|
2023
|
|
|
TFAOren 6 artikuluaren ariora (TLOren 7 artikulua), Zuzenbide ordeztailea osatzen dute, hala Administrazio zuzenbidearen xedapen orokorrek,
|
nola
Zuzenbide erkidearen manuek.
|
|
|
Administrazio auzitegi horien ebazpenak nahiz kontsultei emaniko erantzunak, bi biak, aldizka argitaratzen dira guztiok horien berri izan dezagun, Tributu administrazioaren webgunean. Nolanahi den ere, ebazpen nahiz erantzunok badute zelanbaiteko balio juridikoa, Ogasun publikoak legea
|
nola
interpretatzen duen erakusten baitute.
|
|
|
Baina
|
nola
defini daiteke printzipio hori. Ekonomia ahalbidea da ekonomiazerbitzu eta ondasunen titulartasuna izan edo eskuratzeko ahalbidea; horregatik, ahalbide horri ordaintze ahalbide ere baderitzo.
|
|
|
Bi zerga horien zerga egitatea ezberdina denez Kataluniako zerga Konstituzioarekin bat dator. Ondorio horretara heltzeko, ez da nahikoa zerga egitatea hutsa aztertzearekin, zerga egitatearen beste alderdi batzuk ere aztertu behar dira, hala
|
nola
, zergapetik kanpoko kasuak, subjektu pasiboa edota osagai kuantitatiboak, baita helburu estrafiskalak zerga biltzeko helburuarekin batera izatea ere maila handiagoan ala txikiagoan. Horiek horrela, Kataluniako zergan eta Ondasun Higiezinen gaineko Zergan kargapeko aberastasuna eta gai ezargarria bera bada ere, bi zerga egitate ezberdinak dira Kataluniako zergan helburu estrafiskal bezala jabetzaren gizarte eginkizuna nagusitzen delako, eta toki zergan, ostera, dirua biltzeko helburua nagusi delako.
|
|
|
Ildo horretatik, eta hobeto ulertzeko, lehenespena
|
nola
dabilen azaldu behar dugu tributu zorra beste eskubide errealekin edo beste kreditu eskubideekin batera gertatzen denean.
|
|
|
tributu iruzurraren delitua (305 eta 305.bis. artikuluak) eta kontabilitateko delitua (310 artikulua). Delitu horiek sakon jorratuko ditugu jarraian; baina beste batzuk ere aipatuko ditugu, hala
|
nola
, Europar Batasunaren aurrekontu orokorrei iruzur egiteagatiko delitua (306 artikulua), Gizarte Segurantzari iruzur egiteagatiko delitua (307, 307.bis eta 307.ter. artikuluak), diru-laguntza eta laguntza publikoen arloko iruzurraren delitua (308 artikulua). Amaitzeko, kontrabando delitua dago36, Zigor Kodetik kanpo araututa Lege Organiko batean, baina liburu honetan jorratuko ez duguna, luzeegia izango bailitzateke.
|
|
|
Hala ere, batzuetan pertsona juridikoaren erantzukizuna soilik zehaztu daiteke ezin bada pertsona fisiko jakin baten erantzukizuna zehaztu edota ezin bada pertsona jakinaren gainean prozedura izapidetu (ZKren 31.ter. artikulua). Horiek horrela, horrek ez du baztertzen beste pertsona batzuk erantzule ere izan daitezkeenik induzitzaile, ezinbesteko laguntzaile edo sopikun gisa, hala
|
nola
, aholkulari fiskalak.
|
|
|
Tributuzko arau haustearen beste osagai bat tipikotasuna da. Foru arauak edo legeak zehatz mehatz deskribatu behar ditu, hala arau hausteak,
|
nola
arau hauste horien ondoriozko zehapenak. Zigor Zuzenbidean gertatu aldera, arau hausteen arloan tipikotasun printzipioak ez du lege organikoaren beharrik, baina lege arruntak zehaztu ditu arau hauste eta zehapenen oinarrizko osagaiak.
|
|
|
Tributu jarduketetan eta tributu prozeduretan, tributu betebeharpekoek Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 34 artikuluko (eta TLOren 34 artikuluko) eta Bizkaiko TFAOren 33 artikuluko eskubideak eta edozein herritarrek oro har Administrazioaren aurren dituen eskubideak izango dituzte, hala
|
nola
, lehenago aurkeztutako agiririk berriro ez emateko eskubidea, Administrazioaren esku badira, edota bere pentsutan administrazio espedientearen kopia ateratzeko eskubidea, espedientea erakusteko izapidean. Eskubide horien artean administrazio prozedura gehienetan garrantzi berezia du betebeharpekoak esan beharrekoa derrigorrean entzuteko izapideak, ebazpenaren proposamena eman aurretik.
|
|
|
Oro har, behin betiko likidazioak (ezin daitezke aldatu) dira ikuskapen prozeduran tributu betebeharraren osagai guztiak ikertu eta egiaztatu ondoren emanikoak, edota gainerako kasuetan, tributu arauketak halako izaera ematen badie. Gainerako likidazio guztiak behin behinekoak izango lirateke, hala
|
nola
, tributuak kudeatzeko prozeduretan emanikoak. Lehenengoen artean, ikuskapen prozeduran emandakoen artean, behin behineko likidazioak ere izan daitezke.
|
|
|
Amaitzeko, tributua aldizka kobratuz gero ordainagirien bitartez, gehienetan udal zergen kasuan, hala
|
nola
, Ondasun Higiezinen gaineko Zerga, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zerga edota Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko Zergaren kasuan, erregistro, errolda edota matrikulan altari dagokion likidazioa jakinaraziko da modu pertsonalean, eta hurrengo likidazioak modu kolektiboan jakinaraz daitezke ediktuen bidez. Aitortutako zerga oinarriarekin alderatuta, zerga oinarria handitu bada, hori zergadunari ...
|
|
|
" Foru arau honi dagokionez, elkarren laguntza hau izango da: Administrazioak Europar Batasunarekin, nazioarteko edo nazioz gaindiko beste erakunde batzuekin edo beste estatu batzuekin egiten, haiengandik jasotzen edo haiekin batera garatzen dituen laguntza, elkarlaneta lankidetza ekintzak eta antzeko izaera duten gainerako ekintzak, hala Europar Batasuneko Estatu kideen arteko elkarren laguntzari buruzko arauketa dela bide egiten direnak,
|
nola
zergapetze bikoitza saihesteko hitzarmenen nahiz nazioarteko beste hitzarmen batzuen esparruan egiten direnak. Betebeharpekoen aurrean jarduketak egitea ere sartu daiteke elkarren laguntzaren barruan".
