|
2006
|
|
|
Esanak esan geureari hel diezaiogun, euskara, Zentsuak eta Udal Erroldak. Jakina da 1981 urtean aurrenen, 1986an
|
gero
eta 1991n atzenen Euskal Herriko zenbait lurraldetan euskarari buruzko hainbait itaun edo galdera egin izan direla. Euskal Autonomi Elkartean 1981ean euskararen ezaguerari buruzko 4 item sartu ziren, ulermena, mintzamena, irakurmena eta idazmenari buruzkoak hain zuzen ere.
|
|
|
Sailkapen hau erabili ohi da aurreneko hiztunen bilakaera aztertzeko. Hots euskaldun alfabetatuen artean zenbat jatorrizko euskaldun dagoen zehazturik,
|
gero
euskararen aurrerapenak edo galerak izaten diren jakiteko. Mota honetako azterketak lehen aipatutako Soziolinguistikazko Mapan egiten dira.
|
|
|
" Euskaldunak batez beste
|
gero
eta gazteagoak izatea zantzu positibo bezala ulertu behar dugu" udalerriak, galera galgatua/ etengabea,... Gure ustetan arlo horretan erabili ohi diren sailkapen guztiei izaera politikoa datxikie, sailkapen guzti horien funtsa hizkuntz politikaren ihardueran baitatza.
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak
|
gero
eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat hartu behar dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
|
|
Oro har euskaldunak
|
gero
eta gehiago, gero eta gazteago eta gero eta goiztiarrago elebiduntzen diren hiztunak dira. Jatorrizko hizkuntzaren arabera erraz antzeman daiteke aldibereko elebidunak izateko joera.
|
|
|
Oro har euskaldunak gero eta gehiago,
|
gero
eta gazteago eta gero eta goiztiarrago elebiduntzen diren hiztunak dira. Jatorrizko hizkuntzaren arabera erraz antzeman daiteke aldibereko elebidunak izateko joera.
|
|
|
Oro har euskaldunak gero eta gehiago, gero eta gazteago eta
|
gero
eta goiztiarrago elebiduntzen diren hiztunak dira. Jatorrizko hizkuntzaren arabera erraz antzeman daiteke aldibereko elebidunak izateko joera.
|
|
2007
|
|
|
Batetik, gauden datetan gaudelako (KORRIKA 15 gain gainean dugu eta hori geure jarduera osoa baldintzatzen duen gaia da), eta bestetik, idazle kaskarra naizen neurrian, zail egiten zaidalako holakoetan sartzea.
|
Gero
, hobeto pentsatuz eta gaiaren garrantzia ikusita, erabaki nuen merezi zuela gure aldetik esfortzu berezi bat egitea, hori merezi duelako HEA gaitzat hartzen duen monografiko batek, BAT aldizkariak duen prestigioa izanda. Hori dela eta, sartu naiz kontu honetan.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta
|
gero
, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Beraz, argi dago oraindik ere lan handia dugula egiteko, euskarak aurrera egingo badu ezinbestekoa da urratsak ematea erabileran. Ikasle heldu batek euskara ikasten egiten duen esfortzua oso handia da,
|
gero
erabilera ezagatik ikasi duen hori galtzen badu, eta handik eta urte batzuetara euskaltegira hurbildu behar badu.
|
|
|
Beraz, argi dago oraindik ere lan handia dugula egiteko, euskarak aurrera egingo badu ezinbestekoa da urratsak ematea erabileran. Ikasle heldu batek euskara ikasten egiten duen esfortzua oso handia da,
|
gero
erabilera ezagatik ikasi duen hori galtzen badu, eta handik eta urte batzuetara euskaltegira hurbildu behar badu.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina
|
gero
bertan behera utzi dute ikas prozesua. Honetaz guztiaz hausnartu beharra daukagu.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina
|
gero
bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Ikasle kopuruaren bilakaerak, ordea, beste modu batzuk bururatzera behartu izan gaitu. Esaterako, eskualdeetako kasuan taldeak osatzeko zailtasunak
|
gero
eta handiagoak dira. Alde batetik, Nafarroako Gobernuak ematen dizkigun dirulaguntza eskasek baliabideak optimizatzera behartu gaitu ezinbestean.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari
|
gero
eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak.
