|
2017
|
|
|
Emazteak, senarraren ondoan zegoena eta adeitasun irribarretsuaz jarraitu zuena gure solasaldia, bi eskuak altxatu eta ezezko keinua egin zuen buruaz, eta nik ez nuen ezer ulertu. Orduan, senarrarengana urreratu eta eskuak
|
jarri
zizkion leunki sorbalda gainean.
|
|
|
Horrexegatik asaldatu da ama agertu zarenean... zeren aitak karpetak erakutsi balizkizu dena agerian geratuko zen... izan ere, ukituaz bakarrik ezagutzen dituen aspaldiko passe partouts horietan
|
jarri
dizkiogu saldu ditugun orijinalen erreprodukzioak edo antzeko laminak. Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren jartzen da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste.
|
|
|
Horrexegatik asaldatu da ama agertu zarenean... zeren aitak karpetak erakutsi balizkizu dena agerian geratuko zen... izan ere, ukituaz bakarrik ezagutzen dituen aspaldiko passe partouts horietan jarri dizkiogu saldu ditugun orijinalen erreprodukzioak edo antzeko laminak. Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren
|
jartzen
da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste. Hiri txiki honetako inori ez lioke gure aitak bere altxorrak erakutsiko, ez baiteritze aski duin ikusten horretarako... eta horren sutsuki maite ditu bere laminak ezen bihotza hautsiko litzaioke jakingo balu dagoeneko desagertuak direla bere eskuetatik.
|
|
|
Ene Jauna! Arte saltzaile naizen aldetik pertsona asko ikusi ditut dohakabeki lumatuak, inflazioak era erdeinagarrian astinduak, ogitarteko baten truke familia ondare ikusgarri eta balio handikoak ostu dizkiotenak; baina oraingo honetan halabeharrak kasu berezi bat
|
jartzen
zidan aurrez aurre, barru barrutik inarrosten ninduena. Normala denez, isilik izango nintzela agindu nion nire solaskideari eta nire esku zegoen guztia egingo nuela.
|
|
|
Hatz puntez ukitu zuen kontu handiz, passe partout bat zen, barruan lamina huts bat zuen, hori kolorekoa, eta eskuetan eusten zion baliorik gabeko paperari bozkario handiz. Zenbait minutuz egon zitzaion begira, ikusten ez bazuen ere; lamina hutsa begi parean
|
jarri
eta adi adi begiratzen zion, eta bere aurpegiak ikusteko gauza den pertsonaren keinua adierazten zuen magikoki. Eta bere begietan, bere begi nini hiletan, bat batean, argi distira islatu zen, argi orojakilea paperaren erreflexua zen edo barrutik zetorkion sua?
|
|
|
Izeba, alde batean
|
jarrita
zegoen eta bestaldean berriz, taldekoa ez zen mutilzahar bat. Hala ere, bagoia okupatu, neskatoek eta mutikoak okupatzen zuten.
|
|
|
" Behar bada beste horretakoa hobea izango da" bota zuen izebak arretarik
|
jarri gabe
.
|
|
|
" Etorri nire ondora, ipuin bat kontatuko dizuet" esan zuen izebak mutilzaharrak zenbait begitu jaurti zituenean, bi izebari eta beste bat berriz, zerbitzua deitzeko sokari. Umeak izebaren aginduari jarraituz, izeba
|
jarrita
zegoen bagoiaren tokirantz abiatu ziren, ideia oso gogoko ez bazuten ere. Ez zuten asko preziatzen ipuin kontalari gisa.
|
|
|
Oharkabean harrapatu zuen izeba halako erasoak, eta berehala erne
|
jarri
zen.
|
|
|
Bitartean, artista dohakabeak maldan behera jarraitzen zuen eta inor ez zen harritu anarkista italiarren bandora pasatu zela jakiterakoan. Gutxienez lau aldiz
|
jarri
zuten Italiako fronteran, atzerritar arriskutsu eta fidagaitza zela argudiatuz, baina bueltan bidali zuten behin eta berriro, Ikaroren erorialdia antzeztea egokituko balitzaio bezala. Azkenik, Genovako kongresu anarkista baten zegoela, kamarada batek, eztabaida sutsuaren erdian, likido korrosibo bat jaurti zion bizkarrera.
