|
2023
|
|
|
Batetik, norbanakoen berezitasunak errespetatuz eta mugarik ezarri gabe, gizabanakoa sare berrietan integratzeko eskaintza hezitzailea eta irekia delako. Gazteek beraiek eskaintzaren garapen prozesuan parte
|
hartzeko
aukera ematen duelako.
|
|
|
Esku
|
hartzea
" Hezitzaileek asko egin dezakete" metodologian oinarritzen da, talde bakoitzaren errealitate zehatzera egokitzen dena. Talde bakoitzeko, beraz, esku hartze plan bat diseinatuko da, aipatu bezala, betiere taldeari erreparatuz, galdetuz eta erabakitzen utziz.
|
|
|
Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte
|
hartzeko
nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak
|
hartzeko
eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan egon nahi izateko.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat
|
hartu
baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan egon nahi izateko.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan, denon arduratzat
|
hartzea
haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera horiek izanen duten garapenari garrantzia ematea, garapen horretan parte hartzeko prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan, denon arduratzat hartzea haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera horiek izanen duten garapenari garrantzia ematea, garapen horretan parte
|
hartzeko
prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
Nafarroako ereduko haurrek
|
hartu
ahal dute parte bertan nagusiki. Hala ere, Arabako gaztetxoekin esperientzia pilotua egin dugu, eta asmoa daukagu Iparraldeko haurrekin batera talde misto berri bat sortzeko.
|
|
|
Hizkuntza bat ikasteko modurik eraginkorrena hizkuntza hori erabiltzea da. Hitz eginez ikasi egiten da, eta erraztasuna
|
hartzean
hizkuntza hori erabiltzeko joera areagotzen da.
|
|
|
— Esaerak: atsotitzak, esaldia osatzea, hitzak eta definizioak lotzea, hitz gakoak
|
hartuta
denon artean ipuina sortzea, bi irudiren arteko erlazioa azaltzea, edota Teleberria antzeztea.
|
|
|
urtarrilean, otsailan, martxoan, apirilan, uztailean, abuztuan, irailean eta urrian. Izen ematearen arabera, 599 haurrek
|
hartu
du parte Euskaraz Kilika egitasmoan, 2021ean baino 135 gehiagok. Txandarik arrakastatsuena udaberrikoa izan da, ezbairik gabe.
|
|
|
Uste dugu KILIKA egitasmoa ezezaguna izatetik nolabaiteko ospea
|
hartzera
pasa dela. Esanguratsua iruditzen zaigu% 30ak baino gehiagok errepikatzen dutela ondorioztatzea.
|
|
|
Euskaraz kilika: Nafarroako gaztetxoen ahozko jarduna lantzeko baliabidea artean euskarazko harremana sortu eta sustatzeko ekimen arrakastatsua izaten ari dela pantailaren bidezkoa, are gehiago kontuan
|
hartuta
pantailen eskaintza euskarazkoa oso eskasa dela haur eta gazteen aisialdiari dagokionez.
|
|
|
Datuak eskualdeka aztertuta, Iruñea Iruñerriko haurrak dira berriro ere 2022 urtean gehien parte
|
hartu
dutenak Kilika egitasmoan(% 52). Bestalde, bertako populazio dentsitatea kontuan hartuz gero, oso deigarria da berriro ere Lizarraldean Euskaraz Kilikak izan duen harrera arrakastatsua.
|
|
|
Datuak eskualdeka aztertuta, Iruñea Iruñerriko haurrak dira berriro ere 2022 urtean gehien parte hartu dutenak Kilika egitasmoan(% 52). Bestalde, bertako populazio dentsitatea kontuan
|
hartuz
gero, oso deigarria da berriro ere Lizarraldean Euskaraz Kilikak izan duen harrera arrakastatsua. Arrakasta, hein handi batean, guraso elkarteen eta Euskara Zerbitzuaren arteko koordinazioari esker izan dela uste dugu.
|
|
|
Sakanan ere emaitza ona izan du joan zen urteko datuekin alderatuta, batez ere Altsasun eta Olatzagutian. Kontuan
|
hartuta
gainera Sakanako herri erdaldunenak izanen direla ziurrenik, pentsatzen dugu eskolako irakasleek izan duten inplikazioa izan dela gakoa kasu honetan. Beste aldean berriz Zangozaldea, Aranguren, Malerreka eta Esteribar egonen lirateke, aurten izen emate gutxiagorekin.