|
|
|
Eskualdeetako kasuan taldeak osatzeko zailtasunak
|
gero
eta handiagoak dira. Alde batetik, Nafarroako Gobernuak ematen dizkigun dirulaguntza eskasek baliabideak optimizatzera behartu gaitu ezinbestean.
|
|
|
Dena dela joerak ere aldatzen ari dira jendartea aldatzen ari den moduan.
|
Gero
eta mugikortasunerako joera gehiago dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela. Joerak joera, urte batetik bestera oraindik ere aldaketa handiak dira, herri batean urte batean euskara taldea egon baina hurrengo urtean taldea osatzeko jende nahikorik ez, eta halakoak maiz errepikatzen baitira.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari
|
gero
eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak. Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da.
|
|
|
Auzi hau
|
gero
eta nabarmenagoa da Vascuencearen legeak ezarritako eremuez mintzo bagara. Iruñetik iparralderako eskualdeetan euskarak izaten ahal du onarpen eskas bat instituzioen aldetik, eta, are gehiaHelduen euskalduntzealfabetatzean gertatu den bilakaerak bultzatuta asko kostatzen zaio ikasleari bere ingurutik kanpora ateratzea euskara ikastera.
|
|
|
Euskara ikastea motibazio handiz egin beharreko lana da. Eremu horietan lan egitea
|
gero
eta konplexuagoa da. Konplexua da taldeak osatzeko nahiko ikasle izatea, konplexua da eskolak emateko jendea topatzea, konplexua da ikasleak nahiko ordu emateko prest egotea, euskaltegian denbora epe arrazoizko batean euskara ikasteko.
|
|
|
EUSKALDUNTZEKO JENDE ASKO BAINA EUSKALTEGIAN
|
GERO
ETA GUTXIAGO
|
|
|
Azken urteetan Nafarroan helduen euskalduntzean beherako joera dugu,
|
gero
eta ikasle gutxiago dugu. Milaka eta milaka erdaldun huts izanik nola liteke jende gehiago ez etortzea euskara ikastera?
|
|
|
Azken urteetan Nafarroan helduen euskalduntzean beherako joera dugu,
|
gero
eta ikasle gutxiago dugu.
|
|
|
Eta ikasten dutenak zenbat dira? Eta
|
gero
erabiltzen dute. Euskaraz aritzen ote dira?
|
|
|
Azken urteetan, agintarien aldetik HEAren garrantzia estrategikoa
|
gero
eta onartuagoa dela erran daiteke. Herriko etxe nahiz Departamenduko langileei lan denboran euskara ikasteko parada eskainia izan zitzaien eta 2006ko hondarrean lehen aldikoz Iparraldean, erakunde publikoek, Euskararen Erakunde Publikoan bildurik, plazaratu duten hizkuntza politika egitasmoan HEA alorrari bere leku osoa aitortzen diote.
|
|
|
Azken urteetan, agintarien aldetik HEAren garrantzia estrategikoa
|
gero
eta onartuagoa dela erran daiteke. Herriko etxe nahiz
|
|
|
Irabazitako hiztun horiek eskola eta HEAri zor zaizkie. Adinari so eginez
|
gero
, ondoriozta daiteke 2000 inguru euskaldun oso eta 7500 inguIparraldean euskaldun kopuruari buruz datu zehatzak eskas ditugu.
|
|
|
Horrela, 1609 irakasle aritu dira, batez beste, azken bederatzi ikasturtetan. Euskara irakasleria aski talde egonkorra da,
|
gero
eta esperientzia handiagokoa. Ulertzekoa denez, euskaltegietan lehenengo aldiz irakasten hasten direnak oso gutxi dira orain dela 15 urte hasten ziren irakasle andana haiekin alderatuta.
