|
2008
|
|
|
Horretarako ezinbestekoak zituen aitzin euskararen eredu bat izatea eta eredu horre tatik gaur eguneko euskarara eman diren aldaketen berri ematea. ...e batetik indoeuroperaren morfema egitura fonotaktikoa euskararena baino askoz konplexua goa dela (kontsonante multzoa hitz hasieran, kontsonantez amaitzen den silaba koda, euskarak ezagutu ez dituen kontsonanteak hala nola labiobelareak, era askotako larin galak,/ p/,/ m/, e.a.) eta bestetik sistema sinpleago batetik konplexuago batera pasa tzea azalbide askoz ere zehatzagoak eskatzen dituela, ez
|
du
beste erremediorik indo europerazturiko aitzin euskara proposatzea baino, hau da, indoeuroperak normaltzat dituen fonemak eta distribuzioak aitzineuskararentzat (bere Vasconic) ere proposatu.
|
|
|
Horrek erakusten digu, alde batetik, X hitz hasieran ez dela fonema autonomo baten adierazpidea, S ren bitartez idazten den edo diren txistukari frikari (ar) en aldae ra baizik, eta bestetik, ondorio gisa, lehengo azalbidea funtsean indartu egiten dela, aldaera hori euskararen historian Erdi Aroko lekuko zaharrenetik hasita ezagutzen dugun asimilazio bustidura edo palatalizazioaren adibidetzat hartzen badugu. Euskarak, euskalkiz euskalki ezberdina den asimilazio bustidura edo palatalizazioa ren ondoan,
|
badu
beste moduko bustidura bat, L. Oñederrak (1990) buztidura> adie
|
|
|
Ez zuen astirik eduki kantu eta ipuinen aldae ren biltzeko. Beharbada ez zukeen ezer hobetu beharrik zeren batzuetan, lekuko edo berriemaileak hizkuntza makaroniko bat erabiltzen zuelako, berriemaile batzuek eus kara aberatsagoa
|
dutela
besteek baino. Gaiez mugatuz eta Jean Haritschelharrek
|
|
|
Baina euskara erabat normalduko bada, oso barneratuak ditugun uste ustel bi ere zeharo baztertu dira. Uste dute batzuek Euskara Batua dela euskara, eta, uste
|
dute
besteek, Euskara Batua dela euskara ona. Uste bi horiek ez dira inondik inora ere egiak eta zuzenak, eta kalte askoren sortzaile dira, gainera.
|
|
|
bazter euskalkien forma bereziek esku argala
|
dute
besteen aldamenean. Badirudi, beraz, bazter euskalki horiek makurtu behar luketela zenbait alditan erdikoen alde, hala nola hitz hauetan:
|
|
|
bazter euskalkien forma bereziek esku argala
|
dute
besteen aldamenean. Badirudi, beraz, bazter euskalki horiek makurtu behar luketela zenbait alditan erdikoen alde, hala nola hitz hauetan:
|
|
|
Hitz horien itxuraz, ordea, bi iritzi dabiltza gure artean: itxura hori, etorkizkoa alegia, gorde nahi lukete batzuek egin ahalean, frantsesaren arabera edo, eta itxura aldatzea, xinpletzea, gogokoago
|
dute
besteek, gaztelaniaren arabera?.
|
|
|
nederlande ra euskara, errusiera euskara, japoniera euskara, eta, gezurra badirudi ere, Fang eus kara! Hala ere, nire iritziz, zeharo premiazkoa
|
dugu
beste hiztegi elebidun handi batzuk egitea, lehenbailehen; hauek, adibidez: alemaniera euskara, portuges euskara, katalan euskara, italiera euskara...
|
|
|
1 Itzultzaileen langintzan gero eta garrantzi handiagoa
|
du
beste faktore teknologiko batek: itzulpen memoriaren teknologiaren erabilpena.
|
|
|
Hortaz, bistan dago, hizkuntza batuarekin inolako harremanik izan nahi gabe eta azken hogei urteotan eredu batuak hezkuntzan, hedabide eta administrazioan egin duen bide luzea ahazturik, euskalkiak estuki arautu, beren behialako forma idatzian mantendu eta bultzatu nahi izateko saio batzuk alfer lanak direla, eta ez luketela kri tika berezirik ere, ahalegin horietan euskaldunok geure indar urriak saka banatzen eta hondatzen ari ez bagina, inguruko erdara ongi finkatuen mesedetan. Aldamenean eredu batua
|
duen
beste edozein hizkuntza ofizialek bezala, gurean ere euskalkiek, berez, komunikabideen, irakaskuntzaren eta administrazioaren eraginez, etengabeko erosio prozesua jasaten dute, pausoz pauso hargana hurbilduz. Eta behin prozesu hori hasiz gero, dialektoen isolamendua behin betiko hausten da, egoera era bat aldakorra dute, atergabeko hurreratze eta asimilazio bidean abiatua.
