|
2023
|
|
|
Aipatzekoa da hezitzaileen papera ere, haiek baitira jardueraren erdigunean daudenak eta gazteentzat eredu direnak. Topagunearentzat hezitzaile onak izatea oso garrantzitsua da, baina ez du garrantzi gutxiagorik guretzat,
|
pertsona
horiek euskaraz aktiboak izatea, euskara eragile izatea.
|
|
|
Motibazioa:
|
pertsona
edo gizatalde bat zerbait egitera eraman, horretarako proposamen atseginak eskainiz eta bide errazak eta ulergarriak erakutsiz.
|
|
|
• Herri bateko eta besteko haurren artean euskarazko harremanak sortzea. Aisialdi digitalak fisikoki urrun dauden
|
pertsonak
elkartzea ahalbidetzen du, herri bateko eta besteko haurrek elkarrekin jolasteko eta haien arteko harremanak sortzeko balio du. Bestalde, talde izaera lantzeko modua da, batzen dituen edo komunean duten ezaugarria euskara delarik.
|
|
|
— Deskribapenak egiteko proposamenak: norbere buruarena,
|
pertsona
jakin batena, diapositibaren irudian topatuko duten egoera, toki, objektu edo pertsonaiarena.
|
|
|
Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago. Hemen, heziketa modu askeago baten aldeko eta
|
pertsonen
beharrak hobeki zaintzen dituen eskola eredu baten aldeko nire aldarria egingo dut, horrek
|
|
|
Bai, baina objektua da, esango dit norbaitek. Hizkuntza ezin zaio
|
pertsona
bati" kendu", bere parte bat da, barnetik dario. Egia da, eta, gainera, balore afektibo bat dauka beti, komunikatzen laguntzen digulako.
|
|
|
edukiak jakinaraztea eta gizarte harremanak ehuntzea. Izan ere, hiztunak, komunikazio ekintzen bidez, inguruan dauzkan eta inporta zaizkion
|
pertsonekin
harremanak eraikitzea du helburu nagusia. Komunikazioaren alderdi horretan sakonduz gero, esan daiteke pertsonak komunikazioaren bidez bihurtzen garela gizartearen eta gure talde erreferentzialaren parte.
|
|
|
Izan ere, hiztunak, komunikazio ekintzen bidez, inguruan dauzkan eta inporta zaizkion pertsonekin harremanak eraikitzea du helburu nagusia. Komunikazioaren alderdi horretan sakonduz gero, esan daiteke
|
pertsonak
komunikazioaren bidez bihurtzen garela gizartearen eta gure talde erreferentzialaren parte. Komunikazioak egiten gaitu nor.
|
|
|
Beraz, komunikazioaren arauen kontrakoak dira erabilera tasa handitzeko horren beharrezkoak ditugun elkarrizketa asimetrikoak (euskaraz ulertzen duten
|
pertsonekin
euskaraz egitea, nahiz eta haiek nahiko gaitasunik ez izan euskaraz mintzatzeko eta guri erdaraz erantzun). Komeni da, bada, zailtasunaz jabetzea, edozein ohitura berri ezartzeko (automatizatzeko) beharrezkoak diren konstantzia eta progresioa modu kontzientean lantzeko.
|
|
|
Beraz, erabilera areagotu nahi badugu, lortu behar dugu hiztun elebidunen gaitasun erlatiboek (pertsonala eta
|
pertsonen artekoa
) euskararen alde egin dezaten eta, hori posible ez den bitartean, hiztunek prozesu hauen kontzientzia izan dezaten, joeren kontra joateko indarra (motibazioa) bildu eta eraldaketan eragile izan daitezen.
|
|
|
17 Gure kulturan jokabidea
|
pertsonari
egozteko joera dugu eta inguruaren eragina alde batera uzten dugu. Hau da, ohikoa da" eragozpenaren funtsezko errakuntza", jokabideen kausa (borondatea eta agentzia) pertsonaren baitan jartzeko joera erratua (Apodaka, 2004:
|
|
|
17 Gure kulturan jokabidea pertsonari egozteko joera dugu eta inguruaren eragina alde batera uzten dugu. Hau da, ohikoa da" eragozpenaren funtsezko errakuntza", jokabideen kausa (borondatea eta agentzia)
|
pertsonaren baitan
jartzeko joera erratua (Apodaka, 2004: 52).