|
|
|
Asko dira" bigarren karrerak" ikasten ari direnak baita graduondoko ikasketa osagarriak burutzen ari direnak ere. Izan ere,
|
gero
eta zailagoa da aurkitzen irakasleren bat inoiz formazio etengabearen alorreko saioren bat edo beste burutu ez duena.
|
|
|
Gaur egun ikerketa lerrotzat har genezakeen azterlan bilduma
|
gero
eta naroagoa ari da osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz ari gara.
|
|
|
• Metodologiari dagokionez, lan guztiak kuantitatiboak izan dira, teknika erabili da, eta, datuen analisi estatistikoa egin da
|
gero
. Batzuetan ehuneko soilak besterik ez dira eskaintzen.
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzearen gaineko ikerketen zenbatekoa eta nolakoa besoz beso etorri dira Euskal Herriko unibertsitateetan hizkuntzalaritzan, soziolinguistikan, psikologian eta pedagogian egindako urratsekin batera baita, ezbairik gabe, sektorean zuzen zuzenean partaide direnen irakasleen eta teknikarienprestaketa
|
gero
eta hobearekin.
|
|
|
Aipatzekoak ere badira 1994an Jauregik burutu zuen azterlan aitzindari baten fruituak (Jauregi, 1994). Euskara esparru formalean ikastetik giro naturalean erabiltzera dagoen jauzia kezka iturri izaki badago, jadanik, beste ikerketa lerro bat euskalduntze alfabetatzearen ikasgelak eta erabilera uztartzen dituena, baita jardunbide
|
gero
eta zabalagoa dakarrena ere: Kuadrillategi egitasmoa.
|
|
|
Kontzientzia metalinguistikoa da hizkuntzari objektu gisa begiratzeko ahalmena, funtzio komunikatiboa bazter utzita. Emaitza horrek hainbat galdera piztu zizkigun gogoan harturik
|
gero
eta ozenago entzuten dela beste inguruneetan hizkuntzaren formari erreparatzea komeni dela diotenen ahotsa; bai baitzirudien, komunikazioaren komunikazioaz, hizkuntzaren forma lantzeko ariketak zeharo zokoratu behar zirela. Pikabeak, bere aldetik, bost hilabetez iraun zuen esku hartze programa abiarazi zuen ikasleen ikas estilo eta ikas estrategiak jorratu eta ikasgelatik kanpoko erabilera ohituretan zuten eragina aztertzeko.
|
|
|
Gaur egun ikerketalerrotzat har genezakeen azterlan bilduma
|
gero
eta naroagoa ari da osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz ari gara.
|
|
|
Badira bestalde,
|
gero
eta ugariago, beste lanak: memoria, tesina, graduondoko ikasketen amaiera lan, bekaz lagundutako azterlanak etab. (HIZPEI, Euskara Diploma, Masterrak, HIZNET...).
|
|
|
Ikasleriaren tipologia, esaterako:
|
gero
eta adin altuagoa, gero eta zailtasun handiagoak egunero hainbat orduz euskara ikasten jarduteko... Eskariak hala aginduta eskaintza ere gero eta berezituagoa da:
|
|
|
Ikasleriaren tipologia, esaterako: gero eta adin altuagoa,
|
gero
eta zailtasun handiagoak egunero hainbat orduz euskara ikasten jarduteko... Eskariak hala aginduta eskaintza ere gero eta berezituagoa da:
|
|
|
gero eta adin altuagoa, gero eta zailtasun handiagoak egunero hainbat orduz euskara ikasten jarduteko... Eskariak hala aginduta eskaintza ere
|
gero
eta berezituagoa da: ikaslemultzo jakinentzako ikas-materialak eta ikastaldiak (enpresa munduko ikasleria, administrazio publikoko langileria (osakidetza, ertzaintza, etab.); urrutiko ikaskuntza, autoikaskuntza, hizkuntza erabiltzeko programak:
|
|
|
Euskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere aho belarrizko trebetasunak, lantzeko joera
|
gero
eta handiagoa. Horrekin batera, argi ispilatzen dira euskararen irakaskuntzan, hizkuntza hedatuenen irakaskuntzan izan ohi diren boladan boladako joerak ere.