|
|
|
Parte
|
hartzea
eskualdeka
|
|
|
Parte
|
hartu
aurretik egiten al zenuen euskaraz patioan, parkean... zure lagunekin? (galdera hau bigarren txandatik aurrera egiten genuen)
|
|
|
Erabilera parte
|
hartu
aurretik
|
|
|
" Inoiz ere ez" erantzunean alde handia dago: 24 puntutan murrizten da Kilikan parte
|
hartu
ondoren. " Batzuetan" erantzunean portzentajea 19 puntutan igotzen da Kilikan parte hartu ondoren.
|
|
|
24 puntutan murrizten da Kilikan parte hartu ondoren. " Batzuetan" erantzunean portzentajea 19 puntutan igotzen da Kilikan parte
|
hartu
ondoren. " Ia beti" eta" beti" erantzunak gehituta, antzeko emaitza jasotzen dugu, bi puntutan igo, alegia.
|
|
|
Parte
|
hartu
du proposatutako ekintzetan?
|
|
|
Ekintzan parte
|
hartzea
euskararen erabileraren adierazlea da, gehienek(% 94) dezente eta asko parte hartzen dutela adierazi digute.
|
|
|
Parte
|
hartu
du ekintzetan?
|
|
|
Berriro parte
|
hartzera
animatuko zenuke zure semea edo alaba?
|
|
|
Egia esateko, oso pozik gaude Euskaraz Kilikak emandako emaitzekin. Doakoa izanik, haurrek eta gurasoek serio
|
hartuko
ez ote zuten beldur ginen, baina errealitatea izan da oso ume gutxik utzi duela ekintza eta talde guztiak mantendu direla.
|
|
|
Bestalde, partaide kopurua igo da: 140 haur gehiagok
|
hartu
du parte 2022an.
|
|
|
Eskaintzaren eta programaren ezagutza dezente zabaldu da, Nafarroako hegoalderantz Erriberan eta Tafallaldean parte
|
hartzea
igo da (hau da, Euskararen Legearen arabera, zona ez euskaldunean). Gainera, Nafarroako ereduko haurrei zuzendutako egitasmoa izan arren, Arabako Mendialdeko hiru ikaslek egitasmoan parte hartu dute, hango euskara zerbitzua tarteko.
|
|
|
Eskaintzaren eta programaren ezagutza dezente zabaldu da, Nafarroako hegoalderantz Erriberan eta Tafallaldean parte hartzea igo da (hau da, Euskararen Legearen arabera, zona ez euskaldunean). Gainera, Nafarroako ereduko haurrei zuzendutako egitasmoa izan arren, Arabako Mendialdeko hiru ikaslek egitasmoan parte
|
hartu
dute, hango euskara zerbitzua tarteko.
|
|
|
Honek esan nahi du partaideen% 55ek errepikatzen duela! Beraz, Kilikarekiko atxikipena handia dela esan genezake, haur askok txanda bat baino gehiagotan
|
hartu
baitute parte. Badira bi haur zortzi txandatan izena eman dutenak!
|
|
|
Hirugarrena, elkarlana eta
|
hartu
emana. Kilika sortu da euskara teknikarien hausnarketari, ideiei eta laguntzari esker, EBETEren eskuzabaltasunari eta haiekin jasotako formazioari esker, begiraleen ideia sortzaileei eta proposamenei esker.
|
|
|
Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza komunitateari, baita herriari berari ere. Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian
|
hartu
duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena. Zintzoki eta ausardiaz begiratzen badiogu, aztarna asko ematen ahal dizkigu egungo egoera zein den ikusteko.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere
|
hartuko
duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira.
|
|
|
Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak
|
hartuko
ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz dakiten eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak ere euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia
|
hartzearekin
joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
genuke herri normala izatea, eta beste nazio batzuek egiten duten moduan gure hizkuntza erakutsi ahal izatea modu normalizatu eta" apolitiko" batean, euskarak errealitate soziopolitiko espezifikoa ez balu bezala, egoera dramatikoa duela aintzat
|
hartu
behar ez balitz bezala, hori guztia hala dela esplizituki esatea beharrezkoa ez balitz bezala, euskararen errealitate soziolinguistikoa euskal populuaren historia tamalgarriari loturik azaldu behar ez balitz bezala. Baina ezin da.
