|
2004
|
|
|
Baina, azkenean, bidatzurrari atxiki eta etxerantz jo genuen. Ukuiluaren aurrean zain zegoen beste behi
|
taldearekin
bildu ginenean, Bizkarrokerrek kontatzeari ekin zion:
|
|
|
Eta bitartean, bera Txapar izan! Eta gainera, zergatik ibiltzen da beti
|
taldetik
aparte. Harroa delako, fanfarroi hutsa!
|
|
|
—Baina, Soeur —ekin zion berriro Rubiok,
|
taldean
buru egiten zuenak— Ezin gaituzu kanpoan utzi. Inguru guztian mendia besterik ez dago, eta beldur gara.
|
|
|
Nire aldetik, juzgu txarra eginda nengoen ordurako.
|
Taldeko
buru Rubiok oso modu itsusian egiten zituen barrexkak.
|
|
|
|
Taldekoek
lehengo buila berberarekin jarraitu zuten, baina orain moja ttikiari begira.
|
|
|
—hots egin zuen Rubiok.
|
Taldeko
beste neska mutilei izugarrizko grazia egin zien ateraldi hark.
|
|
|
Nire aldetik, ikusi mugimendu hura eta pizten hasi nintzen, nire euli buruak eragindako ergeltasunetik ateratzen. La Vachek gerrari buruz esandakoa etorri zitzaidan gogora; eta errotan biltzen zen Antiaju Berderen
|
talde
hura, eta behioi ematen zizkiguten banketeena.
|
|
|
—Zergatik bereizten gaituzte? Zergatik egiten dituzte bi
|
talde
banketea den bakoitzean?
|
|
|
Promes egin nion neure buruari orduantxe bertan: utzi egingo nuen behi makalen
|
taldea
. La Vacherekin adiskidetu beharra neukan kosta lain kosta.
|
|
|
Benetako behi izan nahi nuen nik ere, ahalik eta gehiena bereizi makaldadetik, berriro elkartu La Vache behin bateko lagunarekin; baina behi makalen
|
taldetik
berarenganaino zegoen ibilera ez zen xamurra, baizik eta desertuan egin beharrekoa. Eta desertu hark, nire kasuan, izena zuen:
|
|
|
Azkenean, udazken hura pasa eta neguan ondo sartuta geundenean, bataila zahar hura erabaki egingo zen azkenez. La Vache basurdeen
|
taldera
pasako zen, eta gure harremana —bigarren tiratu haren ondorioz— etena geldituko zen betiko.
|
|
|
—Hori da marrua egin duzuna, lagun —atera zen orduan nire barrukoa— Eta hor non zure marru horrek, agian, arazoa konponduko dizun. Izanez ere, marruak jakinaren gainean jarri izango du mendi honetan dabilen otso
|
taldea
. Uste dut azkenaldi honetan, daukagun eguraldiarekin eta, oso gosetuta dabiltzala, eta oso gustuz jango luketela zu bezalako behi gazte eta xamurra.
|
|
|
Ostiko parea bakoitzari, eta kitto. Baina, erne,
|
taldea
da, hamasei bat otso edo izango dira. Ez dakit, zuk ikusiko duzu, baina nik alde egingo nuke.
|
|
|
—Lehengo batean, oso gaizki ibili nintzen goiko elur horietan —esan nion oroitzapenetan sartuz— Mendiko belar bixi hori jaten ari nintzen... eta ez zait bada otso
|
talde
izugarri bat atzetik segika hasten!
|
|
2010
|
|
|
Tolerantziaren legeak,
|
taldeen
aniztasuna zabaltzeaz gainera, AEBetako protestantismoari hiru ezaugarri berezi eman zizkion. Lehena, kongregazionismoa antolaketa modu gisa, honengatik ez zegoen elizen antolaketa finkorik eta tokian tokiko sektak eta adarrak sortu ziren.
|
|
|
Anglikanoek metropoliarekin geratu nahi zuten, beste guztiek, ordea, independentzia. Areago,
|
talde
askoren ezaugarria milenarismoa zenez (Jainkoaren bigarren etorreran gogo biziz sinesten zuten), bien bitarteko antolaketa politiko demokratikoagoa eta berdinzaleagoa bultzatu zuten. Horra beste gertakari esanguratsua:
|
|
|
Honen aldeko argudioetan, gainera, erlijioari mesede egingo zitzaiola aipatzen zen, honela kristautasuna errazago zabalduko zelakoan. Baita lortu ere, independentziaren ondorengo askatasun erlijiosoak izugarrizko zabalkundea eragin baitzien
|
talde
erlijiosoei. Migrazioak eta proselitismo gogorraren kariaz, hainbat sinesmen berri lurralde berrietan arrakasta handiz hedatu ziren.