|
|
|
Esan bezala, fenomeno fonetikoek eta gramatikalek berez dute balio orokorgarria sistemaren baitan, eta era bereko unitateei aplikagarriak izan ohi dira bakoitza berari dagokion mailan. Hitzek, berriz, ez dute horrelako balio orokorgarririk, hitz bakoitza bera baita eta, bere familiakoekin izan ezik, lotura gutxi
|
dute
beste hitzekin. Nork uka lezake, hala eta guztiz ere, hizkera batean lexikoa hagitz adierazgarria gertatzen dela?
|
|
|
Dena den, adibideak asko diren arren, gorde> hitzarekin duen txan daketa ugaria da eta ez da ikusten inolako araurik jarraitzen denik bata ala bestea era biltzean esanahi horrekin. Gorde> hitzak
|
badu
beste esanahirik,, zaindu?,, bete?, esa terako, eta hauekin ez da altxatu> hitza nahasten. Horiek kontutan izanik, azken hau,
|
|
|
Baina horiek ere esanguratsuak gertatzen dira edozein hizkerari antzeman nahi zaionean. jaiki>/ > jeiki>/ > jiki>/ > xogi, > bulka (tu) >/ > bultza (tu), > usain>/ > urrin>/ > usin, > matel>/ > mazel> hitzek, esaterako, hitz bakartzat hartu behar ote dira? Egia da desberdintasunak fone tikan oinarritzen direla, baina hiztunentzat hitzak dira, bata darabiltenak ez
|
baitute
bestea ezagutu ere egiten; eta, edozein modutan, nahiz batak nahiz besteak, bakoitzak bere hizkera agertzen du. Beraz, hobe litzateke hitz bakartzat hartzera jotzea ahal den neurrian, eta azterketa maila fonikoaren alderditik egitea.
|
|
|
Alde batetik, hizkuntzaren erabilerarekin batera gertatu den aldaketa, bereziki sintaxiari dagokiona (hizkuntz gaitasunak eta itzulpenaren morrontzak neurri batean azal dezaketena), eta bestetik lexikoari dagokiona (espezializaziokoari baino gehiago orokorrari). Eta aldaketa horietan bada ahaztu ezin
|
dugun
beste eragile bat: hizkuntz premia berriei erantzun beharra.
|
|
|
Aztergai ditugun hizkeretan bizitzaren (ia) arlo guztiak ageri diren neurrian, mota askotako hizkerak eta lexikoa baliatzen dira iturri gisara. Hortaz, testuaren xedea
|
dugu
beste hizkera espezializatu batzuekiko bereizgarria eta testuaren egitekoa da izaera erabakiko duena (Castellón Alcalá, 2001: 83).
|
|
|
Eta azkenik erakutsiko duguna berriz, 20 bat urtekoentzat, Baionako semenario haundian, harrizko errabotea zelaiaren erdi erdian zaukana: apal aire bat bazuela onetsirik, kondatzen du beti A. Etchegorry apezak, nola
|
zuen
beste harri lerro batez goratu jaun ekonomak jo murrua gure denboran. Han zituen egia erran lukuztarrak beste lagunak ere, Erramouspe, Salette, Etchegaray, Apaule, Diharce, Lekuona, Camino pilotarigaiak eta abar... hoberen batzu baizik ez aipatuz.
|
|
|
Amerika han utzirik horra nun
|
zuen
beste suhuskundar laguna, Peio Etchemendy, hunekin berriz irabazteko Ouretek F. Forgues kopa Aiherran hazpandarren kontra. Bat irabaz, bestea gal, galduko dute ere hiru tantoz, Garatekin Bidarrin Larresohoarrek (Ouret Garat) Urrutia Duhalden kontra, luzaz irabazia zaukatena (25).
|
|
|
Euskaraz, gainera, bada orain arte aipatu ez
|
dugun
beste neurri sintagma bat ere, genitiboan ematen duguna:
|
|
|
[Txoria baino ere] ederragoa zen/ Ederragoa zen [txoria baino ere]. Ohar gaitezen mugikortasun hau ez
|
dutela
beste konparatiboek. [?
|
|
|
Polemika eta Errepublikaren politikaren propaganda nahasten dira izen buru generikoa
|
duten
beste artikulu askotan: –Errepublikak bakea nahi du?
|
|
|
,; geroztik Urkizuk 1991: I, 31, huts franko
|
dituen
beste itu rri batetik). Indar handikoa da eta, ustez, J.D.J. Salaberrirena.
|
|
|
|
zituen
beste milatik gorakoak bezalaxe, eta geroago italianoak ohiko zine historikoarekin izan ziren gehien erabili zutenak, hala Pietro Francisci, Orlando> e> i> Paladini> di> Francia> (1956) obrarekin, eta Franck Cassenti Klaus Kinski aktore ospetsu, harro eta irudimentsuarekin La> Chanson> de> Roland> (1978).