|
|
|
Iruñerrian euskaraz ikasteak gero eta antza handiagoa du frantses kolegio batean ikastearekin, esaterako. Eremu akademikoarekin lotzen dute, eta horrek gazteengan sortzen duen higuina kontuan
|
hartuta
, gainera, euskara galtzaile ateratzen da, oso galtzaile atera ere. Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez dagoelako halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen.
|
|
|
Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar
|
hartu
direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Deskubrimendu horrek eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera. Irakasleak horrelakorik lortzen badu, umeak etxeraino eramango du poz hori, eta aitaren edo amaren esku bateko hatzak
|
harturik
, kantatzen hasiko da irakasleari ikasi dion lelo xumea:
|
|
|
Populazioaren gehiengoa erdaldun hutsa izanik ere, euskaldunen kopurua gero eta handiagoa dela, ez hain nabarmenki, halere, adierazten digute inkestek; baina, aldi berean, euskaldun askorengan erdarak gero eta toki handiagoa
|
hartzen
duela ahozko harreman formaletan zein informaletan. Euskaldunen kopurua hazten ari da neurri handi batean helduen euskalduntzeari eta, bereziki, haurren irakaskuntzari esker, eta, horregatik, adin tarte gazteenak dira euskaldunenak ehunekotan.
|
|
|
euskaldun gehienak gune soziolinguistiko erdaldunetan bizi dira. Euskaldunek elkarren artean
|
hartu
emanak izateko duten sarea oso ahula da, hortaz. Nafarroa Garaian euskaldun gehien duen eremua eremu mistoa da, Iruñerria.
|
|
|
Euskaldunek elkarren artean
|
hartu
emanak izateko duten sarea oso ahula, indargabea bada, eta gaur, gizartean, haurrak eskolatik atera orduko beste ekintza batzuetara eramaten baditugu, elkarrekin jostatzeko aukerarik gabe uzten ditugula askotan, bestelako jardun antolatu horietan nola aritzen dira. Euskarazko eskaintzarik ba al dute?
|
|
|
Euskararen ahozko erabileran haizea gehienetan kontra dugu, jakin badakigu inertzia kontra dugula, baina, eta horregatik, bederen, haur eta gaztetxoen ahozko komunikazio gaitasuna haizea alde samar dugun espazio eta denboretan lantzeko asmo sendoa
|
hartzeko
proposamena da hau.
|
|
|
Larringan, L. M. & Idiazabal, I. (2008). " Ahozko hizkuntzari antza
|
hartzeko
hiru gogoeta", in Euskalgintza XXI. mendeari buruz XV. biltzarra: Hizkuntza gaiak, 29
|
|
|
Behar dugun tresna zorrotza hizkuntza da, jakina, ahozko hizkuntza baliabideak, zehazki, gizarte harremanak eraikitzeko
|
hartu
eman gehien gehienak ahozkotasunean oinarritzen direlako1 Beraz, adierazkortasuna, umorea, ironia, esaerak, metaforak, hitz jolasak eta abar komunikazioren arrakastarako, hau da, gure sare pertsonaletan nor izateko lanabesak dira. Joxerra Garziak honela dio diskurtsoaren formulazio egokia lantzeko azalpen mamitsuan:
|
|
|
5 1991n ez bezala, gaur egun ezinbestekoa da sare sozialak kontuan
|
hartzea
hiztunen harremanak aztertzerakoan. 2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoak honako datuak eman zituen sare sozialetako erabilerari buruz (euskararen eremu osoa):
|
|
|
Prozesu hauek nahiko automatikoak direnez, kontrako norabidean joan ahal izateko, prozesuok ikusarazi behar dira, egiten dugunaz kontziente izan gaitezen eta automatismoaren kontra egiteko motibazioa bil dezagun7 Izan ere, harrera eta ekoizpenaren arteko komunikazio ekonomia unibertsala dela kontuan
|
hartu
behar da (Mackey, 1994: 87):
|
|
|
8 Soziolinguistika Eskuliburuaren definizioa: " Erregistroa da solaskideen arteko harremanak, haien asmoak, gaiak, formaltasun maila eta egoera definitzen duten beste hainbat faktore kontuan
|
hartuta
erabiltzen den hizkuntza aldaera. Testuingurura egokitutako hizkera.
