|
2023
|
|
|
Orokorrean oso balorazio onak jaso ditugu.
|
Badakigu
ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez,
|
badakitelako
, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Unibertsitateko nire lanari dagokionez, euskaraz lan egingo duten maisu maistren irakaslea naiz NUPen, Haur eta Lehen Hezkuntzako graduetan, baita erdarazkoena ere, kasu horretan euskal hizkuntzaren inguruko ikasgai bat emanez, erdaldunek euskararen inguruan minimoki
|
jakin
beharrekoa erakusteko helburua duena. UPPAn, berriz, Euskal Ikasketen lizentzian aritzen naiz, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskara irakasle izango direnei erakusten.
|
|
|
Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz
|
dakiten
eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak ere euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
4 Baziren urte batzuk ereduan ez nenbilela, A ereduan pasa ditudalako urte zenbait, eta zinez harritu (eta larritu) nau institutuko ikasleen hizkuntza ohiturak zenbat aldatu diren eta zein norabidetan ikusteak. Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi
|
dakidalako
ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura. Ezberdintasuna, orain, maiztasuna da, beti entzuten dituzula erdaraz, beti, eta hori gutxi balitz bezala, guri ere erdaraz egiten digutela da orain nabarmendu beharreko alderik handiena.
|
|
|
Oro har, erlaxazio moduko bat dago euskararen aurrean. Garai batean (bai,
|
badakit
, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez
|
dakit
.
|
|
|
Euskara irakasle etsitu baten gogoeta kaiera... dugunaren esku, goiko instantzietan eta politika gorenean egiten eta gertatzen denarenean baizik. Hori ere
|
jakin
behar dugu, ez diezaiogun geure buruari gehiegizko espektatiba baten erronkarik sor.
|
|
|
Zaila da
|
jakitea
zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar.
|
|
|
Horregatik, oso diferentea da bertan izena ematen duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik. Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla
|
jakitea
kezkagarria zait, hor ere ikusten dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten den frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo daitekeen lizentzia batean.
|
|
|
Intonazioa, hitz ordena, hiztegia noski, gero eta gehiago dira erdaraz, hainbeste non badirudien erdaraz ari garela, eta euskarak morse kode baten funtzioa baino ez duela betetzen. Askotan zaila da
|
jakitea
ea erdaraz kutsatutako euskara den, ala euskaraz kutsatutako erdara. Horrek galdera bat pizten du nire baitan.
|
|
|
Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?...
|
Badakigu
" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada, hori argi dago, baina zenbateraino. Hegoaldean, euskañola da.
|
|
|
Honi lotu behar litzaioke nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei,
|
jakin
minei. Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago.
|
|
|
Ez legoke bizitzaren eta eskolaren arteko halako jauzirik edo amildegirik, eta zentzu horretan, euskara ez lukete identifikatuko hainbeste" gorroto" duten zerbait horrekin. Gazteen interes,
|
jakin
min eta beharretatik abiatu ahal bagenu, gehiago konektatuko genuke haiekin, eta hobekiago ulertuko lukete eskolaren zentzua.
|
|
|
mugak aukera ere adierazten duela. Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki
|
jakinda
, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku dagoena, gure ardura dena:
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen
|
dakiten
euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
10 Ez
|
dakit
. Beharbada ilun eta triste atera zait kolaborazioa.
|
|
|
Ahozkotasunaz ari garelarik poetikotasuna esaten dugun aldiro, poesia aipatze hutsak atzerakoa eragiten die gurasoei edo irakaskuntzako hainbat profesionali. Pentsatzen dutena adieraziko balute, seguru asko esango lukete ez direla poetak, ez
|
dakitela
gauza handirik literaturaz, irakasle soilak direla berak, ez besterik. Poesia aipatze hutsak zailtasuna iradoki dezake, hizkuntzaren goien gradua, bikaintasun estetikoa, aparteko mundu batera garamatzan arte delikatu bat.