|
|
|
Badago bestelako aukerarik ere: zenbait prozedura has daiteke betebeharpekoak eskaera aurkeztuta edota tributu arauketak ezarritako beste edozein bidetatik, hala
|
nola
, aurkeztutako autolikidazioa edo aitorpena zuzentzeagatik, edota Administrazioak betebeharpekoari bidalitako komunikazioaren bitartez, tributu zorra zehazteko behar diren datuak eskatuz ala aitorpena edo autolikidazioa aurkezteko eskatuz.
|
|
|
Gipuzkoan prozedura bitan zatitu denez, lehenengo prozedurari dagokionez soilik, eta gainerako bi lurraldeetan, autolikidazioaren bidez hasitako prozeduretan tributuaren arauketaren ziozko itzulketa eskatzen bada, hala
|
nola
, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan, Sozietateen gaineko Zergan, edo Balio Erantsiaren gaineko Zergan gerta ohi daitekeena, erregela bereziak daude. Honelakoetan, itzulketa erabaki behar da sei hilabeteko epean autolikidazioa aurkezteko epea amaitu zenetik zenbatzen hasita edo autolikidazioa aurkeztu zenetik zenbatzen hasita epez kanpo egin bada.
|
|
|
Kontabilitateko betebeharraren definizioa Merkataritzako zuzenbideko arauketak egiten badu ere, artikuluak aipatzen duten beharra tributu arauketak nahitaez agindu behar du. Esangura horretan, Sozietateen gaineko Zergaren foru arauek jaso dutenez, zerga horren zergadunek euren kontabilitatea eraman behar dutela, besteak beste, Merkataritzako Kodearen arabera, baina ez du agintzen zein liburu eraman behar diren ezta
|
nola
eraman behar diren ere, horretarako Merkataritzako zuzenbideko arauetara igortzen gaituelako, ikusiko dugunez.
|
|
|
Kontsulta idatzi lotesleekin baino urrats bat haratago doaz, kontsultetan ez baita erantzuna proposamenetan beste zehazten. Proposamenak zenbait eragiketa gauzatu aurretik edo eragiketak aplikagarri diren zergaldia amaitu aurretik soilik aurkez daitezke, hala
|
nola
, berregituratze eragiketak (bat egiteak, eskuraketak), pertsona fisikoen ondarea berrantolatzeko eragiketak, Tributu administrazio batzuei eragiten dizkieten eragiketak, nazioarte mailakoak direnean ere...
|
|
|
ordaindu gabeko zorra identifikatzea, errekarguak eta interesak zehaztea, eta betebeharpekoari eginiko errekerimendua ordainketa egiteko. Probidentziak beste osagai batzuk ere izango ditu, hala
|
nola
, zordunaren
|
|
|
Kasu gutxitan bada ere, jurisprudentziak beste arrazoi batzuk onartu ditu probidentziaren aurka egiteko, jatorrizko likidazioaren borondatezko akats edo oker materialetan oinarrituta, hala
|
nola
, zerga egitatea jaso ez izana, likidazioa eman zuen organoa erabat eskugabea izatea edo tributu betebeharpekoaren identifikazioa akastuna izatea.
|
|
|
Urriaren 1eko Administrazio Publikoen Administrazio prozedura Erkidearen 39/ 2015 Legearen 39.1 artikuluak jaso duenez, administrazio egintzak baliodunak dira eta ondorioak sortuko dituzte, egintzok eman diren egunetik aurrera. Baliozkotasunaren eta eragingarritasunaren aldeko presuntzio hori,
|
nola
ez bada, tributuzko administrazio egintzei ere aplikatzen zaie, bai tributuak aplikatzeko egintzei bai zehapenak jartzeko egintzei ere; hortaz, egintzak deuseztatzeko araubidea ere Administrazio zuzenbide orokorrean ezarritakoa izango da (deuseztasuneta deuseztagarritasun kasuak, etab.). Presuntzio hori aplikatzen denez, tributuak aplikatzeko egintzak zuzenean dira betearazleak (ez ordea, zehapen... Horiek horrela, halako egintzen aurka egiteko ekimena administratuari dagokio egintzaren baliozkotasuna zalantzan jarriz gero.
|
|
|
Edozein kasutan ere, bere garaian adierazi dugun bezala eta erreklamazio ekonomiko administratiboei dagokienez, gogoan izan behar dugu tributuak aplikatzeko eginkizunak eta berrikuspen eginkizunak modu bereizian egikaritzen direla; esleitu ere, Tributu administrazioaren organo ezberdinei esleitu zaizkie halako eginkizunak. Horiek horrela, berraztertze errekurtsoak edo berrikuspen prozedura berezkiek APApEL markatutako bidea
|
nola
edo hala jarraitzen badute ere (hori bai, gaiak agindutako berezitasunekin, esaterako, berraztertze errekurtsoa borondatezkoa da tributuen arloan eta administrazio bidea agortzen duen erreklamazio ekonomiko administratiboa baino lehen jarri behar da; administrazio prozedura erkidean, ostera, administrazio bidea agortzen duten egintzen aurka jar daitekeen aukera bat da errekurtsoa, auzitegietara j... Estatuan, zeregina Auzitegi Ekonomiko Administratiboei dagokie; Araban, Arabako Organismo Juridiko Administratiboari; Bizkaian, Bizkaiko Foru Auzitegi Ekonomiko Administratiboari; eta Gipuzkoan, Gipuzkoako Foru Auzitegi Ekonomiko Administratiboari.
|
|
|
Tributu administrazioak prozedura hasiko honako inguruabarren bat gertatuz gero: ...o, edota horren tributu egoera erregularizatu beharra egiaztatzen duten zantzuak daudenean, hau da, Tributu administrazioak prozedura hastea erabakitzen duenean autolikidazioaren bidez hasitako prozedura iraungi bitartean; eta c) Tributu administrazioak ikusten duenean behin behineko likidazio baten bidez berrikusi den autolikidazioan edo aitorpenean hurrengo inguruabarren bat gertatzen dela, hala
|
nola
, aurreko behin behineko likidazioetan kontuan hartu ez diren beste inguruabar batzuk agertzen badira, aitorpen edo autolikidazioak formazko akatsak edo akats aritmetikoak baditu, datu aitortuak bat ez badatoz betebeharpekoak berak aurkeztutako beste aitorpen edo autolikidazio batzuetan sartutako datuekin edo hirugarrenek emandako informazio betebeharretik lortu eta Administrazioaren esku dauden d...
