|
2000
|
|
|
Hor dira egiten, aldiz, Txillardegik nahi izandako eta animatzen duen EuskalIdazkaritzan, urte batzuk geroago euskara batuari sorrera emango dioten lehenelkarretaratzeak. Txillardegi, zeinek aisetasunez hegaltatzen
|
dituen
ahozko etaidatzizko euskalkiak, idatziaren zibilizazioa eskuratzean inor baino hobeto ohartzen dabatua ez den hizkuntza baten iragankortasunaz. Beharrezkoa da euskara prest egoteahelduko den egunerako, eta horregatik borrokatzen da.
|
|
2001
|
|
|
Gizartean babes handiagoa izaten dute eta normalean hobeto funtzionatu ohi
|
dute
ahozkoa ez den lengoaiarekin.
|
|
|
Fluido koloregabea da, usaingabea, aparra eta oso urtsua, %99 ura duena. Oso funtzio espezifikoak
|
ditu
ahozko ehunak mantendu eta babesteko. Aho barrunbea lubrifikatu eta garbitzen du, bakterioen, birusen eta antifungikoen aurkako propietateak ematen ditu eta murtxikatzen, irensten eta digestioan laguntzen du.
|
|
2004
|
|
|
Baina ahozkotasuna ezin
|
dugu
ahozko azalpen, debate, eta antzerakoetara soilik mugatu, irakaskuntza eta ikaskuntza prozesuetan elkarrizketa oinarrizko tresna baita ezagutzak barneratzeko garaian. Horrela, ikasten ari garenaren inguruan hitz egitea garrantzitsua da, kontzeptu berri bat ahoz adierazterakoan ikasleak kontzeptu hori garatu eta osatu egiten baitu.
|
|
|
adierazi nahi dena modu betean esatea, osoan, borobiltasunez, nolabait esateko?. 546 Hastapeneko zehaztapen horren ondoren, emaitzen muina datorkigu: . Zentzu orokor honetan esan nahi
|
nuke
ahozko adierazkortasuna erdalduntzen ari dela. Hizkuntza etengabe aldatzen ari den gauza izanik, belaunaldi berriak dira aldaketa iturrietako bat.
|
|
|
Pazienteek nahiago
|
dituzte
ahozko tratamenduak emaitzen eraginkortasuna murrizten ez badute
|
|
2005
|
|
|
Aurretiaz aipatu bezala gure asmoa euskal ipuingintza modernoaren historiaren lan partzial bat egitea baino ez da. Ez dugu euskal ipuingintza osoaren historia egingo, ez
|
dugu
ahozko ipuingintzaren eta idatzizko ipuingintzaren arteko harremanaz jardungo, ezta izan diren idatzizko ipuin guztiez ere, hori guztia aipatu dugun arren. Zuzenean joko dugu ipuingintza modernora, berau gure literaturaren sasoi jakin bati dagokiola ulertuta, sasoi bati eta ezaugarri jakin batzuei.
|
|
|
6 Esan behar
|
dugu
ahozko literaturak izugarrizko garrantzia duela, ahozko literaturarik gabe ez dagoelako idatzizko literaturarik.
|
|
2006
|
|
|
Aitor Unanue egitasmoaren bultzatzaile eta liburuaren egileak argi eta garbi
|
ditu
ahozko ohiturak aldatzearen onurak: «Ahozko jarduna bi solaskideren artekoa da, eta horrek elkarreraginaren eremuan kokatzeko aukera ematen digu.
|
|
|
Fiskaltzak ez badu akusazio idazkia aurkezten 2 paragrafoan ezarri unean edo 4 paragrafoan ezarri epean, hurrenez hurren, epaileak berehala eskatuko dio hierarkian fiskalaren goian dagoenari bidezko idazkia bi eguneko epean aurkez dezan; horri kalterik egin gabe, zuzeneko ofendituak edo kaltedun ezagunak beti epatuko ditu, 782 artikuluko 2 paragrafoan ezarritako baldintzetan. Hierarkian gorago dagoenak ere ez badu idazki hori aurkezten, ulertuko da ez
|
duela
ahozko epaiketaren irekierarik eskatzen eta largespen askea bidezkotzat jotzen duela.
|
|
2007
|
|
|
Bestalde, hurrengo azterketan idazlana gainditu behar duenak ez
|
du
ahozkoa landu nahi izango, eta laster ahozko proba gainditu duena, goiz eta arratsalde ibiliko da norbaiti bere artikulutxoa laburbildu nahian. Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko.
|
|
|
Orain gauza bertsua gertatzen zaigu, beraz, ozta ozta alderantziz bada ere: hizkuntza idatziaren gaitasun erlatiboa hainbestean garatu duen belaunaldiak ez dugaitasun orokorraren atalase maila gainditu. Hain zuzen ere, gaitasun orokor horigaratzeko behar
|
lukeen
ahozko jardunaren trebetasuna falta zaio. Eskolak ekoitzidituen hiztunek, oro har, ez dira gai euren bizitzaren mundua ahozko jardunareneremuan aletzeko eta ñabartzeko.
