen faktoreetako bat semen kalitatearen kalterako da, gizarte garatuetan bereziki egiaztatua. Bartzelonako Clinic ospitaleko ugalketa andrologiaren zerbitzuko José Luis Ballescák eta Iberoamerikako Andrologia Elkarteko lehendakariak azaldu bezala,
|
duela
hamarkada bat baino gehiagotik semenaren kalitate espermatikoa jaitsi egin da, bai kalitatean (espermatozoideen morfologia eta mugikortasuna), bai kantitatean. «Normalean, parametro baten jaitsiera bestearen gutxitzearekin batera gertatzen da», dio espezialistak.
|
|
|
|
Duela
hamarkada bat baino gehiago, Hegoaldeko Mugako giza eskubideen urraketak aztertzen eta salatzen ditu SOS Arrazakeriak. Espainian eta Europar Batasunean garatzen diren migrazio politiken ondorioz, muga hori hegoalderantz zabalduz joan da.
|
|
2007
|
|
|
Arestian ikusi dugu euskararen kale erabilera,
|
duela
hamarkada batzuk, ia hutsaren hurrengoa zela, ia erabateko elebakartasuna zegoela. Beranduago, aldaketa soziopolitiko eta soziolinguistikoen eskutik euskararen kale erabilera gorpuzten joan da, pixkanaka pixkanaka, eta bere presentzia oraindik ere oso apala den arren (%4), hamazazpi urteko tartean bikoiztera iritsi da.
|
|
|
|
Duela
hamarkada batetik hona, onartu izan da Jupiterrek Lurra babesten duela asteroideetatik; nolabait, ezkutu gisa jokatzen duela inguratzen zaizkion asteroideak eguzki sistematik urrunduz, eta,
|
|
|
|
Duela
hamarkada batetik hona, onartu izan da Jupiterrek Lurra babesten duela asteroideetatik; nolabait, ezkutu gisa jokatzen duela inguratzen zaizkion asteroideak eguzki sistematik urrunduz, eta, beraz, barrualderago iristea eragotziz. Baina, ordenagailuan simulazioak eginda, ikusi dute Jupiterrek ez duela Lurra babesten:
|
|
|
Lan honetan Eskualzaleen> Biltzarraren lankideen berri izango dugu, Eskualzaleen> Biltzarra> aldizkaritxoaren bidez28 Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntzari dagokienez, jakinaren gainean jarriko gaituzte Euskera> eta Revista> Internacional> de> Estudios> Vascos> berauen argitalpenak, landu nahi
|
ditugun
hamarkadetan elkarte esanguratsu baino esanguratsuak izan baitziren.
|
|
|
Kafe makina elektrikoaren erabilera
|
duela
hamarkada batzuetatik hona hedatu da Espainiako biztanlerian, eta etxebizitza askotan etxetresna elektriko nagusietako bat da. Espainiarrek egunean bi kafe kikara kontsumitzen ditugu, batez beste.
|
|
|
Larruazalean zeharreko konponketa
|
Duela
hamarkada bat arte, arazo koronario garrantzitsuak zituzten paziente gehienek bihotz irekiko ebakuntza egin behar izaten zuten. Orain, teknika perkutaneoei esker, hala nola angioplastiari eta stent ak jartzeari esker, paziente askok beren arazoak kirurgiarik gabe konpontzen dituzte.
|
|
|
adinekoen askatasuna. Abian diren Aiton amonen Espainiako Elkartearen (ABUMAR) arabera, egia da orain nagusiek haurtzaindegiak ordezkatzen dituztela, eta horrek ez die uzten beren bizitzako etapa horretaz gozatzen,
|
duela
hamarkada batzuk baino independentzia ekonomiko handiagoa izan arren. Etxeko lanak, familia eta lana bateratzea gero eta zailagoa da, batez ere Espainian.
|
|
|
Generoaren dimentsioa. Bakea eraikitzerakoan, 2006 urtean berriro islatu da genero arloan nazioartean hartutako konpromiso formalak eraldatzeko
|
duela
hamarkada batzuetatik hona planteatutako erronkarekiko erabateko axolagabekeria. Azken urteotako joerak adierazten du beharrezkoa dela azken hiru hamarkadetan garatu den genero ikuspegitik bakea eraikitzeari buruzko tresna juridikoen esparru sofistikatua suspertzea eta ezartzea.