|
|
|
AEBetako independentziaren garaian, beraz, jende multzo andanak
|
talde
erlijiosoen partaide ziren. Hortik aurrera esnatze hainbaten ondorioz, multzo hau handitu besterik ez zen egin.
|
|
|
Metodistak eta baptistak izan ziren gehien zabaldu zirenak, hauen sinesmenetan kristauak bi eta hiru aldiz konberti baitzitezkeen inolako oztoporik gabe. Honen karietara, proselitismo arrakastatsuagoa gertatu zitzaien bi
|
taldeoi
. Bestalde, eliza anglikarretatik banandutako talde hauez gainera, bertakoek (mormoiak eta adbentistak) beste hainbat eremutan hedapen nabarmena lortu zuten.
|
|
|
Honen karietara, proselitismo arrakastatsuagoa gertatu zitzaien bi taldeoi. Bestalde, eliza anglikarretatik banandutako
|
talde
hauez gainera, bertakoek (mormoiak eta adbentistak) beste hainbat eremutan hedapen nabarmena lortu zuten.
|
|
|
Erlijioaren errotzeak beste ondorio politiko garbi bat izan zuen. Esaterako, hainbat
|
talde
, hasiera hasieratik, esklabotzaren aurka agertu ziren, eta, oro har, guztiek hiritarren heziketa eta hobekuntza morala bultzatu zuten. Esklabotzaren gaia ez zen, hala ere, aho batez erabaki zen afera izan.
|
|
|
Elizen eta sekten kopurua handituz doa etengabe, 1.500 izendapen (honela deitzen zaie ofizialki erlijio guztiei) daude, hauetatik 900 kristauak.
|
Talde
erlijiosoen eta elizen partaideen kopuruak gora egin du hamarkadaz hamarkada eta talde erlijioso hauen parte hartze politikoa gero eta handiagoa da.
|
|
|
Elizen eta sekten kopurua handituz doa etengabe, 1.500 izendapen (honela deitzen zaie ofizialki erlijio guztiei) daude, hauetatik 900 kristauak. Talde erlijiosoen eta elizen partaideen kopuruak gora egin du hamarkadaz hamarkada eta
|
talde
erlijioso hauen parte hartze politikoa gero eta handiagoa da.
|
|
|
Gai hau, zer esanik ez lehendik ere, ongi jorratuta dago pentsamenduaren historian aurretik. Gizakia
|
taldeak
ematen duen identitaterik gabe uler ote daitekeen XX. mendearen bukaerako eztabaida filosofiko interesgarrienetarikoa izan da. Hau da, nazioak, erlijioak, hizkuntzak edo, oro har, kulturak gizabanakoa guztiz azaltzeko ezinbestekoak ote diren, ala, alderantziz, gizabanakotasun hutsa nahikoa ote den.
|
|
|
Emaitza zera izaten da, errealitatea teoriak nahi duen bezalakoa izatera beharturik, ez dagoela inolako oztoporik nahi diren emaitzetara ailegatzeko: gizakia dena aukeratzeko gai bada, ez luke aukeratuko
|
talde
bati lotuta egotea, liberal batzuen ustetan.
|
|
|
Bien arteko konbinazioaren ondorioz tipologia anitza atera daiteke. Komunitaristak eskuarki perfekzionistak dira, gizabanakoari bidea
|
taldeak
erakutsi behar diola uste baitute. Liberalismoan denetik dago, antiperfekzionista sutsuak, perfekzionista moderatuak eta perfekzionistak.
|
|
|
Liberalismoan denetik dago, antiperfekzionista sutsuak, perfekzionista moderatuak eta perfekzionistak. Alabaina, gizabanakoari begiratu beharrean
|
taldeari
begiratuz gero, talde bakoitzaren ongiaren ideia errespetatzea antiperfekzionismo modu bat izan liteke. Estatu neutral eta antiperfekzionista batek gizabanakoen bizitza egitasmoak ez ezik, taldeenak ere errespeta litzake.
|
|
|
Liberalismoan denetik dago, antiperfekzionista sutsuak, perfekzionista moderatuak eta perfekzionistak. Alabaina, gizabanakoari begiratu beharrean taldeari begiratuz gero,
|
talde
bakoitzaren ongiaren ideia errespetatzea antiperfekzionismo modu bat izan liteke. Estatu neutral eta antiperfekzionista batek gizabanakoen bizitza egitasmoak ez ezik, taldeenak ere errespeta litzake.
