|
2010
|
|
|
Nahita edo jakinaren gainean jokatu ohi zuen horrela, berak garbi ikusten baitzuen Ekinen idaztea, Euzkadin idaztea edota Egunaeuskarazko egunkari bakarrean euskaldun guztientzat idaztea ez zela berdin. Baina ñabardurak ñabardura,
|
gehiago
edo gutxiago, lexiko eta idazkera sabindarra erabiltzen zuen hauetan guztietan.
|
|
|
Augustinek ikuspuntu biak eukazan bere begi bihotzetan. Beretzat kultura eta politika euskeraren zerbitzuan egozan, eta
|
gehiago
, euskera zan kulturaren eta nazionalismoaren arima edo sustraia.
|
|
|
Hemeretzigarren mendean, J. D. J. Sallaberriren 1870 urteko Chants populaires du Pays Basqueliburuan ikusten dugu, lehen aldiz. Hogeigarren mendeko Iparraldeko kantutegirik garrantzitsuenetan ere badator; euskal aldizkarietan ere aldaera bat baino
|
gehiago
ikus ditzakegu. Aztergai dugun kantua jatorriz Zuberoakoa izan arren, Lapurdira ere zabaldu zen, itxurak direnez.
|
|
|
Kantaren autoretza edo egiletza Etxahuni egotzi izan zaio. Uste horren froga edo irozgarriak bat baino
|
gehiago
dira. Barkoxeko herri tradizioa, batetik, garai bateko kantarien ustea.
|
|
|
Gainerako herri lirikako aipamen
|
gehiago
ere aurki daitezke kantu honetan. Ahapaldi oso bat, esaterako, beste kantu batzuetan ere aurki daiteke.
|
|
|
5. Sallaberriren eredua oso osorik bi ahapaldi
|
gehiago
dituela
|
|
|
. Beste batzuetan izan liteke zentsuratua, halaxe izan liteke. Ollanda gazte? edo. Ostiraletan duzu?. Sallaberriren liburuan agertzen diren eten puntuek izan ditzakete funtzio
|
gehiago
ere12.
|
|
|
Irakaskuntzan ari zaretenok dakizuenez, ikasleengan ereindako haziak askoz ere hazi
|
gehiago
ematen dituzten zuhaitzak bilaka daitezke. Horregatik, landare hazidunak aukeratu genituen Arboretumean landatzeko, haziek daukaten sinbologia hori gogoan harturik.
|
|
|
Kurba ireki bat da espirala, etengabe erradioa handitzen zaiona, eta beraz, bira bakoitzean hedadura handiagoa hartzen duena. Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte hasi zen experientzia txiki hura denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are
|
gehiago
hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago. Espiral horretan zuhaitzak lerro ebolutibo baten arabera daude ordenatuta, zaharrenetik (Ginkgophyta) hasi eta ebolutiboki berriena den eukotiledoneo batekin amaitzeko.
|
|
|
Eta aunitzetan gainera erori da harrokeriaren bekatura, hau da, arrazakeriaren teorizaziora, eta praktikara. Hori herri indigenetan baino kultura orientaletik datozen kulturetan gertatu da
|
gehiago
, piska bat sakonduz gero denok dakigun moduan.
|
|
|
Sortaldekoa, lehen komunismo azpian izan zana, oso ezbardina da, baina han be Polonia-k eta Kroazia-k, esate baterako, eboluzino guztiz apartekoa izan dabe, hareen egoerea eta erristentzia lehenago be bereziak izan ziranez. Baina horregaitik, hain zuzen, Bielorrusia zein Ukraina, edo,
|
gehiago
oindino, Siberia eta Kazakistan bisitatzea hunkigarria izan zan niretzat, gizarte aldetik eta erlijino aldetik daben beharrizan gorriagaitik. Itxaropena, konfiantza eta adorearen beharrizenean sentidu nintzan.
|
|
|
Nik Iparraldean ez dut nire burua lekuz kanpo inoiz ikusi. Bat
|
gehiago
izan naiz beti. Bertako euskaldunek biziki harrera polita egin digute beti, bai niri eta bai familiako beste guztiei ere.
|
|
|
Hauei esker, hiztunak pentsatzeko asti
|
gehiago
izaten du: etenak, hitzak errepikatzea, betegarriak:
|
|
|
Irakasle lanean, edozein irakasgaitan dihardugunean gaia azaltzen dugunean, jariotasunaribegiratzen diogu, hots, edukiari, zuzentasunariedo formari baino
|
gehiago
. Eta jariotasunakbarruan ditu:
|
|
|
Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik. Dale Carnegie oratoriako guruak esana da, ordu erdian dozena erdi ideia nagusi baino
|
gehiago
nekez irakats daitekeela2 Alde horretatik, astirik ez bada, arin eta azkar mintzatzea baino, labur aritzea da konponbidea.