|
|
|
Aldatu debekualdia Autonomia erkidegoek, berriz, debekualdia aldatu lukete. Izan ere,
|
duela
hamarkada batzuetatik ez da aldaketarik izan, untxia oso ugaria zenean eta nekazaritzari kalte handiak eragiten zizkionean. Talde ekologistak hilabete batzuk aurreratzea proposatu du, espeziearen gehienezko populazio garaiarekin bat egin dezan.
|
|
|
“ zerrenda herrikoak barne komunikabide gisa sortu zen erabilera sustatzeko elkarte bateko kideak Internet eta, berez, inolako asmorik gabe, jendeak faltan botatzen duen baliabide bihurtuta, batzuetan ez dabil”, azaldu du Albert Cuestak, soinu ingeniariak, Canal PDAko kazetari editorea eta zutabegile La Abangoardia. Cuesta, gainera,
|
duela
hamarkada batetik, sustatzailea da Cardedeuko posta zerrendatik. Udalaren eztabaida foroa Posta zerrenda bat honetan oinarritzen den utilitate bat da:
|
|
|
EDS Leguminosoen familiako landare igokari baten errotik, Pueraria lobata (“Radix puerariae”), lortutako azpiproduktua da ‘kuzu’ Oso erraz hazten da Japoniako eta Txinako baso eta soroetan, eta, oro har, baita Asiako hego ekialdeko herrialdeetan ere, jatorriz bertakoa baita.
|
Duela
hamarkada batzuk Japoniatik iritsi zen Estatu Batuetara, eta han zabaldu egin da haren komertzializazioa. Azkar hazi denez, batzuetan izurrite bihurtu da eta ingurumen oreka arriskuan jarri du.
|
|
|
Baina ikasleen kopurua ez da denboraren poderioz aldatu den datu bakarra, ikasle horien jatorria ere nabarmen aldatu da.
|
Duela
hamarkada bat, ikasle atzerritarren ehuneko handiena Europatik zetorren (%37, 7), ondoren Afrikatik (%27, 1) eta gero Iberoamerikatik (%22, 4); gaur egun, ordea, ordena nabarmen aldatu da, ikasleen %46, 2 Iberoamerikako herrialdeetakoak baitira (Ekuadorren %34), %28, 2 Europako herrialdeetakoak eta %19, 80 Afrikakoak. Asia, berriz, ikasleen% 4,7k baino ez du ordezkatzen, eta beste eremu geografiko batzuk, hala nola Ozeania eta Ipar Amerika, nahiko leku txikia dute(% 1 baino gutxiago).
|
|
2008
|
|
|
Esan dugun bezala,
|
duela
hamarkada bi t’erdi sortu zenean pisu handia izan zuen euskarazko telebistaren aldeko aldarrikapenak. Hori dela medio, orduko legeak lehentasun handia eman zion, telebista publikoaren helburuen barnean, euskararen susperkuntzari.
|
|
|
Teknologia berriak iritsiak dira telebistaren eta irratiaren mundura. Nahiz eta irrati telebista generalista gehienak
|
duela
hamarkada batzuetako eduki berberak iritsi, aukera berriak ari dira sortzen. Dagoeneko euskal irrati telebista gutxi kontsulta daitezke internet bidez.
|
|
|
Zineman beti pisu handia izan zuen arren, azken urteotan bikoizketak eta arlo horretan lan egiteko aukerak izugarri ugaldu dira, zinemari telebista eta plataforma digitaletan ematen diren telesailak gehitu behar baitzaizkio, izugarri irabazten baitute kanpoko produktuak, marrazki bizidunak edo bideo-jokoak. Baina ez da ahaztu behar, gaztelaniaz gain,
|
duela
hamarkada bat baino gehiagotik katalana, galiziera, euskara eta valentziera ere bikoizketak egiten direla. Alemaniaren atzetik, Espainian inbertitzen da gehien zinemako bikoizketetan Mundu osoko zinemagintzaren ahaltsuenetako bat da.
|
|
|
Bi heriotzek hiru biktima ofizial eragin dituzte gure herrialdean, eta lehenengoa izan zen 2005ean. Ministerioak ez du baztertzen kasu gehiago erregistratzea “baina beti
|
duela
hamarkada bat baino gehiago gertatutakoaren ondorioa”. 15 urte geroago Creutzfeldt Jakoben gaixotasuna prioiz infektatutako animalia ehunak irentsi eta bost eta 15 urte bitartean hasten da.