|
|
|
Sehaskako umea, adi adi, aurrean dauzkan hatzei begira. Ez
|
daki
bereak direnik. Hatzak mugitu dira, autonomoak balira bezala.
|
|
|
Bat, bestea, bestea... Umeak ez
|
daki
berak eragin dienik. Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan:
|
|
|
Umeak ez daki berak eragin dienik. Agian, ezin dugu
|
jakin
, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan: honek egurra ekarri, honek sua piztu, honek esne zopak prestatu...
|
|
|
Zaila da zehaztea zer dagoen artean urtea ere bete ez duen haurraren baitan, baina
|
dakidantxoa
da hatzek duten garrantzia umearen munduan; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Asmakizun zahar batek dio: nork
|
dakizki
munduko hizkuntza guztiak. Erantzuna:
|
|
|
Garrantzi handiko kontutzat daukate umeen garapen linguistikoarentzat. Ikerketak ez dira hasi besterik egin, baina
|
dakigun
apurretik aise usaindu liteke zer garrantzi duen kontuak transmisioaren talaiatik begiratuta, eta umearen lehendabiziko urteei begira.
|
|
|
Hitzen gozamena —esperientzia poetikoa— hitzez eraikia bada ere, ezin da hitzetan esplikatu, adierazezina da. Umeak ikasi duenean Do re mi, hanka oker hori, fa sol la, zuzendu zaiola kantatzen, ez
|
daki
zer den solfeoa, ez daki zer diren nota musikalak. Hanka okerrak Doremi ote du izena?
|
|
|
Hitzen gozamena —esperientzia poetikoa— hitzez eraikia bada ere, ezin da hitzetan esplikatu, adierazezina da. Umeak ikasi duenean Do re mi, hanka oker hori, fa sol la, zuzendu zaiola kantatzen, ez daki zer den solfeoa, ez
|
daki
zer diren nota musikalak. Hanka okerrak Doremi ote du izena?
|
|
|
Aita eta ama nor bere lanean.
|
Badaki
irakurri duena paperean dagoela, gurasoek ez diotela entzungo. Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da jakin gabe; noski, ez daki zer den testuingurua.
|
|
|
Badaki irakurri duena paperean dagoela, gurasoek ez diotela entzungo. Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da
|
jakin gabe
; noski, ez daki zer den testuingurua. Aldi berean, papa eta mama ez ditu oraindik lotzen auzoko ume batzuei entzuten dien papá eta mamá hitzekin.
|
|
|
Badaki irakurri duena paperean dagoela, gurasoek ez diotela entzungo. Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da jakin gabe; noski, ez
|
daki
zer den testuingurua. Aldi berean, papa eta mama ez ditu oraindik lotzen auzoko ume batzuei entzuten dien papá eta mamá hitzekin.
|
|
|
Esaldi osoak esanarazi, ezer zintzilik utzi gabe. Adjektibo bat zer den
|
jakin
beharrik ez dago" nolakoa imajinatzen duzu iglu bat hitz bakarrean?" galderari erantzuteko, eta erantzunekin adjektiboak txirikordatzeko adjektiboak direnik jakin gabe: hotza, zuria, beldurgarria, izotzezkoa, biribila, baxua, bakartia, tristea...
|
|
|
Esaldi osoak esanarazi, ezer zintzilik utzi gabe. Adjektibo bat zer den jakin beharrik ez dago" nolakoa imajinatzen duzu iglu bat hitz bakarrean?" galderari erantzuteko, eta erantzunekin adjektiboak txirikordatzeko adjektiboak direnik
|
jakin gabe
: hotza, zuria, beldurgarria, izotzezkoa, biribila, baxua, bakartia, tristea...
|
|
|
Ez
|
dakit
bainuontziaren metafora oso baliagarria den, baina ondo datorkit kontsiderazio batzuk egiteko. Ahozkotasunaren tenperatura galtzen ari da euskararen bainuontzia.