|
|
|
Alabaina, gizabanakoari begiratu beharrean taldeari begiratuz gero, talde bakoitzaren ongiaren ideia errespetatzea antiperfekzionismo modu bat izan liteke. Estatu neutral eta antiperfekzionista batek gizabanakoen bizitza egitasmoak ez ezik,
|
taldeenak
ere errespeta litzake.
|
|
|
Beste hainbat koloniatan ere pluralismo erlijiosoa oso indartsua izan zen. Europako etorkinek beren sinesmenak mantendu egin zituzten eta, era berean, handik eta hemendik,
|
talde
berriak sortu ziren. Honela, Europako edozein mugimendu berri berehala txertatzen zen kolonietako biztanleen artean.
|
|
|
Ez, gutxienez, komunitarismoak duenaren tamainakoa. Komunitarismoak gizabanakoa ulertzeko
|
taldea
ezinbestekoa dela uste du eta gizabanakoa taldearen azpian egotera behartzen du. Kulturak dena azaltzen duela esatera ailegatu gabe, Kymlickak, kulturaren garrantzia azpimarratzearekin batera, baldintza zorrotza eskatzen dio:
|
|
|
Ez, gutxienez, komunitarismoak duenaren tamainakoa. Komunitarismoak gizabanakoa ulertzeko taldea ezinbestekoa dela uste du eta gizabanakoa
|
taldearen azpian
egotera behartzen du. Kulturak dena azaltzen duela esatera ailegatu gabe, Kymlickak, kulturaren garrantzia azpimarratzearekin batera, baldintza zorrotza eskatzen dio:
|
|
|
Bi kontzeptu bereizi behar dira hasieratik: lehena, gizabanako guztion aukera indibidualak errespetatu behar dira, eta honen ondoren, bigarrena,
|
taldeen
helburuak errespetatu behar dira:
|
|
|
" Bi eskubide kolektiboren artean bereizi genuke. Lehena
|
taldeak
bere partaideekiko duena da; bigarrena taldeak gizartearen gainontzeekiko duen eskubidea da".
|
|
|
" Bi eskubide kolektiboren artean bereizi genuke. Lehena taldeak bere partaideekiko duena da; bigarrena
|
taldeak
gizartearen gainontzeekiko duen eskubidea da".
|
|
|
Lehena aurretik jarri behar da beti, Kymlickaren ustez.
|
Taldeak
bere partaideak errespetatu ditu ezer baino lehen. Ezinbesteko baldintza kultura barnean liberalismoaren eskubide guztiak errespetatu egin behar direla izango da.
|
|
|
Lurraldetasun eta nazio eskubideak lurralde batean bizitzearen antzinatasunari lotuz gero, euskaldunak ginateke munduan eskubide gehienekoak. Alabaina, nork ukatuko ote lieke migratzaileei belaunaldi zenbaiten ondoren
|
talde
gisako eskariak egiteko eskubidea. Eskariok ez dute zertan naziotasuna eskatu.
|
|
|
denborak ere eskubide kultural eta nazionalak ematen dituela, ez lurraldetasun hutsak. Bizpahiru belaunaldiren buruan lehen migratzaile ekonomikoak izan direnek eskakizun kulturalak edo erlijiosoak aldarrika litzakete, eta, orduan, nork esango die ez dutela
|
talde
gisa inolako eskubiderik. Bertako minoriak eta kanpoko minoriak deiturak oso definizio ahulak dira ehun urteren buruan.
|
|
|
Erreforma garaian bezala, orain ere lehendabiziko bulkada praktikoa izan litzateke; nola edo hala elkarrekin bizitzera kondenatuak baikaude. Hori kontuan izanik, eginahalak egin lirateke batak bestea ez zirikatzeko, eta nire
|
taldekoak
ez ditu oztopatuko beste guztien bizitza egitasmoak, nahiz jarrera honek amore emaile edo koldarra ematen duen.
|
|
|
Honelako kasuetan lehen jarrera gisa
|
taldea
eta erlijioen barne ohiturak errespetatu egin liratekeela ematen du, askotan balore filosofiko edo erlijiosoak jartzen direlako aurrez aurre eta horiek neurtzea zaila egiten baita. Ondoren hasi da balore desberdinen arteko demarekin.
|
|
|
Bizikidetzan arazo gehiago sortzen dira
|
taldeak
eskubide politikoak eskatzen hasten direnean. Minoriek diskriminazioaren kontzientzia hartzen dutenean, indar guztia jartzen dute bere identitatearen defentsan.
|
|
|
Bidegabekeria horiek gertatu zirelako aldarrikatu ziren dagozkien eskubideak. Jendea eraila, torturatua, esklabo bihurtua edo diskriminatua izan zen
|
talde
ideologiko, etniko, arrazial edo sexual batekoa zelako, ez beste ezerengatik. Hainbat buruargiren eskubideen interpretazio indibidualistak eskubideei kalte itzela egiten die.