|
|
|
Finean eta buruan, autokonfidantza handia behar dugu izan irakasle zein hizlariok, entzule, parte hartzaileen aitzinean, jakinik, andre gizonok pianoaren 88 tekla dauzkagula, baina praktikan gure melodiak erdiko oktabara murrizten ditugula; beraz, dakiguna baino askoz
|
gehiago
eta gorago jotzeko gaitasuna duguna.
|
|
|
Bagenekien, Uriartez gain, Poxpolin antzokian Bizkaiak bigarren ordezkari bat izan zuena, baina apenas ezer
|
gehiago
. Lehenengo Bertsolari Txapelketaren inguruko artikuluetan eta, zehatz agertzen da partaide bakoitzaren herria; Prudentzio Abarrategiren kasuan, ordea, Bizkaiaagertuko da sistematikoki.
|
|
|
Bazegoen, beraz, beste Abarrategitar bat bertso sortak idazten zituena. Izan ere, gerra aurreko urteetan, Euzkadi() eta El Día() egunkarietan Soraluzetik Abarrategitar batek bidalitako kronikatxoak eta bertsoak agertzen dira38 Datu
|
gehiago
izan artean, aztertzeke itxiko dugu kontua. Edozelan be, esan genezake kutsu garbizaleagoa eta kultuagoa daukatela Soraluzetik bidalitako bertsoek eta, Prudentzio Abarrategiren bertso jarriek baino.
|
|
|
Uste baino gutxiago jasotzen denean, nahi baino
|
gehiago
eman den seinale.
|
|
|
Bat eta bat ez dira beti bi baino
|
gehiago
.
|
|
|
Ikas zakua beti da arriskutsua. Zuk baino
|
gehiago
jakin dezake.
|
|
|
Gure adin bertsukoen aurpegietan beti aurkitzen dugu gurean baino ximur
|
gehiago
. Bizitza ex kalitatearen seinale garbia.
|
|
|
Alargun berriak ez du, alarguna? deitu diezaioten nahi, harik eta senarra
|
gehiago
bueltatuko ez den arte.
|
|
|
4 Eta lektoreak ikasi behar du, amaitzeko, nola nik etika katolikoan estudiatzen den vicio baten inguruan soilik zentratu naizela nire lehen historiaren filosofian, eta bigarrenean alferkeria hartu dut hipotesitzat. Vicio eta bekatu askoz
|
gehiago
daude (harrokeria ere aipatu dut, adibidez, eta horregatik proposatzen dudan sozialismoak joera aristokratikoa izan lukeela deritzot, harrokeriazkoa ez dena niretzat), vicio eta bekatu askoz gehiago daude, ordenatua dagoela haien estudioa, eta hor ere lana ez da makala, izanik helburua ezagutza universala, hau da, perfekzio morala, zeina ezinezkoa den kosmos honetan, nahiz eta betebehar argia den...
|
|
|
4 Eta lektoreak ikasi behar du, amaitzeko, nola nik etika katolikoan estudiatzen den vicio baten inguruan soilik zentratu naizela nire lehen historiaren filosofian, eta bigarrenean alferkeria hartu dut hipotesitzat. Vicio eta bekatu askoz gehiago daude (harrokeria ere aipatu dut, adibidez, eta horregatik proposatzen dudan sozialismoak joera aristokratikoa izan lukeela deritzot, harrokeriazkoa ez dena niretzat), vicio eta bekatu askoz
|
gehiago
daude, ordenatua dagoela haien estudioa, eta hor ere lana ez da makala, izanik helburua ezagutza universala, hau da, perfekzio morala, zeina ezinezkoa den kosmos honetan, nahiz eta betebehar argia den hobetzea bilatzea, bistan dago.
|
|
|
Nire zientzia politikoaren zirriborroak ondorioztatu ditut bi vicioen inguruan hipotesien bitartez historiaren filosofia bi eginez (eta hirugarren bat ere laburki trazatu dut, harrokeria).
|
Gehiago
egiten ahal dira metodo horrekin. Baina nahikoa da muestra honekin.
|
|
|
Batetik, populazioari begiratuz,, kalea? deitzen dugun Ibarran baino jende
|
gehiago
bizi zelako auzoetan. Eta auzoetako bizitza oso osorik euskara hutsean izaten zelako.
|
|
|
Auzoetako eskolak itxi eta herrirantz jo behar izan zuten inguruko haurrek. Aldaketa honek bertako haurrek erdararekin kontaktu
|
gehiago
izatea ekarri zuen. Gogor hasi ziren Patxi eta beste lagun batzuk Aramaioko euskara berpizteko asmoz.