|
|
|
Mesedez, faborez eta karitatez eskatuko nieke irakasle eta idazleei, errespetatu gura
|
badute
ahozko (eta idatzizko) tradizioa, ahalik eta aurreren erabiltzeko aditza, eta ez tematzeko zelan ipiniko galdegaia aditz aurrean (batez ere txikia ez bada). Hala eginez gero, ahozko eta idatzizko testuak arinagoak gertatuko dira irakurle eta entzuleentzat, eta mesedegarriagoak euskararentzat.
|
|
|
Atzo, Estatu Batuetako informatika konpainiak gaitzetsi egin zituen Europako Batzordeak Microsoft i salaketak egin zizkion, zerbitzarietarako informatika programak egiteko lehiakideak adoregabetzeko prezio izugarriak ezarri zituelako. Hala ere, Microsoftek adierazi zuen ez
|
duela
ahozko saiorik eskatuko salaketa horiengatik, eta beste isun bat ekar lezake. Sinadurak atzo berretsi zuen erantzuna bidali zitzaiola Europako Batzordearen 2007ko martxoaren 1eko eragozpenen jakinarazpenari, lan-taldeen zerbitzarien protokolo programarako lizentzien prezioari dagokionez.
|
|
2008
|
|
|
Jokabide horren zergatikoak azaldu nahi ditugunean, frankotan zera esan izan dugu: eskolak ez
|
duela
ahozko gaitasunik lantzen, ez duela ahozko erregistro ez formalik ontzen, eta gero ikasleak ez direla gauza ahozko diskurtsoaren osagai horiek baliatzeko. Arrazoiaren parte bat izanda ere, ez zait iruditzen azalpen hori aski denik gure gazte jendearen hizkuntza praxia behar bezala argitzeko.
|
|
|
Jokabide horren zergatikoak azaldu nahi ditugunean, frankotan zera esan izan dugu: eskolak ez duela ahozko gaitasunik lantzen, ez
|
duela
ahozko erregistro ez formalik ontzen, eta gero ikasleak ez direla gauza ahozko diskurtsoaren osagai horiek baliatzeko. Arrazoiaren parte bat izanda ere, ez zait iruditzen azalpen hori aski denik gure gazte jendearen hizkuntza praxia behar bezala argitzeko.
|
|
|
Elementu horiekin gehiegi kezkatzen ez den batek, eta hiztunak nola esan nahi duen jakin nahiko ez lukeen norbaitek, ziur asko nahiago luke errepikapen horiek kentzea (goiko adibidean, eskuineko zutabea, alegia), hau da, ezkerreko zutabea eskuineko moduko batera itzuliko luke, beti ere testuaren edukia, zer esan nahi izan duen edo eduki semantikoa, errazago uler eta aztertu ahal izateko. Eta arrazoi bat baino gehiago du horretarako, besteak beste, mezua antolatzeko modu propioa
|
duela
ahozko hizkuntzak nola idatzizkoak.
|
|
|
(...) eskolak garrantzizko eginkizuna
|
du
ahozko hizkuntzaren garapenean Lehen Hezkuntza zehar: erraztu egin behar du ikasleek ahozko hizkuntzaren erabilera formalagoari dagozkion komunikazio trebetasunak lortzea.
|
|
|
erraztu egin behar du ikasleek ahozko hizkuntzaren erabilera formalagoari dagozkion komunikazio trebetasunak lortzea. Horretarako, ikasle bakoitzak
|
duen
ahozko hizkuntzaren mailatik abiatu beharra dago erabilera zabalago eta sakonago bat iradokitzeko, trukeak bultzatzen dituzten egoerei indar emanez, non ahozkoa komunikazioaren oinarri izango den. Egoera hauek izango dira abiapuntu ahozko hizkuntzaren erabilera formalduago, landuago baten garapenera zuzenduriko lana planifikatzerakoan.
|
|
|
orokorrak eta eskualde edota herri mailakoak; eta, horietako bakoitzaren jardun esparruak bere hizkuntza eremu bereziak ditu. Hedabidearen arabera, berriz,
|
baditugu
ahozkoak, idatzizkoak eta ikus entzunezkoak. Horiek horrela, eta komunikabideen eginkizunik behinena herritarrekin ahalik eta komunikaziorik egokiena lortzea izanik:
|
|
2009
|
|
|
Sei. Ez
|
ditu
ahozko hizkera eta idatzia bereizten, ez ditu erregistroak desberdintzen, den dena lautzeko joera du arruntasunaren galgan (lapa beltzak ere aspertuko lituzke).
|
|
2010
|
|
|
Nolabait ere badirudi ekonomiari gai gisa askok ikusten dion berezko zailtasunari gehitzen zaiola, zama gehigarri lez, euskara. Alde horretatik, errezeloa
|
dut
ahozko informazio ekonomikoa (irratitik jasotakoa, alegia), errazago" irensten" duela euskaldun hartzaileak. Finean, idatzizko informazio eleanitza baitu bere eskura hainbat euskarritan eta entresaka aparta egin liteke horietan.