|
|
|
Horrela, bada, erabilera ohiturak eraldatu nahi izanez gero, hiztunaren erreferentzia taldeetan gertatzen diren elkarrekintzak, botere harremanak eta kategorizazioak aztertu eta kontuan
|
hartu
dira, ahaztu gabe, edozein talde hizkuntza komunitatearen eta gizarte osoaren diskurtso, aurreiritzi eta gizarte irudikapenen testuinguruan kokatzen dela.
|
|
|
3 Ondorioak eta esku
|
hartzeko
proposamenak
|
|
|
Komunikazio arauek eta hizkuntza atxikimendua eraikitzeko baldintzek adin guztietako hiztunei eragin arren, azken atal honetako ondorioak eta esku
|
hartzeko
proposamenak gazteen testuinguruan kokatuko ditut.
|
|
|
Gaitasun erlatiboek erdararen alde egiten dutenean esku
|
hartu
nahi badugu, hainbat bidetatik batera lan egin dugu:
|
|
|
• Espazio seguruak16 sortu behar dira esperientzia txarrek jabekuntza prozesua oztopa ez dezaten eta, gazteen kasuan bereziki, akatsak ikaste prozesuaren partetzat
|
hartu
eta hala ikusarazi behar dira. Garrantzitsua da, halaber, hiztun tipologia guztiei sinesgarritasuna eta zilegitasuna ematea
|
|
|
— Ahozko gaitasun linguistikoa hobetzearekin batera, hiztunaren eta hiztun komunitatearen testuinguru soziolinguistikoa ulertzea jokabide diglosiko naturalizatuak aldatzeko abiapuntua izan daiteke. Askotako esku
|
hartzeak
bidera daitezke. Hona adibide pare bat:
|
|
|
Olasagarre, Y., Ramos, R. eta Vilches, C. (2019). DBH ko ikasleen hizkuntza atxikimendua hobetzeko ikerketa eta esku
|
hartzea
. Iruñea:
|
|
|
Argitalpen elektronikoa: / asset_ publisher/ JONi5m8mCym2/ content/ dbh ko ikasleen hizkuntza atxikimendua hobetzeko ikerketa eta esku
|
hartzea
|
|
|
Sanginés Sáiz, G. eta Suay i Lerma, F. (2008). " Hizkuntza mendetasuna aztertzeko eta egoera horretan esku
|
hartzeko
eredu bat". Bat Soziolinguistika Aldizkaria, 69:
|
|
|
Datozen orriotan aztergarri izango ditu irakurleak proposamen horren bidez azpimarratu nahi diren alderdiak. Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat
|
hartuta
aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide horiek zein mugarri aintzat hartuta egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei emandako tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi hau aintzat hartuta jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Datozen orriotan aztergarri izango ditu irakurleak proposamen horren bidez azpimarratu nahi diren alderdiak. Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat hartuta aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide horiek zein mugarri aintzat
|
hartuta
egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei emandako tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi hau aintzat hartuta jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat hartuta aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide horiek zein mugarri aintzat hartuta egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei emandako tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi hau aintzat
|
hartuta
jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Aldaketa handiak bizi ditu euskal gizarteak. Euskararekiko atxikimenduak eta kontzientziak behera egin du, euskararekiko erlaxazioa nabari da gizartean, eta, zoritxarrez, ohikoak bihurtzen ari dira euskararen kontra
|
hartzen
diren erabakiak, dela Bidasoa ibaiaren alde batean, dela bestean.