|
|
|
Artikulu honen asmoa da ereduan ikasleen ahozko komunikazio gaitasuna lantzeko egindako esperientziaren baitan urrats bat areago joatea, gaur egun eskoletan ahozkoa lantzeko ditugun aukerak eta oztopo nagusiak mahaigaineratuz. Izan ere,
|
badakigu
zenbait baliabide didaktiko eta metodologikok ahozkoaren lanketa errazten dutela, badaude aukerak eta bideak ahozkoa modu sistematiko eta planifikatuen bidez (ahozko sekuentzia didaktikoen bidez) lantzeko ikasleekin. Indarrean dugun curriculumak1 ere (eta LOMLOEk) aukera ez ezik, ahozkoa lantzeko derrigortasuna ere ezartzen du.
|
|
|
Euskararen ahozko erabileran haizea gehienetan kontra dugu,
|
jakin
badakigu inertzia kontra dugula, baina, eta horregatik, bederen, haur eta gaztetxoen ahozko komunikazio gaitasuna haizea alde samar dugun espazio eta denboretan lantzeko asmo sendoa hartzeko proposamena da hau.
|
|
|
Formulazio poetiko egokiak ezinbestekoak dira inorengan eragiteko. (...) Benetan axola duen bakarra komeni denean esanari indar berezia —poetikoa— ematen
|
jakitea
da. (Garzia, 2008:
|
|
|
Zenbatek
|
daki
euskaraz
|
|
|
Zenbatek
|
daki
euskaraz
|
|
|
Horregatik, euskaraz erdaraz baino hobeki moldatzen den hiztun elebidunak ere lehen hitza gaztelaniaz edo frantsesez egiteko joera izan dezake, baldin
|
badaki
mintzakidearen euskarazko maila ez dela ona.
|
|
|
" Hitzezko ekoizpen baten bidez baizik ezin dugu
|
jakin
ikasleak zerbait ulertu edota barneratu duen". Irakasleen eta ikertzaileen artean ere onarpen zabala duen baieztapena dugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
Ikaslearen aurretiko ezagutzak izango ditu irakasleak ebaluazio prozesurako abiapuntu. Nahitaezkoa zaigu
|
jakitea
ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak.
|
|
|
Ikaskuntza ibilbidean, tarteka, landutako helburuei buruzko hausnarketa egitea komeni da; ikasleak edozein momentutan
|
jakin
behar du zer egin duen eta zertarako egin duen, hots, ikaskuntza sakonagoa deritzona eskuratzea, ezinezkoa izango baita, baldin eta ikasleak zentzurik ikusten ez badio lantzen ari den horri. Hausnarketa edota autorregulaziorako une horietan hizkuntza alderdiei erreparatzea ere ezinbesteko lanketa izango dugu, une horietan garatuko baitu ikasleak bere hizkuntza errepertorioa aberasten lagunduko dion hausnarketa metalinguistikoa.
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 58 beharra azpimarratzera garamatza. Ikasleek, irakasleek eta familiek
|
jakin
behar dute hezkuntza ibilbidea euskaraz egiteak zein helburu dituen jomuga, eta zer nolako onurak dakarzkion egoera gutxituan dugun hizkuntzari eta gizarte kohesioari, oro har.
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere
|
jakinda
bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskola...
|
|
|
erabili diren ereduetan, landuko diren ahozko baliabideetan, horretarako burutuko diren jardueretan eta ebaluatuko den horretan. Esate baterako, tresna ona da
|
jakiteko
landu ditugun hizkuntza baliabideak egokiak diren testu moldearen arabera.
|
|
|
Prozesu honek hizkuntzaren erabilera du abiapuntua, umeek entzun eta hitz egiten baitute hizkuntzaren mekanismoez jabetu gabe: ondoren, hizkuntza erabiltzearen poderioz, umeek handitzen eta hobetzen dute hizkuntzaren ezagutza; eta, azkenik, hizkuntza gero eta hobeki
|
dakitela
konturatzean, umeengan hizkuntzarekiko motibazio positiboa sortzen da, komunikatzeko duten behar naturalak eraginda.
|