|
|
|
222 Agiri jakin bat gainditu ez izanak ez du esan nahi, hartara aurkeztu den ikasleak euskaraz ezdakienik. Zenbait gaztek
|
badu
ahozko gaitasuna, baina idatzizkoan kamuts dabil. Bada alderantzizkorikere:
|
|
|
ENA ONTAN IUv glzia. ONELAKO rri batean, halaxe gertatu zen hurrengo lehen urteetan, Batuaren eginkizuna erdarek betetzen zutelako alde batetik eta, bestetik, batzuek zentzugabekiBatuak euskalkiak osoki eta azkarki ordezkatzea nahi
|
zutelako
ahozko hizkeran ere, ez bakarrik idatzizkoan. Honek hiztunen artean sor zezakeen nahasketa neurtu gabe, eta hizkuntza ordezkapena areagotu zezakeela aintzakotzat hartu gabe.
|
|
2012
|
|
|
Jakina denez, haurren presentzia eragin handiko aldagaia da euskararen kale erabileran; modu esanguratsuan baldintzatzen du haurrak inguruan izateak euskaraz hitz egiteko garaian, haurrak hiztunak izan zein eta besterik gabe presente egon, eragina
|
du
ahozko erabileran. Ondorio nagusia, beraz, argia da:
|
|
|
Aldi berean, ordea, enuntziatu parentetikoen ezaugarri semantiko pragmatiko eta sintaktikoek erakutsiko digute
|
badutela
ahozko hizkerari eman izan zaizkion ezaugarriekin loturarik; nolabait, ahozko komunikazio trukearen ezaugarriak berariaz idatzian islatu edo mimetizatzeko baliagarriak direla. Beraz, ez gara ari enuntziatuaren gainazalean agertzen ez diren ezaugarriez, berariaz, gainazalean bertan arrastoren bat uzten duten ezaugarriez baizik.
|
|
|
dagozkie. Esatekoak jakinarazteko ez ezik emozioak eragiteko ere balio
|
dute
ahozko berbaldiak bakarrik dituen baliabide horiek.
|
|
|
Egoerazko testuinguruaren mendekotasun handia
|
du
ahozko bat bateko elkarrizketak, eta beraz, testuinguruari erreferentzia egingo dioten hizkuntza osagaiak maiz aski agertzen dira.
|
|
|
dira horren lekuko. Baina, nolakoa da solaskideak aurrez aurre
|
dituen
ahozko mintzaldiaren sintaxia?
|
|
|
Egoerazko testuinguruaren mendekotasun handia
|
du
ahozko bat bateko elkarrizketak, eta, beraz, ugariak dira testuinguruari erreferentzia egingo dioten hizkuntza osagaiak. Silva Corvalánek (1996) testuinguru horri ingurune soziala deritzo eta ahozko hizkeraren edo ahozkotasunaren ezaugarrien artean, ingurune sozialari egokitzen zaizkion hizkuntza erabilerak aipatzen ditu.
|
|
|
Atal honetan enuntziatu parentetikoak ahozko diskurtsoaren ezaugarriak idatzian islatzeko baliabide ere badirela frogatzen saiatu gara; ahozkoaren eta idatziaren arteko erabateko etena arindu egiten dutela frogatzen. Frogatze ahalegin horretan solaskideak aurrez aurre
|
dituen
ahozko bat bateko elkarrizketaren ezaugarririk behinenak aztertu eta egitura parentetikoen ezaugarri sintaktiko semantiko eta pragmatikoekin uztartu ditugu. Hona, ondorio nagusiak:
|
|
|
Esate baterako zenbait esaera zahar ez
|
du
ahozko tradiziotik jasoko, hainbatek idatzizko iturburua izango du. Hona hemen, adibide gisa, bakarren batzuk:
|
|
|
Zer osagai
|
ditu
ahozko komunikazioak?
|
|
|
Nire irudiko, hirugarren bidea ere bada, eta hainbat eragile horren alde egiten ari da lan. Konponbidea izan daiteke bi txertoak, injektatutakoa eta 1 eta 3 motako birusak
|
dituen
ahozkoa, aldi berean erabiltzea. Horrek posible egingo luke injektatutako txertoaren dosi txikiagoak usatzea.
|
|
2013
|
|
|
Oro har, diote ikasleek idatzizko hizkuntza baino nahiago
|
dutela
ahozko hizkuntza azken honetako proposamenak dinamikoagoak eta ezberdinagoak direlako (erabiltzen dira, rol jokoak egiten dira, praktika gehiago daude, ez dago hainbeste fitxa, eta abar), azken baten, gelako dinamikak ere aldatu egiten direlako.