|
|
|
Egia da, gaur egun, hiriburuan eremu erdaldunean noski euskaldun ugari bizi direla baina gehienak giputzak direla eta gero euskaldun berri mordo bat?. Topiko horren aurrean behin baino gehiagotan haserretu naiz eta neure bizipen, lekukotasun edo ikerketak azaldu dizkiet bati baino gehiagori, gezurtatuz edo argituz Arabako euskal eremu garaikidea, XX. mendekoa, Aramaioko Gainbarrua baino zerbait
|
gehiago
dela?
|
|
|
Henri Duhauk oharpentxo hauxe egiten du: , bertsugintzan, euskalkien arazoa hain handia izanik, erreski asma bederen dezakegu arazo hori izan ez balitz beharbada
|
gehiago
ere zukeela Matxinek... Bainan, bego hortan gure sendimendukeria? 64 Hegoalde honetan ere, bazegoen arazo horiekiko sentsibilitatea.
|
|
|
Bertsolari ona zen Matxin! Ddarddara bazuen kantuan aritzean eta hari begira egoten nintzen, baina hari baino
|
gehiago
, nola deabru bertsoak ematen zituen, nondik ateratzen zituen!? (Elustondo, Miel Anjel:
|
|
|
Diotenaz, nehork ez ditu publikatu nahi ukan bere denboran. Dena den, Matxin bezala hamalaueko gerla ere deitzen dugunari jazarri zirenak beharbada guk uste baino
|
gehiago
badira lekukotasun anitzik ez bada gelditu ere. Bederatzi puntutako zazpi bertsu hauk beraz holako lekukotasun eskasiaren erdian urre eta zilarrak bezain baliosak eta estimagarriak gertatzen zaizkigu? 73.
|
|
|
Harrezkero, iaz, 2009 urtean, Franck Dolosorrek bere Senperetik Senperera liburuan (123) Matxinen. Gerlako kantuak? sorta argitaratu zuen, baina sorta horrek zortzi ahapaldi ditu, hots, bat
|
gehiago
Duhauk argitaratutakoak baino. Lehenengo zazpi ahapaldiak oso antzekoak dira sorta bietan.
|
|
|
Beste detaile garrantzitsu bat da Joussek nola tratatzen duen Matxin bere klaseetan; izan ere, sarri aipaturiko erreferente bat bezala aurkezten die ikasleei.
|
Gehiago
ere esan dezakegu, Joussek mirespenez eta karinoz hitz egiten duela Matxinez, begirune handiz. Hona hemen, senpertarraren erantzun jakingarriak:
|
|
|
[...] Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako bertsolarien lehia irailaren 18an hasiko da, eta finala Donibane Lohizuneko Jai Alai pilotalekuan izango da, azaroaren 13an. Amets Arzalluz iazko [orain bi urteko] txapeldunarekin batera, 19 bertsolari arituko dira kantuan, 2008an baino lau
|
gehiago
–(,, 29 or.).
|
|
|
Mattin hil da. Han edo hemen, herriko pestetan, geroago eta galde
|
gehiago
baitzuen orotarat, ez dugu irririk egiten Mattinen atheraldi polliteri.
|
|
|
Beste hainbeste agertzen zigun horrek sortzen zion barruko kezka Anjel Lertxundi idazleak oraintsu telebistan egin zioten elkarrizketan. Gazteen artean euskararen erabilerak izan duen atzerakada kontuan izanik, irakaskuntza metodoak aldatzea ere proposatu zuen, euskara irakasterakoan beraren ahozko erabilera bultzatzen ardura
|
gehiago
jartzea proposatuz.
|
|
|
Hizkuntza, batez ere ahozko jarduna izanik, eta ondorioz bere bizia eta indarra erabileran egonik, kezka handia sortzen digu zenbait egoera berrik, esaterako, gure ume eta gaztetxoek geroago eta denbora
|
gehiago
ordenagailu eta antzerako tresna, mutuen, aurrean egiteak, hizkuntza ezin delako hitz egin gabe bizi.
|
|
|
egin behar dugula;, erabilerari? baino
|
gehiago
–praktikari, begiratu behar diogu, hots, zer egiten duten euskararekin.
|
|
|
Bilbon neskek mutilak baino
|
gehiago
.
|
|
|
Gasteizen zaharragoek
|
gehiago
; denek oso gutxi. Giroa falta da
|
|
|
Ahozkoa
|
gehiago
landu litzateke.
|
|
|
Ez da bakarrik zekiela zer gertatuko zen, erabaki egiten zuen zer gertatuko zen. Ez zen profeta soil bat bakarrik,
|
gehiago
zen (da den hori). Eta erabakitzen duenak indukzio perfektua eginez badaki zer gertatuko den, a priori, eta horrek erran nahi du ezen Jesusek baduela ezagutza a prioristikoa, ezagutza universala, esperiencia material orotik gain dagoena.