|
|
|
muskulu zurruntasuna, mugimenduen falta edo moteltasuna, erritmo bizian ibiltzeko zailtasuna bat bateko aldaketarik gabe, gelditzeko zailtasuna eta egonkortasun txarra, besteak beste. Baina parkinsoniarretan
|
duela
hamarkada batzuk azalpenik gabeko bi fenomeno bitxi ikusi ziren, eta Cudeiro buru zuen ikertzaile taldearen arreta piztu zuten. Sintometako batekin zerikusia dute, blokeoekin, martxako bat bateko geldialdiekin.
|
|
|
“El afiladooooor…! ”
|
duela
hamarkada batzuk, bi hitz horiek entzuten ziren, soinu berezi batekin batera, Espainia osoko kaleetan. Lanbideak eta lanak, ordea, merkatuaren beharren arabera aldatzen eta egokitzen dira.
|
|
|
Sineste hori, agian, sustraituta dago, gaixotasun kardiobaskularrak (BEK) “gizonen” patologia direlako ideia transmititu delako. Hala ere, argi dago
|
duela
hamarkada batetik gizon baino emakume gehiago hiltzen direla gaitz horien ondorioz, besteak beste, bizi itxaropena handiagoa dutelako. Hain zuzen, emakumeen artean gertatzen diren hamar heriotzatik hiru CVri zor zaizkio zuzenean, eta gizonezkoen miokardioko infartuak izateko joera jaisten ari den bitartean, Isabel Calvo kardiologoak azpimarratu zuenez, “emakumeen heriotza gero eta handiagoa da”.
|
|
|
" Self storage" aren industria, Estatu Batuetan oso finkatua, eta handik dator (Bigarren Mundu Gerraren ondoren jaio zen herrialde horretan, eta gaur egun biztanleko metro karratu bat baino gehiagoko eskaintza du), baina ez zen Europan sartu 80ko hamarkadaren bukaera arte (Erresuma Batuan). Espainian sortu berria da,
|
duela
hamarkada bat baino gutxiago hasi baitzen, mende berria hasita, eta zabaltzen ari da. Zerbitzu hori indartsu hasi zen Madrilen, Bartzelonan eta inguruetan, baina oraindik ez da oso ezaguna Espainiako hiri txikiagoetan.
|
|
|
Era berean, esaten dutenez, sistemak zelula fotovoltaikoak berotzea lortzen du, eta horrek elektrizitate gehiago sortzeko aukera ematen die. Egia esan, konpainia honek
|
duela
hamarkada bat baino gehiago garatu zuen “Eguzki Wall” sistema termikoaren bilakaera da, eta nazioarteko hainbat sari eta goraipamen jaso ditu. Eraikinaren horman zulaketa txikiak dituen altzairuzko horma bat da instalazioa.
|
|
|
Adibide gisa, Luisina eta Texaseko plataformak aipatzen dira, Mexikoko Golkoan, 2005eko Katrina eta Rita urakan suntsitzaileen ondoren “isuri minimoak edo nuluak” eginez. Era berean, Norvegiaren adibidea nabarmentzen da; izan ere, Ipar Itsasoko zulaketak
|
duela
hamarkada batzuetatik egiten dira, ingurumenean ahalik eta eragin txikiena eraginez. Kritikak itsas zabaleko erauzketari Aurkakoek hainbat argudio erabiltzen dituzte ukatzeko.
|
|
|
Adibidez, Andaluzian Guadiamar ibaiaren korridore berdea nabarmentzen da.
|
Duela
hamarkada bat, Aznalcóllar meatze hondamendiaren ondoren, espezie eta sistema ekologikoak lotzen ditu Doñana eta Sierra Morena artean, eta, gainera, berdegunea da herritarrentzat. Euskal Autonomia Erkidegoak, bere Ingurumeneko Esparru Programaren barruan, 2006 urtean Korridore Ekologikoen Sarea ezartzeko konpromisoa hartu zuen.
|
|
|
Era berean, zehaztu da zenbait amaranto espezie, hala nola Amaranthus cruentus eta Amaranthus paniculus, flavonoide antioxidatzaileen iturri onak direla.