|
|
|
«1830etik hasten da Eusebio Maria de Azkue bat bere poemak egiten, mugimendu erromantikoaren zantzuren bat edo beste ikus dakiokelarik»240 Izatez eragin neoklasikoak zein erromantikoak biltzen zituen. Ohitura poemak, izadiari buruzkoak, mitologiazkoak, amodiozkoak idatzi
|
zituen
besteak beste, gaiotan kutsu erromantikoa ageriz. Halaber herri kulturara hurbiltzeko gurarian bertso tankeran ondu zituen lan gehienak241.
|
|
|
izengoitipean, argi baieztatzen zuen ordurako Wagner bera garaiko entzulegoarentzat nekagarri egiten zela169 Horrek guztiak azaltzen du Azkueren porrota euskal konpositore nazional izateko saioan. Musikan Azkue bezain euskal bokazio nazional nabarmena ez
|
zuten
beste autore batzuk (euskara ez zekitenak, edota euskal musika soilik egin gura ez zutenak) baina akaso talentu handiagokoak zirenak, geratu dira posteritaterako «euskal musiko» gisa kontsakratuta (Guridi, Usandizaga, Sorozabal...). Azkue, konpositore gisa baino, musika biltzaile moduan gogoratzen da, bere herri kantuen bildumagatik.
|
|
|
Nahiz Azkuek espero
|
zuen
beste batzuk sortuko zutela Donostian euskarazko egunkaria (Arin eta Zuaiztik edo), asmo hark antza aurrera egiten ez zuenez, euskaltzainburu bera inplikatu zen proiektuan. Hola 1919 urte amaieran Azkue Rafael Pikabea gipuzkoar enpresariarekin (Donostiako El Pueblo Vasco egunkariaren zuzendari zenarekin) harremanetan ibili zen euskarazko egunkaria sortzeko496 Azkuek Broussain ere inplikatu zuen, honen gutunean ikus daitekeenez:
|
|
2009
|
|
|
Hau da hunen eginkizun bakarra. Ez
|
du
beste politikarik. Euskera da beraren politika eta bandera.
|
|
|
1978an Bergarako Biltzarrean, azken hitzaldian, handik gutxira Euskerazaintza sortuko zuten haiek politikakeriaz egindako salakuntza zuzengabeei Villasante euskaltzainburuak hauxe erantzun zien sinpleki,. Euskaltzaindiak ez
|
duela
beste politikarik, euskararena baizik?.
|
|
2010
|
|
|
Juan Bautista Agirreren obra nagusia, Eracusaldiac, > ikertzea da lan honen jomuga. Obra aski oparoa utzi zuen, publikaturik 2.000 orrialde inguru eta argia ikusi ez
|
duten
beste mailako batzuk. Nagusiki sermoi generoa, genus> sermocinandi, jorratu zuen Agirrek, nahiz eta Vinson-ek, bere Essai> dune> Bibliographie> de> la> Langue> Basque, nahiago izan Agirre Instructions et conseils sailean sartu Sermons sailean baino.
|
|
|
Obra mardul hau (3 liburuki), Agirre hil eta 27 urtera argitaratu zen, Tolosan. Ez
|
zuen
beste argitalpenik izan 1978 urtera arte, Hordagok edizio haren faksimila egin zuen arte, euskal klasikoen bilduman. Gaur egun zaila da Agirreren obra osoa paperean lortzea, baina eskuragarri dago sarean (www. armiarma.com/klasikoen gordailua).
|
|
|
Eranskinetan, Eracusaldiac 1> liburukiaren eskema orokorra ikustean, erreparatu dugu hainbat epigrafe darabilela esatariak sermoien atalak bereizteko: I, II, III eta, inoiz, IV. Epigrafeen argitan esan dezakegu sermoiek, irekitze faseaz gain,
|
badutela
beste atal nagusi garrantzitsua: konklusio edo itxiera>.
|
|
|
Austinek lehenbiziko teorizazioan enuntziatu performatiboak eta enuntziatu konstatatiboak bereiztu zituen31 Beraz, bi enuntziatu mota horiek agerian jartzen dute enuntziazio egintza bera berez egintza bat dela (besteetatik berezia) eta ez linguistikoa soilik. Performatibitatea, oro har, konbentzio sozialek arautua dago, horren antzeko balioa
|
duten
beste egintza ez linguistikoak dauden bezala.
|
|
|
Nire>. Arestiko antolatu dudan, bildu ditut... ez
|
genuke
beste mutur batekiko erlaziopean enuntziatuko, adostasuna edo desadostasun terminotan, hori posible izan daitekeen arren. Subjektua beregaina da.
|
|
|
Darabilgun planteamenduan eta aztertze moduan, haatik, uste dugu iturri zehatzak eta zehaztugabeak emateak
|
baduela
beste arrazoi iturri bat ere: jokabide honen gakoa eta esanahi nagusia, berriz ere, hizkuntza arrastoen distribuzioan eta konfigurazioan aurkitu behar dela uste dugu.
|
|
|
Baina beti ere, jakintza eta esateko modu horiek konsagratuak daude, ez dago horietatik irteterik. Sermoiak ez
|
du
beste intenbiderik jada esana ad> errepikatzea besterik.