|
|
|
Giza eskubideak ulertzeko modu murritz honek, gainera, oso tankera itxia ematen die eskubideoi, eta
|
taldeen
eskubideak ukatu egiten ditu. Eskubideak gizabanakoei besterik ez legozkieke, inoiz ez taldeei.
|
|
|
Giza eskubideak ulertzeko modu murritz honek, gainera, oso tankera itxia ematen die eskubideoi, eta taldeen eskubideak ukatu egiten ditu. Eskubideak gizabanakoei besterik ez legozkieke, inoiz ez
|
taldeei
.
|
|
|
Eskubide guztien sorreran dauden tentsioek eta borrokek aurkakoa erakusten dute, ordea. Eskubideen sorreraren prozesu historikoan garbi dago eskubideak
|
taldeen
eskakizunen ondorioz atera direla. Esklabotza, emakumeekiko bazterketa, langileen esplotazioa..., guztietan taldeak zapaltzen ziren eta hauen egoera salagarriarengatik daude jasoak eskubideen zerrendan.
|
|
|
Eskubideen sorreraren prozesu historikoan garbi dago eskubideak taldeen eskakizunen ondorioz atera direla. Esklabotza, emakumeekiko bazterketa, langileen esplotazioa..., guztietan
|
taldeak
zapaltzen ziren eta hauen egoera salagarriarengatik daude jasoak eskubideen zerrendan. Onuradunak gizabanakoak dira, zer esanik ez, beroriek direlako eskubideen titularrak.
|
|
|
Onuradunak gizabanakoak dira, zer esanik ez, beroriek direlako eskubideen titularrak. Aitzitik, eskubideak
|
talde
zapalketa zehatzen aurka sortu dira guztiak. Gizabanako beltza, homosexuala edo emakumea babestua senti daiteke giza eskubideei esker, ezaugarri arrazial edo sexual horiek dituelako, ez gizabanako abstraktua delako.
|
|
|
Gizabanako beltza, homosexuala edo emakumea babestua senti daiteke giza eskubideei esker, ezaugarri arrazial edo sexual horiek dituelako, ez gizabanako abstraktua delako.
|
Talde
indartsuak besteen gainean egon direnean gizakia, talde bateko partaide den aldetik, sentitu izan da diskriminatua, ez banakoa den aldetik. Gizakia taldeak askatzen diren heinean askatzen da.
|
|
|
Gizabanako beltza, homosexuala edo emakumea babestua senti daiteke giza eskubideei esker, ezaugarri arrazial edo sexual horiek dituelako, ez gizabanako abstraktua delako. Talde indartsuak besteen gainean egon direnean gizakia,
|
talde
bateko partaide den aldetik, sentitu izan da diskriminatua, ez banakoa den aldetik. Gizakia taldeak askatzen diren heinean askatzen da.
|
|
|
Talde indartsuak besteen gainean egon direnean gizakia, talde bateko partaide den aldetik, sentitu izan da diskriminatua, ez banakoa den aldetik. Gizakia
|
taldeak
askatzen diren heinean askatzen da. Beraz, ez da egokia giza eskubideak gizakiaren ikuspegi indibidualistak oinarria ematen diela esatea, giza eskubideen muinean taldeek merezi duten errespetua baitago.
|
|
|
Gizakia taldeak askatzen diren heinean askatzen da. Beraz, ez da egokia giza eskubideak gizakiaren ikuspegi indibidualistak oinarria ematen diela esatea, giza eskubideen muinean
|
taldeek
merezi duten errespetua baitago.
|
|
|
Helburua inperioa mantentzea zen, eta, horretarako, elkarren ondoan bizi ziren komunitate itxiak behar ziren, kanpotik iragangaitzak, kohesionatuak barrura begira. Ez zen onartzen disidentziarik
|
talde
barneetan.
|
|
|
Gaur egungo Belgika, Suitza eta Bosnia Herzegovina lirateke honen adibideak. Estatu nazionalean, ordea,
|
talde
nazional bat da nagusi eta kasurik onenean beste talde eta nazioen bizimodua ez du oztopatzen. Eskuarki, talde nagusiak naziotasun bakarra sustatzen du biztanle guztien eskubide indibidualak errespetatzen dituela esanaz.
|
|
|
Gaur egungo Belgika, Suitza eta Bosnia Herzegovina lirateke honen adibideak. Estatu nazionalean, ordea, talde nazional bat da nagusi eta kasurik onenean beste
|
talde
eta nazioen bizimodua ez du oztopatzen. Eskuarki, talde nagusiak naziotasun bakarra sustatzen du biztanle guztien eskubide indibidualak errespetatzen dituela esanaz.
