|
2017
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori
|
hartzen
dute, aurretik iragazketa prozesu bat egin delako. Baliabide horien helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
Azken urteotan katinonaren analogo sintetiko asko agertu dira merkatuan. Merkaturatutako substantzia psikoaktibo berrien artean hirugarren lekua
|
hartu
dute, kannabinoide sintetiko eta feniletilaminen atzetik. Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11).
|
|
|
|
Hartzen
diren beste katinonaren analogo sintetikoak hauek dira: etkatinona, 3 flurometilkatinona, metkatinona eta 3,4 metilendioxipirovalerona (MDPV).
|
|
|
Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik
|
hartzen
da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten ditu. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak.
|
|
|
Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez
|
hartzen
dira pilula moduan. Hartu ondoren, eragin pizgarriak eragingo dituzte.
|
|
|
Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
Hartu ondoren
, eragin pizgarriak eragingo dituzte. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira.
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo batzuk aspaldidanik
|
hartu
izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako erabili izan duten landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina
|
hartzen
du. Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat.
|
|
|
Bigarren landarearen osagaien artean dimetiltriptamina (DMT) haluzinatzailea aurkitzen da. Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin batera
|
hartuko
ez balitz. Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko.
|
|
|
Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin batera hartuko ez balitz. Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera
|
hartzea
DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake.
|
|
|
Euskal Herrian gero eta erabiliagoa den landare nahastea dugu. Izan ere, azken urteetan, edabe hau
|
hartzeko
taldeak ere sortu dira, legez kanpo ez dauden landareak izanik.
|
|
|
Salvinorina A k kappa motako hartzaile opioideen agonista indartsua da. Normalean hostoak erreta
|
hartzen
da. Eraginaren hasiera 2 minutura nabari da eta 15 minutu iraungo du.
|
|
|
Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du. Ergina landare horren hazietan metatzen da eta erreta edo edabean
|
har
daiteke. Eragina orokorrean lasaigarria da, nahiz eta batzuetan haluzinazio arinak ere eragin ditzakeen.
|
|
|
Asiako hego ekialdean lantzen den Mitragyna speciosalandarea kratom ezizenez sartu da drogen merkatuan. Landare hau murtxikatua, infusioan edo erreta
|
hartzen
da. Haren osagai psikoaktibo garrantzitsuena mitraginina da eta mu hartzaile opioideen agonista izateaz gain, 5HT2Aeta? 2hartzaileekin ere lotzen da.
|
|
|
disforia, zorabioak, izerdia edo miosia, esate baterako. Beste drogekin batera
|
hartuz gero
, nahasketa hilgarria izan daiteke.
|
|
|
Talde honen barruan, gehien detektatua izan den substantzia metoxetamina izan da. Kasu gehienetan ketaminaren aizuntzaile gisa aurkitu da, hau da, kontsumitzaileak ez zekien metoxetamina
|
hartzen
ari zela (14).? –
|
|
|
Hori dela-eta, ura edo beste edariekin nahasten erraza da. Aho bidez
|
hartzean
nabaritzen ez denez, intoxikazioa agertzeko arriskua altua da. Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka.
|
|
|
Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka. Eraginak
|
hartu
eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren.
|
|
|
«Krokodiloa» da kalean erabiltzen den hitza desomorfina opioide semisintetikoa izendatzeko. Droga hau aho bidez eta bereziki zain bidez
|
hartzen
da. Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa.
|
|
|
Azken urteotan, talde honen barruan garrantzi gehien
|
hartu
duen substantzia PMMA dugu. PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean.
|
|
|
MIA jasaten duten gizonezkoek eta emakumezkoek jasotzen duten arreta antzekoa den jakiteko, aztertu ditugu BIHOTZEZ sarean 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era eta 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era modu prospektiboan jasotako datuak. Bi epe horiek
|
hartzea
erabaki da, BIHOTZEZ sareko koordinazio batzordeak ikuskatu baititu datu horiek, garai horietan EAEn gertatu diren IA guztiak jaso direla ziurtatuz eta datuen fidagarritasuna bermatuz.? –
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak
|
hartu
dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak
|
hartzeko
(3).