|
|
|
irakasleek aitortzen dute ikasleentzat motibagarri direla jarduerak; ikasleentzat interesgarri direla proposatutako gai eta jarduerak, eta horrek guztiak eragiten duela ikasleen motibazioan. Oro har, diote ikasleek idatzizko hizkuntza baino nahiago
|
dutela
ahozko hizkuntza azken honetako proposamenak dinamikoagoak eta ezberdinagoak direlako (ikus entzunezkoak erabiltzen dira, rol jokoak egiten dira, praktika gehiago daude, ez dago hainbeste fitxa, eta abar), azken baten, gelako dinamikak ere aldatu egiten direlako.
|
|
|
Esku hartzea eta ikasleen garapena Tolosako esperientzian ikaskuntza: material didaktikoaren izaera, irakaslearen esku hartze estrategiak eta gelako elkarrekintzaren izaera mugarri izan daitezkela uste
|
dugu
ahozko hizkuntzaren irakaskuntzan. EAEko ikerketa batean ondorio beretsuetara iritsi dira beste ikertzaile batzuk ere:
|
|
|
Sekuentzia Didaktikoak diseinatzen hasi aurretik aztertu dira Tolosako ikastetxeetako curriculumak eta material didaktikoak jakiteko presentzia
|
duen
ahozko hizkuntzak DBHko gelatan. Ondorengo lana izan da ahozko hizkuntza lantzeko helburu komunikatiboak erabaki eta Sekuentzia Didaktikoak (aurrerantzean SD) sortzea, eta azkenik, ikasleen ahozko ekoizpenak aztertu dira (esku hartze aurretiko ekoizpenak —aurretestuak— eta esku hartze ondorengoak —ondotestuak).
|
|
|
Istripua gertatu eta bidaiariak lehorreratu bitartean, hainbat ordu pasatu ziren tripulazioak itsasontzia uzteko agindua eman zuen arte. Horregatik, sei arduradun ere inputatu zituzten, baina bostek ez
|
dute
ahozko epaiketarik izan, zigorra adostu zutelako. Milatik gora lekuko Schettinoren aurkako prozesuak luze joko du, izan ere, milatik gora lekuko daude deklaratzera deituta.
|
|
|
Horrela bada, bertsopaperek edo aldizkari, liburu eta Lore Jokoetako bertso idatziek ez zuten estatus berbera, ez maila poetikoari zegokionean ez eta hedapenari zegokionean ere. Teorizazio horretan areago joatea zilegi da ziurrenik, iduri
|
baitu
ahozko generotik idatzizkora dagoen jauzian literaturaren instituzionalizaziorako pauso garrantzitsu bat identifika daitekeela. Puntu horri heltzen dio, hain zuzen, Patxi Salaberri Muñoak Iraupena eta lekukotasuna (2002) lanean eta, Jesus Mari Lasagabasterri segituz, honela adierazten du bertsolaritza idatziaren bilakabidearen garrantzia:
|
|
|
Baldintza horietan subalternitate sakonera zokoratutako euskal subjektua sortu du formazio diskurtsibo horrek, bikoitza izan litekeen subalternitatera. Alde batetik, zatika baina positiboki ezaguna
|
dugun
ahozko edota herri literaturaren bilketa bultza lezakeen edozein ekimen indargabetu zuelako, euskal literaturaren eremu zabal eta emankorrak isiltasunera kondenaturik: errefrau bildumak baditugu baina ez, esate baterako, garaian bertan egindako balada bildumarik, romancerobildumak diren moduan.
|
|
|
3
|
Zuen
ahozko aurkezpenaren balorazioa zuen ikaskideek egingo dute. Oso garrantzitsua da besteek egindako balorazioak jasotzea, horrek hainbat alderdi hobetzeko aukera emango baitizue.
|
|
2014
|
|
|
Hauek izan dira: ...eta Mintzola Fundazioko patronatu kidea; Beñat Gaztelumendi Arandia, Euskal Herriko Bertsozale Elkarteko Ikerkuntza arduraduna eta Mintzola Fundazioko patronatu kidea; eta Eñaut Gantxegi Maritxalar, Euskal Herriko Antzerkizale Elkarteko ordezkariaAzaldu dutenez, Xenpelar Dokumentazio Jardunaldien lehenengo edizio hau Euskal Antzerkiaren Dokumentazioaren inguruan antolatu da, Mintzola Fundazioak
|
duen
Ahozko Sorkuntzen Elkargunea atalari lotuta, hain zuzen ere. Mintzolaren Ahozko Elkarguneak bizirik dauden ahozko sorkuntzen topaketa eta elkar ezagutza bultzatzeko laborategi bat izan nahi du, eta, besteak beste, Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio mailako aholkularitza eta tresneria eskaintzen ditu beste ahozko sorkuntzen dokumentazio egitasmoetan lagungarri izateko.Euskal Antzerkiaren Dokumentazioaren?