|
|
|
Berriro ere, lurralde erkideko indarreko arauketaren eta euskal foru lurraldeetako arauketaren artean dauden ezberdintasunak aintzat hartuta, lurralde erkidekoa bazter utziko dugu eta forukoak soilik aintzat hartuko ditugu. Foru arauketa hori TFAOetan dago, eta erregelamendu batzuetan, hala
|
nola
, ekainaren 6ko 41/ 2006 Foru Dekretuan, Arabako Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi duena; urtarrilaren 24ko 5/ 2012 Foru Dekretuan, Bizkaiko Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi duena; eta azaroaren 16ko 31/ 2010 Foru Dekretuan, Gipuzkoako Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi due... Aurrerantzean, erregelamendu horiei guztiei" Erregelamendua edo Erregelamenduak" esango diegu.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 135 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 134 artikuluak jaso duenez, tributu ikuskapena honako administrazio eginkizunak gauzatzean datza52: ...tatzea; c) informazioa lortzeko jarduketak burutzea; d) tributu betebeharrak zehazteko beharrezkoak diren balioak egiaztatzea; e) onura fiskalak edo pizgarriak lortzeko, itzulketak lortzeko eta tributu araubide bereziak aplikatzeko baldintzak betetzen direla egiaztatzea; f) Ikuskapen jarduketak direla-eta betebeharpekoei euren eskubide eta betebeharren inguruko informazioa ematea, eta betebeharrak
|
nola
bete behar dituzten azaltzea; g) bere eskumeneko prozeduren ondorioz tributu likidazioak egitea; h) Administrazioaren beste organo batzuei aholkuak zein txostenak ematea; i) tributuen arloko behin betiko zein behin behineko esku hartzeak egitea; j) beste xedapen batzuetan ezartzen direnak edo agintaritza eskudunak agintzen dituenak. Eta Araban, gainera, esan dugun moduan, egiaztapen mugatuko jarduketak burutzea gehitu
|
|
|
Nolanahi den ere, epe hori beste hamabi hilabetetan luza daiteke. Epea luzatzea arrazoitu behar da eta arauek ezarritako kasuetan (Arabako TFAOren 147 artikuluak, Bizkaiko TFAOren 146 artikuluak eta Gipuzkoako Ikuskapenari buruzko Erregelamenduaren 49 artikuluak jasotako kasuetan) soilik luzatu daiteke, hala
|
nola
, Jarduketak oso konplexuak izateagatik (eragiketen kopuru handia, faktura faltsuak erabiltzea, jardueren sakabanatze geografikoa, sozietate taldeak, kontuak ikuskatzeko beharra) edota ikuskariak aurkitzeagatik betebeharpekoak gauzatzen dituen jarduera enpresarial edo profesionalen bat ezkutatu duela. Prozedura luzatzeko erabakia betebeharpekoari jakinaraziko diote hamabi hilabeteko hasierako aldia amaitu aurretik (Araban hamazortzi hilabeteko lehen aldia).
|
|
|
Subjektu pasibo eta tributuen erantzuleez gain, bestelako subjektuek ere erreklamatzeko eskubidea dute, hala
|
nola
, atxikipenak eta konturako sarrerak egin eta jasan behar dituzten subjektuek, jasanarazpenak egin eta jasan behar dituztenek, edota eginbehar formalak dituzten subjektuek.
|
|
|
Aldi hori honezkero jorratu izan dugu tributu betebeharraren azkentzea aztertu dugunean (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 61 artikulua eta Bizkaiko TFAOren 60 artikulua). Borondatezko aldian Administrazioak ezin dezake zordunaren ondasunen aurka modu hertsagarrian jardun, baina beste jarduketa batzuk burutu ditzake, hala
|
nola
, kautelazko neurriak har ditzake.
|
|
|
Berandutze interesen egitezko kasuak lotzen dira sarrerak egiteko epeak ez betetzearekin, hala
|
nola
, Administrazioak eginiko likidazioa epe barruan ordaindu ez denean, aurretiazko aitorpenaren ondorioz nahiz autolikidazioa aldatu edo zuzentzearen ondorioz; aitorpena edo autolikidazioa epe barruan aurkeztu ez denean edota aurretik aurkeztutakoen akatsak zuzentzen direnean epez kanpoko aurkeztutako aitorpen edo autolikidazio osagarri edo ordezkoen bidez baldin eta horietan ordaintzeko kopurua ate...
|
|
|
Horrela, badira itzuli beharreko sarrerak, nahiz eta sarrerok hasieran bidegabeak ez izan, baina horiek itzultzeko eskubidea sortu da berrikuspen prozedura batetik, arruntetik zein apartekotik, besteak beste, okerrak zuzentzekoa, deuseztasun ebazpena, errebokazioa eta aparteko berrikuspen errekurtsoa. Halaber, itzulketarako eskubidea sor daiteke tributuak aplikatzeko prozedura batetik ere, hala
|
nola
, autolikidazioa zuzentzeko prozeduratik.
|
|
|
Kontrol hori egiten da kontratazio publikoaren gain, erakunde fiskalizatuen ondare eta aparteko kredituen gain, baita, modu berezian, aurrekontuetako kreditu aldaketen gain ere. Kontuen Auzitegiaren zeregina beste auzitegien lanarekin teilakatzen da, hala
|
nola
, autonomia erkidegoetako auzitegiekin eta Europar Batasuneko Kontuen Auzitegiarekin. Azken horrek fiskalizazio eginkizuna Europar Batasuneko sarrera eta gastuen gain betetzen du, baina estatu kideetan ere eskuduna da Europako sarrerak edo gastuak ukitzen diren heinean.
|
|
|
Horren adibide ditugu, besteak beste, honako trikimailuak: pribatizazioek eratorritako sarrerak gastu publikoa neutralizatzeko erabiltzea; zorduntzearen gaineko bermeak ematea, berme horiek
|
nola
gauzatuko diren zehaztu barik; inbertsio kontratuak egitea, inbertsioon ordainketa geroratuz; eraikin publikoen gaineko lease back kontratuak egitea, horien berreskuratzea nola ordainduko den finkatu gabe; hainbat eta hainbat miloitako inbertsioak finantza aktibo moduan kudeatuko dituzten enpresa publikoak sortzea, inbertsio horiek gastu arruntak izanda.
|
|
|
Horren adibide ditugu, besteak beste, honako trikimailuak: pribatizazioek eratorritako sarrerak gastu publikoa neutralizatzeko erabiltzea; zorduntzearen gaineko bermeak ematea, berme horiek nola gauzatuko diren zehaztu barik; inbertsio kontratuak egitea, inbertsioon ordainketa geroratuz; eraikin publikoen gaineko lease back kontratuak egitea, horien berreskuratzea
|
nola
ordainduko den finkatu gabe; hainbat eta hainbat miloitako inbertsioak finantza aktibo moduan kudeatuko dituzten enpresa publikoak sortzea, inbertsio horiek gastu arruntak izanda.
|
|
|
" Estatuaren Aurrekontu Orokorrak urtean urtekoak izango dira...". Urterokotasuna, bestalde, bat dator hala Espainiako konstituzio tradizioarekin,
|
nola
Zuzenbide konparatuarekin.