|
|
|
Erasotzaileari errieta gogorra egin zioten kamarada anarkistari eraso egiteagatik, eta zazpi urteko kartzela zigorra
|
jarri
zioten altxor artistiko nazionala hondatzeagatik. Ospitaletik ateratzeko moduan izan bezain laster, Henri Depli fronteran jarri zuten atzerritar zitalaren etiketapean.
|
|
|
Erasotzaileari errieta gogorra egin zioten kamarada anarkistari eraso egiteagatik, eta zazpi urteko kartzela zigorra jarri zioten altxor artistiko nazionala hondatzeagatik. Ospitaletik ateratzeko moduan izan bezain laster, Henri Depli fronteran
|
jarri
zuten atzerritar zitalaren etiketapean.
|
|
|
Postetxean galdetu nuen baso eta ekonomia kontseilaria bizirik ote zen, eta, harrigarria iruditu bazitzaidan ere, halaxe zela erantzun zidaten, bizirik zela gizon zaharra, eta, beldur apur batez, aitortu beharra dut, eguerdia baino lehen abian
|
jarri
nintzen gizona bisitatzeko.
|
|
|
" Berunezkoa? Ez al zen ba urrezkoa estatua osoa" esan zuen berekiko enarak printzea sentiberago ez
|
jartzeko
.
|
|
|
Ene emaztea lekuko dela, agintzen dizut nire testamentuan klausula bat sartuko dudala nire bildumaren enkantea zure etxe ohoretsuari enkargatzeko. Altxor hau administratzeko ohorea izango duzu eta eskuak
|
jarri
zituen karpeta hustuen gainean harik eta barruan dagoena munduan zehar sakabanatzen den arte. Agindu egidazu katalogo ederra egingo duzula:
|
|
|
Orain hotzikara bat egin da zure gorputz osoaren jabe. Beherantz begira
|
jarri
zara, egin duzun horretan pentsatzen. Une batez, lotsa sentituko bazenu bezala.
|
|
|
Une batez, errudun. Ozta ozta gerriraino helduko zaizun aurreko pareta txikiari begira
|
jarri
zara. Eta kolore bizietakoa gogoratzen duzun pareta hori, txuri beltzean ikusten duzu, eta are errudunago sentitzen zara orain.
|
|
|
Gaur nire oroitzapenetan gordetzen dudan arantzak ziztada berri bat egin dit, odol tanta garratz bat isuriaz. Gaur, orainaren erlojuak bere orratzak atzera begira
|
jarri
ditu. Orain denbora atzerantz balihoa bezala sentitzen naiz.
|
|
|
Egun osoko astuntasunaren gehiegitasuna nabaritzean kexatzen ere hasia zen zure bizkarrak lasaitu ederra hartu du ohean gorputza luzatu duzunean. Oheko burkoaren gainean dagoen kuxin ezin leunago baten gainean burua
|
jarririk
duzularik, izara artean ezkutatzen dituzun hankak gorantz tolesturik dauzkazu. Orriak bukatzear dituen ingurraztia zure izterren gainean jarririk, bolaluma leunki, erritmikoki dantzarazten duzu.
|
|
|
Oheko burkoaren gainean dagoen kuxin ezin leunago baten gainean burua jarririk duzularik, izara artean ezkutatzen dituzun hankak gorantz tolesturik dauzkazu. Orriak bukatzear dituen ingurraztia zure izterren gainean
|
jarririk
, bolaluma leunki, erritmikoki dantzarazten duzu. Eta gogoetan gelditu zara une batez, izan ere, gaur, oheratzeko garaia noiz iritsiko pentsatuz esnatu zara.
|
|
|
Ama eta aitarekin mezara joaten nintzenean amak beti nire soinekorik ederrenaz janzten ninduen. Kolore gorriko lazoak
|
jartzen
zizkidan beti nire ile artean kateaturik. Igande haiek, nire herriko igandeak.
|
|
|
Pinus Pinaster, latinezko izena, izen zientifIkoa alegia, 1782a, ordea, landatzean gizonek
|
jarritako
zenbakia. Udaberrian izan nintzen landatua, ni bezalako asko bezala, gabonetan biluzik gelditu zen mendi magal batean.
|
|
|
Kamioiz ere etorri ziren eta gure amaiera zela pentsatu genuen, baina ez zen horrela izan, beste mendi batera joan ziren eta milaka zulo egin ondoren pinuak birlandatzen hasi ziren. Kamioitik atera zituzten, milaka zuhaitz txiki
|
jarri
zituzten, itxaropena berritu zitzaigun, ondorengo hauek sustraiak bota eta han finkatuko zirelakoan, baina laster ulertu genuen, beraien momentua ere helduko zela, gure bila etorri zirenean.