|
|
|
Aipatu erakundeak 2022ko otsailean argitaratu zuen Txosten Exekutiboaren arabera, EAEn Bigarren Hezkuntzan ikasten ari diren ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna behera egiten ari da urtetik urtera. Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza
|
hartzen
ditu aintzat azterketa egiteko. Hizkuntza trebetasun horiek ezinbestekoak dira gure curriculumetan jasota ditugun konpetentziak eta irteera profilak lortzeko, eta, zer esanik ez, gure ikasleek gizartean eraginkortasunez parte hartzea nahi badugu.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza hartzen ditu aintzat azterketa egiteko. Hizkuntza trebetasun horiek ezinbestekoak dira gure curriculumetan jasota ditugun konpetentziak eta irteera profilak lortzeko, eta, zer esanik ez, gure ikasleek gizartean eraginkortasunez parte
|
hartzea
nahi badugu.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte
|
hartzeko
ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Hizkera aseptikoa, inpertsonala izaten da, gertakizunekin halako distantzia
|
hartzen
duena, objektibotasun bila edo. Hizkera mota hori, bistan da, aski neutroa eta gatz gabekoa da.
|
|
|
Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da: igorleak
|
hartu
beharreko jarrerari, xede taldearen ezaugarriei, komunikazio helburuari eta baliatu beharreko testu generoaren ezaugarriei erreparatu behar zaie. Aipatutako alderdiok aintzat hartuta hasiko da igorlea, ondoren, diskurtsoa antolatzen eta gauzatzen.
|
|
|
igorleak hartu beharreko jarrerari, xede taldearen ezaugarriei, komunikazio helburuari eta baliatu beharreko testu generoaren ezaugarriei erreparatu behar zaie. Aipatutako alderdiok aintzat
|
hartuta
hasiko da igorlea, ondoren, diskurtsoa antolatzen eta gauzatzen.
|
|
|
Bertan azpimarratuta dago guztiok garela hizkuntza irakasle, bai hezkuntza arautuan jarduten dugun hezitzaileak, bai eremu ez formalean aritzen direnak. Hizkuntzaren dimentsioak hezkuntzaren ekitatean eta kalitatean duen eragina kontuan
|
hartzea
nahitaezkoa zaigu, 2 atalean bistaratu dugun egoera irauli nahi badugu, bederen. Hizkuntza irakasle gara, gure ikasgaia edota espezialitatea edozein dela ere, eta, baldin eta gure ikasleen hezkuntza ibilbidean eraginkortasunez aritu nahi badugu, ezinbestean izan dugu hizkuntza irakasle.
|
|
|
Euskaraz aritzeko eta euskara erabiltzeko ahalik eta aukera gehien eman behar dizkio ikasleari, harentzat esanguratsu, gozagarri eta erakargarri izango zaizkion egoerak diseinatuz. Gaztelania eta frantsesa bigarren hizkuntza izango dira, eta erabilera formala lantzeko baliatuko dira; ingelesak, aldiz, lingua franca izaera izango du, eta ez da kultura anglofonoaren osagairik aintzat
|
hartuko
. Horrela jokatzeak hizkuntzetako curriculumak, eta, ondorioz, gainerako jakintza arloetakoak, era bateratuan landu beharra dakar.
|
|
|
4.2 Ekintzara Bideratutako Ikuspegia xxi. mendeko pertsonek xxi. mendeko gizartean ikuspegi kritikoz jokatzea eta parte
|
hartzea
nahi baldin badugu, eta parte hartze hori euskaraz behar besteko kalitatez egitea nahi baldin badugu, irizpide jakin batzuen arabera elkarlanean eta modu bateratuan arituz jokatu du eskolak ere. Horrek metodologiak bateratzera, edota irizpideak bateratuta lan egitea eskatzen du.
|
|
|
Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan
|
hartzen
duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere. Helburu hori lortzeko bidean, hizkuntzak eraginkortasun handiagoz aritzeko modua emango lioke
|
|
|
Irakurtzen eta idazten jakitetik, ezagutzak erabiltzera, transferitzera eta bizitzako egoeretan aplikatzera igaro gara: arazoak konponduz eta erabakiak
|
hartzeko
prozesuetan eraginez, irakasgaiaren gaitasunaren ezinbesteko zatitzat hartzen da. Horrek jakintza arloen arteko loturak agerian jartzera garamatza.
|
|
|
Irakurtzen eta idazten jakitetik, ezagutzak erabiltzera, transferitzera eta bizitzako egoeretan aplikatzera igaro gara: arazoak konponduz eta erabakiak hartzeko prozesuetan eraginez, irakasgaiaren gaitasunaren ezinbesteko zatitzat
|
hartzen
da. Horrek jakintza arloen arteko loturak agerian jartzera garamatza.