|
|
|
Balio Erantsiaren gaineko Zerga, Zerga Bereziak, eta kapitalak metatzeko zenbait sozietate eragiketa kargatzen duten zergak, kapitalen zirkulazio askearen printzipioan eragin negatiboa izan badezakete. Zuzeneko zergen gainean Europako erakundeek hartu dituzten neurriak, ostera, apalagoak izan dira, hala
|
nola
, enpresako irabaziak kargatzen dituzten zergen zerga oinarriari begira, oinarri horretan sartzen diren errentak modu artifizialez lekuz aldatzea saihesteko.
|
|
|
Behin tributu arauak
|
nola
sortzen diren aztertu eta gero (iturriei buruzko puntuan), arauon aplikazioari buruzko arazoak jorratu behar ditugu.
|
|
|
Hortaz, baiezta dezakegu legeria arruntak eta konstituzio antolamenduak ez dutela debekatzen tributu legeen atzeraeragina. Atzeraeraginik duen legea Konstituzioaren aurkakoa izan dadin, Konstituzioan bertan jasotako beste printzipio batzuk urratu behar ditu lege horrek (hala
|
nola
, ekonomia ahalbidea, segurtasun juridikoa edo botere publikoen nahierakeriaren debekua).
|
|
|
Indiako tributu araua aplikatzeagatik, Espainiako egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean. Horiek horrela, sarrera horiengatik ere Espainian errenten gaineko beste zerga bat ordaindu behar du, egoera hori
|
nola
edo hala zuzendu ezik. Zergapetze bikoitza subjektu berdinaren gainean gertatzen denean, adibidean bezala, zergapetze bikoitz" juridikoa" deritzo; eta subjektu ezberdinak direnean," ekonomikoa".
|
|
|
Laburbilduz, tributu arauak erabiltzen dituen terminoak horien esangura tekniko juridiko tributarioan ulertu behar dira, kontrako jarrera zentzugabea izango bailitzateke. Hortaz, arau fiskalak termino batzuk erabiltzen dituenean (hala
|
nola
, zerga egitatea, sortzapena, kuota edo karga tasa), ez dirudi zentzuzkoa termino horiek Tributu zuzenbideak ematen ez dien esanguraren bat izan dezaketenik pentsatzea.
|
|
|
Arauak interpretatzea horien esangura ulertzea bada, kalifikatzea egitateak arauaren baldintzetara egokitzea da: zer aitortu behar da eta
|
nola
egin behar den. Subjektu pasiboak halako kalifikazio eragiketa gauzatu behar du autolikidazio edo aitorpen bat aurkezten duenean; eta Administrazioak, bere aldetik, tributu betebeharpekoak gauzatutako eragiketa horiek zuzentzeko ahalmena du tributuak egiaztatzeko jardunaren bitartez, ikusiko dugun bezala.
|
|
|
Halakoetan, Administrazio publikoak diruzko prestazioa eskatzen du, egitezko kasua burutu delako eta foru arauak (edo legeak) tributua ordaintzeko beharra lotzen duelako egitezko kasuarekin. Tributuen helburu nagusia da gastu publikoei aurre egiteko behar diren sarrerak lortzea, nahiz eta bestelako helbururik ere bila daitekeen, hala
|
nola
, Konstituzioaren printzipioak eta xedeak betetzea edota ekonomia politika orokorraren tresna izatea, gizartearen egonkortasuna eta aurrerapena eta errentaren banaketa hobea lortzeko. Edonola ere, Tributuen Lege Orokorrak bere esparrutik at uzten ditu Gizarte Segurantzaren baliabide publikoak, azken horiek euren arauketa berezia dutelako (2 XG).
|
|
|
Dena den, hirugarren batek zuen eginbeharra ez betetzeagatik tributu zama inori eratxikitzen zaionean, ordaintzen den kopuruak tributu izaera du. Esaterako, ez egoiliar batek Espainian duen ordezkaria haren erantzule solidario bihurtzen da, ez egoiliarrak Espainian lorturiko errenten aitorpena egiten ez duenean. e) Tributuaren funtsezko helburua gastu publikoaren finantzaketa da, tributuaren bitartez beste helburu publiko batzuk bete daitezkeen arren, hala
|
nola
, Konstituzioaren printzipio eta xedeak betetzea edota ekonomia politikaren tresna izatea: enplegua sortzea, lurralde baten garapen ekonomikoa sustatzea, zenbait jarduera bultzatzea
|
|
|
Legegileak arestian beste hitz batzuk erabili izan baditu ere, hala
|
nola
, arielak, kanonak, eskubideak edo kontribuzioak, ez dira tributu mota ezberdinak, baizik eta horiek guztiak aipatutako hiru motetara ekarri behar direla. Horien izaera juridikoa aintzat hartuta, zehaztu behar da hiruetatik zeinetara egokitu daitekeen.
|
|
|
TFAOen 16.2.b) artikuluak (eta TLOren 2.2.b) artikuluak) dionez, kontribuzio bereziak tributuak dira; horien zerga egitatea da tributu betebeharpekoak onuraren bat edo bere ondasunen balio gehikuntza lortzea, hala obra publikoak egiteagatik,
|
nola
zerbitzu publikoak ezarri edo hedatzeagatik.
|
|
|
Lehenengoaren adierazgarri, PFEZren kasua dugu; horretan, subjektu pasiboaren errenta edo sarrera garbien zergaldiko batuketa da oinarria. Bigarrenaren adibide gisa, zerga bereziak ditugu, hala
|
nola
, Garagardoaren gaineko Zerga. Kasu horretan, oinarria da garagardo bolumena, litroetan adierazita.
|
|
|
zergaren neurria zehaztea. Esate baterako, PFEZren zerga oinarria zergaldian lortu diren errenta edo sarrera garbiak direla jakinik, eta oinarria zenbatzeko erregela bereziak zeintzuk diren jakinda, erregela horiek kasu zehatzetan
|
nola
aplikatzen diren jakin behar da. Arazo horrek tributu sistema baten egitura bera baldintza dezake; oinarriak zehazteko sistema bat edo bestea aukeratzeak badu bere garrantzia, arauketa horren bidez tributu sistema edo zerga egitateak desitxuratu daitezkeelako (batez ere, zenbatespen objektiboarekin).
|
|
|
|
Nola
dihardu Administrazioak zeharkako zenbatespena erabili behar duenean. Hurrengo bideak erabil ditzake zerga oinarria zehazteko:
|
|
|
Horregatik, ordainarazpen parafiskalek Zuzenbidezko Estatuaren haustura larria dakarte. Arean bere, tributuen ohiko printzipioak urratzeaz gain (hala
|
nola
, lege erreserba, ekonomia ahalbidea...), ordainarazpen parafiskalek segurtasun juridikoaren printzipioa ere hausten dute; izan ere, herritarrak tributuak ordaintzen ditu, baina gero ezin du tributu likidazioen administrazio egintzen aurka egin.