|
|
|
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren hautuak berekin dakar gizartean partaidetza aktiboa izatea eta bizitzako beharrei eraginkortasunez erantzuteko nahitaezko diren konpetentziak garatzea. Ildo horretatik, irteera profilean jasotako
|
pertsona
eredua egoera eta testuinguru zehatzetan eraginkortasunez erantzuteko gai dena da, eta egiteko horietarako beharrezko diren ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta integratuan erabiltzen dituena. Egiteko horretan, da aritu hizkuntzari bizkarra emanda.
|
|
|
Hona hemen hizkera horren beste ezaugarri batzuk: ideia ordenatuak, hiztegi kultua, lexiko espezializatua, abstrakzio maila altua, nominalizazioak, lokailu logikoak, aditzetan hirugarren
|
pertsonaren
erabilera, forma ez pertsonalen erabilera(...) 7.
|
|
|
4.2 Ekintzara Bideratutako Ikuspegia xxi. mendeko
|
pertsonek
xxi. mendeko gizartean ikuspegi kritikoz jokatzea eta parte hartzea nahi baldin badugu, eta parte hartze hori euskaraz behar besteko kalitatez egitea nahi baldin badugu, irizpide jakin batzuen arabera elkarlanean eta modu bateratuan arituz jokatu du eskolak ere. Horrek metodologiak bateratzera, edota irizpideak bateratuta lan egitea eskatzen du.
|
|
|
Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten
|
pertsonak
hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere.
|
|
|
Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari: gizarte esparru guztietan euskaraz aritzeko
|
pertsonak
hezi behar ditugu, esparru horietan eraginkortasunez aritzeko hizkuntza gaitasuna duten gizarte eragileak, hain justu. Horrek guztiak, halabeharrez, hezkuntza soziolinguistikoaren
|
|
|
Cummins en (2002) bereizketa aintzat hartuta ahozko komunikazio gaitasuna aletzen saiatzen baldin bagara, hizkuntzaren gaitasuna bi trebetasun nagusitan banatuta dago: batetik,
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihetsezina dela ondoriozta daiteke.
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihetsezina dela ondoriozta daiteke.
|
|
|
Euskaraz honela jaso ditugu:
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) eta hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK).
|
|
|
Beste modu batera esanda, gure kasuan, murgiltze ereduan, eskolak ikasleen ahozko komunikazio gaitasuna lantzeak Cumminsen
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak lantzen dituela esan nahiko luke, Garziaren hiztun onak sortzen dituela hizlari bihurtzeko bidean eta, Aldasororen arabera, ikasleak erregistro ez formaletan trebatzen dituela.
|
|
|
Ikasleen euskara mailaren irteera profilean sakontzeko eta zehaztasun gehiago ezartzeko asmoz eta proposamen bat egite aldera, Europako Markoak4 ezarritako mailak eta Cumminsen
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) eta hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK)
|
|
|
|
Pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) (elkarreraginerako gaitasunak, elkarrizketaren arloa).
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka, baina
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
— C ikasleak: ahozkoaren ulermenean,
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) B1; hizkuntza akademikoan B2; hitz egitean, pertsonen artekoan, (PAOKT) A2 B1 eta hizkuntza akademikoan B1 Irakurriaren ulermenean eta idatzian B1 maila. Ikasle honek tarte handi samarra dauka hobetzeko euskara mailari dagokionez, bai maila akademikoan, bai pertsonen arteko komunikazio trebetasunetan.
|
|
|
— C ikasleak: ahozkoaren ulermenean, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) B1; hizkuntza akademikoan B2; hitz egitean,
|
pertsonen artekoan
, (PAOKT) A2 B1 eta hizkuntza akademikoan B1 Irakurriaren ulermenean eta idatzian B1 maila. Ikasle honek tarte handi samarra dauka hobetzeko euskara mailari dagokionez, bai maila akademikoan, bai pertsonen arteko komunikazio trebetasunetan.
|
|
|
ahozkoaren ulermenean, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) B1; hizkuntza akademikoan B2; hitz egitean, pertsonen artekoan, (PAOKT) A2 B1 eta hizkuntza akademikoan B1 Irakurriaren ulermenean eta idatzian B1 maila. Ikasle honek tarte handi samarra dauka hobetzeko euskara mailari dagokionez, bai maila akademikoan, bai
|
pertsonen arteko
komunikazio trebetasunetan.
|
|
|
Eman dezagun DBHko 4 mailako ikasgela batean gaudela eta hiru ikasle horiek talde lan batean (kooperazio taldetan) jartzen ditugula, inolako esku hartze didaktikorik gabe. Beraien artean hitz egiteko, apika,
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) paratuko dituzte martxan. Haien artean nahiko maila desberdinak dituztela ikusi dugu (C1, B2, B1).