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere,
|
gero
ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi.
|
|
|
Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere ahobelarrizko trebetasunak, lantzeko joera
|
gero
eta handiagoa.
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere,
|
gero
ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi. nez, ikastaroak, hizkuntza eta kultur gaien ingurukoak baita noizbehinkako aldizkariren bat plazaratzea ere proposatu zuten.
|
|
|
Irakasleen prestaketa dimentsio berria hartuz joan zen.
|
Gero
eta usuago antolatzen ziren hitzaldiak, ikastaldiak, mintegiak..., zenbaitetan oso egitura formalak hartuz: Euskalduntze eta alfabetatzerako diploma EKBk eta AEK k sortua (Jauregi, 1999), eta, bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako irakasleen formazioa:
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzearen gaineko ikerketen zenbatekoa eta nolakoa besoz beso etorri dira Euskal Herriko unibertsitateetan hizkuntzalaritzan, soziolinguistikan, psikologian eta pedagogian egindako urratsekin batera baita, ezbairik gabe, sektorean zuzen zuzenean partaide direnen irakasleen eta teknikarienprestaketa
|
gero
eta hobearekin.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara
|
gero
eta gehiago hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat hartu dituzte Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara
|
gero
eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Oro har, harremanak errazteko sortuak dira (kultur ekitaldiak, askaritxoak, irteerak, tailerrak, abesbatzak... ) batzuk herrian bertan egiten dira programetako partaideen arteko elkar ezagutza sustatuz eta herriko gainerako euskaldunekin harremanetarako aukerak zabalduz; beti ere
|
gero
eta tokiko hizkuntza komunitate trinkoagoa sustatu nahian; beste batzuk beste herri edo eskualde bateko programetako gainerako partaideekin (hurbil dauden bi edo hiru egitasmoen partaideen artean harremanak sustatuz), eta azkenik badago Euskal Herri osoko Mintzapraktika programetako partaide guztiei zuzenduta dagoena: Mintza eguna.
|
|
|
Erronka aunitz ditugu etorkizunerako mintzapraktika egitasmoen arloan: dinamizatzaileen arteko koordinazioa hobetzea, programen aldaera berriak lantzea (proiektuak jendearen beharretara
|
gero
eta gehiago egokitzea), programaren eraginkortasuna modu zehatzean ebaluatzeko neurgailuak sortzea eta aplikatzea, eta noski, programak zabaltzea.
|
|
|
Haien eta besteren ahalegin horrekin 1960tik aurrera helduen euskalduntzea antolatzen eta zabaltzen hasi zen. Hurrengo hamabost urteetan helduentzako eskolak zabaltzen hasi ziren, ikasmaterialak eta tresnak hasi ziren egiten, eta ondorioz euskaldun berriak ere
|
gero
eta gehiago.
|
|
|
Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez
|
gero
, aurrerago ere joan daiteke.
|
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. ...ri begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez
|
gero
, aurrerago ere joan daiteke.
|
|
|
Hutsune honi aurre egiteko eta euskararen erabileraren datu zuzenagoak eta fidagarriagoak lortzeko sortu zituen euskararen kale neurketak SIADECOk (sorrera horri buruz gehiago jakin nahi izanez
|
gero
: " SIADECO:
|
|
|
Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan. Adinekoen eta helduen arteko ezberdintasunak aldiz, murrizten doaz euskararen ezagutzari dagokionez, alde batetik, gazte euskaldunak sartzen ari direlako helduen adin taldean eta bestetik heldu erdaldun zaharrenak adinekoen multzoaren zati
|
gero
eta handiago bat suposatzen dutelako eta adinekoen taldean ziren euskaldunak, batzuk ia elebakarrak, apurka apurka desagertzen doazelako.