|
|
|
Ume txiki hori zen txarrena, hostoak kentzen zizkidan eta pila bat bolatxo eta kolorezko sokak eskegitzen zizkidan nire adar mehetan. Lorontzi batean sartu zizkidaten sustraiak eta enborraren beheko zatia, eta ehunka kolorezko bonbilla zituen kable bat
|
jarri
zidaten adarren artetik.
|
|
|
Baina denbora pasatu ahala gero eta gutxiago egoten zen nirekin, telebista ikusten
|
jartzen
zen eta ez zidan jaramonik egiten. Egun batean opariz inguraturik esnatu nintzen.
|
|
|
Bost mila langile ziren zentsatuta, orotara. Ezbairik gabe, larrialditarako neurri zehatzak habian
|
jartzea
erabaki zuen. Hartarako, Esfinter kontseilari fidelarengana jo zuen.
|
|
|
Egunero
|
jartzen
zion otarrean zelaietan aurkitutako marrubirik ederrena.
|
|
|
Egunero aurkitzen zuen horrelako marrubia, eta egunero
|
jartzen
zion otarrean beste inor jaiki baino lehenago.
|
|
|
Burua biratu zuen tabernarantz, baina berehala kendu zuen ideia hura burutik. Burua berriz gorputzaren norabidean
|
jartzean
ordea zirrara batek zeharkatu zuen Puskasen gorputza. Ez zen haize hotza eragindako zirrara edo hotzikara bat, ez zen hanketako minak eragindako zirrara bat, irudi batek eragindako zirrara bat zen.
|
|
|
Eliza txikia zen eta jendez beteta zegoen jada. Bere lagunak non egongo begira
|
jarri
zen eta handik gutxira Tomas ikusi zuen atetik hurbil auzokoarekin hitz egiten. Beraiengana hurbildu zen eta pixka batean hitz egiten egon ondoren, Tomasen auzokoa bere lagun batzuekin elkartu zen lagun zahar biak bakarrik utziz.
|
|
|
Dubiok arratsalde hartan bertan lan pixka baten lan egingo zuen ez gehiegi, gehienera jota, alde batetik besterako hiru joan itzuli eta banaketa amaitzerakoan, etxera ez baina, auzoko tabernetan narrasti moduan ibiliko zen, harik eta gauerdia iristen zen arte. Arrats parteko bakarkako ardo merkearen txikiteoan
|
jarrita
gogoa3, punpa zentrifugoen instalaziora zeramaten metalezko eskailera luzeak jaitsi zituen.
|
|
|
Aurre aurrean zuen gizon horrek, berearen oso antzeko tripotxa zuela ohartu zen. Emakume galtzerdi urdin ilunez, zisne erietan patetikoena irudi zuen Ondoren hain ondo
|
jarritako
ileorde beltza erauzi, ur jauzi itxurako ile luze bakan batzuk azaldu zitzaizkion. Dubiok ezin sinetsi zezakeen Ataulf Tarqquusen aurre aurrean zegoenik.
|
|
|
Nire lagunak ahal duen guztia egingo duela ziurtatu dit baina badakizu hau ez dela broma kontua, bere bizitza arriskuan
|
jartzen
ari da, eta baita ni ere. Orain itxaron egin behar duzu, itxaron besterik ez.
|
|
|
Eta geldi egon behar dudala. Nik izena
|
jarri
diot munstroari; Rodolfo. Rodolfo munstroa; oso ongi geratzen zaio izen hori.
|
|
|
Aste honetan bigarren aldiz jausi da lanean. Eta oraingoan benda kendu eta igeltsua
|
jarri
diote eskuan. Oso polita da!
|
|
|
Aitatxo, amatxo eta ni. Nik ere igeltsua
|
jarri
diezadaten nahi dut! Polita da eskuan marrazkiak egitea.
|
|
|
Eta espektro horri, munstro horri so nagoelarik eskuak sakeletan barneratu ditut bortitz ene urduritasunaren isla garbia agerian utziz. Eta momentuotan parean dudana ikustean
|
jarritako
aurpegikera etorri zait gogora eta inoiz baino primitiboagoa begitandu zait neure burua. Primitiboa diot, egoera honetan nire sentipenak gidatzeko ahalmena galdutzat jotzen hasia naizelako.