|
|
|
Adineko jendeak, haurdunak, jaioberriak, gaixo kronikoak eta erreserba immunologiko baxuko gaixoak arriskuko taldetzat
|
hartzen
dira (1, 2). Transmisio bide ohikoena helduetan, kutsatutako elikagaien bidezkoa da; fetuaren eta jaioberrien kasuan, berriz, transmisioa bertikala da (plazenta edo erditze kanalean zehar) (3).
|
|
|
Beraz, egindako errebisioaren emaitzak islatzeaz gain, etorkizuneko erronkatzat
|
hartzen
ditugun helburu eta gomendioak ere azalduko dizkizuegu.
|
|
|
Gainera, ugaritzen doan nahastea da, 2005etik% 18,4 hazi baita prebalentzia eta datozen urteetan joerak gorantz jarraituko duela uste da. Ezintasun kasuei dagokienez, Europan bigarren postuan dago, eta Ameriketan dagoeneko lehenengo lekua
|
hartu
du (1).
|
|
|
Hanturazko zitokinen eta depresioaren arteko harremana baieztatzen duten datuak izan arren, depresioaren kontrako hainbat farmakok ez dute substantzia hori ardatz
|
hartzen
. Norabide horretan esku hartuko luketen farmako berriak aurkitzeko zailtasun nagusia zera da:
|
|
|
Hanturazko zitokinen eta depresioaren arteko harremana baieztatzen duten datuak izan arren, depresioaren kontrako hainbat farmakok ez dute substantzia hori ardatz hartzen. Norabide horretan esku
|
hartuko
luketen farmako berriak aurkitzeko zailtasun nagusia zera da: zitokinek depresioa eragiteko duten prozeduren inguruko informazio osatua falta izatea.
|
|
|
Aurretikoak kontuan
|
hartuta
, ikerketa honek tumoreak eta estres sozialak depresio jokabidean dituzten eraginak aztertzea du helburu. Gainera, aldagai horiek garunean eragiten dituzten aldaketak eta horiek jarraituko duten bidea zehaztu nahi da.
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak zirela ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan, lehen hizkuntzan nagusiki entzuteko joerarekin ere. Gure testuinguru soziala elebiduna izanda, aurkikuntza hauek kontuan
|
hartu
beharrekoak direla uste dugu, eta gaixo psikotiko elebidunen azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela egokiena.
|
|
|
Elebidunetan hizkuntza biek garunean daukaten kokapena aztertu zuten ordura arte argitaratuta zeuden lanak erabiliz, eta subjektuak bigarren hizkuntzan zeukaten gaitasun mailaren arabera taldekatu zituzten. Gaitasun altuko elebidunetan hizkuntza biek garunean zeukaten kokapena antzekoa zen, nagusiki ezker hemisferioaren eremu frontotenporalaren parte
|
hartzearekin
. Gaitasun baxuko elebidunetan, ordea, lehen hizkuntzak aipatutako antolamendua zeukan bitartean, bigarren hizkuntzaren igorpenean eremu zabalagoek hartzen zuten parte, eta deigarria zen eskumako hemisferioaren inplikazioa beharrezkoa zela, konpentsazio mekanismo bat izango balitz bezala.
|
|
|
Gaitasun altuko elebidunetan hizkuntza biek garunean zeukaten kokapena antzekoa zen, nagusiki ezker hemisferioaren eremu frontotenporalaren parte hartzearekin. Gaitasun baxuko elebidunetan, ordea, lehen hizkuntzak aipatutako antolamendua zeukan bitartean, bigarren hizkuntzaren igorpenean eremu zabalagoek
|
hartzen
zuten parte, eta deigarria zen eskumako hemisferioaren inplikazioa beharrezkoa zela, konpentsazio mekanismo bat izango balitz bezala. Hizkuntzaren kontrolarekin lotuta dauden eremuen parte hartze zabalagoa zegoen gainera, kortex prefrontal dortsolateralarena eta aurreko kortex zingulatuarena.
|
|
|
Horrek, alde batetik, bigarren hizkuntza erresistentzia moduan erabili ahal izatea ekarriko luke, emozioak aldenduta mantentzeko modua baita, baina bestetik, jazoera traumatikoez errazago hitz egitea ere ahalbidetu lezake. Kontzeptu berdina abiapuntutzat
|
hartuta
,
|
|
|
Azkenik, bildutako lanetan hauteman ditugun bestelako muga metodologiko batzuk ere aipatu nahi ditugu. Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan
|
hartu
ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute
|
hartu
kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Edozein momentutan organo gutxiegitasun datuak atzematen badira, pazientea Zainketa Intentsiboen Unitatean artatu behar da. Horretaz gain, honako neurri hauek
|
hartuko
dira: analgesia mantendu, hidratazio egokia eman, elikadura hasi, sabelalde barneko presioa neurtu, erradiologia probak egin.