|
|
|
Guztiok dakigunez, tributu legeek egoera zehatz batzuk arautzen dituzte eta egoera horietan dagoen herritarrak diru kopurua ordaindu behar dio Estatuari (edo beste erakunde publiko bati), tributu gisa. Aldi berean, zergadunei euren prestazioa betetzeko beharra ezarri ez ezik, arau horiek forma izaerako eginbeharrak ere xedatzen dituzte, hala
|
nola
, aitorpenak aurkezteko eginbeharra, informazioa ematekoa, ikuskapenak jasan beharrekoa eta abar. Eginbehar horiek administratuaren egoera juridiko pasiboa osatzen dute.
|
|
|
Horrez gain, tributuaren arauzko iturriak aztertzen dira bereziki Konstituzioak xedatutako printzipioak, eta tributuak ezarri eta biltzen dituzten erakunde publikoen berri ere ematen da. Behin tributua zer den,
|
nola
ezartzen den eta nork ezarri eta biltzen duen jakin eta gero, tributuekin loturiko prozedurak jorratu behar dira. Laburbilduz, bi multzo nagusi daude:
|
|
|
Iturrien bidez jakin nahi da tributu arauak
|
nola
sortzen diren. Finantza zuzenbidea antolamendu juridiko publikoa den aldetik, horren iturriak
|
|
|
Beste alde batetik, Europar Batasunaren zuzenbidea zuzenean erabil daiteke hala Europar Batasuneko Auzitegian,
|
nola
Estatu barruko auzitegietan. Horren ildotik, EAEko Auzitegi Nagusiak Europako Auzitegiari galdetu dio Ekonomia Ituna Europako Zuzenbidearekin bat ote datorren, baina oraindik ez da horren inguruko erantzunik jaso.
|
|
|
Jarraikako puntuetan, tributu nagusiak arautzeko eta ordainarazteko eskumenak Tributu administrazio ezberdinen artean
|
nola
banatzen diren jorratuko dugu.
|
|
|
(f) Kontratuaren funtsezko eduki dira, hala prestakuntza zentroak edo, horrela ezarri denean, enpresak berak eskainitako prestakuntza teorikoa,
|
nola
enpresak eskainitako prestakuntza praktikoa.
|
|
|
(c) Langilearen osasunean eragina duten inguruabarrak, hala
|
nola
: aldi baterako ezgaitasuna (ikusi LELTBren 45.1.c artikulua); jaiotza (ikusi LELTBren 45.1.d artikulua); haurdunaldi bitarteko arriskua eta 9 hilabetetik beherako adingabekoaren edoskialdi naturalak iraun bitarteko arriskua (ikusi LELTBren 45.1.e artikulua).
|
|
|
Hori ohikoa da zenbait lan harreman berezitan, hala
|
nola
, merkataritzako ordezkarien kasuan edo goi zuzendarien kasuan.
|
|
|
Nabarmendu behar da jazarpen morala ez dela biltzen kontratua azkentzeko arrazoi honetan jasotako jazarpen kontzeptura. Hori dela eta, jazarpen morala LELTBren 54 artikuluko beste arrazoi batzuei lotu behar zaie, hala
|
nola
, ahozko irain edo eraso fisikoei eta kontratuko onustea urratzeari.
|
|
|
Ekonomia arrazoiak daudela ulertzen da, enpresako emaitzetatik egoera ekonomiko negatiboa ondorioztatzen denean, hala
|
nola
, galerak daudenean edo egon daitezkeela aurreikusten denean, edo enpresako diru sarreren ohiko kopurua nahiz salmentak etengabe gutxitzen direnean. Edozein kasutan, ulertu behar da gutxitze hori etengabea dela, baldin eta jarraikako 3 hiruhilekotan hiruhileko bakoitzaren diru sarreren ohiko kopurua edo salmentak txikiagoak badira aurreko urteko hiruhileko berean baino.
|
|
|
Ñabardura: arrazoi horiek sortzen dira lan metodo berriak aplikatzeagatik, hala langileak antolatzeari dagokionez, emaitzarik onenak lortze aldera,
|
nola
arrazoi teknikoaren ondorioei dagokienez. Antolaketa arrazoia izan daiteke, esate baterako, lanbide talde batean langile gehiegi izatea.
|
|
|
O E dukia: langileen lege ordezkariekin egin beharreko kontsultan aztertuko dira, gutxienez, dela kaleratze kolektiboak saihestu edo murrizteko aukerak, akonpainamendu sozialeko neurriak baliatuta, hala
|
nola
, langileak enpresan berriro kolokatzeko neurriak, langileen mugigarritasun funtzionala, langileen mugigarritasun geografikoa, langileei lan baldintzak funtsean aldaraztea, aplikagarri den hitzarmen kolektiboko baldintzak ez aplikatzea edo lanbide prestakuntzako nahiz birziklatzeko ekintzak, langile horien enplegagarritasuna hobetzeko, dela ukitutako langileengan espedienteak dituen ondorioak arin...
|
|
|
O E dukia: ...igarritasun funtzionala, langileen mugigarritasun geografikoa, langileei lan baldintzak funtsean aldaraztea, aplikagarri den hitzarmen kolektiboko baldintzak ez aplikatzea edo lanbide prestakuntzako nahiz birziklatzeko ekintzak, langile horien enplegagarritasuna hobetzeko, dela ukitutako langileengan espedienteak dituen ondorioak arintzeko aukerak, akonpainamendu sozialeko neurriak baliatuta, hala
|
nola
, epean, enpresako lanbide talde berean edo antzekoan sortzen diren hutsuneetan lehentasunez berriro sartzeko eskubidea; langileak beste enpresa batzuetan berriro laneratzea, langileak berriro laneratzeko enpresa baimenduen bidez; lanbide prestakuntzako nahiz birziklatzeko ekintzak, langile horien enplegagarritasuna hobetzeko; beregaineko enplegua sustatzea, autonomo gisa edo ekonomia sozialeko en...
|
|
|
langileen lege ordezkariek enpresan gelditzeko lehentasuna izango dute. Hitzarmen kolektiboaren edo kontsultaldian zehar lortutako akordioaren bidez beste kolektibo batzuen alde ezarri ahal izango da enpresan gelditzeko lehentasuna, hala
|
nola
familia zamak dituzten langileen alde, adin jakin batetik gorakoen alde edo desgaitasuna duten pertsonen alde.
|
|
|
Zelan jardun behar du enpresak lekualdaketa horiek gauzatu ahal izateko? Zer
|
nola
erantzun ahal dute langile horiek?