|
|
|
Hain da zoragarria! Andereñoak bere ondoan
|
jarri
nau!!! Gelakide guztiak inbidiatan dauzkat.
|
|
|
Eta ez datorrenean faltan botatzen dut nik. Etortzen denean ordea, ez du bainu-jantzirik
|
jartzen
. Ez du inoiz arroparik eranzten.
|
|
|
Hirustak.... Txikia nintzela aititak ile artean
|
jartzen
zizkidan hirustak. Behin, nik ere gauza berdina egin nahi izan nion eta hirusta polit bat aukeratu nuen, hiru beso ikaragarri zituena.
|
|
|
Orduan arazo bat izan nuen nik. Belarri ostean
|
jarri
behar izan nion hirusta, ilerik ez zeukalako. Gero hil egin zen aitita eta geroztik hiru petalodun hirusta gustatzen zaizkit, lau petalodunak baino gehiago.
|
|
|
Orduan, Ibaik enborra laztandu eta masaila zuhaitzaren azalarekin bat
|
jarri
zuen, hitz batzuen zain.
|
|
|
Ez Ibai, ez zaitez
|
jarri
jainko ahaltsuen aurka niri irribarrea bueltatzearren. Kalte nahiko egin diot nire familiari eta ez dut nahi inor gehiago mindu.
|
|
|
Tximistek mehatxuzko keinuak egiten zituzten, ekaitza gainean zegoen. Mutikoa, beldurtuta, ardi guztien artean
|
jarri
eta artilezko jertse batekin estali zen, ekaitzaren barealdiari itxaroten. Hainbat pentsamendu zeuden bere buruan biraka:
|
|
|
Oraindik urduri, ohe ertzean eseri zen. Ukondoak belaunen gainean
|
jarri
zituen, burua eskuen gainean jartzeko. Nekatuta zegoen.
|
|
|
Oraindik urduri, ohe ertzean eseri zen. Ukondoak belaunen gainean jarri zituen, burua eskuen gainean
|
jartzeko
. Nekatuta zegoen.
|
|
|
Bazekien amesgaizto hartatik esnatzen zenean ezin zuela gehiago lorik hartu. Etxean ibiltzeko erabiltzen zuen jertse zahar bat gainetik bota, kantzontzilo zikinak kendu, praka zahar batzuk
|
jarri
eta leihora hurbildu zen.
|
|
|
Logelako leihotik herriko sarrera ikus zitekeen. Ilargi beteak nahiko argitasun ematen zuen herriari begira
|
jartzeko
. Aurreko egunetan elurra sortu zuten hodeiak alde egin zuten.
|
|
|
Iruditzen zait bertso komunikazioan sortzen dela lizentzia moduko bat. Askotan ez zaigu lizentzia maitasun hitza adieraztea lagunartean, baina bertsotan
|
jartzen
gara eta bertsotan esan dezaket maite dudala lagun bat. Zergatik?
|
|
|
Bertsotan egin, eta bertso saioaren ondoren, txukun ibili bazara bereziki sentitzen duzun euforia hori, Iturriagak kantu batean esaten zuen jainko txiki bat sentitzen zarela kotxean sartu eta etxera zoazenean, badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait, sentitzea, sortu duzula zerbait,
|
jarri
zarela amildegi txiki baten aurrean, eta ez zarela erori, sortu duzula, komunikatu duzula, eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Alegia, bere ausentziak, bere elipsiak, bere hutsuneak, bere etenak, bertsolariak ematen ditu imajina bat bestearen ondoren, bestearen ondoren, inolako lotura gramatikal, lotura retorikorik gabe. Eliminatzen duanarekin sortzen du infinitua eta ez duana
|
jartzen
da ematen diona indar hori bertsoari, neretzako.. Ez dauka musikarik, bere ahotsa besterik, ez dauka inolako gauza espektakularrik, ez dauka inolako tramoiarik, da bere gorputz biluzia, bere aho biluziarekin, eta biluztasun horrek ematen dio, ez edukitze horrek ematen dio iñolako poderioa niretzako bertsolariari.
|
|
|
Orduan Bizkaiko Foru horrek aipatzen du galerazten zaiela emakume profazadora horiei kantatzea. Eta mila marabediko isuna
|
jarriko
zaiola hola kantatzen harrapatzen denari. Beraz, kurioski, emakume bertsolarien lehenengo aipamena prohibizio baten bidez daukagu.