|
|
|
Niretzat ezin estudiatu daiteke Jesus soilik gizon edo soilik Jainko bezala, alde bi horiek oso lotuta ageri baitira eskrituretan, eta misterio santua delako, eta misterioez badaitezke ondo asmatutako metaforak eta holako esan, baina ez
|
gehiago
.
|
|
|
Baina komentuaren arakatzea ezin zitekeen gorabeherarik gabe geldi, handik egun batzuetara (irailaren 21ean), Gipuzkoatik iheska zetozen 60 iheslari hartu behar izan baitzituzten komentuan. Are
|
gehiago
: irailaren 23an gudarien lau konpainia etorri ziren eta hauek ere komentuan aterpetu ziren.
|
|
|
Niretzat lira bat, kantu bat zara? musika kutxa bat baino askozaz
|
gehiago
; tira! hori ezer esaten ez didazun uneetan ere bai?
|
|
|
Eta baita izango be. Izan leiteke gaur egun Bullying en kasuak detektatzeko kontzientzia
|
gehiago
sumatzea. Baina ez dira asko izango Teresatxok beste bullying en efektu tamalgarririk jasandako umetxo eta gaztetxorik.
|
|
|
Nire webgunean irakur daitezke orain arteko kritikak. Promozioari dagokionean, nik neuk egiten dut; lan
|
gehiago
da baina ikaragarri gustatzen zait. Jende oso bereziarekin egin dut topo egitasmo honetan murgildu nintzenetik eta esperientzia guztiz baikorra izan da.
|
|
|
Nahiz eta fikziozko liburua izan, eleberriaren funtsa Euskal Herriaren egoera politikoari lotuta dago erabat. Are
|
gehiago
, zenbait gertakizun benetan gertatu ziren. Izan ere, autoreak ez ditu soilik Euskal Herriaren historia, kultura eta inguru soziala ezagutzen, baizik eta, konkretuki, polizia (hegoaldekoa zein iparraldekoa), ekintzak, sasiarteko eta isilpeko lana, militantzia, presondegia, eta abar luzea aipatzen dituenean, irakurlea harrapatzen du.
|
|
2011
|
|
|
1966an abesbatza bat sortu zuten Juan de Urteagaren eskutik, arrakasta handiz 70.eko hamarkada arte iraun zuena. Geroztik kantu eskolak eta kantu saioak zabaldu zituen, eskola horietara ehun lagun baino
|
gehiago
hurbiltzen zirelarik.
|
|
|
Alde batetik, kontuan izan behar da, zazpi hilabetez (1936ko irailaren 21etik 1937ko apirilaren 27ra), Markinako eta Xemeingo erdigunetik, oinez joanda, 40 minututara egon zela gerrako frontea geldituta, eta, horregatik, ehunka miliziar eta gudari etorri zela gure herrira, gizarte bizitza goitik behera aldatuz. Bestetik, Markinako eta Xemeingo 400 gazte baino
|
gehiago
joan ziren alde bateko zein besteko fronteetara borrokatzera (Egaña, 2000, VIII. tomoa), eta hauetariko 53k bizia galdu zuten, hainbat zauritu zituzten eta beste askok urteak egin behar izan zituzten kartzelan, kontzentrazio esparruetan edo langileen batailoietan, bizibaldintza oso txarretan. Gainera,, plaza militar?
|
|
|
Errepublika garaian, tradizionalistak ziren nagusi Markinan eta Xemeinen3; baina EAJ k gero eta indar
|
gehiago
zuen. Egia esan, EAJ eta, batez ere, Comunión Tradicionalista ziren Markinako eta Xemeingo alderdi politiko indartsuenak eta eraginkorrenak.
|
|
|
...rreman onaren erakusle ere bada 1931ko ekainaren 28an egin ziren Errepublikaren Gorte Konstituziogileak aukeratzeko hauteskundeetan, EAJ eta Comunion Tradicionalista elkarrekin joan zirela Estatutuaren Defentsarako Euskal Hautagaitza Candidatura Vasca Defensora del Estatuto (CVDE) izeneko koalizioan, eta, biek batera, 15 ezarleku lortu zituztela Gorteetan; Hego Euskal Herriko beste alderdiek baino
|
gehiago
. Koalizio honen helburua zen Euskal Herriko udalik gehienek Lizarran 1936ko ekainaren 14an onetsi zuten Autonomi Estatutuaren egitasmoa Errepublikako Gorteetan aldeztea (Rodriguez, 1996:
|
|
|
Edozein gizartetan beti daude autoritate
|
gehiago
edo gutxiago duten pertsonak eta taldeak, eta autoritate horren menpe daudenak. Beraz, taldeen eta pertsonen artean dominazio mendekotasun harremanetan oinarritutako harremanak sortzen dira.