|
|
|
SALOren arabera langile guztiek dute askatasunez sindikatuko kide egiteko eskubidea, euron ekonomiaeta gizarte interesak sustatu eta babesteko. Bada, SALOren ondoreetarako, langileak izango dira, hala lan harremanak dituztenak
|
nola
administrazio publikoen zerbitzupean administrazioedo estatutu izaerako harremanak dituztenak.
|
|
|
SELk gai horiek guztiak arautu ditu SALOk arautu dituen era berdintsuan. Jakina, SALO ez aplikatzeak berarekin dakar sindikatuei aitortutako zenbait eskubide enpresaburuen elkarteei ez aitortzea, hala
|
nola
, greba eskubidea, ordezkaritza bateraturako hauteskundeetan hautagaiak aurkezteko eskubidea edota hauteskundeetarako deia egiteko eskubidea. Hori guztiz logikoa da, enpresaburuen erakundeen izaera kontuan hartuz gero.
|
|
|
Ekonomia arrazoiak daude, enpresako emaitzetatik egoera ekonomiko negatiboa ondorioztatzen denean, hala
|
nola
, galerak daudenean edo egon daitezkeela aurreikusten denean, edo enpresako diru sarreren ohiko kopurua nahiz salmentak etengabe gutxitzen direnean. Edozein kasutan, ulertu behar da gutxitze hori etengabea dela, baldin eta jarraikako 2 hiruhilekotan hiruhileko bakoitzaren diru sarreren ohiko kopurua edo salmentak txikiagoak badira aurreko urteko hiruhileko berean baino.
|
|
|
(a) Oporraldian langileak alokairuak jasotzeko eskubideari eusten dio [salbuesten dira, aurkako itunik izan ezean bederen, benetan egindako lanari lotutako alokairu kontzeptuak, hala
|
nola
, aparteko orduak, ekoizpen prima edo pizgarriak edo aparteko pagak. Horren inguruan interesgarria da 2020ko ekainaren 18ko (33/ 2019 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
(c) Ebaluazio printzipioa: saihestu ezin diren arriskuak ebaluatu behar dira, hau da, halako arriskuak aztertu eta modu hierarkikoan antolatu behar dira, probabilitatearen eta larritasunaren arabera, hala enpresaren jarduerari ekitean,
|
nola
aldizka, teknikaren bilakaera aintzat hartuta beti.
|
|
|
Adibide gisa ikusi 2010eko apirilaren 28ko (238/ 2008 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa, lehen mailako futbolari bati buruzkoa. Zinez, langileari laneko zereginak ematea beharrezkoa da beste eskubide batzuk eragingarriak izan daitezen, hala
|
nola
, duintasun pertsonala eta lanbide duintasuna, bereizkeriarik eza eta lanbide aurrerakuntza [ikusi 1985eko irailaren 24ko (1985/ 4756 EDJ) AGE, 4 Salakoa; 1988ko irailaren 22ko (1988/ 7249 EDJ) AGE, 4 Salakoa; 1988ko abenduaren 12ko (1988/ 11134 EDJ) AGE, 4 Salakoa]. Hori dela eta, enpresaburuak langileei ez badizkie ematen lanerako zereginak, langileei aitortzen zaie lan kontratua azkentzeko aukera, LELTBren 50 artikuluan oinarrituta [ikusi 1990eko martxoaren 7ko (1990/ 2572 EDJ) AGE; 4 Salakoa].
|
|
|
Isilpekotasunak bere baitara biltzen du enpresako edozein datu, hala
|
nola
, bertako zuzendariak, bezeroak, hornitzaileak, aholkulariak eta lankideak. Denak ere ezagun dira antolakundearekin duten loturarengatik, horien berri duenak gauzatutako jarduera gorabehera.
|
|
|
Zehatzago, euren jarduera artista gisa gauzatzen duten langileei dagokienez, 1435/ 1985 Errege Dekretura bilduko dira, besteak beste, jarduera artistikoak gauzatzen dituzten artistak, hala
|
nola
, antzezpen, bikoizketa, koreografia, barietate, musika, kantu, dantza, figurazioeta espezialista jarduerak; zuzendaritza artistikoaren, zinema zuzendaritzaren, orkestra zuzendaritzaren, musika egokitzapenerako zuzendaritzaren, eszena zuzendaritzaren, errealizazio zuzendaritzaren, koreografia zuzendaritzaren eta ikus entzunezko lanen zuzendaritzaren jarduerak gauzatzen dituzten langileak; zirkoko ...
|
|
|
Gainera, 1435/ 1985 Errege Dekretuan esanbidez arautu da iraupen mugatuko lan kontratu artistikoa, aplikagarri zaiena, hala artistei,
|
nola
jarduera artistikoa bideratzeko zein jarduera tekniko edo laguntza izaerakoak izan beharrezkoak eta halakoak gauzatzen dituzten pertsonei.
|
|
|
Kalte galera horien zenbatekoa, aurkakorik itundu ezean, epaiketan ezarriko da. Horretarako, inguruabar batzuk balioetsiko dira, hala
|
nola
, itunaren iraupena, artistak jasotako konpentsazio ekonomikoa eta, orokorrean, kontratuaren ez betetzeak eragindako lesioa. Dena dela, kalte galeren zenbatekoa murritz daiteke, ez betetzea partziala denean.
|
|
|
Halakoak izan daitezke etxeko zeregin motetatik edozein: etxea orokorrean zuzentzea eta zaintzea edo horren zati bat bakarrik, familiako kideak nahiz etxeko edo familiakoak diren pertsonak zaintzea, eta etxeko zeregin gisa gauzatu ohi diren lanak, hala
|
nola
, haurtzaindegiko lanak, lorezaintzakoak, automobilak gidatzea eta antzeko beste batzuk.
|
|
|
(g) Familia lankidetza eta elkarbizitzako harremanak," aldi bereko" deritzenen antzekoak, zerbitzu jakin batzuk emateko baliatzen direnak, hala
|
nola
, haurrak zaintzeko, hizkuntzak irakasteko edo lan harreman berezi horien objektura biltzen diren beste zerbitzu batzuk emateko, betiere, azken horiek garrantzi gutxikoak badira, eta ematen badira bazkarien, ostatuaren edo gastu konpentsazio hutsen truke. Hala ere, aurkakoa froga daiteke, harremanak lan izaerakoak direla egiaztatuz.
|
|
|
(b) Enpresaburuak gailu digitalak erabilera pribatuarekin erabiltzea baimendu badu, gailu horien edukira sartu ahal izateko zehaztasunez adierazi du zein diren baimendutako erabilerak eta bermeak ezarri ditu langileen intimitatea babesteko, hala
|
nola
, gailuak xede pribatuetarako erabili ahal izango diren aldiak zehaztuz.