|
|
|
Zeren hainbeste hitz egiten degu maskulinidadearen krisia eta abar, sasoi batean Balentziagak gure txapel euskalduna modan
|
jarri
zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba e... Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
...en da galtzerdi beltzak jasten ditudanean, ez dakit zergatik, maniatikoa naiz hortan. bertsotara joan behar badet behintzat galtzerdi beltzak behar izaten ditut, etxean petralaldi momentu bakarrak izaten ditudala, bertsotara joateko momentuan jazten ari naizenean edo, baina hori gainditu eta etxetik irten eta herriko irteerako taberna batean kafe bat hartu eta rosli txiki bat piztu eta ya mentalki
|
jartzen
naiz lanerako.
|
|
|
ez delako benetan neurtu daitekeen zerako bat, pelotan, frontoian, badakizu tantoa egiten denean ba erraza da neurtzen, baina bertsoan nola neurtzen dezu? enpate hori denontzat da gauzarik ederrena, por que, enpate dira neurri baten,
|
jartzen
dituzu bertsolariak, bi hauek, eta ari zien, ba baten gustutik egon daiteke ba beteaino ba, bestea baino, baina nola neurtzen dezu zera hori, neretzako enpate, enpate benetan, enpate bat.
|
|
|
Eta ikusten dudalako belaunaldi horrengan eta Maialenengan transmisio sena beste behin. Aurreko belaunaldietatik eta neurri batean beharbada geuregandik jasotako testigu hori hartu eta esatea" orain guk honekin egin dugu guri ateratzen zaiguna, eta hurrengoentzat beste koska bat
|
jarri
."
|
|
|
Buruan zapia ibilita gainean txapela jantzi ote litekeen, edo kabitzen ote den, edo nola ematen duen batak eta besteak. Eta polita izan zen ikustea bai bata eta bai bestea buru batean posible dela
|
jartzea
eta ondo geratzen direla.
|
|
|
Gaia
|
jarri
aurreko, instantearen nola ezaugarria, alerta.
|
|
|
Ia ia bilatzen ditudan segundu batzuk dira. Ni gogoratzen naiz nire azken urtetan, eta beharbada nire ibilbideagatik, egoten nintzela aulkian gaia jarzteko zain desiatzen"
|
jarri
hidak nei zailena", desiatzen, zerbait zaila sentitzeko, zerbait gehio, ariketa zail bat jar ziezadaten desiatzen, aulkitik jaikitzeko desiatzen.
|
|
|
Ia ia bilatzen ditudan segundu batzuk dira. Ni gogoratzen naiz nire azken urtetan, eta beharbada nire ibilbideagatik, egoten nintzela aulkian gaia jarzteko zain desiatzen" jarri hidak nei zailena", desiatzen, zerbait zaila sentitzeko, zerbait gehio, ariketa zail bat
|
jar
ziezadaten desiatzen, aulkitik jaikitzeko desiatzen.
|
|
|
Eta benetan esango nuke Euskal Herriak behar dituela holako guneak eta bertsolaritza baino gehiago baldin balira askoz hobeto. Eta hortik ari gara eraikitzen gure kultur mugimendutxoa, gure alea
|
jartzen
.
|
|
|
Garai batean libreko saioak egiten ziren gehiena, bi bertsolari aurrez aurre
|
jarri
eta elkarri bota zetorkiena. Gero txapelketak hasi ziren 1935ean.
|
|
|
Nik egiten dudana da margarita moduko bat eta erdiko gunean
|
jartzen
ditut beti erabil ditzakedan hitzak edozein testu ingurutan eta adibidez, hor sartuko nuke: mina, egina, ezina eta bagina eta hoiek hor edukita badakit edozein momentutan, bertsoaren bukaera aldera ere, ondo etorriko direla eta hor badakit atseginarekin batera:
|
|
|
Zurrunbilotik lehenengo irteten dena da ba... hitz bat edo ideia bat. Lehenengo neurtu behar da ideia hori egokia den zuk pentsatzen dezunerako, gero esaldia
|
jarri
eta esaldi hori tolestatu errima baten bukatzen dela. Gero neurtu behar duzu ia aski errima badituzun familia hortakoak eta hori ba...
|
|
|
Bertsolariak ematen ditu imagina bat bestearen ondoren, bestearen ondoren, inolako lotura gramatikal, lotura retorikorik gabe. Eliminatzen duenarekin sortzen du infinitoa eta ez duena
|
jartzen
da ematen dio indar hori bertsoari neretzako.