|
|
|
Orobat uste
|
dugu
beste modu batean uler daitezkeela diskurtsoaren eta literaturaren gaineko analisia eta ikerketa, bi arloen artean dagoen hartu emanari dagokionez. Uste dugu Maingueneau autorearekin batera, literaturak linguistikara jotzea ez dela soilik baliabide oinarrizko bat, askoz gehiago ere badela, benetako ikerketa tresna:
|
|
|
Hala dio EEN legeak: hori
|
du
beste atal nagusia, hezkuntza esparruari dagokionez. Luze zabaleko elebitasunaren helburu hori ez du, askotan ahazten bazaigu ere, EEN legeak ezarria.
|
|
|
Eragin betea izango bazuen eskolak euskara indarberritzeko orduan, argi ikusi zen fanerogamoak, arte gotikoa eta Rufini ren teorema euskaraz azaltzearekin ez zela aski. Gazte jendearen eguneroko mintzajardunarekin lotura zuzenagoa, harreman estuagoa eta iraunkorragoa
|
duen
beste zerbait bermatu behar zen. Neska mutilentzat beharrezkoak, komenigarriak edo desiragarriak diren harreman sareetan indartu beharra zegoen euskarazko jarduna.
|
|
|
267 Helburu nagusi biok eta edozein eskola sistemak bere bereak
|
dituen
beste hainbat: ikasleen garapen kognitiboa egoki garatzea, lehenik eta behin.
|
|
|
Galderak ez dira falta. Jende helduen motibazioa piztu eta luzaran atxikitzeko
|
dugu
besteak beste erronka nagusietariko bat. Horri begira lan horren ekarpena preziagarria izanen da eta bereziki, beren pisu demografikoa ikusirik, Euskal Herritik kanpo etorritakoen ibilbidea eta motibazio ezaugarriak.
|
|
|
Andereño berri haiek irakasle ikasketak eginak behar zituzten halabeharrez. Eta, lanean hasi aurretik, urtebeteko praktikak egin behar zituzten eskarmentua edo esperientzia
|
zuen
beste andereño baten alboan. Halaber, andereñogai haietako asko Zipitriarekin alfabetatu ziren euskaraz.
|
|
|
Haren esanetan,, ikastolentzako publikotasunerako berezko bidea irekiz gero, ikusten genuen inertzia geldiezin bat sortuko zela eskolak hizkuntza arrazoiengatik sailkatzeko. Hau da, ikastolak izango ziren eskola euskaldunak, eta beste eskola publikoak izango ziren euskaldun izan nahi ez
|
zuten
beste euskal herritarrentzako eskolak. Garai hartako eskola publikoetan maisu euskaldunak ez zirelako %5, eta %5 hartatik ere askok ez zutelako euskaraz irakasten?.
|
|
|
Eta horri buruzko prestakuntza masiboa izan da. Beraz, hori aitortzeko erreparorik edo lotsarik ez genuen bezala, gauza berdina egin behar
|
dugu
beste alorretan ere bai. Ezagutzak konpartitu behar dira, eta ezagutzen ez dena ere bai.
|
|
2012
|
|
|
delakoa nagusi den gizarte postmodernoetan, sistema kapitalistari esker munduko edozein txokotako produktu eta korronteak eskuratu baititzake erosmen ahalmen nahikoa duen gizarte orok. Hango eta hemengo ideiak eta modak libreki hautatu eta nahi bezalako nahasketak egiteko aukera hori jotzen dute hainbat kritikarik postmodernismoaren muintzat. Mundu postmodernoak, baina,
|
badu
beste alderdi bat, erosmen ahalmen nahikorik ez duten herrialde nahiz biztanleena, hain zuzen ere. Sistema kapitalistaren mailarik baxuenetan aurkitzen diren pertsonentzat, globalizazioak ez du aukera aniztasuna esan nahi, segurtasun galera eta menpekotasun handiagoa baizik.
|
|
|
Hebertarraren olerkiak, poesiak, paralelismoaz gañera ba?
|
du
beste, zer, bat ere, zer ezkutu bat, poesiari dagokiona, poesiaren muin muñetan dagona[...].
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, eta Onaindiaren itzulpengintza atal honetan ikertu nahi
|
ditugun
beste autoreenekin alderatzeko, Santi Onaindia bi belaunaldiren arteko zubi gisa defini genezake; Onaindia, Orixe baino hogeita bat urte gazteagoa eta Aresti baino hogeita lau urte zaharragoa (Mirande baino hamasei zaharragoa), bi munduren arteko zubia da. Hainbeste miresten zuen Orixe dago alde batean, haren garaiko itzultzaileen eta literaturaren eta itzulpengintzaren guztiz bestelako ideiak zituzten idazle gazteagoak bestean, eta Onaindia erdian.