|
|
|
Gainera, soinuak grabatzeko edo bideozaintzako sistemak lan egiteko tokietan bakarrik instala daitezke. Horregatik, ez da onargarria halako sistemak instalatzea langileen atsedenerako edo aisiarako bideratutako tokietan, hala
|
nola
, aldageletan, komunetan edo jantokietan, ezta sindikatuen lokaletan eta antzekoetan ere [ikusi apirilaren 10eko 98/ 2000 KAE," Casino de la Toja" kasua; 2000ko irailaren 14ko (2155/ 2000 errek. zk.) Madrilgo ANE, 4 Salakoa]. Gainera, enpresaburuak beti zaindu ditu langileen duintasuna eta intimitatea [ikusi 2004ko apirilaren 30eko (689/ 2004 errek. zk.) Asturiaseko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Modu horretara, proportzionaltasuna izan dadin, beharrezkoa da langileak eta, hala denean, horien ordezkariak, bideokamerak jarri aurretik, gauzatuko den zaintzaren edo kontrolaren izaeraz eta norainokoaz argiro informatzea. Baina badira kontuan hartu beharreko bestelako irizpideak ere, hala
|
nola
, hartuko diren irudi eta soinuek langilearen intimitatea ahalik gutxien murriztea, horretarako irudi eta soinu horiek hartzeko denbora eta esparruak behar bezala mugatuz, bai eta, gerogarrenean, horiek ikusi edo entzungo dituzten pertsonak ere; enpresaburuak arrazoi legitimoak alegatzea bideozaintza eta horren norainokoa justifikatzeko; enpresaburuak justifikatzea beraren helburua lortzeko hain i...
|
|
|
7 Adinak zer
|
nola
baldintza dezake langileak lan kontratua egiteko duen gaitasuna?
|
|
|
9 Noiztik esan ahal da lan kontratua egon dagoela?
|
Nola
azalera daiteke Espainiako lan zuzenbidean adostasuna?
|
|
|
O Lanpostu agentzia publiko eta pribatuak, irabazteko asmoarekin edo halakorik gabe, enplegua bilatzeko jarduerak ere gauzatzen dituztenak, hala
|
nola
, lanbide orientabidea eta informazioa.
|
|
|
Bide formal edo instituzionalez landa, bide informalak ere badira, hala
|
nola
, iragarkiak edo enplegu sistemaz besteko erakundeak (adib. unibertsitateetako lan poltsak).
|
|
|
Orobat, langileen lege ordezkariek lanpostuetan gelditzeko lehentasuna dute mugigarritasun geografikoaren kasu guztietan. Edu berean, hitzarmen kolektiboaren edo kontsultaldian zehar lortutako akordioaren bidez, lanpostuetan gelditzeko lehentasunak ezar daitezke beste kolektibo batzuetako langileen alde, hala
|
nola
, familia zamak dituzten langileen alde, adin jakin batetik gorakoen alde edo desgaitasuna duten pertsonen alde.
|
|
|
Sariak ere mota desberdinetakoak izan daitezke (diru kopuruak, gauzaz egindako ordainketak, hala
|
nola
, bidaiak edo opariak.).
|
|
|
Enpresaburuak langileen lege ordezkariei ahalbidetu dizkie euren ordezkaritza jarduera gauzatzeko beharrezkoak diren erraztasunak, hala
|
nola
, enpresan erabili ohi diren komunikazio eta helbide elektronikoetara sartzea eta ohol birtuala ezartzea. Orobat, enpresaburuak ziurtatu behar du ez dagoela oztoporik distantziara lan egiten duten langileak eta euren lege ordezkariak komunikatzeko, ezta distantziara lan egiten duten langileak eta gainerako langileak komunikatzeko ere.
|
|
|
Modu berean, hitzarmen edo akordio kolektiboek arau ditzakete aurrez aurreko gutxieneko lanaldia distantziara egindako lanean; enpresako lokaletan lan egitera itzultzeko aukera
|
nola
egikaritu; 10/ 2021 Legean bertan ezarritako ehuneko edo erreferentzia aldia baino txikiagoak, distantziara egindako lana" erregulartzat" jo ahal izateko; heziketarako kontratuetan aurrez aurreko lanaren ehunekoa 10/ 2021 Legean ezarritakoaren aldean desberdina izatea, betiere, kontratu horiek ez badira adingabekoekin egiten; bai eta deskonexiorako eskubidea eraldatzea eragin dezaketen ...
|
|
|
Zehatzago esanda, Konstituzio Auzitegiak nabarmentzen du" informatika askatasuna" dela programa informatiko batean dauden datuak
|
nola
erabiltzen diren kontrolatzeko eskubidea (habeas data), eta eskubide horretara biltzen direla, besteak beste, herritarrek duten eskubidea aurka egiteko zenbait datu pertsonal erabil daitezen eurok jasotzea justifikatu zuen helburutik kanpo" (ikusi urtarrilaren 13ko 11/ 1998 KAE eta maiatzaren 4ko 94/ 1998 KAE).
|
|
|
Enplegatzaileak dirutan ordaindu behar ditu alokairuak, dela legezko dirutan, dela taloiaren edo antzeko beste ordainketa moduren baten bidez, kreditu erakundeak baliatuta, aldez aurretik langilearekin hala akordatuta. Hala ere, familia etxeko zerbitzuak ematen direnean gauzaz egindako prestazioak jasotzeko eskubidearekin, hala
|
nola
, ostatua edo mantenua, kontzeptu horiengatik alderdiek akordatutako ehunekoa deskontatu ahal izango da, betiere, eskudirutan egindako ordainketa bermatzen bada, gutxienez, hilabeteko LGAren besteko kopuruan, eta kontzeptu desberdinak batuta deskontatu beharreko ehunekoa ez bada alokairu osoaren 100eko 30 baino gehiago.
|
|
|
Aurreko hitzarmen kolektiboko baldintza onuragarriak bere horretan uzteko hitzarmen klausulek ez dute bereizkeriarik sortzen estreinako enpresan lanean hasiko diren langileentzat [1995eko apirilaren 6ko (1210/ 1994 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 1996ko urtarrilaren 26ko (1628/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Era berean, zilegi da hitzarmen kolektibo batean alokairu eskala bikoitza ezartzea langileak enpresan sartzeko data kontuan harturik, eskala bikoitz horren oinarri denean ezabatutako nahiz izoztutako antzinatasun osagarri bat konpentsatzea edo bereizkeriarik gabeko lan egoera batek eratorritako inguruabar jakin bat, hala
|
nola
, enplegu politikako arrazoiak [1996ko urtarrilaren 22ko (909/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Aitzitik, berdintasun printzipioaren aurka doa hitzarmen kolektibo batek antzinatasun osagarriari eustea, nahiz eta berau langile guztientzat ezabatzeko aukera izan, baina etorkizunari begira zenbateko desberdinak ezartzea langileen bi kolektibo desberdinentzat, langile horiek enpresan zein datatan sartu eta data horren arabera [2008ko abenduaren 15eko (4280/ 2007 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 2009ko martxoaren 31ko (4316/ 2007 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
LGAren zenbatekoa Gobernuak ezartzen du urtero, aldez aurretik ordezkaritza handieneko sindikatuak eta enpresaburuen elkarteak kontsultatuta. Zehazten da hainbat inguruabar kontuan hartuta, hala
|
nola
, KPI, estatutan lortutako batez besteko ekoizgarritasuna, lanak estatuko errentan duen garrantzia gehitzea eta ekonomiaren egoera orokorra. Gainera, enbargaezina da.