|
Duela
hamarkada bat baino gehiagotik, gaixotasun kardiobaskularrei aurrea hartzeko hostoetatik eta amaranto pikorretatik abiatuta egindako produktu berriak ekoizten ari dira. Hainbat ikerketa egin ziren, besteak beste, Dallasko (AEB) Functional Foods Center delakoak koordinatuta.
|
|
|
planetaren ia erdia hiru kilometrotik beherako ur sakonak dira, eta, orain, aztertzen hasiak diren honetan, biodibertsitate handia erakusten ari dira, horietako batzuk harrigarriak, adibidez izaki abisalak. Esate baterako,
|
duela
hamarkada gutxi aurkitu ziren itsaspeko sumendiek eta iturri hidrotermalek muturreko baldintzetan bizirauteko gai diren bizi forma ugari dituzte. Alde horretatik, itsas zientzialariek kritikatu egiten dute beren lanaren babes eskasa:
|
|
|
Urtea ixteko aste batzuk falta direla, eta hain suspergarriak ez diren ikuspegi ekonomiko eta finantzarioekin, aurreztaile gutxik planteatzen dute ea une egokia izango den pentsio plan batean lehen aldiz inbertitzeko. Eta kontratatua zutenetako batzuek
|
duela
hamarkada bat edo gehiago kontratatutako pentsio planera ekarpen gehiago egitea komeni den edo ez hausnartu dute. Are gehiago, zure aurrezkiak plan batetik bestera baldintza hobeagoekin pasatzearen abantailak.
|
|
|
Nafarroako eskualde euskaldunen artean ipintzen du Euskararen Legeak Abaurregaina. Euskarak bizirik iraun du herrian
|
duela
hamarkada batzuk arte, baina gaztelaniak euskara baztertu du. Gaur egun, 50 urtetik gorako euskaldun zaharrek hitz egiten dute euskaraz, baita gazteago batzuek ere, baina 15 urte baino gehiago dituztenek ia ez dute euskaraz hitz egiten.
|
|
|
Aipatu neurri horiekin" urari abiadura kendu, ubeldeari bere espazioa eman nahi diogu horrela herriari arriskua kentzeko". Alkateak esan digunez,
|
duela
hamarkada batzuk egindako lanak ubeldea" kanal bat bezala" utzi zuten. Aurten eginen dituen moduko lanak ubeldearen beste zati batean aurretik ere eginak ditu Arruazuko Udalak eta emaitzak" onak" izan dira.
|
|
2009
|
|
|
Marie France Hirigoyen eta Christophe Dejours azterleek
|
duela
hamarkada bat finkatu harcellement moral edo zirika moralaren ezaugarriek kolektiboki ere operatzen dute, ez soilik lantegien eta sukaldeen intimitatean. Jendailaren suntsiketa masiboaren helburuetarik bat norberak desiratu ez duen errealitate eman batekiko duda eta kulpabilitatea haztean datza.
|
|
|
Beste auzolan bat izan zen Euskal Herriko Unibertsitateko sail berean
|
genuena
hamarkada batez. Lehenik Zoroaga gainean eta gero Ibaieta zelaietako eraikin berrietan.
|
|
|
Egun neurri ertainekotzat jotzen duguna neurri handikoa zen
|
duela
hamarkada batzuk, baina bezeroarentzat ez da askoz garestiagoa.
|
|
|
Horiek guztiek Allen nesken galeria osatzen dute. Watts, Antonio Banderasekin eta Anthony Hopkinsekin batera New Yorkekoaren proiektu berrian egongo dena, Hitchcockek
|
duela
hamarkada batzuk zuen ilehoriaren patroiaren eredu izan zitekeen, baina ba al da musa allenarraren patroirik?.
|
|
|
Gaztelumendiren arabera, baina ez dago frogatuta manipulazio teknika horiek eraginkorrak diren, ez baitago hura frogatzen duen emaitza biribilik. Izan ere, AEBetan eta SESBean
|
duela
hamarkada asko tankera guztietako esperimentuak egin zituzten, baina gaur oraindik ez dakite ziur egindakoak benetako eraginik izan zuen ondoren gertatu zen horretan ala gertakari atmosferikoaren garapen naturalaren ondorio izan zen hori. Viñasen aburuz, teknika hauek badabiltza baina klima erabat kontrolpean izango dugun zalantza egiten dut.