|
|
|
Izan zitekeen, noski, eremu mugatuago batean, esate baterako, eskolan, enpresan, etxean... Eta, izatez,
|
gero
eta gehiago dira eremu mugatuagoetan egiten ari diren ikerketak metodo hau abiapuntu hartuta. Baina honakoan kalea aukeratu da, bere zentzurik zabalenean:
|
|
|
Hastapena zen, bide berritzailea, metodologia aitzindaria, beste inon egiten ez zena eta hemen nahiz atzerrian ikusmira handia piztu zuena.
|
Gero
, Soziolinguistika Institutuak hartu zuen lekukoa eta azken Neurketa hau Soziolinguistika Klusterraren ardurapean burutu da. Erabilitako metodologiaren baliozkotasuna berretsi egin da edizioz edizio.
|
|
|
Datuen norabidea ona da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan. Esan genezake, orokorrean, Euskal Herrian
|
gero
eta euskara gehiago erabiltzen dela leku publikoetan.
|
|
|
Datuen norabidea ona da; euskararen erabilera hobetu egin baita neurketa guztietan. Esan genezake, orokorrean, Euskal Herrian
|
gero
eta euskara gehiago erabiltzen dela leku publikoetan. 2001eko neurketaren emaiKike Amonarriz –2006ko hizkuntzen kale erabileraren neurketa:
|
|
|
(Aurrera goaz!) Edo ezkorra edo kritikoa? (Egindako ahaleginak eginda
|
gero
, oso motel goaz! edo Askoz ere gehiago aurreratu zitekeen!).
|
|
|
• Euskara
|
gero
eta gehiago erabiltzen da Euskal Herrian. 2006an Euskal Herriko elkarrizketen %14, 2 euskaraz izan dira.
|
|
|
Baina aspektu positibo horiekin batera, badaude kezka bizia eragiten duten beste batzuk. Aipagarrienak, Iparraldeko galera etengabea eta Nafarroako erabateko geldialdia, eta, hobekuntzarako joera aldatu eta
|
gero
, aurrerapenik eza Bizkaian eta gazteen artean.
|
|
|
Aipagarrienak, Iparraldeko galera etengabea eta Nafarroako erabateko geldialdia, eta, hobekuntzarako joera aldatu eta
|
gero
, aurrerapenik eza Bizkaian eta gazteen artean.
|
|
|
Gorabehera horiek metodologiari berari egotzi ezean ez dira ulergarriak. Demagun, adibidez,
|
gero
eta arabar gehiagok dakitela euskaraz (estatistika guztiek erakusten duten bezala); egoera –erreal– horretan, litekeena da erabilerak, nola edo hala, gora egitea edo bere horretan mantentzea, baina ez jaistea. Zergatik, ordea, 2001eko atzerapausoa?
|
|
|
Hamazazpi urteko tartea osorik hartuta, haur, gazte eta helduengan norabide berdineko joera agertzen zaigu Araban eta Gasteizen: euskara
|
gero
eta gehiago erabiltzearena. Zehatzago, 2006ko haur eta gazteen adin taldeak dira euskara gehien erabiltzen dutenak, batez ere Araban (%6, 8 eta %6, 6, hurrenez hurren), baina baita Gasteizen ere (%5, 8 eta %6, 3, hurrenez hurren).
|
|
|
Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko hainbat planHamazazpi urteko tartea osorik hartuta, haur, gazte eta helduengan norabide berdineko joera agertzen zaigu Araban eta Gasteizen: euskara
|
gero
eta gehiago erabiltzearena. Zehatzago, 2006ko haur eta gazteen adin taldeak dira euskara gehien erabiltzen dutenak, batez ere Araban (%6, 8 eta %6, 6, hurrenez hurren), baina baita Gasteizen ere (%5, 8 eta %6, 3, hurrenez hurren).
|
|
|
Horregatik, zera esaten genuen 2001ean, Euskal Herriko Iparralde eta Hegoaldeko datuak aztertu eta
|
gero
:
|
|
|
Bestalde, elebakartasuna iraganean ahaztuta, euskararen berreskurapenarekin batera kanpoko beste hizkuntza batzuk ere
|
gero
eta entzunagoak dira gure bazterretan; etorkizuna eleaniztasunaren eta kultur aniztasunarenmoldez idatziko omen da, egungo egoera bi aro horien arteko igarobidea delarik.