|
|
|
Behin neurri horiek
|
hartuta
, pazientearen larritasunaren balorazioa egingo dugu. Organo gutxiegitasunen bat bada, Zainketa Intentsiboen Unitatera joan du pazienteak, euste neurriak indartzeko (18).
|
|
|
Organo gutxiegitasunen bat bada, Zainketa Intentsiboen Unitatera joan du pazienteak, euste neurriak indartzeko (18). Kontuan
|
hartu
behar dugu pankrearen eta inguruko ehunen hantura murrizten duen tratamendurik ez dagoela, eta, beraz, euste neurrietan eta denboran oinarritzen dela tratamendua.
|
|
|
Organo gutxiegitasunik ez bada, ospitaleratu egingo dugu pazientea, ahal dela
|
hartzen
duen zerbitzuaren mediku arduradunari honen berri emanez.
|
|
|
ADHNa, gaur egun, esparru klinikoan eta osasun publikoan garrantzi handia duen nahasmendua da lehen mailako arretatik beste espezialitate medikoetara egiten diren deribazioengatik baita arazo honek eskatzen duen laguntza hezitzailearengatik. ADHNaren konplexutasunagatik, zaila izan da asaldu honi kausa bakar bat ezartzea eta arazo heterogeneotzat
|
hartzen
da (2).
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile batzuek diote tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek
|
hartzen
dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken horiek, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan hartuz, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik ikusi; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile batzuek diote tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek hartzen dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken horiek, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan
|
hartuz
, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik ikusi; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
Zehazki, gure ikerketako datuak biltzeko, haurdunei 2006ko maiatzetik 2008ko urtarrilera arte egin zitzaien jarraipena. Ikerketan parte
|
hartu
ahal izateko, irizpideak hauek izan ziren: 16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana.
|
|
|
16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana. Hasierako momentuan aukeratutako emakumeen% 56k onartu zuten parte
|
hartzea
(kohorte guztiak kontuan harturik). Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren:
|
|
|
16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana. Hasierako momentuan aukeratutako emakumeen% 56k onartu zuten parte hartzea (kohorte guztiak kontuan
|
harturik
). Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren:
|
|
|
Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren: % 27,6k ez zuen parte
|
hartu
nahi izan,% 30,3k denborarik ez zuela esan zuen,% 9,3k interesik ez zuela eta% 32,7 ezin izan zen lokalizatu aukeratuak izan ondoren. Ikerketaren laginean umearen 4 urteko pediatriako kontrolean DSM ADHD bete zuten 323ak sartu ziren.
|
|
|
– 12k ere erretzailetzat
|
hartzeko
moduko kontzentrazioak zituen,% 43k erretzaile pasiboa izateko moduko kontzentrazioak eta% 45ean ez zen kotininarik antzeman, tabako kearen esposiziorik gabeko maila, beraz.? –
|
|
|
Horren inguruan, ikerketa ugari egin dira. Horietako ikerlan batzuk aitaren eta amaren tabakismoa kontuan
|
hartuz
egin dira. Horrela, ama erretzaileekin soilik (eta ez aita erretzaileekin) agertu denean, ADHNa izateko arriskuarekiko emaitza esanguratsua ezarri dute (5).
|
|
|
Emakume haurdunen% 3k ez zuen tabako aztura aitortzen eta gernuko kotinina maila altua erakusten zuen; eta datu hori baxua da beste ikerketekin alderatuz gero (14). Horretaz gain, aldagai sozioekonomikoak
|
hartu
dira kontuan.? –
|
|
|
Aipatutako azken ikerketa horretan 7 urtetik beherako haurren ADHNaren prebalentzia <% 1 zen; aldiz, 14 urte inguru zituzten haurren ADHNaren prebalentzia% 4,3ra igo zen. Kontuan
|
hartuta
gure populazioan ADHNaren diagnostikoa ezartzeko DMS IV galdeketa haurrek 4 urte zituztenean egin zela, adin baxuari egotzi dakioke, neurri batean, prebalentzia baxua.