|
|
|
Modu horretara, ikasleek gaitasunak eskuratuko dituzte, prestatuko dituztenak lanbide jarduerak gauzatzeko, lagungarri izango zaizkienak enplegua lortzeko eta euren ekintzaile gaitasuna sustatuko dutenak. Praktika horiek gauza daitezke unibertsitatean bertan nahiz erakunde laguntzaileetan, hala
|
nola
, enpresetan, erakundeetan eta antolakunde publiko edo pribatuetan, estatuan nahiz nazioarte mailan. Kanpoko praktiken prestakuntza izaera kontuan hartuta, horiek gauzatzeagatik ez dira inola ere sortuko lan harremanei datxezkien betebeharrak, eta praktiken edukiak ezin izango ditu ordeztu lanpostuei datxezkien lan prestazioak.
|
|
|
Hitzarmen horiek ezarriko dute ikasleen, erakunde laguntzailearen, unibertsitatearen eta, hala denean, unibertsitateari lotuta dagoen erakunde kudeatzailearen arteko harremanen arauketa. Hitzarmenean nahitaez jaso beharreko oinarrizko hizpaketen artean daude, hala denean, aseguruak hitzartzeko eta ordaintzeko arauketa, hala istripuena,
|
nola
erantzukizun zibilarena, edo baliokidea den finantza bermea, eta ikaslearentzako ikasketa poltsa edo laguntza, bai eta hori ordaintzeko modua ere.
|
|
|
Kontuan hartu behar da bazterketa horrek ez diela kalterik egiten bestelako lan arau batzuei, zentzu zabalean, hala
|
nola
, SALOri edo LAPLri.
|
|
|
Ekonomia arrazoiak daudela ulertzen da, enpresako emaitzetatik egoera ekonomiko negatiboa ondorioztatzen denean, hala
|
nola
, galerak daudenean edo egon daitezkeela aurreikusten denean, edo enpresako diru sarreren ohiko kopurua nahiz salmentak etengabe gutxitzen direnean. Edozein kasutan, ulertu behar da gutxitze hori etengabea dela, baldin eta jarraikako 2 hiruhilekotan hiruhileko bakoitzaren diru sarreren ohiko kopurua edo salmentak txikiagoak badira aurreko urteko hiruhileko berean baino.
|
|
|
Halatan, HKABNri eratxikitako eginkizun horren ondorioz, hitzarmen kolektiboetako lan baldintzak ez aplikatzeko prozeduretan akordiorik ez lortzeagatik sortutako eztabaidak konpontzeko prozedura bat arautu da, irailaren 27ko 1362/ 2012 Errege Dekretuan, Hitzarmen Kolektiboen Aholku Batzorde Nazionala arautzeari buruzkoan (ikusi 19.etik 24.enera arteko artikuluak). Halaber, prozedura hori
|
nola
bideratu behar den jakiteko edo HKABNren jardunbidea hobeto ulertzeko, ezinbestekoa da kontuan hartzea HKABNren erabakiak hitzarmen kolektiboak ez aplikatzearen inguruan. Orobat, kontuan hartu behar da 2014ko uztailaren 16ko KAEk adierazitakoa (ikusi 4 Z.O.).
|
|
|
1 Zer
|
nola
gauzatzen da langileen ordezkaritza lantokietan?
|
|
|
13 Zer
|
nola
antolatzen da langileen ordezkaritza prebentzio arloan?
|
|
|
Prestakuntza arloan, enpresaburuak kontuan hartu behar ditu, ahal den neurrian behinik behin, distantziara egindako lanaren ezaugarriak. Orobat, distantziara lan egiten duten langileei bermatu die behar adinako prestakuntza euren jarduera modu egokian gauza dezaten, hala distantziara lan egiteko akordioa egiteko unean,
|
nola
erabilitako baliabide edo teknologietan aldaketak gauzatzen direnean.
|
|
|
Europako beste estatu batzuekin alderatuz gero, gizarte auzia berandu agertu zen Espainian (XIX. mendearen erdialdetik aurrera); izan ere, industrializazioa ere berandu eta modu mugatuan garatu zen (Asturias, Katalunia, Madril, Euskal Herria). Industrializazioaren atzerapena ulertzeko hainbat arrazoi hartu behar da kontuan, hala
|
nola
, XIX. mendeko ezegonkortasuna (Independentzia Gerra, Karlistaldiak eta Filipinak eta Kuba galtzea) eta nekazaritzan nagusi zen jauntxokeria.
|
|
|
Gainera, berau da gizarte aseguruen nahiz Gizarte Segurantzaren aurrekaria. Bada, gaur eguneraino heldu diren kontzeptu garrantzitsuak ezarri zituen, hala
|
nola
, lan istripua, aldi baterako ezgaitasuna, ezgaitasun iraunkorra, laneko segurtasun eta higieneko neurriak hausteagatiko kalte ordainen gaineko errekargua eta legeak aitortutako eskubideen ukaezintasuna.
|
|
|
O 1919tik aurrera edozenbat arauk egin zuen komite parekideak sortzearen alde. Modu horretara konponbide korporatibistaren aldeko apustua egiten zen, hala lan baldintzak arautzeari dagokionez,
|
nola
horien inguruan sortutako gatazkak konpontzeari dagokionez ere. Gehienbat, komite parekideek eskumenak bereganatu zituzten banakako gatazkei nahiz gatazka kolektiboei begira.
|
|
|
Ildo beretik, enpresaburuak" zerbitzua emateko denbora erreala kontrolatzen du; banatzaileak, aldiz, plataformatik kanpo ezin du jarduerarik gauzatu". Bestalde, inorentasunari dagokionez, nahiz eta inguruabar batzuen arabera berau ahuldu daitekeen, hala
|
nola
, motozikleta edo eskuko telefonoa banatzailearenak izateagatik, Auzitegi Gorenak ulertu du badirela bestelako inguruabar batzuk inorentasuna indartzen dutenak. Egin eginean ere, Auzitegi Gorenak irmotasun osoz adierazi du hurrengoa:
|