|
|
|
Ideologia tradizionalista zuten Gaytan de Ayalatarrak, adibidez, Markinako alkatetza izateaz gain, Xemeingo eta Markinako Andre Maria Parrokiako eta Etxebarriako San Andres Parrokiako zaindariak ziren, eta horrek eliza hauetako parrokoak aukeratzeko eskubidea ematen zien. Jauntxo tradizionalisten eta elizgizonen arteko harremana estua zen, eta horrek hauen autoritatea
|
gehiago
indartzen zuen.
|
|
|
Egiguren, 1991: 19 eta Lorenzo, 1996: 68). Gainera, euren aberastasunak medio, jauntxoek beste negozio eta inbertsio batzuk ere izaten zituzten (bainuetxeak, argi-indar enpresak, inbertsioak bankuetan, trenbide sareetan edo beste negozio batzuetan?), eta horrek euren autoritatea are eta
|
gehiago
indartzen zuen.
|
|
|
Izan ere, matxinatuen helburuetariko bat zen jauntxoek eta eskuindarrek galdutako autoritatea berreskuratzea. Are
|
gehiago
, gerra osteko errepresioaren helburu garrantzitsuena izan zen jauntxoen eta eskuindarren autoritatea zalantzan jarri zutenak desagerraraztea. Horrela, errepresioa bereziki bortitza izan zen abade eta fraide abertzale eta euskaltzaleekin, sindikatuetan afiliatutako baserritar eta langileekin, eta alderdi abertzale, ezkertiar edo errepublikazaleetako militanteekin.
|
|
|
Dena dela, ia talde bat ziren; interes batzuk komunean zituzten kategoria sozial gisa jarduten zuten; eta, ondorioz, talka egiten zuten batzuen eta besteen helburuak, interesak eta estrategiak. Horrela, antolaketa arazoak izan zituzten matxinatu frankisten aurka borrokatzerakoan, udal arazoak konpontzerakoan edo elkarbizitza antolatzerakoan; are
|
gehiago
, ia talde bat ziren heinean, istilu asko izan zituzten herriko tradizionalistekin eta eskuindarrekin nola jardun behar zuten zehazterakoan (Frontea geldirik egon zen zazpi hileetan 15 tradizionalista atxilotu zituzten, baina berehala askatu zituzten EAJ koek egin zuten presioaren ondorioz) (Onaindia, 1937). Aldiz, tradizionalistak eta herriko jauntxoak interes talde bat ziren, eta argi zituzten zeintzuk ziren euren interesak eta interes horiek lortzeko bideak.
|
|
|
Nork imajina zezakeen, herrietan zein administrazioetan, halako setarik eskuzabaltasun ederrenean? 1920 garren urtetik goiti, ez neraman urte bat baino
|
gehiago
orain lagun hurkoa nuen Elzeard BOUFFIER bisitatu gabe.
|
|
|
Urte batez, hamar mila astigar baino
|
gehiago
landatu zituen. Hil ziren denak.
|
|
|
Ondoko urtean, abandonatu zituen eta berriz ekin zion haritzak baino are hobekiago iritsi ziren pagoen landatzeari. Ez ohiko aiurri horren irudikatzekoan, ez ahantz, bakardadean igaro urte luze horiek ia kendu ziotela jendearekilako elestatzearren gaitasuna ala ez zekusiela
|
gehiago
horren premia.
|
|
|
Oren baten buruan, gehitu zidan: «Jende gehienak baino
|
gehiago
zakik, zorionerako bidean zabilek».
|
|
|
Goialdetik uraren txistua jaisten zen eta uraskara zerion uraren soinu lasaigarria nentzuen. Berantago nabaritu nuen berri eraikitako iturriak liluratu ninduen eta are
|
gehiago
bere aldamean lau urte zeramatzan berpizte ezeztaezin simboloa zen ezkiak. Denetan aldaketa izugarri baten aztarnak, itxaropena Vergons era itzulia zenaren lekukoak.
|
|
|
Eta gizon horren adinaz arduratu nintzen. Itxuraz berrogeita hamar urte baino
|
gehiago
ematen zuen.
|
|
|
Haria korapilatzen joan zan, produkzio
|
gehiago
, bestelako jendea etorri zan, jende gaztea, jende barria. Hor egin da nire ustez gauza polita:
|
|
|
Beste arazoetariko bat argitaratzeko epeak errespetatu ahal izatea da. Aldi oro argitaratzen diranak gitxi dira; gehienak esan lei aldizkariak baino
|
gehiago
ahaldankariak dirala?