|
|
|
450). Munduko literatura itzulpenean irakurtzeak, gainera, zuzeneko irakurketak eskaintzen ez
|
dituen
beste hainbat ezagutza transmiti ditzake:
|
|
|
Ez dugu inon liburu horren arrastorik aurkitu; bai, ordea, antzeko izenburua
|
duen
beste bat:
|
|
|
Sarrionandiak
|
badu
beste liburu bat, apokrifoak biltzen dituzten Izkiriaturik (1985) eta Hezurrezko xirulak (1991a) baino dezente berriagoa, antzeko jolas literario batean oinarritzen dena: Munduko zazpi herrialdetako ipuinak haurrentzat idatzitako liburua da, 2008an argitaratua.
|
|
|
Norentzakoa zerbait egitera mugiarazi nahi duenean, agindu bidez mugitu ordez,
|
baditu
beste zeharkako hizkuntza formak:
|
|
|
Baina zerk eragin dezake solaskideak aurrez aurre dituen bat bateko elkarrizketa baten tasunak idatzian txertatu nahi izate hori? Esatariak zein efektu edo ondorio erdietsi nahi
|
du
beste transmisio bide baten ezaugarriak idatzian berariaz txertatzearekin. Ahozkotasunaren ezaugarriak zertarako birsortu edo islatu testu idatzian?
|
|
|
– Hitzek, jakina da,
|
BAdute
beste zerbait, adimenez nolazpait besarka daitekeen adieraz gainera, adimenak ikusten ez badu ere bihotzak uki dezakeena: beren giroa, usaia, lurrina eta sentimen kutsua.
|
|
|
– Hitzek, jakina da,
|
badute
beste zerbait, adimenez nolazpait besarka daitekeen adieraz gainera, adimenak ikusten ez badu ere bihotzak uki dezakeena: beren giroa, usaia, lurrina eta sentimen kutsua.
|
|
|
– Ez dakit ba ote
|
genuen
beste bildumarik, Joannateguy, ren bi liburuez kanpora: Ehunbat
|
|
|
Beraz,, besteren? aipua dela badakigu (aipu markek erakusten baitigute) eta, beste hori?, hain ezagun eta maitea167
|
duen
beste hori, norentzakoak identifikatzeko euskal literaturaren ezagutza izan behar du.
|
|
|
Erabateko iritzia emana dago: aditzaile onak ez
|
du
besteren beharrik (ILIB I: 76)/ Ulertzaile onak ez du noski gehiagorik behar.
|
|
|
– Asaben lokarri zaharra ez baldin bada eteten, ez
|
dugu
besteren beharrik. (LIB I:
|
|
|
–aitortuko du Mitxelenak berak Orixeren heriotzean?, eta, ezin urratuzko aztarrena utzi? bazigun Orixek eta, gure hizkuntza aldi eta eginkizun berrietarako egokitzen saiatu bazen eginahalean eta, hizkera zailu, labur biziago bat moldatzen?, zinez eta benetan uste
|
dut
beste horrenbeste esan genezakeela Mitxelena jaunak euskaraz eta euskararen alde egin duen lanaz. Honek hartaz esan zituen beste hitz hauekin, Orixe izenaren ordez Mitxelenarena ezarriz, amaituko dut lantxo hau:
|
|
|
Bada Laurinen lan honetatik gure lanera ekarri behar
|
dugun
beste ideia nagusi bat ere: Laurinek egitura parentetiko motak zehazteaz gain, egitura parentetikoekin aldez edo moldez lotzen dituen bi fenomenoen berri ematen digu:
|
|
2013
|
|
|
Oro har, Frantziarenganako jarrera abertzalea nabaria zen Eskualduna astekarian, editorialetan bereziki, baina baita gerlako berriemaileen kroniketan ere, Jean Saint Pierreren artikuluetan oroz gainetik. Rémy Cazalsen taldeak dio soldaduek gerla ez zutela beren borondatez egin, ez zutela gerla egitea «onartu», baizik eta ez
|
zutela
beste hauturik eta gerla egitera «behartu» izan zituztela. Gure lanaren helburua ez da izan jakitea ea euskaldunek gerla egitea onartu zuten ala behartuak sentitu ziren.
|
|
|
Haientzat, euskaldunak frantsesak ziren eta giristinoak ere bai; halaber, giristinoak frantsesak ziren eta alderantziz. Hori erakutsi eta azpimarratu nahiak
|
bazuen
beste asmorik ere: batasun sakratuarekin bat egitea, gerlaren logikan sartzea, frantses agertzea eta gauza horiek baino sakonagoa zen Eskualduna ren jarrera eta asmoa.
|
|
|
Eta horri esker, euskarak bizirik iraun zuen, frantsesa errotzeko ahalegin handiak egin ziren garai hartan. Horrek
|
bazuen
beste alde bat ere, euskarari esker fedea mantendu zelako.
|
|
|
Itsasoak
|
bazuen
beste osagai garrantzitsu bat, Pierre Duhourrek eta gainerakoek gutxi aipatu bazuten ere, aipu zerbait ukan zuena: itsasoko guduena.