|
|
|
Badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait sentitzea sortu duzula zerbait,
|
jarri
zarela amildegi txiki baten aurrean eta ez zarela erori, sortu duzula, komunikatu duzula eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Bestelako kulturetan ere ezagunak dira plañiderak,... Orduan Bizkaiko Foru horrek aipatzen du galerazten zaiela emakume profazadora horiei kantatzea eta 1.000 marabediko isuna
|
jarriko
zaiola horrela kantatzen harrapatzen danari. Beraz, ba bueno, kurioski, emakume bertsolaria lehenengo aipamena prohibizio baten bidez daukagu, ezta?
|
|
|
Lehian aulkiak
|
jartzera
|
|
|
Hitzen jolasa, hitzekin jolastearen plazera, norbere ideiak bertsotan
|
jarri
ahal izatea den arma. Ideiak, zirikarako, umorerako, maitasunerako, ideia ideologikoak, ideia sozialak eta politikoak, bertsotan jarri ahal izatea den komunikazio estrategia eta erreminta, hitzen edertasun hori, kantakera, doinuak, hor azkenean espresatzeko eta izateko modu berri bat deskubritzen duzu, bere xumean nik uste ikaragarri aportazen duela bertso eskolako bizipen horiek, eztabaida dialektiko horiek, bai, nik uste gaur egungo bertso mundua ezin dela ulertu bertso eskolarik gabe, eta bertsogintza suspertzeko eta bizitzeko ba ezinbesteko erreminta izan dela.
|
|
|
Hitzen jolasa, hitzekin jolastearen plazera, norbere ideiak bertsotan jarri ahal izatea den arma. Ideiak, zirikarako, umorerako, maitasunerako, ideia ideologikoak, ideia sozialak eta politikoak, bertsotan
|
jarri
ahal izatea den komunikazio estrategia eta erreminta, hitzen edertasun hori, kantakera, doinuak, hor azkenean espresatzeko eta izateko modu berri bat deskubritzen duzu, bere xumean nik uste ikaragarri aportazen duela bertso eskolako bizipen horiek, eztabaida dialektiko horiek, bai, nik uste gaur egungo bertso mundua ezin dela ulertu bertso eskolarik gabe, eta bertsogintza suspertzeko eta bizitzek...
|
|
|
Gaia
|
jarri
aurreko instantearen ezaugarria alerta esango nuke. Begiak zabal, belarriak zabal, adimenak zabal, hor bai, dena jasotzera, gaia ongi entzutera, ondo kaptatzera eta integratzera zure barruan aukeratzeko ikuspuntu bat eta aukeratzeko enfoke bat.
|
|
|
Lehenengo neurtu behar da, ideia hori egokia den zuk pentsatzen duzunerako edo publikoarentzat egokia izan litekeen. Gero esaldia
|
jarri
eta esaldi hori tolestatu errima batean bukatzen dela. Gero neurtu behar duzu ia aski errima ba dituzun famili hortakoak esan nahi duzuna esan ahal izateko.
|
|
|
Liburu baten aterperik gabeko poema solteak dira, beraz, banan banan idatziak denak, ez proiektu poetiko handiago baten barruan. Seguru asko ez luke denak paperezko liburu formal batean argitaratzea, baina pentsatu dut egokia litzatekeela, Booktegik eskainitako aukera baliatuta, denak batuta irakurleen eskura
|
jartzea
sarean, irakurleek gero poemekin nahi dutena egin dezaten. Bada, adibidez, bildumako poemak kantu hitz bihurtutakorik.
|
|
|
Ez dut nik asmatu izenburua
|
jarri
diot bildumari, adierazteko neuk bilatu gabe, ia ia" nahi gabe"," etorri" zaizkidan poemak direla, hala esaterik baldin badago. Batzuetan poeta ez da bere poemen" errudun" sentitzen, haiek idaztea beste erremediorik izan ez duela iruditzen zaiolako.
|
|
|
dena hutsetik hasteko puntuan ari naiz
|
jartzen
.
|
|
|
justiziaz dagokidan lekuan
|
jartzen
nauen arte.
|
|
|
Bihar
|
jarriko
dira abian
|
|
|
Gertaera malerus batek min eman dezake, baina soluzioa ez da kimikoa". Emaitza, aldiz, ezin ikusgarriagoa; eta zalantzan
|
jartzen
dizu, segun ze kasutan, e postaren erabilera bera.