|
|
|
SINERGIA da, agian, asmo honetako berba giltza. Dakigunez, elementu bi edo
|
gehiago
sinergikoki batzen direnean, on dorioa ez da bien suma, ezpada, bien gehiketa baino emaitza gehiago, handiagoa lortzea da sinergia; sinergiak mailarik gorenera eroaten ditu talde edo elkarte biren balioak, Altzutarrenak eta Jatsukoenak.
|
|
|
SINERGIA da, agian, asmo honetako berba giltza. Dakigunez, elementu bi edo gehiago sinergikoki batzen direnean, on dorioa ez da bien suma, ezpada, bien gehiketa baino emaitza
|
gehiago
, handiagoa lortzea da sinergia; sinergiak mailarik gorenera eroaten ditu talde edo elkarte biren balioak, Altzutarrenak eta Jatsukoenak.
|
|
|
Ikerketa lan zabal hori biblioteka eta artxiboetan eten barik lan egin ostean egina dogu. Guztira 287 lan baino
|
gehiago
. Hainbat ez-izen erabili zituen:
|
|
|
Agintariak morroiak nahi dituenean, ez kolaboratzaile burutsuak, morroi bidetik ateratzen badira, bota egiten ditu horrelakoak, gainera saltzaile izena emanda. Eta are eta
|
gehiago
diktadoreak hurbilago euki dituenean, ondino eta saminago bihurtuz bazterketa. Horrela 1941eko maiatzean, 30 urte bete zituenean, BOE delakoak Tovar bere lanetik bota zuen eta gizon arrunta bihurtu zen gauetik goizera, bere etikaren printzipioak jarraitzeagatik, eta agintaritzaren ustelkerietara ez makurtzeagatik.
|
|
|
Garai bateko bertsolariek tankera honetako kantak ere atera ohi zituzten bertsopaperetan. Pierre Topet. Etxahunek?, esaterako, tankera honetako kantu bat baino
|
gehiago
moldatu zituen. Bi aipatzekotan. Complainte Heguilus (1848)?
|
|
|
Ez zituen borroka eta zalapartak gogoko; esaterako, euskara eta Euskaltzaindiaren inguruan sortu ziren eztabaida haietatik albora gelditu nahi zukeen. Lana, ikerketa,
|
gehiago
eta gehiago jakin nahia... horiek ziren haren izaeraren ezaugarri nabariak... hala ere lagun artean eta etxean iteresgarri eta kritikoa zen, haserretzen zenean barre eragiten zuena... Norbait argibide bila joaten zitzaionean, ez zen harritzekoa purrustadaka bezala hastea; baina hori lehen erreakzioa baizik ez zen, haren berezko izaera; gero beti lagunduko zion gogorik onenaz harengana jotzen zuenari.
|
|
|
Ez zituen borroka eta zalapartak gogoko; esaterako, euskara eta Euskaltzaindiaren inguruan sortu ziren eztabaida haietatik albora gelditu nahi zukeen. Lana, ikerketa, gehiago eta
|
gehiago
jakin nahia... horiek ziren haren izaeraren ezaugarri nabariak... hala ere lagun artean eta etxean iteresgarri eta kritikoa zen, haserretzen zenean barre eragiten zuena... Norbait argibide bila joaten zitzaionean, ez zen harritzekoa purrustadaka bezala hastea; baina hori lehen erreakzioa baizik ez zen, haren berezko izaera; gero beti lagunduko zion gogorik onenaz harengana jotzen zuenari.
|
|
|
Horrela etorri ziren, bai ordenagailuan jasoa eta bai Linoren eskuizkribuak gure eskuetara. Lehen idazketan tentuz jokatu beharra izan bazen, bigarren honetan
|
gehiago
oraindik, behin betiko orrazketa baitzen... Astiro, kontuz eta zorrotz aztertu behar zen, testua guztiz finkatzeko:
|
|
|
1835eko abenduan hil zelakoa ere ez du ziurtzat jotzen... Bi urte geroago, haren bizitzari buruzko argibide
|
gehiago
dakartza; eta haren heriotzari buruz, oker ulerturik, 1836ko urtarrilean hil zela diosku, urte horretako urtarrileko hilen zerrenda batzuetan ageri baitzen. Gauzak hobeki ikertzen jarraitu zuen, eta 14 urte geroago (1984) beste datu berri batzuen artean, haren heriotzako data zehatza ematen digu:
|
|
|
Interesgarria iruditzen zait Dionisio Amundarainek bere lan zabalean honi buruz dioskuna: Bibliaren inguruan Euskal Herriak zerbait erabili badu, hauxe erabili du beste ezer baino mila bider
|
gehiago
. Etxetiar bihurtu zaio Euskal Herriko fededunari.