|
|
|
Pierre Duhourrek eman zituen azalpenek
|
bazuten
beste alde bat, gutxietsi behar ez zena: itsasoz ez ziren soldaduak bakarrik garraiatzen, salgaiak ere bai, eta hori funtsezkoa zen.
|
|
|
Beste arma mota bat metrailadoreak ziren. Ez
|
zuten
beste batzuek bezainbat aipamen ukan astekarian, baina zenbait xehetasun agertu ziren. Jean Etxeparek aski ongi deskribatu zituen zenbait artikulutan.
|
|
|
Gisa hartan, hastapenean eskualde beretako soldaduak elkarrekin baziren ere, denborarekin beste eskualdeetakoekin nahasten hasi ziren eta bakoitzak bere eskualdekoak aurkitzea zailago zen. A.I. ren kasuan, soldadu zuberotarrak ez
|
zuen
beste euskaldunik ikusi Serbia aldera igorri zutenean:
|
|
|
Hots, ez zitzaion ongi iruditzen euskara zekien batek frantsesez idatz zezan. Baina euskararenganako atxikimenduak
|
bazuen
beste motibaziorik, Blaise Adémaren artikulu batean garbi ageri zen bezala. Hiriart Urruti hil zenean, hark euskararengan zuen atxikimendua goraipatu zuen:
|
|
|
Baina ezin zuen ukatu, eta lerroen artetik ihes egiten zion informazio horrek. Norbaitek desertore ez izateko hautua egitea azpimarratzeanerakusten
|
zuen
beste anitzek kontrako hautua egin zutela, bestela ez zuten desertoreen aipamena hala eginen:
|
|
2015
|
|
|
Patxi Salaberri Muñoarekin (2002: 23) bat eginez, esan beharra dago ez dela bidezkoa estatus zainduagoa, jasoagoa, garatuagoa eta hedatuagoa
|
duten
beste
|
|
|
Bitartekaritza apala. Irakurle kualifikatuak badira ere, ezin
|
dute
besteen ordez irakurri. Gainerako irakurleek beren irakurketa propioa egin behar dute.
|
|
2016
|
|
|
Badirudi autorea bere buruari ari zaiola, erresistentzian aritu delako, imposaketa baten aurka aritu da askatasunaren alde, baina nagusiak aipatzeko momentuan, nagusi batengandik libratuz beste baten menpe gelditu dela aitortzen du. Etxean geldituko dena borrokan parte hartu gabe, hark
|
du
beste manera batez askatasuna ikusten. Etxean gelditzen denak bere buruaren nagusi izan nahi du, hau du bultzatu nahi.
|
|
|
Hortik pentsa daiteke ez duela antzerkiak denboran zehar irauten. Baina uste
|
dugu
beste hipotesi bat ere badagoela, alegia obra horiek ezezagunak direla, ez direla landuak ez irakurriak, eta horrek ez du taularatzea laguntzen. Bestalde, euskal letrak aurrera joateko izugarriko mugimendu batean sartua dela, sortzeko nahia handia dela eta horrek ekartzen du aitzineko testuak gutxitan lantzea.
|
|
|
Euskal idazleak, sortzeko unean, aurrean daukan zailtasuna heldu da gogora. Izan ere, irakurleria oso mugatua izaki, hizkuntza estandarizatuan idazten ez
|
duena
beste zailtasun baten aurrean aurkitzen da. Horregatik idazteko duen abilezia aldatu behar al du?
|
|
|
Engaiamendua antzerkiaren bitartez, herriari loturik pentsatu zuen. Ez
|
zuen
beste helbururik gazteek testua eskatzen ziotelarik, erantzuten zuen eskatzen zitzaionari, testua partaideei egokituz. Bestalde, idatziak literatura mundukoak ziren, herriarekiko komunikazioan, bere burua ezagutzeko publikoari tresna eskainiz.
|
|
|
Antzerkiko elkarrizketak zentzurik duela testuinguru adieraziaren baitan soilik erakusten du. Bestalde, antzerkiko testua aipatzen delarik, pertsonaiaren hitzak bi entzule mota izanen ditu, inguruan
|
dituen
beste pertsonaiak eta ikuslea. Komunikazio anitza izanen da keinuak, doinuak, apainketak eta abar baliatuz.
|
|
|
Erran behar da, Lehen Gerla aitzin, gehienetan, antzerkiak frantsesez ematen zirela eta aldaketa etorri zela gerla bukatu eta gero. Hobeki errateko, antzerkia frantsesez emateak ez zuen debaterik sortu, bi hizkuntzetan aritzeak ez
|
zuen
beste gogoetarik sortu, ez baitzitekeen lanjerrik sumatu, hizkuntzaren galtzeko arriskurik alegia. Erran nahi baitu euskararen gizartearen barnean eta harremanetan desagertzen zenaren sentimendu edo aurreikuspenik ez zen aipatzen.
|
|
|
Galarrots baten lekukotasun interesgarri bat dugu antzerki honetan. Galarrotsak salatzen hasi ziren garaian, herriaren salaketa gisa balio duela ematen du, kasua larria delako, presoak ez
|
baitu
beste babesik.