|
|
|
Estatu nazionalean, ordea, talde nazional bat da nagusi eta kasurik onenean beste talde eta nazioen bizimodua ez du oztopatzen. Eskuarki,
|
talde
nagusiak naziotasun bakarra sustatzen du biztanle guztien eskubide indibidualak errespetatzen dituela esanaz. Praktikan nazio minorizatuak ez dira asetzen honekin, eta erabakimen handiagoaren eskakizuna maila politikoan eta sozialean etengabe egiten dute.
|
|
|
Estatu nazionalek, ordea, badute abantaila bat, Walzerren ustetan: biztanleen artean identitate diferentzia gutxiago onartu arren,
|
talde
barneko disidentzia babestu egiten dituzte hiritartasun komunaren izenean. Esan nahi baita, konfederazioak barne kohesio handia eskatzen duen bezala, estatu nazionalak talde nazionalen barnean errazago onartzen du disidentzia.
|
|
|
biztanleen artean identitate diferentzia gutxiago onartu arren, talde barneko disidentzia babestu egiten dituzte hiritartasun komunaren izenean. Esan nahi baita, konfederazioak barne kohesio handia eskatzen duen bezala, estatu nazionalak
|
talde
nazionalen barnean errazago onartzen du disidentzia. Esan liteke estatu nazionala konfederazioa baino indartsuago dagoela.
|
|
|
Eredu hori krisian dago, ordea.
|
Talde
nazionalen eskakizunak ezin dira ase eta talde etniko eta erlijiosoenak eztanda egitear daude. Bestalde, nazioarteko antolaketa estatuen eskumenetan horzkada handia egiten ari da aspalditik; zer esanik ez, subiranotasun ekonomikoari buruz hitz eginez gero.
|
|
|
Eredu hori krisian dago, ordea. Talde nazionalen eskakizunak ezin dira ase eta
|
talde
etniko eta erlijiosoenak eztanda egitear daude. Bestalde, nazioarteko antolaketa estatuen eskumenetan horzkada handia egiten ari da aspalditik; zer esanik ez, subiranotasun ekonomikoari buruz hitz eginez gero.
|
|
|
Zerbait zuzena bezain eraginkorra egin nahi bada, ordea, osagai hauek guztiak nahastu dira proportzio egokian: gizabanako eta
|
taldeen
eskubideak, eta jarrera teoriko tolerante eta koherente bat. Eskubideak, jakina, ez dira absolutuak eta guztien artean, puzzlearen zatiak bezala, konponketa aproposa behar dute.
|
|
|
Langileriako gazterik indartsuenak eta argienak kostalde hauetarantz erakartzen dituen emigrazioa dela-eta, euskal nafar probintziak euren populazio osasuntsuaren zati nabarmen batez gabetuta gelditzen ari dira; gizonezkoen
|
taldea
, kopuruan eta kalitatean apaldua, gainera desorekan dago emakumezkoen taldearekin alderatuta, beronek ez baitu proportzio berean emigratzen.
|
|
|
Langileriako gazterik indartsuenak eta argienak kostalde hauetarantz erakartzen dituen emigrazioa dela-eta, euskal nafar probintziak euren populazio osasuntsuaren zati nabarmen batez gabetuta gelditzen ari dira; gizonezkoen taldea, kopuruan eta kalitatean apaldua, gainera desorekan dago emakumezkoen
|
taldearekin
alderatuta, beronek ez baitu proportzio berean emigratzen.
|
|
|
Izatez, zuria zen ia osorik, salbu eta beltzak ziren lau soin adarrak, belarriak eta begi inguruak. Armand Davidek espezie berritzat jo zuen ikusi eta atoan, eta areago, urtsidoen
|
taldekotzat
jo zuen, hau da, hartzen ahaidetzat. Esan gabe doa, panda maitagarria zen animalia aurkitu berria.