|
|
|
Ikerketa gehienen arabera, baleriana aho bidez
|
hartzean
, lo latentzia apalki jaitsi eta loaren kalitate subjektiboa hobetzen da. Oheratu baino bi ordu lehenago 400 mg baleriana hartzen dituzten pazienteetan ikusi da onurarik handiena.Balerianaren sustraiak 150 konposatu izan ditzake, horien artean gehien ikertu direnak hauek dira:
|
|
|
Ikerketa gehienen arabera, baleriana aho bidez hartzean, lo latentzia apalki jaitsi eta loaren kalitate subjektiboa hobetzen da. Oheratu baino bi ordu lehenago 400 mg baleriana
|
hartzen
dituzten pazienteetan ikusi da onurarik handiena.Balerianaren sustraiak 150 konposatu izan ditzake, horien artean gehien ikertu direnak hauek dira: balepotriatoak, olio esentzialak, baleranona eta azido baleronikoa.
|
|
|
Entsegu klinikoek erakutsi dutenez, pasio lorearen lehortutako estraktu alkoholiko espezifikoaren 400 mg aho bidez egunean bi aldiz
|
hartuz gero
, 2 astetan zehar antsietate ez espezifikoa murrizten du. Efektu sedatzaileak erakutsi ditu, eta, teorikoki, beste landare sedatzaile batzuekin batera erabiltzen denean, efektu terapeutikoak zein eragin desiragaitzak handitzen dira.
|
|
2018
|
|
|
Sistema immunea osasuna arriskuan jar dezaketen agenteei aurre egiteko organismoak duen defentsa mekanismoen sistema da. Defentsa mekanismo horiek berezkoak edo
|
hartutakoak
ala adaptatiboak izan daitezke. Berezko defentsa mekanismoen barnean berezko erantzun immunea dago, bi prozesu nagusi barne hartzen dituena:
|
|
|
Zitokinek inguruan gertatzen denaren berri ematen diete zelulei, berauek erantzun egokia sortzeko. Prozesu askotan parte hartzen dute, hantura erantzunaz eta berezko eta
|
hartutako
erantzun immuneaz gain (18). Zitokina horien artean daude tumoreen nekrosiaren alfa faktorea (TNF?), interferoia (IFN) edo interleukinak (IL, IL?), adibidez.
|
|
|
Mikroglia NSZko sistema immunea osatzen duen zelula glial mota bat da. Mikrogliako zelulak beste ehunetako makrofagoen gisa aritzen dira NSZan, fagozitatzeko gaitasuna dute eta funtzio nagusia nerbio ehuneko edozein kalte edo infekzio antzeman eta konpontzeko beharrezko neurriak
|
hartzea
da. Izan ere, hantura bezalako kalteen eta infekzioen aurrean mikroglia aktibatu egiten da eta mehatxuei aurre egiten die, zitokinen askapenaren bidez, beste zelula batzuei deituz.
|
|
|
Teoria neuroinflamatorioan garrantzia
|
hartu
du indolamina 2,3 dioxigenasa edo IDO entzimak. IDO mikrogliako zelulak bezalako zelula immunorregulatzaileek edo makrofago aktibatuek aktibatzen eta induzitzen dutela ikusi da.
|
|
|
BDNFa neurogenesia eta neuroplastikotasuna (neuronen arteko komunikazio egokia ziurtatzen duen ezaugarria) bultzatzen dituen faktore neurotrofikoa da. Depresioan garrantzia
|
hartu
duen faktore neurotrofikoa da, gaixotasun neurologikoekin erlazionatutako hainbat aurkikuntza egin direlako. Esate baterako, eszitotoxikotasuna sortzeaz gain, gehiegizko glutamato mailen bidezko NMDA hartzaileen aktibazioak BDNFarenekoizpena jaistea eragin dezakeela ikusi da (20).
|
|
|
Gaixotasun mental honen etiologia eta oinarri fisiopatologikoak azaltzeko hainbat teoria proposatu dira, hala nola teoria monoaminergikoa edo neurotrofikoa. Hala ere, oinarri neurobiologikoak oraindik ez dira ezagutzen, sistema ezberdinen parte
|
hartzea
izanik proposatzen dena.