|
|
|
Encyclopaedia Universalis ek komediaren definizio oso zabala eskaintzen digu antzerkigintzaren garapena aztertuz, antzerkigintzaren garaien eta garapenen araberan. Euskal antzerkiak elementu komunak
|
ditu
beste lekuetan landu den antzerkigintzarekin. Baina garapen maila ez da bera izan, kopurua oso desberdina izan da, Ipar Euskal Herrian ezagutu duen garapena hogeigarren mendean zehar urrats handiekin eramana izan da.
|
|
|
Aldaketa nabarmena dugu hor Etxahunekin, oroitzen baikara antzerkia Etxahunekin hasi zuela. Hemen pertsonaia nagusiaren agertzeko denbora utzi nahi du pasatzen, pertsonaiari garrantzia gehiago emateko, goaitatzea sortzeko eta gaia bera ere aztertu nahi baita, gaiaren azalpena egin nahi
|
baitu
besteen ahoetan, beste pertsonaien bitartez, gizartearen jokamoldea erakusten da.
|
|
|
Horrez gain, gaurko garaiari helduz, saiatu gara beste autore batzuengana jotzen, baldintza berdintsuetan sorkuntza lana eramaten zutenengana, zer gogoeta zeramaten haien literatura sorkuntzari buruz, antzerkigintzaren munduan, zer zailtasun bizi
|
zituzten
beste autore batzuekiko parekatuz.
|
|
|
Euskaraz zergatik idazten zuen eskatu zitzaiolarik, Piarres Larzabalek zioen euskarak behar handiagoa
|
zuela
besteek baino, beste argudiorik ez zuen azaltzen. Bestalde, ez digu gogoeta berezirik utzi bere literatura lanari buruz, ekintza zuen helburu.
|
|
|
Literatura identitariotik unibertsaltasunera joateko bidea izan al daiteke? Lehenik izenburuak azalpena merezi luke, asmakuntza hitzak ezezagun asko garraiatzen baititu eta ondoren izanen ditugun azalpenetan ezezagunak diren elementu horiei buruz, zentzuaren aldetik, ez
|
baitugu
beste argibiderik. Baliteke, asmakuntza une garaikideari lotua izatea, erran nahi baita literatura berri batek idazle mota berria ere ekarri duela, edo alderantziz, baina ez dugu xehetasunik, baliteke Atxaga baino lehenagokoak benetako idazleak ez izatea, eta orduan hor merezi luke idazlearen definizioetan sartzea, eta debatea bultzatzea, baina Larzabalen garaian horrelakorik ez zegoen.
|
|
|
Antzerki honetan Nafarroako Erresumaren garrantzia berriz heldu da eta horren oihartzuna. Euskal Herriko izen handiak ere aurkitzen ditugu, Lapurdikoa gehienbat eta hemen azpimarratu behar
|
dugu
beste antzerki batean ere aipatutako izenak aurkitzen ditugula berriz Hazparneko Zalduya, Urruñako Urtubi, Sarako Lahet familia, Berterretx antzerkian aurkitu genituela ere. Hemen aurkitzen dugu Larzabalen mundua borobila dela, nahiz eta hogei urte iragan bi antzerki horien artean, garai berdintsukoak izaki, erreferentziak berdinak direla.
|
|
|
Ikerketatik edo, sinpleki, Telesforo Monzonen eskutik, hura bergararra baitzen. Ez
|
dugu
beste xehetasunik, baina Peñafloridako kondearen berri bazeukan.
|
|
|
Horregatik, ez diogu heldu azterketari sakontasunaren aldetik, baizik eta gure obra egile zabalaren ikuspuntutik. Erran nahi baita, nahiz eta antzerki egilearen ikuspuntutik lantzen dugun Larzabal, aurkezpen honetan ezin
|
genituen
beste idatziak alde batera aipatu gabe utzi.
|
|
|
Lotiri kritika zorrotza egin zion. Piarres Larzabalek ez
|
ditu
beste idazleak jorratu, Pierre Lotiren lanaz egiten duen kritika salbuespena da, eta alde horretatik interesgarria iruditu zaigu zer mailatako kritika den aztertzea. Pierre Lotiren lana entzuna izan zen Euskal Herriaz egiten zituen deskribapenengatik.
|
|
|
Larzabalek ez
|
du
beste idazleei buruz honen heineko azterketa zorrotzik egin, liburuak izan zuen oihartzunaren froga gisa har genezake, eta Larzabalen ezinegon gisa, euskaldunez egiten zen potretaz beste arlo batzuetan ikusiko dugun gisan.