|
|
|
Gaztelumendiren arabera, baina ez dago frogatuta manipulazio teknika horiek eraginkorrak diren, ez baitago hura frogatzen duen emaitza biribilik. Izan ere, AEBetan eta SESBean
|
duela
hamarkada asko tankera guztietako esperimentuak egin zituzten, baina gaur oraindik ez dakite ziur egindakoak benetako eraginik izan zuen ondoren gertatu zen horretan ala gertakari atmosferikoaren garapen naturalaren ondorio izan zen hori. Viñasen aburuz, teknika hauek badabiltza baina klima erabat kontrolpean izango dugun zalantza egiten dut.
|
|
|
Hamar urte bete dira jada.
|
Duela
hamarkada bat zendu zen Enrique Urquijo, Los Secretos taldeko kantari, sortzaile eta arima. 1999ko azaroaren 17an, gaueko 21:00etan, Madrilgo Malasaña auzoko Espiritu Santuaren kaleko 23 zenbakiko ezkaratzean hilda aurkitu zuten, 39 urte zituela.
|
|
|
Berriro ere 1980ko hamarkadari erreparatuz, ezinbestekoa zaigu Zuberoako beste irrati proiektu garrantzitsu baten berri ematea, Xiberoko Botza irratiarena, hain zuzen. Euskarak Zuberoan garai latzak bizi
|
zituen
hamarkada hasiera hartan, eta, Argia astekariaren 942 zenbakiak biltzen duenez(: 8), egoera kaskar haren erantzun gisara sortu zen Xiberoko Botza:
|
|
|
Higiezinen mobbing a da. Hitz hori
|
duela
hamarkada bat sortu zen errenta zaharragatik zergapetutako etxebizitzen errentariek jasandako jazarpenaz hitz egiteko, eta gaur egun ere salaketa ugari izaten jarraitzen du, Europako Arartekoaren bulegoaren arabera espainiarrek Europar Batasunean aurkeztutako gehienak. Isabel Torralbak, Madrilgo Bizilagunen eta Errentarien Ganberako lehendakariak, azken horiei laguntza legelaria ematen dien elkarteak, higiezinen jazarpena jasaten duten errenta zaharreko errentarien 25 kontsulta inguru jasotzen dituela dio.
|
|
|
EQUIS: European Quality Improvement System (EQUIS) da egiaztagiri horietako gazteena; European Foundation for Management Development (EFMD) erakundearen eskutik jaio zen,
|
duela
hamarkada bat baino gehixeago, 1997an. Hala ere, eta nahiz eta hasiera batean Europako eskolei soilik zuzendutako berme zigilu gisa sortu, urte hauetan beteranoen beste bi egiaztapenekin parekagarria den nazioarteko ospea lortu du; izan ere, kreditatutako prestakuntza erakundeen zerrenda munduko 33 herrialdetako 115 negozio eskolek osatzen dute.
|
|
|
Emakumeak, okerrago Houstongo (Texas, AEB) Baylor College of Medicine erakundeko Kani Jneidek zuzendutako ikerketa. jakinarazi du oraindik ere desberdintasunak daudela infartua duten pazienteak artatzeko moduan, gizonezkoak emakumeak diren kontuan hartuta. Azken horiek, ikerketak dioenez,
|
duela
hamarkada batzuk baino askoz hobeto tratatzen dira gaur egun, baina oraindik ere gizonek baino arreta gutxiago jartzen dute. Hala ere, miokardioko infartuagatiko ospitale hilkortasuna AEBn.
|
|
|
Urbanizazio jasanezina Itsasoaren ondoan bizi direnek etxebizitza erostean diru kopuru handiak ordaindu dituztela uste izatea ez da guztiz egia. Etxe batzuk gutxi batzuen esku bakarrik egon arren, etxe horietako asko
|
duela
hamarkada batzuk ia abandonatuta zeuden, eta ez zitzaien ematen orain zuten balio bera; beraz, prezioak, higiezinen burbuila baino lehen, ez zuen zertan altuegia izan. Itsasertza etengabe urbanizatzea eta oporretarako erabiltzea izan da etxebizitzen prezioak lehen lerroan igoarazi dituen faktoreetako bat.