|
|
|
1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da,
|
gero
eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da,
|
gero
eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Aurrerantzean ere horrela izaten jarraituko duela ematen du. Gainera,
|
gero
eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere.
|
|
|
Bestalde, azpimarratzekoa da
|
gero
eta txikiagoa dela haurren eta gazteen erabilera mailaren arteko aldea: 1989an haurren erabilera gazteena halako bi zen; 2006an, berriz, aldea askoz txikiagoa zen.
|
|
|
Bukatzeko, proposamentxo metodologikoa: gure artean teknologia berriei esker
|
gero
eta normalagoa dena, guregandik fisikoki urrun dagoen solaskide batekin aritzea bakarrizketak deitu beharrean solaskidea bertan ez dagoela egiten den erabilera deitzea. Izan ere, bakarrizketa nork bere buruarekin egiten duena edo inorekin ez egiten dena da eta guk neurtzen ditugun horiek ez dira halakoak izaten.❚
|
|
|
Datu hori ulertzen da belaunaldi horrek euskara eskolatik kanpo ikasi zuela kontuan hartzen badugu, familian eta auzoko eremuan beraz, orduan euskararen irakaskuntzarik ez baitzen. Euskaldun belaunaldi hori nahitaez txikitzen da eta
|
gero
eta gehiago ez euskalduna bilakatzen. Kasu honetan ere, euskararen ezagutzak eta kale erabilerak norabide paralelo bat jarraitzen dutela ikusten dugu.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi
|
gero
eta gizarte zaharrago honetan gero eta gazteagoak diren euskaldunek ez daukatela nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko. zenbat eta gertuago izan erabilera tasak orduan eta hobeak direla esan nahi du. Taulan ageri denez erabilera tasak onak dira.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi gero eta gizarte zaharrago honetan
|
gero
eta gazteagoak diren euskaldunek ez daukatela nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko. zenbat eta gertuago izan erabilera tasak orduan eta hobeak direla esan nahi du. Taulan ageri denez erabilera tasak onak dira.
|
|
|
Taulan ageri denez erabilera tasak onak dira. Alabaina, euskaldunen proportzioen arteko ratioa
|
gero
eta txikiagoa da. Horrek esan nahi du, gure ustez, euskararen erabilera indarra galtzen ari dela.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi
|
gero
eta gizarte zaharrago honetan gero eta gazteagoak diren euskaldunek ez daukatela nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi gero eta gizarte zaharrago honetan
|
gero
eta gazteagoak diren euskaldunek ez daukatela nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko.
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin.
|
Gero
eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Ezagutza datuak izaten dira datu horietako batzuk eta azken urteetako bilakaera baikorra da, batez ere Hego Euskal Herriari dagokionean eta haur eta gazteen arloan. Erabileraren gaineko kezka
|
gero
eta zabalduago dagoen honetan kale erabileraren neurketa ezinbesteko datua da eta ildo horretan Soziolinguistika Klusterrak gidatzen duen taldeak egindako lana eskertu beharra dugu.
|
|
|
Oraindik ezagutza handia den herrietan beheranzko joerak nabarmentzen ari dira eta ezagutza makurragoa den lekuetan ere ezagutzaren datuak
|
gero
eta handiagoak izan arren ez baitugu lortzen euskara normal erabiltzea bizitzaren esparru guztietan.
|
|
|
Oro har eta irakurketa orokor bat egite aldera, emaitzak ez ditut nik sobera ongi baloratzen izan ere portzentaien goranzkoa ez baita gertatzen kasu askotan. Oraindik ezagutza handia den herrietan beheranzko joerak nabarmentzen ari dira eta ezagutza makurragoa den lekuetan ere ezagutzaren datuak
|
gero
eta handiagoak izan arren ez baitugu lortzen euskara normal erabiltzea bizitzaren esparru guztietan. Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da gertatzen ari.