|
|
|
Baina ez duzu ikusten garbi, lausoa da irudia: " 1996an ez nintzen argazki hau
|
jartzera
ausartuko, orain ere kostata. Antonioren familiaganako errespetuagatik, eta Antonioganako:
|
|
|
Ados, aski ez izan arren. Eta aski ez izatea baino, konponezina da, idazten duzuna idazten duzula, ez dago biktimak eta oinordekoak erreparatzeko modurik,
|
jartzen
ahal dute plaka bat, lau sos eman. Baina benetako arazoa da ez dagoela borondaterik krimen horiek argitzeko".
|
|
|
Baina are harrigarriagoa zaio iaz ateratako La perorata del insensato eleberriarekin gertatutakoa: " Asko
|
jarri
nuen liburu horretan, eta erantzuna izan da erabateko isiltasuna. Nire bizitzan hartu dudan makilakadarik handiena".
|
|
|
Estuagoa izan zen, agian, Un chien andalou filma ikusi bitartean labanak begia labaintzen duen eszena hartan, Breslauerrek zorabiaturik Man Ray nahigabe besarkatu zuenekoa. Elkarri erretratuak egin zizkioten, bai, baina edo gazte alemaniarrak nahikoa zekiela ebatzita, edo hasiberriak hartzeko gogorik ez zuela erabakita, haren kontura
|
jartzeko
esan zion Emak bakia filmaren egileak.
|
|
|
Ramon Pelegero Sanchis, Raimon izenez ezagunagoa (nota bene: azken silaban
|
jarri
azentua, inolaz ere ez katalan hiztunen belarrietara arrotz eta grazios egiten gaituen lehenengoan), erretiratuko dela, eta ea joango nintzatekeen azken kontzertuetako batera (ea egunen batean Liberté, Egalité, Beyoncé edo Ariana Granderen kontzertu baten kronika eskatzen didaten). Guztira hamabi azken kontzertu ziren, ondo, guztiak maiatzean egitekoak, ondo, baina sarrerak urte hasieratik zeuden agortuak, ez hain ondo.
|
|
|
Kuriosoa, halaber, orain ustez horiek ere independentistak direlako, eta Raimonek inoiz aitortu izan duelako ez dela independentista, gaur egun Kataluniak bizi omen duen prozesu politikoaren gaineko zalantzak adierazteaz batera. Ea nor ausartzen den, ordea, Raimon bezalako ikono bati lezioak ematera, eta publikoak barkatu egiten dio bekatu hori, ahaztu behintzat (azken aurreko kontzertuan ez, zorionez, baina azken azkenean in inde independència oihukatu omen zuen jendeak; gustura ikusiko nuke zer aurpegi
|
jarri
zuen Raimon gizarajoak). Adibidez familia politikoak (Colautarrek ez, besteak, emaztearenak alegia):
|
|
|
Kontzertu bat ere aspaldian ez dut zapaldu. Gehienetan, gainera, plazera eman baino enbarazu egiten dit musikak, idaztean, adibidez, edo tabernan, mintzaidearen ahotsa baino altuagoa
|
jartzen
dutenean. Zer esanik ez garraio publikoan, albokoak mundu guztiak entzuteko moduan daramanean, nahiz eta kaskoak belarrietan sartuta izan.
|
|
|
Eta idazteari utziko diot orain. Idatzi bitartean traba egiten dit musikak, baina momentu ona da orain disko bat
|
jartzeko
. Katalanez abesten duten hainbeste pop bandaren ondoren, ordea, Bèstia Ferida aukeratuko dut, Adrián de Alfonso, Arnau Sala eta Mark Cunningham handiak egiten duten musika instrumentala.
|
|
|
Hotel bat ireki berri dute, gainera, herriaren tamainarekin alderatuta, erraldoia. Tamaina horrexegatik ez balitz, Israelek han
|
jarritako
eraikin zuri prefabrikatu bat dela imajinatuko genuke. Hotel atarian, etengabekoa da bikote beltzaran klonikoen sartu irtena.
|
|
|
Aurrera doan herria izateak hori du, atzera gutxi begiratzen dela, are atzeko horrek eguzkia behar baino lehen ezkutatzen badizu, hodei beltzak ekartzen ez dizkizunean. Batzuk batzuk, baina, konturatu dira hor dagoela Jaizkibel eta
|
jarri
diote pintxo saritu bati bertako airea. Mendian arnastea zail eta eskerrak jartzen diguten platerean.