|
|
|
Depresioan hanturaren eta funtzio neuralaren arteko elkarrekintza dagoela frogatzen duten entsegu prekliniko eta klinikoetako emaitzak gero eta pisu handiagoa
|
hartzen
ari dira, teoria neuroinflamatorioa indartuz. Horrek proposatzen du depresioan sistema ezberdinetan asaldurak gertatuko liratekeela:
|
|
|
Monoamina horien neurotransmisioa gogo aldarte eta motibazioarekin lotzen dira, besteak beste. Bereziki, 5HTren parte
|
hartzea
azpimarratu izan da depresioaren agerpenean; izan ere, estres erantzunean sistema serotoninergikoa aktibatzen dela ikusi da, eta serotoninaren birkaptazioaren inhibitzaileak diren farmakoek efektu antidepresiboa dute (12). Hala ere, sintomen erremisio ratio eta eraginkortasun handiagoa erakutsi dezakete mekanismo bat baino gehiago duten farmakoek.
|
|
|
Anhedonia plazera sentitzeko ezintasunari edo berez atsegingarri diren estimuluen aurrean interesik ez izateari deritzo. Depresio sintomatzat
|
hartzen
da, eta animalietan sakarosaren lehenestea (sucrosse preference test, SPT) behatuz aztertzen da. Saguei bi edalontzi jartzen zaizkie aukeran, bata sakarosadun urarekin eta bestea ur hutsarekin.
|
|
|
Batetik, SPTn sakarosa kontsumo murritzak anhedonia adierazten du talde estresatuan. Anhedonia depresioaren sintoma nagusitzat
|
hartzen
da, eta animalia zein gizakietan garuneko sari sistema erasanean datza haren oinarri biologikoa. Espezieen arteko parekotasun hori dela medio, animalia ereduetan zeinu depresiboak aztertzeko irizpide nagusitzat proposatu da (17).
|
|
|
Bestetik, pisu gutxiago irabazi izanak adierazten du estresak saguetan eragin kaltegarria izan duela. Esperimentua hasi aurretik subjektu guztien pisua antzekoa bazen ere, esperimentuan zehar estresatutakoek pisua galdu dute, eta ostera, pisua
|
hartzen
hasi badira ere, ez dute kontrolek adina irabazi. Estresaldiko puntu bakoitzean neurtutako gorputz pisua ere esanguratsuki ezberdina izan da taldeen artean.
|
|
|
Emaitza hori bateragarria da estres ereduak saguei sare sozialak finkatzeko eragiten dien ezintasunarekin, kaiolakideei baliabideak kentzeko jokabide menderatzaile modura interpreta baitaiteke (16). Antsietate zeinu modura ere
|
hartu
izan da barbering a, estresak eragindako jokabide konpultsibo moduan (18). Baina antsietatea behatzeko erabiltzen den OF proban ez da kontrol eta estresatuen arteko alderik nabarmendu.
|
|
|
Gainera, farmakoak anhedonia eragin du, estresaren norabide berean. Emaitza honen harira, aurreko lan batean benlafaxinak arratoietan janari kontsumoa murriztu zuela aurkitu zuten (20) eta benlafaxina
|
hartzen
duten pertsonen% 11k apetitu galera pairatzen du (21). Hala ere, farmakoagatiko apetitu galera hori nozitzen duten gehienek ez dute pisu galerarik izaten.
|
|
|
Era berean, gure esperimentuko saguen janari kontsumoa murriztu badu ere, benlafaxinak ez du gorputz pisuan eraginik izan. Kortex prefrontalean, berriz, benlafaxinak 5HIAA maila handitzea eragin du, eta farmakoaeta estresafaktoreen artean elkarrekintza esanguratsurik aurkitu ez bada ere, emaitza hau tentuz
|
hartu
beharrekoa da. Izan ere, 5 grafikoan ikus daitekeen moduan, benlafaxina jasotako sagu estresatuetan nabarmentzen da bereziki 5HIAA igoera.
|
|
|
Ikerketa honetan 683 pertsonaren galdeketak eta datuak aztertu ziren (adina 58,31 ± 9,75 urte), 522 emakumezkoak ziren eta 163 gizonezkoak. Pertsona horiek Gasteizen urte bitartean garatu zen jarduera fisikoko programa gidatu batean parte
|
hartu
zuten. Programa horretan parte hartzeko gaixoek irizpide batzuk bete behar zituzten.