|
|
|
Datuek erakusten digute bestalde, hiriburuetan kokatzen direla gaur egun, euskal hiztun gehien kopuruei erreparatuz. Hiriburuetako joerak aztertu ezkero, hainbat gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala,
|
gero
eta gutxiago direla beraien artean euskara darabilten gazteak. Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra hauek euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea.
|
|
|
Nortasuna 2005 inkestan ikusi dugu jende askorentzat euskal kulturaren osagai nagusia euskara dela. Baina
|
gero
galdegiten zaielarik zein kultura ekintzetan ibili diren eta ekintza horietan zein den euskararen lekua, emaitzak eztabaidagarriak dira.
|
|
|
Lehen kapitulua" hizkuntza politika" da, izendapen hau lehen aldikoz agertzen baita idazki ofizial batean. kapitulu honek 10 ekintza hautatu zituen, gorago aipatu zerrendaren itxurakoa. hiru berezitasun aipagarri: hizkuntza kontseilua gomendatzen da,
|
gero
euskararen erakunde publikoa (eep) bilakatu zena; gurasoen elkarteak lagunduak dira euskararen jarraipena segurtatzeko hezkuntza
|
|
|
Hizkuntza kontseilua gomendatzen da,
|
gero
Euskararen erakunde publikoa (EEP) bilakatu zena. elebidunaren aldeko gogoa piztuz eta eskolaz kanpoko euskal ekintzak bultzatuz; Internet lehen aldikoz aipatzen da. Ikaskuntza ez da sartzen hitzarmenaren eskuduntzan.
|
|
|
Administrazio kontseiluan daude botere publikoaren maila guzietako ordezkariak: estatua, Akitaniako eskualdea, 64 departamendua, euskal kulturaren sostengurako udalarte sindikatua, bai eta ere hautetsien kontseilua egitasmoaren lurraldekotasuna adierazteko. euskalgintzako adituak eta eragileak ez daude gune erabakitzailean, baina Aholku batzordeak biltzen ditu urtean bietan elkarteen ordezkariak eta soziolinguista batzuk, lehenik egitasmoa eta
|
gero
bilana eztabaidatzeko.
|
|
|
Bertsulari ttipi, Bertsu eskolen besta, Bertsoz bertso, txapelgoak eta bertso afariak gainera. ohargarri da hain tradizionala den kultur ohitura hau nola berritu den eta zein arrakastatsua den gazteen artean. zuberoako pastoralek eta maskaradek, Nafarroa Behereko libertimenduek, Lapurdiko inauteriek jarraitzen dute herrietan. Aldaketa da aspaldiko tradizio hauek eskoletan sartuz berritu direla. pastoral itxuran eman dira Jesüs Mauleko San Frantses kolegioan, Luis XIV erregea donibane Lohizuneko donamaria ikastegian, Euskamerikan zuberoko kolegioan, kaliforniako gazte batzuk Sohütara gomitatuz. egia da pastoralak programatuak direla datozen 10 urteetarako. egia da ere
|
gero
eta gutiago direla aktore euskaldunak. pastoralak ikastoletan eta eskola elebidunetan sartuz transmisioa segurtatzen da eta kultur gai berezi hau berritzeko eta biziberritzeko bidean da.
|
|
|
Laburpena. erramun Baxok hizkuntzalariak dioenez, euskara eta euskal kulturaren transmisio familietarik abiatzen da,
|
gero
hezkuntza linguistikoa eta kulturala ikastetxeetan egiten da, bitartean elkarteak daudelarik. Ipar euskal herriko berezitasuna elkarte bizitzaren bizkortasunean dago.
|
|
|
alde batetik diglosikoa da eta bestalde herri nortasunari lotzen da molde berezi batez. diglosia kulturala diglosia linguistikoaren ondorioa da. Gaurko euskaldun guziak elebidunak dira. denek frantsesa edota gaztelania badakite, eta
|
gero
eta gehiagok ingelesa edo beste atzerri hizkuntza bat. Baina erdal kultura eta euskal kultura ez dira hein berean.