|
|
|
Lehen Eüskara Egün hura ederra eta ongi antolatua bazen ere, ez zen nik itxaro nuen bezain biribila izan. Alabaina, lehen egunaren ondotik,
|
gehiago
etorriko dira, eta ardo onarekin gertatzen den bezala, urteekin ontzen joanen delakoan nago. Horretarako zuberotarrak izaten dira maisu.
|
|
|
Bertara joan diran gazteak, urtebete baino
|
gehiago
aritu dira espiritualki prestatzen. Horixe erakutsi deuskue hemen, Larrean, astebetean izan doguzan gazte atzerritarrak.
|
|
|
Kezkaz, halako giro garratzak gainez eginda, gaixorik, apurka apurka urrundu egin zen lehengo amets eta egitasmoetatik. Erretiratu egin zen; gaixotasunak edo
|
gehiago
ezinak erretirora eraman zuen. Urte asko eman ditu Corellan eta azkenekoak Gasteizko Karmeldarren gaixo etxean.
|
|
|
Izen horreek gure hizkuntza idatziaren lehenengoetariko maisu eta bidegileak izanik, jakin beharrekoak. Baina denboran hurragokoak aitatzen ziran
|
gehiago
: Azkue, Olabide, Txomin Agirre, Kirikiño, Lizardi, Lauaxeta.
|
|
|
Nikolas Hormaetxea. Orixe?, Luis Mitxelena, Manuel Lekuona, Luis Villasante, Salbatore Mitxelena, Ignazio Maria Manzisidor, Plazido Mujika, Lino Akesolo, Santi Onaindia? Euskerazko eskoletan, esango neuke, gramatika eta teoriak irakastea baino
|
gehiago
, euskaltzaletasuna piztea zala irakaslearen helburua. Munduko hainbat jakitunek euskera goresteko esanikoak bilduta zituan gure irakasleak; han eta hemen, egunkari zati eta bestelako paperetan bilduta.
|
|
|
Azkue, Olabide, Txomin Agirre, Kirikiño, Lizardi, Lauaxeta. Oraindino
|
gehiago
, beharbada, sasoi haretan bizi ziran maisuak, Euskaltzaindikoak etab.: Nikolas Hormaetxea. Orixe?, Luis Mitxelena, Manuel Lekuona, Luis Villasante, Salbatore Mitxelena, Ignazio Maria Manzisidor, Plazido Mujika, Lino Akesolo, Santi Onaindia?
|
|
|
Hortaz, gizartea ezin da enpirikoki aztertu, modu kualitatiboan aztertu daiteke bakarrik. Are
|
gehiago
, fenomeno sozialen azterketan, lege orokorrak eta unibertsalak ezin dira lortu, gizarte zientziak zientzia ideografikoak direlako, ingurune zehatzak aztertzen dituzte?, eta ez nomotetikoak, lege orokorrak formulatzen dituztenak?.
|
|
|
Ikerketa esploratzaileetan, fenomenoen ezagutza orokorra lortu nahi da. Helburua
|
gehiago
da balizko azalpenak aurkitzea, hipotesi zehatzak frogatzea baino. Egia esan, errealitate sozial bati buruz gutxi dakigunean, ikerketa esploratzaileak oso egokiak dira, aztergai den fenomenora lehen hurbilpena egiteko.
|
|
|
Edozein modutan ere, ezagutzen hasteak berak esan nahi du, potentzialki behintzat, deskubritzen ditugun gauzak hobeagotu nahi ditugula. Beste berba batzuekin esanda, gure ingurune sozial eta fisikoari buruz zenbat eta
|
gehiago
jakin, hobeto prestatuta gaude beragan eragiteko.?
|
|
|
Euskal gatazkari buruzko memoria berreraikitzeko, baliokoak dira paradigma positibista, hermeneutikoa eta kritikoa. Hala ere, nire ustez, egokia izan daiteke metodologia kritikoari edo dialektikoari garrantzi
|
gehiago
ematea. Alegia, alde guztietako biktimak edota gatazkaren protagonistak, eta baita herritarrak ere, azterketetan parte hartzea ahalbidetu behar da, ikerketa prozesuaren baitan, euren zein Euskal Herriaren errealitatea eraldatu dezaten.
|
|
|
Memoria historikoaren alde egiteak ez du gizarteen egoera aldatzen, ez du biktimen sufrikarioa arintzen, baina gertatu zena ulertzen laguntzen digu besteoi, elkartasun sareak sendotzen ditu gizartean, eta etorkizunean saihestu behar den bidea erakusten; hiritar jakintsuagoak, irizpide gehiagokoak eta, ondorioz, askeagoak ere sortzen ditu.
|
Gehiago
esango dut, memoria historikoa gordetzea etorkizunean inbertitzea da. Izan ere, herrien identitatea memoriak emandako materialetatik elikatzen da, nagusiki.