|
|
|
Ekintzara Bideratutako Ikuspegia aintzat
|
hartuta
, ikasgeletako hormak lausotzen diren heinean, jakintza arloak ohiko ezagutza komunitateen pareko izango dira. Praktika komunitateek ezagutza eraikitzeko, partekatzeko eta zabaltzeko dituzten egiteko moduak izan dira kontuan, eta, zeregin horretan, hizkuntzak berariazko garrantzia hartzen du; izan ere, praktika komunitatea edozein dela ere, elkarreraginean arituz gero sortutako testuen bidez eraikitzen, partekatzen eta zabaltzen baita ezagutza gizartean.
|
|
|
Azter ditzagun, beraz, diziplina edozein izanda ere, irakasle taldeak, bere jardun didaktikoa diseinatzerakoan, aintzat
|
hartu
beharreko zeharkako alderdiak:
|
|
|
Testuinguruan jarritako egoerak ebazteko bidean, informazioa ikuspegi kritikoz aztertzen erakutsi behar zaie ikasleei: informazioaren benetakotasuna eta fidagarritasuna aztertzen eta ebaluatzen trebatu behar ditugu (berariaz landu beharreko alderdia dugu azken hori, egun eskura dugun gehiegizko informazioa kontuan
|
hartuz
gero), horretarako, ulermen sakonagora iristeko bitartekoak landuz (informazioa eta iritzia bereizten, helburu jakin baten arabera informazioa eskuratzen, testuak edota irudikapen grafikoak edo sinbolikoak interpretatzen trebatzea, esaterako). Betiere ekoizpen jakin bati begira jorratu beharreko alderdiak lirateke, ulermena eta ekoizpena txanpon beraren aurkia eta ifrentzua direla aintzat hartuta.
|
|
|
informazioaren benetakotasuna eta fidagarritasuna aztertzen eta ebaluatzen trebatu behar ditugu (berariaz landu beharreko alderdia dugu azken hori, egun eskura dugun gehiegizko informazioa kontuan hartuz gero), horretarako, ulermen sakonagora iristeko bitartekoak landuz (informazioa eta iritzia bereizten, helburu jakin baten arabera informazioa eskuratzen, testuak edota irudikapen grafikoak edo sinbolikoak interpretatzen trebatzea, esaterako). Betiere ekoizpen jakin bati begira jorratu beharreko alderdiak lirateke, ulermena eta ekoizpena txanpon beraren aurkia eta ifrentzua direla aintzat
|
hartuta
.
|
|
|
Informazioa (eta, beraz, ezagutza) teoria eraikuntza edo konstruktu soziala den heinean, elkarreraginean negoziatutakoa eta eraikitakoa da, eta ikasleak ere elkarreraginean partekatuz bere egiten du. Ekintzara bideratutako elkarreragina (Piccardo & North, 2022) kontuan
|
hartzean
, norbanakotik sozialera egiten da jauzi, esanahi indibidualetik kolektibora pasatzen da; arestian aipatu dugun adimen kolektiboaren eraikuntzara, hain zuzen.
|
|
|
Egoerak eta haien ezaugarriak zehaztu berri ditugu goiko atalean. Esandakoa kontuan hartuta, diziplina edota jakintza arloa edozein dela ere, egoera guztiek helburu jakin bati erantzuteko zeregin bakarra izango dute, eta egoera horretan parte
|
hartuko
duten igorle eta hartzaileak izango ditugu. Finean, ikasleak bizitzako eremu pertsonalari, akademikoari edo publikoari dagokion egoera bati aurre egin dio.
|
|
|
Finean, ikasleak bizitzako eremu pertsonalari, akademikoari edo publikoari dagokion egoera bati aurre egin dio. Lan horretan eraginkortasun handiagoz aritzeko, azken ekoizpenetan ekintza komunikatiboaren testuinguruko aldagaiak aintzat
|
hartzeko
hautua egin dugu. Egoeren zenbait ezaugarrik bat egiten du J. P. Bronckarten ikuspegi soziodiskurtsiboarekin, eta Ikastolen Hizkuntz Proiektua liburuan ere aipamen zuzena egin zaio ikuspegi horri (Ikastolen Hizkuntz Proiektua, 73 or.):
|
|
|
Ildo horretatik, ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko ezinbestean testuak ekoiztu behar ditugula aintzat
|
hartuta
, bizitzako eremu eta egoera desberdinetan erabili ohi diren testuak ekoizten trebatu behar ditugu ikasleak.