|
|
|
Bada, 250 espezie berri zeuden, Pariseraino iritsitako landare horien artean. Armand Daviden lagin naturalistiko joriak metatuz joan ziren Pariseko museoko karraju eta sotoetan, eta urte luzeetarako lana eman zien
|
talde
taxonomiko desberdinetako adituei, esate baterako, ugaztun, narrasti, anfibio eta arrainak sailkatu eta identifikatzeko, eta bai era askotako ornogabeak, batez ere tximeletak, kakarraldoak, armiarmak, barraskiloak, izainak, zizareak eta. Hau da, Armand
|
|
|
" Oso azpimarragarria den gertaera da hegazti
|
talde
jakin batzuk (eta behaketa hori beste animalia taldeetara heda daiteke) muga jakin batzuetan bilduta aurkitzen direla, eta bertan elkarren aldameneko hainbat espezie bizi dira, eta itxura osoz leku berberetan egiteko berberak betetzen dituzte; ostera, espezie horiek guztiz absenteak dira munduko beste gune batzuetan, non ederto bizi litezkeen, eta ez daude antzeko espezieez ordeztuta. Horrela, fasianidoen leinu oparo eta ikusgarria berrogei bat espeziez osotua da, denak elkarren oso antzekoak eta Tibeteko mendien inguruan banatuak, mundu osoko beste inon bizi ez direlarik.
|
|
|
" Oso azpimarragarria den gertaera da hegazti talde jakin batzuk (eta behaketa hori beste animalia
|
taldeetara
heda daiteke) muga jakin batzuetan bilduta aurkitzen direla, eta bertan elkarren aldameneko hainbat espezie bizi dira, eta itxura osoz leku berberetan egiteko berberak betetzen dituzte; ostera, espezie horiek guztiz absenteak dira munduko beste gune batzuetan, non ederto bizi litezkeen, eta ez daude antzeko espezieez ordeztuta. Horrela, fasianidoen leinu oparo eta ikusgarria berrogei bat espeziez osotua da, denak elkarren oso antzekoak eta Tibeteko mendien inguruan banatuak, mundu osoko beste inon bizi ez direlarik.
|
|
|
[...] Den denak pentsarazten du era askotara eszenifikaturiko plan bakar batek presiditu duela fase organikoaren garapena, zeinean espezieak agertu baitira, espezie batzuk aldi berean eta beste batzuk ondoz ondoko momentutan. Obra handios horren gailur zoriontsua izan da gizona, gainerako
|
talde
naturaletatik sakonki bereizten duten ezaugarriduna, aparteko genero gisa".
|
|
|
Ostera, erdizkako eboluzioaren defendatzaileek soilik dute gorputzaren eboluzioa onartzen; arima delakoa jainkoaren esku uzten dute. Etxebarria anaiak
|
talde
bakoitzeko aitzindarien izenak aipatzen ditu ondoren: Darwin, Huxley, Haeckel eta Bolk osozko en artean, eta Teilhard de Chardin, Vallois, Leonardi eta Marcozzi erdizko en artean.
|
|
|
Dena dela, 1985ean Eboluzioaren norabideak liburu potoloa agertu zen Elhuyar
|
taldearen
eskutik, Leioako Zientzi Fakultateko biologo gazte batzuk idatzia, eta bete betean osozkoa. Mugarria izan zen alde askotatik:
|
|
|
Asignaturak oro har ikuspegi eboluzionista batetik irakasten ziren, bai, baina programan ez zeukaten inolako ikasgai zehatzik darwinismoaren aurretikoak, teoriaren oinarriak eta mamia, eta ondorioak esplizitatzeko. Esan nahi dut, kasurako hirugarren mailan, Zoologia guztiz ebolutiboa irakatsi zigutela, zeinean, adibidez, Ernst Haeckel ek garrantzi eta presentzia ezin nabariagoa ukan baitzuen, edota animalia
|
taldeen arteko
ahaidetasun harremanek ere tarte zabala hartu baitzuten, baina darwinismoak berak ez zuen protagonismorik izan. Hirugarren kurtsoko beste adibide bat aipatzearren, Genetikaren programan 47 ikasgai zeuden aztertzeko, herentzia biologikoaren zoko moko gehienak arakatuz; bada, programa horretan zein eta 45 ikasgaia izan zen Genetica y evolucion, hau da, presaka eta korrika ikusten zen, hain zuzen ere ikasturtearen azken eskola egun fatidikoetan.
|
|
|
Halandaze, gauza asko eta asko irakurri nituen, besteak beste Espezieen jatorria, artean euskaratu barik zegoena. Orduan irakurritako autore bat guztiz erabakigarria izan zen niretzat, osozko eboluzio zaleen
|
taldera
lerratu baininduen, alegia, François Jacob, Nobel sariduna bestalde. Haren La logique du vivant eta bai Le jeu despossibles ere, bi biok urte horretan gaztelaniazko bertsioan irakurriek, inflexio puntua markatu zuten nire pentsaeran.
|
|
|
Bai Uruguain, Argentinan edota Estatu Batuetan, mende erdi bat behar izan zen, euskaldunen lehen saldoen iristetik eta" euskal etxeen" agerpenera arte. Tarteko urte luze horietan bazeuden egon euskaldunak, baina, ez zitzaien garatu
|
talde
berekoak izatearen kontzientzia. Eratuz joan ziren Ameriketako kolektibitate horien guztien ezaugarrietariko bat izan da bai frantses euskaldunez eta bai euskaldun espainolez osotu zirela azkenean.