|
|
|
Eta horrekin batera idatzizko diskurtsoa duela gutxi arte hegemonikoa izandela jakin arren, egun gero eta leku gehiago egiten zaio ahozkoari (Alvarez Uriaeta Zelaieta Anta, 2012). Horregatik guztiagatik, Irakasle Eskolako ikasleentzat, irakaslegai diren heinean, ikuspegi komunikatiboa
|
duen
ahozko diskurtso akademikoeta profesionalen lanketaren aldeko apustua egin dugu gure irakasle jardunean, etaKomunikazio Gaitasunaren Garapena I eta Komunikazio Gaitasunaren Garapena IIirakasgaietan horren lanketari eman diogu lehentasuna.
|
|
|
Ahozko berbaldiak badu «esatekoak jakinarazteko» idatziak ez duenbaliabiderik, eta baliabide horiek, ahozkoak bai, baina idatziak4 ez dituen horiek, «ahozko berbaldiaren jirako testuinguruei» dagozkie. Esatekoakjakinarazteko ezezik, emozioak eragiteko ere balio
|
dute
ahozko berbaldiak bakarrik dituen baliabidehoriek5.
|
|
|
Egoerazko testuinguruaren mendekotasun handia
|
du
ahozko bat batekoelkarrizketak, eta, beraz, testuinguruari erreferentzia egingo dioten hizkuntzaosagaiak maiz aski agertzen dira.
|
|
|
sintaxi mailako hausturak edo «anomaliak» dira horrenlekuko. Baina, nolakoa da solaskideak aurrez aurre
|
dituen
ahozko mintzaldiarensintaxia?
|
|
|
b. Jarraian, solaskideak aurrez aurre
|
dituen
ahozko bat bateko elkarrizketarenezaugarririk behinenak aztertu eta egitura parentetikoen ezaugarrisintaktiko semantiko eta pragmatikoekin uztartuko ditugu. Horretarakodiskurtsoaren analisiaren ikuspegitik, eta, bereziki, ikuspegi enuntziatibotikKoldo Mitxelenaren gaineko tesi lana egiteko aztergai izandako corpuseko3adibideez baliatuko gara.
|
|
|
Grabaziohorietan euskaldun zaharren jardun librea dago jasota. bitartean jaiotakohiztunak, gehienak alfabetatu gabeak eta euren bizitza euskaraz bizi izan dutenak.Beti pentsatu izan dugu grabazio horietan jasotako eduki linguistikoak garrantziberezia izan dezakeela beste Corpus batzuk osatzeko, bestela jaso ez den ondareabiltzen
|
duelako
ahozko tradizioaren corpus honek.
|
|
|
Hortaz, ulertu behar
|
dugu
ahozko komunikazio prozesu kulturala eguneratutako «kapital sinbolikoa» dela. Jasotako tradizioari «zentzu» bat eman eta birsortu, kultura bidearen izaera dinamikoa berresten duen kultura kapitala da.
|
|
2015
|
|
|
Dagoeneko 300 testigantzatik gora
|
duen
ahozko iturrien artxiboa dago Altsasuko Aralarko Mikel Donea institutuan, herriz herri eta elkarrizketatuaren jaiotako urtearen arabera antolaturik. Batzuetan ikerlari gazteen aitona amonak ez dira Sakanan jaiotakoak, eta beraz, Andaluzian, Galizian, Extremaduran edo Gaztelan frankismoan gertatukoaren testigantzak ere aurkitu daitezke bertan.
|
|
|
Didaktikari garrantzia ematen ari garelarik, aitortu behar
|
dugu
ahozkoaren didaktika azpi diziplinatzat jo dela luzaroan hizkuntzaren diziplinaren barruan, eta arrazoien artean daude lehenago ere aipatu ditugun objektibatzeko, eta beraz, ebaluatzeko zailtasuna, lana sistematizatzeko zailtasuna eta helburu zehatzak ezartzeko zailtasuna (Schneuwly et al., 1997). Beharbada, idatziaren aldean ahozkoa unean unekoa delako, iheskorra delako eta etorri ahala joaten delako, sarri adierazten dute irakasleek ahozkoa ebaluatzeko zailtasuna (edo gutxitan hartzen dute mintzagai, aztergai ditugun egunkarietan bezala).
|
|
|
Ahozko aurkezpen bat egitea ahozkoa lantzea da ez bada espresuki lantzen egoera komunikatiboa, edo egitura, edo nola hasi eta nola bukatu...? Zalantzan jarri ahal dugu helburu eta trataera berezirik ez
|
duen
ahozko hori ahozkoa lantzea ote den. Izan ere, eskola adinean garapena gertatuko da baldin eta irakaskuntzaeta ikaskuntza prozesu horietan intentzionalitatea baldin badago, alegia, Karmele Perez, Agurtzane Azpeitia eta Idurre Alonso – Unibertsitatea eta eskola elkarrekin ahozko hizkuntzaren didaktika lantzen:
|
|
|
Sekuentzia Didaktikoak diseinatzen hasi aurretik aztertu dira Tolosako ikastetxeetako curriculumak eta material didaktikoak jakiteko presentzia
|
duen
ahozko hizkuntzak DBHko gelatan. Ondorengo lana izan da ahozko hizkuntza lantzeko helburu komunikatiboak erabaki eta Sekuentzia Didaktikoak (aurrerantzean SD) sortzea.