|
|
|
Pertsona horiek Gasteizen urte bitartean garatu zen jarduera fisikoko programa gidatu batean parte hartu zuten. Programa horretan parte
|
hartzeko
gaixoek irizpide batzuk bete behar zituzten. Lehendabizi, Osakidetzako familia medikuak patologia zehatz batzuk pairatzen zituztenei programaren nondik norakoa azaltzen zien eta interesatuta zeudenei errezeta moduko bat ematen zien, kirol zentroko medikuarengana hurbiltzeko.
|
|
|
Saio horiek Jarduera Fisiko eta Kirolean lizentziatuak ziren pertsonek eramaten zituzten aurrera. Programan parte
|
hartu
izana inklusio irizpide bezala soilik erabili da. Ikerketa honetan adinaz, generoaz, patologiaz, pisuaz eta altueraz gain, galdetegi batzuk aztertu ziren.?
|
|
|
Lehenengo eta behin esan dezagun programan parte
|
hartu
zuten emakumezkoen kopurua gizonezkoena halako hiru izan zela, baita adin talde guztietan eta patologietan ere. Aldiz, Romero, Carrasco, Sañudo eta Chacónek (2010) azaldu zuten, oro har, gizonezkoek proportzionalki astean zehar jarduera fisiko gehiago egiten dutela emakumezkoek baino (12).
|
|
|
Talde guztia kontuan
|
hartuta
, HTA eta lokomozio aparatuko arazoak proportzio berdinean zeudela sumatu zen. Gazteek lokomozio aparatuko arazoak jasaten zituzten gehienbat eta bigarren tokian obesitatea.
|
|
|
lehenengoa, gaur egungo gizartean jendeak, eta batez ere gazteek, gero eta denbora gutxiago eskaintzen diotela eguneroko jatekoa prestatzeari; horrela, janari azkarra edo aurrekoz prestatua jatea gero eta arruntagoa da. Eta janari mota horrek, obesitateari dagokionez, paper garrantzitsua
|
hartzen
du (19). Bigarrena izan daiteke gazteek ezagutza edo informazio handiagoa izatea eta hobeto jakitea zer den elikadura ona, bai eta beren jatekoarekin kritikoagoak izatea ere.?
|
|
|
Obesitatea elikagaien ahoratzearen eta gastu energetikoaren arteko desoreka iraunkor eta jarraituaren ondorioa da, non ahoratutako gehiegizko kaloriak ehun adiposo eran metatzen diren (5). Sindrome metabolikoak (SM) arazo kardiobaskularrak ekar ditzaketen faktoreak
|
hartzen
ditu bere barnean; esate baterako, obesitate zentrala (abdominala), anormaltasunak glukosaren metabolismoan eta tentsio arterialean (6).? –
|
|
|
Bi hiztegiak UZEIk egin zituen, entitate horrek Eusko Jaurlaritzarekin, lehiaketa publikoa zela medio, sinatutako kontratuaren bidez. UZEIk hiztegien lehenengo bertsioa egin eta gero, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak, hiztegien kalitatea bermatze aldera, bi batzorde tekniko eratu zituen hiztegiok aztertzeko. Batzorde tekniko horietan hiztegiek jorratzen dituzten eremuetako adituek parte
|
hartu
zuten, hiztegien egileekin batera (UZEIkoak).? –
|
|
|
Azkenik, hiztegiok Terminologia Batzordera pasatu ziren. Batzordekideen oharrak eztabaidatu eta erabakiak
|
hartu
ondoren, hiztegiak onartu zituen Terminologia Batzordeak.? –
|
|
|
3 Terminoen gainean erabakiak
|
hartzeko
orduan atzemandako arazoak eta aplikatutako irizpideak. Hainbat adibide.