|
|
|
Bidenabar, zehaztasun handiagoa izatea irteera profilari eragiten dioten hutsuneak neurriz eta garaiz konpentsatzeko lagungarri izango zaigu. Adibidez, euskaraz eroso aritzeko,
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) ikasleen irteera profilak B2 edo hortik gorakoa izan lukeela esatea ez da astakeria, trebetasun horretan B2 C1 mailak adin horretako ikasleen arteko komunikazio beharrak ase behar dituelako: hizkuntzaren adierazkortasuna, ñabardurak egiteko gaitasuna, jarioa, ironia adierazteko gaitasuna, barre eragiteko gaitasuna, modalizazioa egitekoa, hitz jokoak sortzeko gaitasuna, arintasuna7.
|
|
|
Ikasleen ahozko komunikazioa eskolan lantzeko aukerak eta oztopoak 16 aintzat hartzea beharrezkoa da,
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunei egiten baitie erreferentzia: " Hizkuntza komunikaziorako konpetentziaren funtsa interakzioa da —ahozkoa, idatzizkoa, zeinatua eta multimodala—, koherentziaz eta egokitasunaz eginda, hainbat esparru eta testuingurutan eta hainbat asmo komunikatiboarekin aritzeko.
|
|
|
• Sekuentziak testu generoen lanketen gainean egituratzen dira, besteak beste. Hori dela eta, gure egoeran, aurretik aipatu ditugun arrazoiak kontuan hartuta, ezinbestekoa da elkarreragina landuko duten sekuentziak diseinatzea, ziklo bakoitzean bana gutxienez, ikasleek
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak eskura ditzaten.
|
|
|
Kontakizunaren erabili. egitura: familiaren aurkezpena, Lehenengo
|
pertsona
eta sarrera, garapena eta bukaera. hirugarren pertsona erabili
|
|
|
Kontakizunaren erabili. egitura: familiaren aurkezpena, Lehenengo pertsona eta sarrera, garapena eta bukaera. hirugarren
|
pertsona
erabili
|
|
|
EGOERA/ HELBURU KOMUNIKATIBOA: Ikasleek taldeka aukeratutako
|
pertsonari
elkarrizketa egitea eta elkarrizketatuak esan duena ikaskideei azaltzea.
|
|
|
Azkenik, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan
|
pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) ikasgela berean anitzak izan daitezkeenez (beste trebetasun batzuk ere bai), lagungarri izan dakiguke Tomlinsonen (2003) ikasgela dibertsifikatua zer den gogoratzea eta aniztasun horri erantzuteko moduak gogoan izatea, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan egon daitezkeen hutsuneak konpentsatzeko.
|
|
|
Bidenabar, komunikazio gaitasunean, ikasleen ahozko gaitasunari dagokion irteera profila ahalik eta gehien zehazteari lehentasuna eman litzaioke, horretarako adibide eta ereduak sortuz.
|
Pertsonen arteko
oinarrizko komunikazio trebetasunen bereizketa kontuan hartu denean, argi samar geratu da eskolak ahozkoaren mota desberdinak landu behar dituela. Ahozkoa lantzeko baliabideak egon badaudela ere ezin ukatu, baina betiere, sistematizazioa, planifikazioa eta progresioa hobetsi behar dira, eta, hortaz, beharrezkoa da sekuentzia didaktikoak gelaratzea ikasturtero eta baita ahozkoa lantzeko jarduera solteak maiz maiz burutzea ere.
|
|
|
Motibazioaz ari garenean esan behar da
|
pertsona
bat hizkuntza bat ikastera bultzatzen dituzten arrazoiak askotarikoak direla. Nork bereak izanen ditu.
|
|
|
Jim Cumminsen lanak oinarri hartuta, ezaguna da, gela barruan irakaskuntzarako darabilgun hizkerak (CALP) eta egunerokoan erabili ohi dugunak, batez ere
|
pertsonen arteko
aurrez aurreko harremanetarako darabilgunak (BICS), ezaugarri desberdinak dituztela. Gelako hizkuntza, edota hizkera akademikoa, konplexuagoa da eta ikasleak mailaz maila aurrera egiten duen heinean konplexutasunean ere gora egiten duen hizkera mota da6 Oinarrizko zehar konpetentziak eskuratzeko prozeduren eta jarreren artxiboa lanean jasota ageri da hizkera akademikoaren definizioa:
|