|
|
|
3) Ikus entzunezkoak eta eredu onak. Gaur egungo aukera digitalek laguntzen digute ahozko hizkuntzan sakontzen, eta bereziki, irakasleak eraginkortasunez eta lasai lan egin dezan beharrezko
|
ditu
ahozko eredu onak; horixe da gure ingurumarian erronka handietako bat; euskaraz, izan ere, aukera gutxi baitugu oraindik osune Zabala – Tolosa. Ahozko laborategia.
|
|
|
Material didaktikoaren izaera, irakaslearen esku hartze estrategiak eta gelako elkarrekintzaren izaera mugarri izan daitezkeela uste
|
dugu
ahozko hizkuntzaren irakaskuntzan.
|
|
|
Ondorioztatu dugu ikaskuntza prozesuan ikastetxeetako errealitate soziolinguistikoa izan badaiteke ere aldagai garrantzizko bat, gure ikerketa honetan bestelako aldagaiek baldintzatu dutela ikaskuntza: material didaktikoaren izaera, irakaslearen esku hartze estrategiak eta gelako elkarrekintzaren izaera mugarri izan daitezkeela uste
|
dugu
ahozko hizkuntzaren irakaskuntzan.
|
|
|
— Zer eta nola irakatsi behar denaren gainean, uste
|
dugu
ahozkoaren lanketa sistematikoa egitea dela eskolaren zeregina. Hona hemen dekalogo moduko bat; 10 aholku lagungarri:
|
|
|
Bestetik," idatzi mintzatua" edo ahoz gauzaturiko idatzizko hizkuntza, hau da, aurretik idatzia edo planifikatua izan den testu batean oinarritutako ahozko ekoizpena. Muturreko bi ahozko praktika hauen arteko continuumean ezaugarri bereizgarriak
|
dituzten
ahozko erabilera ezberdinak aurkituko ditugu.
|
|
|
Horregatik, argi ikusten dugu ulermen eta irudimen bereko entzulea eta kontalaria behar
|
dituela
ahozko literaturak. Zentzu eta irudi bereko kategoria sistema batek esanahi mundu bat sortzen du, eta belaunaldi batetik besterako transmisioa egoteko kontalariaren ahoarekin harremana duten belarriak egon behar dute.
|
|
|
Ikus entzunezko produkzioan Jon Gotzonen keinuek, jarrerek, mugimenduek interaktuatzen
|
dute
ahozko jardunaren enfasiekin, intonazioarekin eta erritmoarekin, eta baliabide semiotiko horiek guztiek batera lan egiten dute pertsonaien karakterizazioan. Sarean, webgunean, Facebook eta Twitterreko kontuetan, irudi urratzaile edo hausle hori gordetzen du:
|
|
|
ahozkoa eta idatzizkoa. Egun pisu handiagoa
|
du
ahozkoak, baina bertso-paperak ere ezinbestekoak izan dira tradizio hau guganaino iristeko. Carmen Larrañagak (1997) «Del bertsolarismo silenciado» artikuluan dioen moduan, bertso jarrien transmisioan paper garrantzitsua izan dute emakumeek.
|
|
2016
|
|
|
Katalanak
|
badu
ahozko jario errazik?
|
|
|
Zailtasunak eta atzerapenak dituzte hizkuntzak jokabidea erregulatzean eta planifikatzean duen eraginaren ondorioz. Haur gorrek arazoak
|
dituzte
ahozko eta idatzizko komunikazioan. Hori dela eta, zailtasunak izaten dituzte informazioa eskuratzeko orduan; horren ondorioz, ikaskuntza prozesua moteldu egiten da.
|
|
|
Aranguren Iurretakoko jokalaria izan da urte askoan, eta zuzendaritzak taldetik baztertu du. Gertasportek, besteak beste, futbol eskola kudeatzen du Iurretakogaz
|
duen
ahozko adostasun baten bidez, eta, herriko klub bat diren heinean, udaleko azpiegiturak erabiltzen dituzte horretarako: Larrakozelaia, kasu honetan.Iurretakoko zuzendaritzak klubeko webgunean argitaratutako ohar batean salatzen duenez, Gertasport klubaren bidez, “zeharka eta modu zuhur eta injustu” batean jokatu dute “eurentzat etekina ateratzeko” eta “Iurretakoko interesen kontrakoak” diren erabakiak hartuz.
|
|
2017
|
|
|
Hurbilago ibili behar
|
dutela
ahozkoak edo idatziak. Dudarik ez.