|
|
|
Batzuk batzuk, baina, konturatu dira hor dagoela Jaizkibel eta jarri diote pintxo saritu bati bertako airea. Mendian arnastea zail eta eskerrak
|
jartzen
diguten platerean. Baina oraindik mendira joaten den idealista horietakoa bazaitugu, egizu proba, ausartu Jaizkibelekin, sartu hara hona zeharkatzen duten hainbat zainetako batean.
|
|
|
Baina ez da autoreak auzo horretan
|
jartzen
duen eleberri bakarra. El carrer de les camèlies du idazpuru Rodoredaren beste lan ezagun batek, Gràciako kale egun gatzik gabearen izena atxikita.
|
|
|
Bigarren Gerra Karlistaren ondoren hasi ziren gauzak aldatzen, auzoa gaur ezagutzen duguna izateko bidean
|
jartzen
. Udalak, Alde Zaharraren gainbeheraz kontziente," hiriaren etorkizun bakarra" Portuan zegoela erabaki zuen.
|
|
|
Garai bateko Benta Zaharrera hurbiltzea dugu onena, Butroi pasealekua hasten den tokira. Hor nonbait
|
jarriko
zuen Espainiako errege Alfontso XIII.ak, 1928an, Nazioarteko Zubia deitu nahi izan zutenaren lehen harria. Baina Hondarribia eta Hendaia lotuko zituen zubi hori gabe ere etortzen dira gaur den egunean, saldoka, frantsesak sinistu, frantsesak dira.
|
|
|
Detaile eta argitasun osoz xehatu dizkigute biharamunetik. Gauza da prozesuaren hasieran,
|
jar
dezagun orain lau urte, muga dezagun orain bi urtera, prozesuarekiko eszeptiko zen honek, berdin jarraitzen duela eszeptiko azaroaren 10ean. Eszeptiko prozesuarekiko, iritsiko ote den norabait, ez ote duten politikariek bere egingo, eta eramango gehien komeni zaien bazterren batera.
|
|
|
Artista italiar ahantzi bati eskainitako erakusketa, Pasioa Carol Ramaren arabera, aukera ezin hobea da artearen historiografia nagusia kritikoki berrirakurtzeko. 70 urtetan zehar egindako 200 bat lan, XX. mendeko artearen toki komunak zalantzan
|
jartzeko
.
|
|
|
Besterik da garrantzia gutxiko gertakari horiek gero garrantzia handiagoko gertakariak eragin ditzaketen: apokaliptiko
|
jartzearren
, adibidez gerrak. Joseba Sarrionandiak, testu honetarako egokiagoa zaigun definizio bat ematen dio Historiari:
|
|
|
Lehen erakusketa haren zentsura" ohartarazpen" modura hartu zuen, hori bai, motibo figuratiboak alde batera uzteko gonbidapen. 50etan," gerra abstraktua"
|
jarri
zuen martxan, Movimento per l" arte concreta taldearen baitan, bere obrari" nolabaiteko ordena" eta" gehiegizko askatasuna mugatzeko". Hamarkadaren erdialdera, arte konkretua lantzen zuen taldearen konbentzio geometrikoengandik urrundu, eta material berri, teknika berriekin esperimentatzen hasi zen.
|
|
|
Instintiboa izan zen, beharrezko gestioak eginda, Aritz Galarragarekin kontaktatu eta Bartzelonan zita
|
jarri
nuenean, egia esateko, ez nekien zehazki zer helburu zeukan juntadizo hark. Ezagutu behar nuen, besterik ez.
|
|
|
Nolanahi, aurpegia aldatu zitzaion. Begiak zabal zabalik
|
jarrita
begiratu zidan eta zera galdetu: " Kritika gastronomikoa ere egin nuke?".
|
|
|
Antonioren familiaganako errespetuagatik, eta Antonioganako: zer eskubiderekin
|
jartzen
dut nik argazki hori, hura hil ondoren".
|
|
|
Azken hori jakin zuenean ulertu zuela, zergatik herrian aberatsek gaizki begiratzen zuten Ánchel haurra; ondo, aldiz, jende behartsuenak. " Inoiz lortzen badut hori guztiori paperean
|
jartzea
, abisatuko dizut". Horretan agurtu gara.
|