|
|
|
Ezagutzen nuen, gainera, bere mugitzeko modu hura, harantz eta honantz, eta zerbait aparteko gertatzen zitzaiola susmatu nuen.
|
Taldeko
denak inguratu gintzaizkionean, laukiaren erdian geratu zen. Itxita zeuzkan ukabilak, borrokarako prest ematen zuen.
|
|
|
" Gaur bakarrik naiz bazkaltzen —esan zidan Cesarrek
|
taldearekin
batu baino lehen— Javier hotelera doa, hango andre frantsesarekin bazkaltzera."" Genevieverekin?"" Ez dakit zer izen duen. Andreak frantsesez hitz egiteko premia sentitzen omen du batzuetan.
|
|
|
" Toyou, my love.
|
Talde
ingeles batena da. The Hollies —nahikoa ondo ebakitzen zuen ingelesa— Ezagutzen duzu?" Ezetz egin nion buruaz.
|
|
|
Bernardino negar batean ari zen, eta autoaren inguruan zebiltzan falangistek isiltzeko agindu zioten zakartasunez. " Nora joan da don Jaime?", esan zuen
|
taldeko
batek. " Urarekin freskatzera joan dela uste dut.
|
|
|
Hasierako hotsak errepikatu ziren, baina indartsuago.
|
Taldea
eskaileretan behera zihoan. Ataritik —begi aurrean bezala osatu zitzaion irudiaJuan ikusiko zuten inguruko belar sailean zaldi bati zepillua pasatzen, eta mutilak agur egingo zien patruilakoei bere lana uztekorik egin gabe.
|
|
|
Txanberlainek antz handiagoa zeukan lehoi hezitzaileekin. Bidean pailazoren bat aurkitzen zutenean zirku
|
talde
polita osatzen zuten hirurek. Eta zirkuaren lema zen:
|
|
|
Bere alboan, ezker eskuin, Berlino eta Degrela koronela daude, eta apartexeago, Angel, Degrela koronelaren alaba eta Tony Garcia izan behar duen boxeolari itxurako mutil gazte bat; Angel, soinuarekin. Lehen
|
talde
horren atzean, bi hegal osatuz bezala, beste hamabosten bat gizonek egiten dute irribarre, Uzkudun bera bezain dotore jantzita denak. Besteak beste:
|
|
|
|
Taldearekin batera
egon genukeen bi pertsona falta gara argazkian: Teresa eta ni neu.
|
|
|
Baina, 1936ko uztailaren 18 hartan, maisua bere bizikletan ezkutatu eta gero, ikara ezezagun batek hartu zuen, eta galduta sentitu zen. Prince Rupert inguruko eremuetan zebilela, berak etxola bat eraman ohi zuen buruan, eta estufa, eta meatzari
|
talde
bat estufaren inguruan, hain justu ere azkenean aurkitu zuena. Eta irudi horrek mundua balio zuen, mundu osoa ordezkatzen zuen, edo zehatzago, munduan aurki zitekeen on guztia.
|
|
|
Lubis, Opin eta osaba Juan bera palarekin lurra bota eta bota; Ubanbe burdinazko palankarekin lur hura zapaltzen; Pantxo eta Sebastian kopa esaten zitzaion saski bati heldu eta, iruditu zitzaidanez, hondarra garraiatzen. Bukatu zutenean,
|
talde
osoa errekaraino jaitsi zen garbitzera. Gero, osaba Juan buru zutela, artzainaren etxera abiatu ziren denak errenkadan, barrezka, pozik lana bukatu zutelako eta bazkari on bat emango zietelako.
|
|
|
Lubis etorri zitzaidan zer moduz nengoen galdetzera, sukarrarekin jarraitzen al nuen. Arrazoi hori eman bainion osaba Juani
|
taldearekin
ez elkartzeko, eta halaxe sentitzen bainintzen, gaixo. " Nahi al duzu medikuari deitzea, David?", esan zidan Lubisek.
|
|
|
Kanpora begiratu nuen leihotik. Ehorzketan aritutako
|
taldea
pabiloiaren alboko belazean zegoen, hesiak angelu zuzena egiten zuen txokoan. Lubis ez beste guztiak alkandorarik gabe.
|
|
|
" Nolanahi ere, ez zaidak iruditzen Angelek fusilamenduetan parte hartuko zuenik. Portaburu, esate baterako, pistolero
|
talde
batek hil zian Donostiako kaleetan harrapatuta." Baina zalantza egiten zuen berak ere. Ni bezala zegoen bat batean.