|
|
|
Euskalkien aldeko ahotsek arrazoi dute gauza batean: alde batetik, euskalkien errotan metabolizatzen dira tokian tokiko bizimoduaren esperientzia eta bizipenak, eta alde horretatik oinarrizko betekizuna
|
dute
ahozko adierazkortasunean. Beste aldetik, ordea, inork ezin du zalantzan jarri honako egitate hau:
|
|
|
Euskara ikasteko modu eraginkor bakarra, esan ohi denez, ikaslea komunikazio egoera errealetan txertatzean datza. ereduko ikasleak ezin
|
du
ahozko gaitasun komunikatibo askirik garatu eskolaren barruti mikroan; ezta aisialdiko erabilera esparru mugatuetan ere. Euskara arnasten den testuinguru soziolinguistikoak behar ditu euskaldun berriak euskalduntasunaren sena eta etorria barneratzen joateko.
|
|
|
Eta orain ere, euskara idatzia zinez hedatu baldin bada ere gizarteko eremu eta genero anitzetan, oralitatearen ikertzeko premia badago. Idatziak ez
|
du
ahozkoa hurrupatu edo ezabatu, biek beren bidea egiten dute. Oraingo euskal gizarte modernoan ere, komunikabideen eta informazioaren eta komunikazioaren teknologien bitartez bereziki, oralitateak eragin handia izaten du hizkuntzaren garapenean eta bilakaeran.
|
|
|
–Trafiko handia ibili zen gau hartan? –galdetu zion, bilerak hartua
|
zuen
ahozko azterketaren itxura arindu nahirik– Erotu eginen zinen gure autoaren bila...
|
|
|
Anari Alberdiren hitzak gure eginda, esan daiteke hizkuntzak hitzetik hortzera ibili behar
|
duela
ahozkoarekiko gutxieneko konfiantza izan eta hori abestietara hel dadin. Hain justu, horrekin lotuta dago euskarazko lehen rock taldeen bigarren berezitasun nabaria:
|
|
2019
|
|
|
Lizeoan bertan ebaluatuak izanen dira ikasleak, baita ahozkoan ere. Ez da ziur, gauza anitz ez dakizkigu oraindik, baina lehenekoek jadanik
|
badituzte
ahozkoak, eta euskaraz egiten dituzte; beraz, pentsa daiteke hala izaten segituko duela. Oraingo ahozkoek pisu gutxi dute baxoaren notan, baina erreformarekin pisu handiagoa lukete".
|
|
|
«Aho garbiketako bolatxoak edo hortz sariak osagarri bat besterik ez dira; izan ere, maskotak ahoa garbi eta osasuntsu edukitzea da, maskotentzako hortzetako pastarekin eta ahoko irakuzketa erregularrarekin», adierazi du José Luis González albaitariak. Txakur edo katu batek behar
|
dituen
ahozko zainketak pertsona baten antzekoak dira. Komun horrek ahoa lehor eduki behar du, eta bakterio plakaz, mina kentzen lagundu eta hortzetako eta hortzetako hondamena moteldu.
|
|
|
Hala ere, askok pentsatzen dute aspalditxo hil zirela bertako azken euskalkidunak, eta gaur egungo euskaldun bakarrak ikastoletako haurrak eta gazteak direla. Areago, badirudi bertako zenbaitek ere ez
|
dutela
ahozko tradizio horren berri: 2014an unibertsitatean hasi berriak ziren neska legutioar biri galdetu nien Billerle ezagutzen ote zuten, eta, zoritxarrez, ez zekiten herri baten izenaz ari nintzenik ere; euren herriaz, hain zuzen.
|
|
2020
|
|
|
Zehazkiago, Eñaut Etxamendiren ekai literarioa hizkuntza bereziaren bitartez azaltzen da. Ekonomia narratiboan pisu handia
|
du
ahozko hizkuntzarekiko hurbiltasunak. Idazleak diskurtso zuzenak grafia fonetikoz islatzen ditu, adibidez.
|
|
|
Hegoaldean ofizialki ezagututa dagoen bakarra Gaztelaniazko Zeinu Hizkuntza da. Hala esaten zaio, baina ez
|
du
ahozko gaztelaniaren egitura. Katalunian, adibidez, ibilbide historiko luzea duen hizkuntza propioa dute, egitura eta zeinu errepertorio propioa dituena.
|
|
|
Eskola bazterketa. Ez da beharrezkoa, haurrak ezin
|
badu
ahozko jariakinik kontrolatu (etengabeko lerdea). Listuarekin kontaktuan egon diren objektuak trukatzea saihestu behar da, eta eskuak maiz garbitu behar dira.
|
|
|
Edonola ere, Estebaranzek identifikatzen ez
|
duen
ahozko iturri bat ere (A lekukotasuna) 59 ekartzen du harira:
|
|
|
|
Banuen
ahozko mezu bat sakelakoan, segundo batekoa, goizeko zazpiak inguru jasoa. " Ikusi berriak.
|
|
|
Kanpoko fenomenoa zen. Ordurako penintsularen hegoaldea yeista zen erabat, Madril barne XIX. menderako, eta Espainiako hiriburuan yeismoak erabateko onarpena erdietsia
|
zuen
ahozko hizkera jasoan. Horrek zabalkundearen abiadura azkartzea ekarri zuen.