|
|
|
Erdarazko adjektibo erreferentzial baten kasuan, gertatu da oso ohikoa dela forma bera erabiltzea adjektibo gisa nahiz izen gisa. Adjektibo erreferentzial hori maileguan
|
hartuz
gero, beste horrenbeste gertatzen da euskaraz ere, baina, euskarazko erabidera jo nahi bada, hitz elkarketa da izen gisa erabiltzekoa, eta izen lagunaren bidezko erabidea, berriz, adjektibo gisa erabiltzekoa. Hori adierazteko, sarrera bana egin zaie hiztegian:
|
|
|
Zerbait eskuekin
|
hartzeko
esan. Indarrik gabe edo sentikortasunik gabe dago
|
|
|
Gainpisu eta obesitate terminoek gehiegizko gantz metaketari egiten diote erreferentzia. Bestalde, ikerketari indar estatistikoa emateko, kontuan
|
hartuta
laginaren neurriaren muga eta obesitatearen prebalentzia, gainpisua eta obesitatea elkarrekin aztertu dira.
|
|
|
Egoera sozioekonomikoaren ebaluaziorako ikasketa maila eta lanpostuaren inguruko datuak erabili ziren. Lehenengoa kalkulatzeko eskolatze urteak
|
hartu
ziren kontuan, hiru taldetan banatuz: lehen hezkuntza(?
|
|
|
16 eskolatze urte). Lanpostua, aldiz, haurdun geratu aurreko lana kontuan
|
hartuta
taldekatu zen, British Registrar General' s Social Class delakoaren klase sozialen egokitzapen erdaldunaren ereduari jarraituz (9), bost kategoria bereizi ziren altuenetik baxuenera: I,?
|
|
|
inoiz ez du erre, haurdunaldian zehar erre egin du, erretzaile ohia da, eta haurdunaldian zehar utzi du. Aitaren kasuan, aldiz, haurdunaldian erretzailea zen ala ez
|
hartu
zen kontuan.
|
|
|
30). Amaren GMIa kalkulatzeko haurdun geratu aurreko GMIa
|
hartu
genuen kontuan (aurre GMI).
|
|
|
Ereduetan mendeko aldagaiarekin p < 0,10 balioarekin lotzen zirenak mantendu ziren, nahasleen eragina murrizteko. Estatistikoki esanguratsutzat p < 0,05 balioak zituzten emaitzak
|
hartu
genituen. Datuen analisi estatistikorako IBM SPSS 17.0 softwarea (IBM Corporation, Armonk, NY, AEB) eta Excel orria erabili genituen.
|
|
|
Jaiotzako pisu baxua haurdunaldiko amaren tabako kontsumoarekin hain lotuta dagoenez, tabakoa eta hazkunde azkarraren ondoriozko gainpisua erlazionatuta egon daitezke. Bestalde, pisu egokiarekin jaiotako haurrek pisua azkarrago
|
hartzea
ingurumen baldintzen ondorio izan daiteke, bereziki, lehenengo urtean umeak egoki ez elikatzeagatik.
|
|
|
Hamabi mila bikirekin egindako ikerketa batean mutilengan genetikak eta neskengan ingurumenak eragin handiena dutela azaltzen da (21). Gainera, haurdunaldi aurretik gainpisua duten amek haurdunaldian pisu gehiegi
|
hartzeko
arrisku handiagoa daukate. Horrek konplikazio obstetriko gehiago eta adin gestazionalerako ume handiagoak izateko arrisku handiagoak dakartza (18).
|
|
|
Horrenbestez, litekeena da prebentzio mezuak gaizki iristea klase sozial baxuenetara. Horretan esku
|
hartzea
bereziki garrantzitsua da, arazoa mezuaren transmisioa den do beste bat den ikertzeko, konpontzeko eta kontzientzia egokia sortzeko gizarte osoan.
|
|
|
90eko pertzentilean eta gainerako adinetan? 85eko pertzentilean izatea gehiegizko pisua (GP) bezala definitu zen, gainpisua eta obesitatea barne
|
hartuz
. Umearen eta gurasoen aldagai antropometrikoak, edoskitze mota, 4 urtean egindako elikagai inkesta, gurasoen tabako kontsumoa haurdunaldi garaian eta aldagai sozioekonomikoak aztertu ziren.
|
|
|
Lan honetan jaiotza eta 7 urte bitarteko GParen prebalentzia oso altua dela aurkitu da. Osasun arazo garrantzitsu horri aurre egiteko neurri eraginkorrak
|
hartu
lirateke, eta neurri horiek maila sozial guztietara iristen direla egiaztatu, maila sozial baxuetan arazo hau larriagoa baita.