|
|
|
Testuen bidez, hizkuntza ekintzen bidez, jarduten dugu gizartean, eta, testuinguruaren arabera, itxura bat edo beste (hau da, testu genero bat edo beste) baliatuz sortzen ditugu testu horiek12 Ondorioz, hezkuntzaren egitekoa izango da, ikasleen hizkuntza errepertorioa aberaste aldera, bizitzako askotariko eremutan helburu desberdinak lortzeko baliatzen diren testu generoak aintzat
|
hartzea
, eta genero horiek baliatzeko egoera esanguratsuak diseinatzea. Ildo horretatik, nahitaezkoa da ikasleek diziplina edota jakintza arlo bakoitzak ezagutza partekatzeko baliatzen dituen testu generoak ezagutzea eta maneiatzen trebatzea:
|
|
|
12" Testu genero bat komunikazioak
|
hartzen
duen forma da, gizarte testuinguru jakin batean eta komunikazio komunitate jakin batean" (geuk itzulia). Beacco, J C.; Byram, M.; Cavalli, M.; Coste, D.; Egli Cuenat, M.; Goullier, F.; Panthier, J. (2016).
|
|
|
Hizkuntza ekintzak gauzatuz jarduten dugu gizartean, ekintza komunikatiboen bidez, eta, azken horiek testuetan hezurmamitzen direla eta edozein jakintza arloren edo diziplinaren ezagutza testuetan gauzatzen dela kontuan
|
hartuta
, Bronckarten testuaren barne arkitekturak aukera ematen digu gizartean ohikoak ditugun testuak aztertzeko edo ekoizteko, eta hizkuntzen eta gainerako ikasgaien arteko zeharkako alderdiei erreparatzeko lanean urratsak egiten jarraitzeko.
|
|
|
Lehenengo geruzak, azpiegitura orokorra izena duenak, testuen mailarik sakonenera garamatza; erabaki handiak
|
hartzen
diren mailara, hain zuzen ere. Igorleak, geruza honetan, ekintza komunikatiboari erantzuteko testu generoa hautatu ondoren, plan orokorra eraikitzeari ekiten dio.
|
|
|
Arestian aipatu dugu praktika komunitate bakoitzak ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko lanean egiteko modu desberdinak dituela. Beraz, aintzat
|
hartu
da, praktika komunitate horiek nola baliatzen dituzten Bronckarten testuen barne arkitekturari dagozkion geruzetako alderdiak. Horretarako, jakintza arlo horietako testuen irakurketa egitea komeni da, Bronckarten testu arkitekturaren geruzak kontuan hartuta.
|
|
|
Beraz, aintzat hartu da, praktika komunitate horiek nola baliatzen dituzten Bronckarten testuen barne arkitekturari dagozkion geruzetako alderdiak. Horretarako, jakintza arlo horietako testuen irakurketa egitea komeni da, Bronckarten testu arkitekturaren geruzak kontuan
|
hartuta
.
|
|
|
Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat
|
hartuko
ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez.
|
|
|
Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri
|
hartuta
, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez. Era berean, berdinen arteko lanketari ere ezarriko dizkiogu hizkuntza helburuak.
|
|
|
Euskaraz eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez aritzeko gai izango diren ikasleak trebatzea dugu helburu, euskal kultura bere adierarik zabalena oinarri
|
hartuta
heziz, eta euskal kultura aberasteko lanean eragile direla eta izango direla gogoan hartuz.
|
|
|
Euskaraz eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez aritzeko gai izango diren ikasleak trebatzea dugu helburu, euskal kultura bere adierarik zabalena oinarri hartuta heziz, eta euskal kultura aberasteko lanean eragile direla eta izango direla gogoan
|
hartuz
.