|
|
2021
|
|
|
Uste
|
genuen
ahozko iturrietara jo ahal izanen genuela, baina ez da hori gertatzen ari. Maisu maistra izandakoen biloben bidez datu bakanen bat lortu dugu, baina, oro har, irakasleon seme alabek ez dute hitz egin nahi, gurasoen saminaren lekuko izan zirelako.
|
|
|
Herriko Etxearen izenean etorria baldin bazen, Maurice Abeberry euskal iheslari politikoen abokatuaren aipamena egin du. Euskal Kultur Erakundeak eramaiten
|
duen
ahozko memorio hortan, Jakes Larrek lan handia egin du, ikusgai den dokumentu horren kudeaketa bere gain hartuz.
|
|
|
Espero dugu lanak lagunduko duela, alde batetik, irakasgai guztietako irakasleek ikasgelan egiten dituzten jarduera guztietan dimentsio linguistikoa zaintzearen garrantzia aintzat hartzen; bestetik, irakasle izango direnak prestatzeko ardura
|
dutenek
ahozko komunikazio trebetasunak garatzeko moduak aztertzearen eta irakastearen garrantziaz jabetzen, eta, oro har, ikerketa eta prestakuntza hori euskara bezalako hizkuntza gutxitu baten garapenerako ezinbestekoa dela ohartarazten.
|
|
|
Marian Antoñana departamentuko Euskara atalburuak azaldu duenez: “Argi zegoen pandemia egoeran ezin genituela euskarazko egonaldiak egin aterpetxeetan, baina aldi berean oso argi
|
genuen
ahozko euskara indartu behar genuela ikastetxeetan. D eta A ereduko ikasle gehienendako, eskola da euskara ikasteko eta erabiltzeko gune nagusia eta, batzuetan, ia bakarra.
|
|
|
Greziarrek askatasun bete betekoan hartu zuten feniziar idazkera, inolako inposiziorik gabe. Asmakizuna beren beharretara egokitu zuten, eta, nahi zuten aldaketa motelaren erritmoan, gehien maite
|
zituzten
ahozko tradizioak idazten joan ziren haiek oroimenaren ahulezietatik salbatzeko asmoz. Independentzia berdinaz gozatu zuten beti, bai ahozkotasunaren garaian bai alfabetoa izan zutenean.
|
|
|
Ahozko literaturaren aldakortasunak ez ditu istorio, pertsonaia edota sinboloen aldaera desberdinak ekarri; elementu diferente horiek ulertzeko, ezaugarritzeko, sailkatzeko eta izendatzeko hainbat modu ere utzi du. Ondorioz, ipuinez gain, mitoak eta leiendak edo elezaharrak
|
ditugu
ahozko herri literaturan, eta, aldi berean, horien barnean aurki ditzakegun azpigeneroak. Garrantzirik gabeko eztabaida terminologikoa dirudien arren, atzean gaiaren kontzeptualizazio eta teorizazio konplexua dago, garatuz joan dena denboraren joanean.
|
|
2022
|
|
|
Sorginkeriaren prozesuek txosten eta literatura ugari utzi dute, eta haietan deskribatuak diren akelarreak alderatzen ahal
|
ditugu
ahozko tradizioaren bitartez gureganaino heldu diren istorioekin; bide batez ikusten dugu nola uztartzen diren orduko sorginen sinesteak eta azken mendeetakoak.
|
|
|
Ez da harritzekorik, beraz, laminek eta jentilek agertzen segitzen badute garaituak edo deserriratuak izan ondoan. Euskal mitologian ez
|
dugu
ahozko tradizioa arrazionalizatuko duen druidarik ez teologorik, baina saratar batek garbi azaldu zuen nola banatu ziren lur eremuak eta denbora uneak jendeen eta izaki mitikoen artean:
|
|
|
«Irakasleek kontzienteki landu behar
|
dute
ahozko komunikazioa ikasleekin»
|
|
|
Horrela ahozko narrazioa, irakurketa prozesuak, pedagogia, feminismoa, antropologia eta literatur bitartekaritza harilkatuz, formatu desberdina duten hainbat proiektuetan topa dezakeg. Hariak, jostorratzak eta zauriak ikuspegi feminista
|
duen
ahozko narrazioa da," ekilibrista izan nahi duen elefante batekin hasi eta hariak ondo josteko errezeta batekin bukatzen dena".
|
|
|
Emakume askok sentimendu kontrajarriak
|
dituzte
ahozko sexua ematearekin, aspertu egiten dituelako baina gustuko duten bezala egin behar dute.
|
|
2023
|
|
|
Gaur egun, hamar urte geroago, eta zenbait irakasleri eta ikastetxe gutxi batzuei esker, esan dezakegu asko aurreratu dela, ahozkoa nola landu daitekeen jakitean, hau da,
|
baditugula
ahozkoa lantzeko praktikak eta badakigula ahozkoa nola irakatsi. Ahozkoaren ebaluazioan ere bide zati bat egin da.
|