|
|
|
Bestalde lehenago euskara zen ama hizkuntza bakarra.
|
Gero
eta gehiago euskara eta frantsesa dira haurtzaroko hizkuntzak. Gaurko gazteen adinartean %7k euskara dute ama hizkuntza bakarra eta beste hainbestek euskara eta frantsesa. ezberdintasunak ere agertzen dira herrialde batetik bestera.
|
|
|
Aipatu 3 adin taldeetan %15, %12, %5 Lapurdi barnealdean bataz beste %32 eta adinarteka %47, %21, %16 Nafarroa Beherea eta zuberoan bataz beste %67 eta adinarteka %82, %64, %37 16 urtez goragoko jentetza kontuan hartuz Iparraldean 65.000 herritar euskararekin sortu gara. Aipatu adin taldeka 22.000, 15.000, 4.000 eta eskualdeka 12.000, 31.000, 22.000 Laburbilduz jatorrizko euskaldunak (eta elebidunak)
|
gero
eta gutiago dira adinarte
|
|
|
Jarraian, zahar eta gazte mahai inguruan dantza jauziak ematen dituzte, txistulari batek bultzaturik.
|
Gero
herriko plazan, pilota partidaren denboran edota ondotik dantzari multzoak animatzen dira. kantariak eta bertsolariak ere bai. Bestalde egutegiaren arabera edo gertakari berezi bat ospatzeko besta moldeko ekintzak antolatzen ziren auzoen artean:
|
|
|
Semea musikari kontratatu zen Barclay diskoetxean, euskal rock and rolla asmatu zuen, musika, kantua eta dantza uztartuz. 19 urterekin euskal herrira itzuli zen, dakigun eragin iraultzailea ukan du euskal musikagintza gaurkotzen. dominikak erretreta sorterrian hartu zuen eta azken 20 urteak iragan zituen kantu zaharrak biltzen idatziz eta
|
gero
disko batean bai eta ere kantaldiak antolatzen bere seme Niko eta Larrendaburu suhiarekin. (Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da.
|
|
|
EAEn zein Nafarroan haurrak erabileraren erpinean agertzen dira, beste adin taldeen gainetik. Iparraldean, aldiz, ez da halakorik gertatzen eta zenbat eta zaharrago biztanleria
|
gero
eta handiago erabilera maila.
|
|
|
1 Euskararen erabilerak lurralde batzuetan izan duen hazkundea, azpitik eta lekutan gelditu da gaitasunaren hedapenak leku horietan lortu dituen zifretatik; horrela, gaitasunaren eta erabileraren arteko arrakala
|
gero
eta handiago da.
|
|
|
Erabileraren nondik norako batzuk labubildu eta
|
gero
, beste galdera batzuk berez sortzen dira: Zergatik erabileraren portaera ezberdin horiek?
|
|
|
Hortaz, gaitasun erlatiboaren mugak zein motibazio nahikorik ezak, banaka ala elkarrekin, ongi azal lezakete zergatik euskararen erabileraren hazkundea txikiagoa den gaitasunaren hedapenarena baino, eta zergatik bi osagai horien arteko arrakala
|
gero
eta handiago den (arestian aipatu diren ondorio laburtuetako IV.10 puntua).
|
|
|
Kosta ala kosta, badoaz oinarri
|
gero
eta sendoak osatzen euskal soziolinguistikaren ikerkuntzan, eta eskuartean ditugun V. Inkesta Soziolinguistikoa eta Euskal Herriko VI. Kale Neurketa ikerlanak dira horren adibide garbia. Hori gutxi balitz, horren datu iturri ezberdinen arteko erkaketa posible izan da oraingoan, jatorri ezberdineko bi erakunde eta lantaldeen arteko koordinazioari esker.
|
|
|
Kosta ala kosta, badoaz oinarri
|
gero
eta sendoak osatzen euskal soziolinguistikar en ikerkuntzan.
|