|
|
|
Ildo horretatik, Xabier Aizpuruak14 ere argi adierazi du, DBHko ikasleek gabeziak dituztela euren testuingurua soziolinguistikako ezagutzen bidez interpretatzeko. Hortaz, gizartean euskarak duen presentzia eta pertzepzioa aintzat
|
hartuta
lan egitea dagokigu euskal hezkuntza sisteman lanean dihardugunoi.
|
|
|
Artikulu honetan jorratutako ikuspegiak irakaslearen egiteko moduetan aldaketak dakartzala adierazi dugu. Hizkuntzetako irakasleek eta gainerako diziplinetako irakasleek gizartean ohikoak diren praktika komunitateetako egiteko moduak kontuan
|
hartuta
eta elkarlanean arituz jokatu behar dugu gure eguneroko jarduna planifikatzeko garaian. Jakintza arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu hartuta aritu genuke.
|
|
|
Hizkuntzetako irakasleek eta gainerako diziplinetako irakasleek gizartean ohikoak diren praktika komunitateetako egiteko moduak kontuan hartuta eta elkarlanean arituz jokatu behar dugu gure eguneroko jarduna planifikatzeko garaian. Jakintza arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu
|
hartuta
aritu genuke. Irakasleok gara praktika komunitate horietako ordezkari, eta gure zeregin nagusia da, ezagutza komunitate horietan baliatzen diren egiteko moduetan ikasleak trebatzea, dela testuak interpretatzen eta ekoizten, dela praktika horiekin lotutako beste zenbait jarduera egiten.
|
|
|
Ikaslearentzat esanguratsuak diren egoerak abiapuntu dituzten eta ekintza sozialera eta hizkuntzaren erabilerak ekintza sozial horri egiten dion ekarpena aintzat hartzen duten proposamen didaktikoak diseinatuko ditu: euskal kulturaren dimentsioa bere osotasunean
|
hartzen
duten egoerak, erantzun konplexua dutenak, eta, hizkuntza helburuak berariaz landuz, eraginkortasun handiagoz aritzeko aukera ematen duten egoerak.
|
|
|
Garrantzitsua da azpimarratzea aisialdiko eta denbora libreko euskarazko eskaintza, hizkuntzaren praktikaz gain, euskararen inguruan gozatzeko guneak sortzeko modu bat ere badela. Hori bereziki garrantzitsua da gazte askok euskara eskola hizkuntzatzat
|
hartzen
duten testuinguruan, eta ez komunikatzeko, bizitzeko, jolasteko eta gozatzeko hizkuntza gisa. Euskaraz aisialdirako guneak sortzea pertzepzio hori aldatzeko modu eraginkorra izan daiteke, eta gazteak eroso eta seguru senti daitezke euskaraz hitz egitean eskola testuingurutik kanpo.
|
|
|
Cummins en (2002) bereizketa aintzat
|
hartuta
ahozko komunikazio gaitasuna aletzen saiatzen baldin bagara, hizkuntzaren gaitasuna bi trebetasun nagusitan banatuta dago: batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK).
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan
|
hartuta
pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihetsezina dela ondoriozta daiteke.
|
|
|
Gure aldetik hor ikerketarako eskain dezakegun baliabide bakarra praktikatik etor daiteke, praktika neurtua eta gaur egun eskura ditugun oinarri teorikoetan sostengatua. Gure nahia, curriculumeko oinarriak eta testu generoak kontuan
|
hartuta
, da horretarako lagungarria izan daitekeen hurbilpen bat gutxienez eskaintzea ikasmaila bakoitzeko sekuentziak diseinatu eta gelaratzeko. Ahozkoaren lanketa sistematiko eta planifikatua egiten badugu, progresio bat zehaztetik gertuago egonen gara, eta progresio horren zehaztapenen adibide eta ereduak partekatzeko moduan.
|
|
|
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzean ikasleen irteera profilak zein izan behar duen zehazte aldera, zenbait kontu argitu genituzke, bereziki, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunean ikasleek erdietsi behar duten gaitasun mailari dagokionez. Gehienon buruetan bueltaka dabilen Europako Markoa kontuan
|
hartuta
, B2 maila3 erdietsi lukete ereduko ikasleek euskara hizkuntzan. Hori da buruan darabilgun konstruktoa.
|