|
|
|
Horrek kalte larriak eragin dizkio ingurumenari, eta, aldi berean, okerrera egin du kostako herrietan bizi direnen bizi kalitateak. Hondartzaren edo itsasoaren ertzean dauden eraikin altuek
|
duela
hamarkada batzuetako Espainiako kostaldeko paisaia ezagutezina bihurtu dute. Greenpeacek egindako txosten baten arabera, Espainiako itsasertzak" jasan du, azken urteotan, epe laburrera onura besterik bilatu ez duen eta milaka etxebizitza huts utzi dizkigun industria baten eraikuntza bortitza, eta beste latitude batzuetan destino berriak bilatzen dituen turismo apetatsu eta aldakorraren mende".
|
|
|
Erradiazio nuklearra, 80 °C tik gorako tenperaturak edo zeroa inguratuta, ingurune sulfurosoak edo alkalinoak… Muturreko baldintza hilgarriak gizakientzat eta izaki ezagun gehienentzat, baina paradisua gorputz adarrentzat. Izaki horien aurkikuntzak,
|
duela
hamarkada batzuk, “bio erredukzionismoa” desarmatu zuen: bizia izateko baldintzak uste baino askoz handiagoak dira, eta, beraz, ez da zentzugabea Lurretik kanpo ere bizi direla pentsatzea.
|
|
|
Ekologistak Martxan taldeak, berriz, erabilitako produktu toxiko ahaltsuak (nekazaritza edo baso plagizidak) eskuratzeko erraztasuna gehitu du. Pozoiaren erabilerari aurre egiteko neurriak Espainiako erakunde ekologista nagusiek bat egin zuten
|
duela
hamarkada bat baino gehiago Antidoto Programa abian jartzeko. Arduradunek azpimarratu dutenez, amuzki pozoituak legez kanpo erabiltzeko hiru bide behar dira:
|
|
|
Kutsatzaile berri bat ez den arren,
|
duela
hamarkada batzuetatik ezagutzen baitira, 3 MCPD esterrak (3 monokloropropano dioleko gantz azidoak) konposatu kimikoak dira, eta orain arte ez dago horien toxikotasunari, elikagaietan duten presentziari eta dietako guztizko irensketari buruzko nahiko daturik. Informazio falta hori dela eta, ezinezkoa da elikagaien arriskua behar bezala baloratzea.
|
|
|
|
Duela
hamarkada batzuetatik hona susmagarria izan arren, gaur arte ezin izan da frogatu organismoaren immunitate sistemak zeregin garrantzitsua duela narkolepsiaren garapenean. Ikerlarien hitzetan, “kate maila galdua” aurkitu da.
|
|
|
Laburpen hori “Landa liburuzainei” buruzkoa da, eta Maria Moliner ek idatzitako “Liburutegi txikien zerbitzurako jarraibideak” atariko aurkezpenak laburbiltzen du, hitz gutxitan laburbiltzen baitu emakume horren izena daraman kanpainaren funtsa, XX. mendeko espainiar kulturaren irudi ukaezina. 50.000 biztanletik beherako Espainiako udalerriei zuzendutako irakurketa sustatzeko kanpaina Berak baino hobeto,
|
duela
hamarkada batetik hona, irakurketa sustatzeko kanpaina bati izena emateko. Kanpaina hori 50.000 biztanletik beherako Espainiako udalerriei zuzenduta dago, eta biztanlerian irakurketaren aldeko jarrera sortzen duten herriak saritzen ditu, hainbat jardueraren bidez. Kanpaina horri esker, proiektu interesgarriak sortu dira; esate baterako, “Irakurri jaio aurretik”, Villenan (Alacant) egin da, eta herriko txikienen artean irakurketa sustatzea lortu du, osasun zentroetako pediatria kontsultetan haurrentzako irakurketa puntuak ezarriz, edo, bestela, erditzerako prestakuntza ikastaroetan irakurketak duen garrantziari buruzko hitzaldiak emanez.
|
|
|
IEOko zientzialariek behin eta berriz esaten dute teknika horien bidez Hego Atlantikoan horrelako migrazio mugimendua berresten den lehen aldia dela. Mugimendu hori
|
duela
hamarkada batzuk susmatzen zuten, baina orain arte ez zen berretsi.
|