|
|
|
Goizeko bederatzietan hartuko dut janaria Adelaren etxetik, eta eguerdirako hemen gara. Hiru
|
talde
bakarrik ari dira orain basoan."" Ondo. Osaba Juani agur esateko denbora izango dugu orduan.
|
|
|
Ezetz erantzun nion. Gerra atera baino lehen,
|
talde
bat ibiltzen omen zen inguru horietan kamioi batekin, eta jendea bildu eta Donostiara eramaten omen zuten beste andre horien etxeetara. Horrenbesteko bat kobratu eta servicio completo.
|
|
|
Gelatik jaitsi eta
|
taldearengana
iritsi nintzenean, Ubanberen eta Opinen arteko borroka ez zela hain arina konturatu nintzen; biek ala biek ere gorridurak zeuzkatela aurpegian. " Bete nauk!", esan zuen Ubanbek handik gutxira.
|
|
|
Lehenengo neska
|
taldea
izan zen. Gero beste batzuk etorri ziren, euripean denak," paseatzeko asmoz" denak.
|
|
|
Propaganda politikoa zela uste izan zian."" Amak kontatu zidak, atentatu baten beldur direla."" Ez dezagun gauza tristeez hitz egin, David.
|
Talde
klandestinoen auzi hori ere konponduko duk. Gainera, ikusi egin behar hituzke hemen gure aita horiek.
|
|
|
Beste ezer baino gehiago, sukaldean ikusten zenak Bikandik esandakoa frogatzen zuen. Helburu pedagogikoekin etorritako
|
talde
bat zela. Baina, nahiz hori sinetsi nahi, mesfidantzak itsatsita jarraitzen zuen neure buruan, eta nire goiko gelara joan nintzen, gordelekuan begiratzera.
|
|
|
Lubisek bazekien non zegoen. Politikan sartuta bazebilen —nire amak zioen bezala— eta
|
talde
harekin bat eginda, ordurako erakutsia izango zien, eta propaganda eta gainerakoak han egon zitezkeen ezkutatuta. Baina altxa nuen estalkia eta Obabako lehen amerikanoaren J. B. Hotson sonbreiru hura baizik ez nuen ikusi.
|
|
|
Promotoreak ez zuela halako galdera konkreturik nahi adierazi zuen erantzunaren ondoren, ez lehen egun hartan, eta jantokiko mahai nagusian eserita zegoen
|
talde
batengana luzatu zuen besoa. Hantxe zeuden Berlino eta nire aita; baita Degrela koronela ere.
|
|
|
Gasolinaz betetako marmiten irudia Virginiarenari gailendu zitzaion. Zergatik ez nintzen berriro Iruainera joaten hango
|
taldeari
alde egiteko esatera. Koldar bat besterik ez nintzen.
|
|
|
Eta bigarren aukera hori izan zen gurea, tristeena. Ramuntxok, Etxeberriak eta hirurok,
|
talde
iraultzaile bateko burkideek, poliziak asmatutako gezur eta esamesetan asfixiatuta bukatu genuen; ez bonba batek zirtzilatuta edo tiro batek lurrera botata.
|
|
|
Mamousine izeneko herri txiki batean geunden ezkutatuta, baina ez oso eroso, ez baitzitzaigun batere gustatu Papik gure
|
taldearentzat
aukeratutako arduradun berria. Carlos eredugarria zen alde batera, benetako militar bat, edozein organizaziok hartuko zukeen kidea.
|
|
|
musikariak oso telepata onak izaten dira. Eguerdi aldera, Carlos azaldu zen sukaldean berealdiko bekokiarekin, eta
|
taldearen
pistolak gordetzen nituen kaxoira jo zuen zuzenean. Denak hartzen ari zela konturatu nintzen, eta zer gertatzen zen galdetu nion.
|
|
|
Abuztuaren hemeretzia zen, larunbata. Gure
|
taldea
, ia bost urtez borrokan ibilia, galdua zegoen.
|
|
|
" Quienes son estos?", esan zidan buru egiten zuenak. Pariseko bateau mouche horietako batean zihoan neska eta mutil
|
taldea
seinalatu zuen. Ez zitzaizkidala ezagunak egiten esan nion, eta gainera oso urrutitik hartua zegoela.
|
|
|
Edo, gordinago adierazita —erretorikarik gabe etab.—, traizioa egingo nion organizazioari. Papik hartutako erabakia, gure
|
taldea
Mediterraneora bidaltzekoa, lagungarri izango zitzaidan. Seiehun kilometro zeuden Euskal Herritik Bartzelonara, trenez egin genituenak.
|