|
|
|
Klasikoki, herrialde garatuetako helduen arazotzat
|
hartu
izan da, baina azken hamarkadetan gainpisua eta obesitatea umeetan eta garatze bidean diren herrialdeetan (errenta baxu edo ertaina dutenetan) bereziki hedatu da (1, 3). Metaanalisi baten arabera, 2000tik egun arte gorputz masaren indizearen (GMI) igotzeko joerak goi lautada itxura hartu du herrialde garatuetan, pandemiaren hedapena geldituz (2).
|
|
|
Klasikoki, herrialde garatuetako helduen arazotzat hartu izan da, baina azken hamarkadetan gainpisua eta obesitatea umeetan eta garatze bidean diren herrialdeetan (errenta baxu edo ertaina dutenetan) bereziki hedatu da (1, 3). Metaanalisi baten arabera, 2000tik egun arte gorputz masaren indizearen (GMI) igotzeko joerak goi lautada itxura
|
hartu
du herrialde garatuetan, pandemiaren hedapena geldituz (2). Herrialde azpigaratuetan, ordea, pisu eskasiatik gainpisurako trantsizioa oso azkarra izateaz gain, GMIak gora egiten jarraitzen du.
|
|
|
Lan honetan Gipuzkoako azpikohortea erabili da: 638 ama ume diada (bikote), Zumarragako ospitale publikoan 2006 eta 2007an jaiotako haurrek eta euren amek parte
|
hartu
dute. Lehenengo segimendua ospitalean bertan burutu zen, hurrengoak, berriz, Goierriko eta Urola Kostako zenbait udalekin elkarlanean aurrera eraman ziren.
|
|
|
Jaioberrien pisua (g) erditzean parte
|
hartutako
emaginek neurtu zuten eta luzera (cm) ospitaleko erizainek lehen 12 orduetan. 1, 4 eta 7 urteetako neurketa antropometrikoak, aldiz, protokolo estandarizatuen erabileran trebatutako langileek egin zituzten.
|
|
|
Horiek Z score bihurtu ziren erreferentziazko populazioarekin konparatzeko. Z score sistemak adierazten du balio zehatz bat erreferentziazko batezbesteko edo medianatik zenbat desbiderapen tipikoz (DT) aldentzen den, 2DT eta+ 2DT arteko balioak normaltzat
|
hartuz
(7).
|
|
|
Europar Batasunean (EB) gaixotasun arraro gisa sailkatzen dira 10.000 biztanletik 5 baino gutxiagori erasaten dieten gaitzak. Definizio horretatik abiatuta, eta EBko biztanleria aintzat
|
hartuta
, gaixotasun arraro zehatz batek 246.000 pazienteri erasaten die (1). Prebalentzia zifra baxu hori kontuan izanda, industria farmazeutikoak ez du sendagai hauen ikerketan inbertitzeko esfortzurik egiten, ez baita espero salmentekin garapenaren eta merkaturatzearen kostua berreskuratzea.
|
|
|
Gaur egun, merkaturatutako medikamenturik ezean, gaixotasun arraro bat duten pazienteek saio kliniko batean parte
|
hartzea
edota errukizko erabilera eskaera bat egitea dituzte aukera gisa. Horregatik, baldintzapeko merkaturatze baimena pazienteei medikamentuak momentu egokian helarazteko bideetako bat da.
|
|
|
Aldiz, ustekabeko erorketak garrantzia geroz eta handiagoa
|
hartzen
ari dira. Alde batetik, haien maiztasuna igotzen ari da eta, bestetik, pertsona adinduen artean gertatzen dira bereziki, hilkortasuna handia izanik talde horretan.
|
|
|
Tratamendu kontserbatzailea eta farmakologikoa
|
hartu aurretik
ez da zertan emakumezko guztietan azterketa fisikoa egin behar; bai sintoma ez tipikoak edo zalantza diagnostikoak daudenetan bai eta hasierako tratamendu planek porrot egin duten horietan ere.
|
|
|
Tratamenduaren helburua pazientearen bizi kalitatea hobetzea da. Pazienteari tratamenduaren arriskuak eta onurak azaldu behar dizkiogu berarekin erabakiak elkarrekin
|
hartu
ahal izateko. Argi eta garbi azaldu behar diegu emakume batzuei ez direla guztiz sendatuko, baizik eta hobekuntza nabari dezaketela beren sintomatologian.
|