|
|
2017
|
|
|
Euskaltzaindiak orain arte euskararen eremu osoan eramaten duen lana nahi luke jarraiki, Ipar Euskal Herriari dagokionez, lan hori molde ikusgarriago batez egin behar du, lan hori indartuz, euskararen egoeran ikus dadila jauzi kuantitatibo eta kualitatiboa ematen ari garela. Erran gabe doa Euskaltzaindia ez dela izanen egin beharreko indar joko horren oinarri bakarra; Euskaltzaindiak dudarik ez
|
du
beste erakunde eta aktoreekin akomeatuko dela arazorik gabe, bereziki kultura eta hizkuntza eremuetan. Bistakoa baita egiten ditugun gomendioak ez dituela Euskaltzaindiak bakarrik landuko ez baldin bada beste erakunde anitzekin.
|
|
|
hizkuntza politika baten xedatze bidean partaide izan. Izan ere, Ipar Euskal Herrian, sail horretan egitekorik
|
baduten
beste instituzioak ere. Estatua, Eskualdea, Departamendua. EEPn partaide daude.
|
|
2019
|
|
|
Ez
|
ditugu
beste egoerak gutxietsi nahi, baina iruditzen zaigu Gasteizen zein
|
|
|
Aldaketa horien guztien aurrean, tokiko euskal hedabideok
|
badugu
beste askok ez duten abantaila bat: gertutasuna.
|
|
|
Euskara komunikabideetan egotea ezinbestekoa da euskara erabili eta garatzeko eta, aldi berean, herritarren eskubide ukaezina da komunikabideen eskaintza berezko hizkuntzetan hartzen dela bermatzea; eskaintza hori herritarrek bizitokia duten autonomia erkidegotik har dezakete edo hizkuntza hori bera berezko eta ofiziala
|
duen
beste erkidego batetik. Nafarroan bizi direnei dagokienez, eskubide hori bermaturik gelditzen da Euskal Autonomia Erkidegoko telebistak egiten dituen emanaldiekin.
|
|
2020
|
|
|
Testuak seinalatzen dituen eta tabernan dauden" bospasei jaun" euskaldunak erdalduntzen ari dira. Polifoniak euskara eta erdara nahasten duen ahots bat eta erdara jasoa
|
duen
beste bi ekartzen dituenez, testuinguruaren etnologiaren interpretazio kritikoak erakusten du gizon haietatik batzuk maila sozio-politikoan gorago daudela besteak baino. Sinboloaren etnologian, pentsa daiteke zenbait arduradun politiko eta herriko haien eskumakilak direla pertsonaiak.
|
|
2021
|
|
|
Vinson-en ustez, euskaldunek ez dute sail hortan ere deus berezirik asmatu bainan, literatura idatzian baino trebeagoak agertu dira. Ondare horretan, pastoralak eta kantuak
|
zituen
beste sorkuntza motak baino gorago ezartzen.
|
|
|
Egia erran, ezin bestekoa iduritzen zait, guk ere" gurea kondatu behar baitugu" eta, kondalarien artean, irakasleok badugu errespontsabilitate nagusi bat. Halarik ere, euskal literaturaren saileko ikerle bezala,
|
badugu
beste eginbide bat guziz premiazkoa: denok inplizitoki onartzen dugun ikusmoldea aztertzea.
|
|
|
Idatz dadin, hizkuntza batek omena lortu behar
|
du
besteak beste, baina guztiek ez dute iritzi hori erdiesten, euren mintzaira izkiriatzeko baliaturiko idazkera sistemarekiko hiztun erkidego batek duen jarrera historia eta kultura arloko gertakariek baldintzatua baitago.
|
|
|
Akitaniako belex ek ondo bidean euskaraz* berets edo* beretz eman zukeela azpimarratu ostean, iradokitzen du beltz, elkartuaren bigarren osagaian sortu den eta aldaera beregaina ordeztu eta ezabatu duen berrikuntza datekeela. Beraz, beltz forma bigarrenkaria dela deritzo eta bele, bela, belatz* L bortitza
|
zukeen
beste etimo batetik datozkeelako hipotesiaren alde egiten du. Elkarketako forma sinkopatu horren sorburua urrun samarrekoa izango da, ematen baitu Akitaniako aherbelste eta [h] arbelsis izenetan mudantza burututa zegoela.
|
|
|
Balizko adjektibo denominalaren oinarrian Diallus en saileko antroponimoa dugula onartzeko dagoen zailtasun nagusia da ez dela ezagutzen ko/ co atzizki hispaniar zeltaren aurretik albokaria
|
duen
beste adibiderik. Azalpen bat sinkopa egon dela pentsatzea izan daiteke (cfr.
|
|
|
Herrian denek ezagutzen zuten elkar eta, bidean topatzean, elkar agurtzen zuten guztiek. Hamabi familia ziren osotara, eta denek zekiten gainerako guztien historia; bazekizkiten aitatxi amatxiren izenak, arbasoenak, lehengusuenak, eta guztiek
|
zuten
besteen ondasunen berri zehatza. Herria, azken buruan, familia handi eta bakar bat bezalakoa zen.
|
|
|
Askozaz ere erabilera maiztasun apalagoa
|
dute
beste hauek:
|
|
|
Erabilera arrunta da hori. Galdegaiak eta aditzak osatzen duten multzoa ezin
|
baitu
beste elementu batek eten.
|