|
|
|
Bai euskarari, Batasuna, Itziarren semea, Lepoan hartu, Txikia, Euskal Herria jaiki hadi, Irabazi dugu? ikusten eta entzuten ari ginenok pastoralaren parte ginela sentitu genuen, eta horrela,, kantatu edota txistu egin genuen inoiz baino
|
gehiago
, historia hura gurea ere baita, gure baitan hezurretaraino sarturik baitaramagu berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunok. Horrela, oroitzapenak eta bizierak gure baitan pilatzen eta txirikordatzen zitzaizkigula sumatu genuen.
|
|
|
Zenbaki hori, hau da, protoi kopuru hori, esperimentalki determinatzen da, eta pasatu den mendearen erdialdera Naturako elementu guztiak, 1etik (hidrogenotik) 92ra (uraniora), aurkituta eta identifikatuta zeuden, tartean zulorik gabe. Are
|
gehiago
, elementu horiek, zenbaki atomikoaren arabera ordenatuta, taula periodikoa osatzen dute, Kimikaren oinarrizko ordenamendu taula.
|
|
|
Are
|
gehiago
, horrelako nahasteak berriro gerta ez daitezen, IUPACek 2002an elementu berriak izendatzeko protokolo bat proposatu eta onartu zuen, eta protokolo horren puntu nagusiak hauek dira:
|
|
|
Esaterako, kopernizioaren atomo egonkorrenen bizi denbora 9 minutu ingurukoa da. Are
|
gehiago
, sintesi horren zailtasunmaila zein den erakusgarri moduan, esan behar da guztira, eta munduko laborategi guztiak kontuan hartuta, sintetizatu den atomo kopuru totala oso oso txikia dela: 100 atomo baino gutxiago.
|
|
|
|
Gehiago
jakiteko, Interneten:
|
|
2012
|
|
|
Euskal gramatikaz, bi uste oker eta gaizto daude gurean zabalduta: batetik arautzen duena baino
|
gehiago
arautzen duela eta, bestetik, zenbait hizkuntza baliabideren erabileran nahikoa dela arau gramatikalak betetzea.
|
|
|
Nahiz eta ezinbestekotzat jo teoria, ez genuen horretara mugatu nahi izan. Are
|
gehiago
, erabakiak hartuz ikasten baita erabakiak hartzen (eta, hain zuzen, horixe da gaitasun estrategikoa: erabakiak hartzen jakitea), behin eta berriro jo genuen benetako testuetara eta aldez eta moldez baliatu genituen adibideak eta egin genituen zenbait ariketa.
|
|
|
Izango da teoriatik abiatu eta praktika ikasten hasiko denik; baina, azken batean, praktikatuz ikasiko du praktika; are
|
gehiago
, praktikak eramango du teoria hobeto ulertzera.
|
|
|
(?.) Lehenengo hartan bezala, aparteko garrantzia aitortzen diogu praktikari eta toki handia eskaintzen adibide eta ariketei, hirugarren kapitulutik aurrera eta, batez ere, azken bietan. Izango da teoria
|
gehiago
eta azalpen beteagoak nahi eta eskertuko lituzkeenik. Baina ez dugu beharrezkotzat jo horietan luzatzea; hemen, behintzat.
|
|
|
–Euskal gramatikari buruz, bi uste oker bezain gaizto daude euskaldunon artean zabalduta: batetik, arautzen duena baino
|
gehiago
arautzen duela eta, bestetik, nahikoa dela arau gramatikalak betetzea?. Erraza ematen du horretaz jabetzea, baina uste baino zailagoa gertatzen ari da.
|
|
|
Dana dala, ia gehien eskertzekoa, gazteleraren kidekoa ez dan alemaneko itzulpenetik lorturiko argia izan da; Julen Urkizari kontsultatu eta beste barik lortu ahal izan dodana. Egia da, hor dagoala A. Santi Onaindiaren itzulpena be, baina Santa Teresaren testuan diran ilunguneak argitze bidean gutxi lagundu deust;
|
gehiago
, euskarazko adierazpenetan.
|
|
|
XVI. mendeko gaztelera, esamoldez aberatsa eta, ziur asko, ahozko gazteleraren ekarri ugaria erakusten dauana. Sintagmak eta esaldiak oso luzeak, askotan gure logikaren haria haustekoak eta, oraindino
|
gehiago
korapilatzeko, parentesi ugari dabenak. Hainbat kasutan subjektua ezkutuan danean, kontu handiz jardun behar da, oker ez interpretatzeko.
|
|
|
Dana dala, zailtasunik handiena azken Entziklikan izan neban; luzeena be bera da. Uste dot, esaldi luze korapilatsuak besteetan baino
|
gehiago
aurkitu ditudala hemen. Baina, azken baten, kostata bada be, pozik geratu naz ni egin ditudan itzulpen honeekin.
|